Πρόεδρος τῆς Πανελλήνιας Ἑνώσεως Θεολόγων
Ὁ ἀτομοκεντρισμὸς ἀποτελεῖ μιὰ ἀπὸ τὶς μεγαλύτερες ψυχικὲς καὶ πνευματικὲς ἀσθένειες τῆς ἐποχῆς μας, ποὺ ἐπηρεάζει ἀρνητικὰ τὶς ὑγιεῖς κοινωνικὲς σχέσεις.
Τὸ νὰ θεωρεῖ κάποιος τὸ ἄτομό του, ὡς κέντρο ὅλων τῶν γύρω του, ἀποτελεῖ τὸν ὁρισμὸ τῆς ἀσθένειας τῆς ἀτομοκεντρικότητας. Ἡ ἀγάπη πρὸς τὸν ἑαυτὸ θεωρεῖται θεμιτὴ καὶ ὠφέλιμη, σύμφωνα μὲ τὴν ὀρθόδοξη πίστη, μόνον ὅταν καὶ ἐφόσον ἐκφράζεται, ταυτόχρονα καὶ μὲ τὴν ἴδια ἔνταση καὶ πρὸς τὸν πλησίον: «Ἀγαπήσεις τὸν πλησίον σου ὡς ἑαυτόν».
Ἡ ζωὴ τοῦ Ὀρθόδοξου Χριστιανοῦ δὲν ἔχει νόημα οὔτε προσδοκία ζωῆς αἰωνίου, χωρὶς τὴν ἀγάπη πρὸς τὸν συνάνθρωπο. Ἡ πρὸς τὸν ἄλλον ἀγάπη, συνεπῶς, ἀποτελεῖ, ὄχι μιὰ ἁπλὴ τάση ἢ ἔκφραση κοινωνικότητας, ἀλλὰ μιὰ ὀργανικὴ πνευματικὴ ἀνάγκη, χωρὶς τὴν κάλυψη τῆς ὁποίας ὁ ἑαυτός μας... πάσχει ἀπὸ ὑπαρξιακὴ ἀναπηρία.
Ὁ ἄνθρωπος, μὲ ἄλλα λόγια, γίνεται προβληματικὸ ἄτομο, ἀκριβῶς, ὅταν διαχωρίζεται ἀπὸ τὸν «ἄλλο», καθὼς δὲν ἀκολουθεῖ τὴ φυσικὴ σχέση τῆς ἀνιδιοτελοῦς ἀγάπης, ποὺ ὡς ἀνώτερο πνευματικὸ δημιούργημα ὀφείλει νὰ ἔχει πρὸς τὸν πλησίον του.
Ἡ εὐρωπαϊκὴ φιλοσοφικὴ σκέψη τοῦ διαφωτισμοῦ, μετέτρεψε τὸν ὁποιονδήποτε «ἄλλο» ἢ «πλησίον», σὲ ἄτομο, καθὼς τὸν θεώρησε, ὡς μιὰ ἐπικίνδυνη ὕπαρξη, ποὺ ἀντίκειται, στέκεται δηλαδὴ ἐχθρικὰ ἀπέναντι στὸ «ἐγώ».
Αὐτὸς ὁ ἀπέναντι ὀνομάστηκε στὸν διαφωτισμὸ ἀντι-κείμενο, καθὼς σημαίνει τον πλησίον, ὁ ὁποῖος, ὅμως, ἐκ προοιμίου, θεωρεῖται ἐχθρὸς καὶ ἀπειλὴ γιὰ τὸν ἑαυτό.
Ὑποκείμενο στὴ φιλοσοφία τοῦ διαφωτισμοῦ εἶναι τὸ «ἐγώ», ὁ ἑαυτός, ποὺ αἰσθάνεται διαρκῶς τὸν συγκρουσιακὸ φόβο τῆς ἀπειλῆς ἐκ μέρους τοῦ «ἄλλου», τοῦ ἀντι-κειμένου καὶ γι᾿ αὐτὸ κάνει τὰ ἀδύνατα δυνατὰ νὰ ἀντεπιτεθεῖ ἐναντίον του, προκειμένου νὰ γίνει αὐτὸς ὁ κυρίαρχος, ὁ ἐξουσιαστής, ὁ νικητής του.
Συνεπῶς, στὸν διαφωτισμό, ἡ ἔγνοια τοῦ ἀνθρώπου εἶναι ὄχι πῶς θὰ ἀγαπήσει καὶ θὰ βοηθήσει ἢ θὰ ἐλεήσει τὸν «ἄλλο», ἀλλὰ πῶς θὰ γίνει πιὸ δυνατὸς ἀπὸ αὐτόν, προκειμένου νὰ μπορεῖ νὰ τὸν κατεξουσιάζει καὶ νὰ τὸν κατασπαράζει, σὲ ὅλα τὰ ἐπίπεδα, ὡς ἀδύναμο.
Ἡ ὀρθόδοξη ἁγιοπνευματικὴ παράδοση, ἀντίθετα, ἔχει διδάξει, μὲ τὰ παραδείγματα τοῦ Χριστοῦ, τῶν Ἁγίων καὶ τῶν Ἡρώων της, ὅτι, οἱ ἄνθρωποι τοῦ Θεοῦ, ἔχουν, ὡς θεῖο προορισμό, νὰ ἀξιοποιοῦν τὸ ἐκ Θεοῦ τάλαντο τῆς φύσεώς τους, προκειμένου νὰ ζοῦν τὴ ζωή, ὡς φιλική, εἰρηνικὴ καὶ ἀγαπητικὴ σχέση μὲ τὸν «ἄλλο», ἀρνούμενοι τὰ διαβολικὰ πάθη, τοῦ πολέμου, τῆς βίας, τῆς πόλωσης καὶ τῆς ἐπιθετικότητας.
Ὁ ὅρος «πρόσωπο», στὴν ὀρθόδοξη παράδοση, ἀντίθετα ἀπὸ τὸ ἄτομο καὶ τὸ ὑποκείμενο, χρησιμοποιεῖται γιὰ νὰ προσδιορίσει τὸν ἄνθρωπο, ὡς φορέα καὶ δημιουργὸ πολιτισμικῶν ἀγαθῶν, ἀρετῶν καὶ ἄλλων ὑγιῶν τάσεων καὶ σκοπῶν μέσα σὲ μιὰ κοινοτικὴ ὁμάδα.
Ἀπὸ τὴ μικρή του ἡλικία, ὁ ὀρθόδοξος ἄνθρωπος θεωρεῖται πρόσωπο ἐν ἐξελίξει, ὄχι μόνο γιατί συνειδητοποιεῖ τὸν ἑαυτό του, ὡς ἀδελφό, σὲ σχέση μὲ τοὺς «ἄλλους», ἀλλὰ καὶ γιατί ἔχει ἕνα εἶδος συνείδησης τοῦ ἑαυτοῦ του, ὡς ὄντος ποὺ ἔχει ἀνάγκη τον πλησίον, προκειμένου νὰ ἀναπτύσσει πνευματικὰ τὸν ἑαυτό του, μέσῳ τῆς ἀνιδιοτελοῦς πρὸς αὐτὸν ἀγάπης.
Ὡστόσο, οἱ νέοι μας, ἀπομακρυσμένοι ἀπὸ τὴν παράδοσή τους, μὲ ἀμέλεια τῶν γονέων καὶ τοῦ σχολείου, χάνουν τὸ μέτρο τῆς διάκρισης καὶ γίνονται θύματα τοῦ ἐθισμοῦ στὸν κόσμο τοῦ διαδικτύου, τὸ ὁποῖο τοὺς κρατᾶ ὡς μαγνήτης, μακρὰν τῆς παραδόσεώς τους, μέσα σὲ μιὰ εἰκονικὴ κοινωνία μὲ τοὺς ἄλλους, καθηλώνοντάς τους στὴν ἀπομόνωση καὶ στὴν ἀνωνυμία, μακρὰν τῶν ἀληθινῶν καὶ διαπροσωπικῶν σχέσεων, ἔτσι ὅπως τὶς διδάσκει ἡ Ὀρθοδοξία.
Ἀποτέλεσμα αὐτῆς τῆς πολιτισμικῆς ἀποξενώσεως εἶναι ὅτι ὁ κάθε ἕνας βρίσκεται μόνος του, βυθισμένος στὸν ἑαυτό του, διαμορφώνοντας τὴν ἀτομικιστική, ἀλλὰ ὄχι τὴν προσωπική του ταυτότητα. Ἡ θεωρούμενη, ὡς κοινωνικὴ ταυτότητα, ὅλο καὶ πιὸ πολύ, φαίνεται νὰ εἶναι τὸ ζητούμενο τῆς ἐποχῆς, καθὼς χωρὶς κοινωνικὲς καὶ διαπροσωπικὲς σχέσεις δὲν καλλιεργεῖται οὔτε ζυμώνεται ἡ κοινωνικὴ συνοχὴ καὶ συγκρότηση τῶν ἀνθρώπων, ἀλλὰ ἡ ἀτομικιστικὴ συνείδηση.
Ἡ σχέση τῶν νέων μὲ τὸν Θεό τους, τὸν ἑαυτό τους, τοὺς ἄλλους, τὸ φυσικὸ περιβάλλον εἶναι προβληματική. Ἡ πραγματικότητά τους διαμορφώνεται «διαφωτίζεται» καὶ συντελεῖται, μέσα ἀπὸ κάποια ἄγνωστα κέντρα, μὲ τὴ συμβολὴ τῶν ΜΜΕ καὶ τοῦ διαδικτύου, χωρὶς τὴ συμμετοχὴ ἢ τὴ γνώμη τῶν θεατῶν του.
Δυναμικὸ καὶ ἀκαταγώνιστο μέσο ὅλου αὐτοῦ τοῦ κυκλώματος παραπλάνησης εἶναι ἡ ἀναπτυσσόμενη μὲ ἰλιγγιώδεις ρυθμοὺς τεχνολογία σὲ ὅλους τοὺς τομεῖς, ποὺ προσφέρει ὑπηρεσίες, ποὺ ἐξυπηρετοῦν, ἀκόπως, ἀνάγκες καὶ ἐπιθυμίες, χωρὶς κἂν νὰ προλαβαίνει κάποιος νὰ τὶς ἐξετάσει, πρὶν τὶς δεχθεῖ μέσα ἀπὸ τὸ φίλτρο τῆς πνευματικῆς διάκρισης, ἂν βέβαια διαθέτει τέτοιο φίλτρο.
Ἡ γνώση καὶ χρήση τῆς τεχνολογίας γίνεται μὲ ἕνα ἄμετρο καὶ ἀνισόρροπο τρόπο. Τὸ διαδίκτυο, γιὰ παράδειγμα, προβάλλει τὴν Τεχνητὴ Νοημοσύνη καί, πρὶν προλάβει κάποιος νὰ τὴν ἐξετάσει πολύπτυχα καὶ μὲ πνευματικὴ διάκριση σὲ ὅλες της τὶς παραμέτρους της καὶ νὰ τὴν ἀποδεχτεῖ μέσα ἀπὸ τὰ φίλτρα τῆς διάκρισης, τὴν βλέπει νὰ ἐφαρμόζεται ἄμεσα σὲ διάφορους τομεῖς.
Οἱ θεμελιακὲς αὐτὲς ἀλλαγὲς ποὺ συντελοῦνται ἔχουν συνέπειες καὶ στὴν κοινωνικὴ καὶ προσωπικὴ ζωή, στὸ ἄν, δηλαδή, οἱ σχέσεις ποὺ συγκροτοῦνται ἀνάμεσα στὸ «ἐγὼ» καὶ στὸ «ἐσὺ» εἶναι εἴτε ἀτομοκεντρικὲς εἴτε προσωποκεντρικές, καθὼς ἡ μετάπτωση τῆς κοινωνίας μας ἀπὸ προσωπικὴ σὲ μαζική, εὐνοεῖ καὶ προωθεῖ τὴν κατάτμησή της σὲ ἄτομα, δηλαδὴ στὴν ἐπικράτηση τῆς ἀσθένειας τοῦ ἀτομοκεντρισμοῦ.
Ἡ διάλυση τοῦ οὐσιαστικοῦ πυρῆνα τοῦ προσώπου καταλήγει στὴν ἐξάλειψη τοῦ προσώπου, καθὼς τὸ διαλυμένο ἐσωτερικὰ πρόσωπο, ὡς μέλος τῆς κοινωνίας, καταντᾶ ἕνα ἀδύναμο καὶ ἀνώνυμο σημεῖο, χωρὶς ταυτότητα καὶ ψυχοσωματικὴ ἁρμονία, τὸ ὁποῖο χάνεται μέσα στὴν ἀχρωμία καὶ στὴν ἀνωνυμία ἀπρόσωπων δομῶν.
Καί, τότε, ἡ ἐσωτερικὴ διάλυση τοῦ προσώπου συντελεῖ στὴν καλλιέργεια καὶ δημιουργία μιᾶς ἀσυγκρότητης κοινωνίας, ποὺ πολὺ εὔκολα καταντᾶ, σὲ ὅλους τοὺς τομεῖς της, παίγνιο στὰ χέρια ἀνεξέλεγκτων καὶ ἀδιάγνωστων δυνάμεων.
Μέσα σὲ μιὰ τέτοια κοινωνικὴ ἀταξία, ἡ ὀρθόδοξη ἀγωγὴ ἔχει νὰ διακονήσει ἕναν μεγάλο ἀγῶνα, καθὼς ὀφείλει νὰ στραφεῖ θεραπευτικὰ σὲ δύο περιοχές:
Πρῶτον, στὴν περιοχὴ ἑνὸς ὀργανωμένου στὴν οἰκονομία καὶ σὲ ὅλες τὶς ἄλλες δομὲς πολιτειακοῦ συνόλου καί, δεύτερον, στὴν περιοχὴ τῶν μεμονωμένων ἀνθρώπων, ποὺ νιώθουν νὰ εἶναι βαθύτατα πληγωμένοι, ἐντός της μαζοποίησης, τῆς ἀποξένωσης, τῆς ἀπομόνωσης καὶ τῆς πνευματικῆς ξηρασίας.
Ἡ θεραπεία ἔγκειται στὴν ἀνατροπή του μοντέλου της ἀτομοκρατίας καὶ τῆς ἀπρόσωπης ζωῆς καὶ στὴν ἐπάνοδο τῶν ἀνθρώπων στὴ ζωὴ τῶν σχέσεων, τῆς συναδέλφωσης, τῆς συνοχῆς, τῆς συμφιλίωσης, τῆς ἑνότητας καὶ τῆς ἀγάπης.
Ἡ ἀλλαγὴ εἶναι δύσκολη, διότι ἐκεῖ ποὺ σχεδὸν τὰ πάντα ἔχουν μετατραπεῖ σὲ οἰκονομικὰ καὶ ὑλιστικὰ μεγέθη, μὲ βάση τὸ πάθος τῆς ἐξουσίας καὶ τοῦ πλουτισμοῦ, μὲ τὴ δημιουργία μηχανισμῶν ἐξαπάτησης, ἐπηρεασμοῦ, μοντέλων παραπλάνησης, πλαστῆς ἀλήθειας καὶ φαινομενικῆς ἐλευθερίας, ἔρχεται τὸ διαχρονικὸ πρότυπο τῆς ὀρθόδοξης ζωῆς καὶ ἀγωγῆς νὰ ὑπενθυμίσει τὸ χρέος τοῦ ἀνθρώπου νὰ διασώσει καὶ νὰ διατηρήσει τὴν προσωπικὴ ὑπαρξιακή του ἁρμονία καὶ ἱερότητα.
Ἡ ἐπάνοδος τῶν ἀνθρώπων στὸν ἀντιατομοκεντρικὸ τρόπο ζωῆς τῆς ὀρθόδοξης παραδόσεως, πού, μέσα ἀπὸ τοὺς δεσμοὺς τῆς φιλίας, τῆς ἑνότητας, τῆς ἀδελφοποίησης, τῆς κοινωνικῆς εἰρήνης καὶ συνοχῆς, τῆς ἀγάπης καὶ τῆς ἀληθινῆς ἐλευθερίας, μπορεῖ νὰ λυτρώσει τοὺς ἀνθρώπους ἀπὸ τὰ κοινωνικὰ καὶ ὑπαρξιακά τους ἀδιέξοδα καὶ νὰ μπορέσουν νὰ μπορέσουν νὰ ζήσουν στὴν «κατὰ φύσιν» ζωὴ καὶ κοινωνία τους.
Ἡ πρόταση τῆς ὀρθόδοξης ἀγωγῆς δὲν ἀποτελεῖ μιὰ θεωρητικὴ φιλοσοφικὴ ἄποψη, ἀλλὰ μιὰ πρόταση ζωῆς ποὺ μπορεῖ νὰ ἐφαρμοστεῖ, ἐμπειρικὰ καὶ ἄμεσα, ἐντὸς τῆς ἐκκλησιαστικῆς καὶ μυστηριακῆς ζωῆς.
Ἐκεῖ ποὺ ἄλλες προτάσεις προκαλοῦν τὴ διάσπαση τῶν ἀνθρώπων σὲ ἀποξενωμένα ἄτομα καὶ ὑποκείμενα, ποὺ ἐχθρεύονται καὶ μάχονται μεταξύ τους, ἡ ὀρθόδοξη πρόταση ζωῆς τους μετατρέπει, ὄχι ἁπλῶς σὲ συνανθρώπους, ἀλλὰ σὲ ἀδελφούς, συγκροτῶντας τους μυστηριακά, «ἐπὶ τῷ αὐτῷ», σὲ ἕνα Σῶμα, τὸ Σῶμα τοῦ Χριστοῦ.
Ὁ ἄνθρωπος, στὴ ζωὴ τῆς ὀρθόδοξης Ἐκκλησίας του, γίνεται φίλος, ἀδελφός, μέλος τοῦ ἴδιου Σώματος, συνδεδεμένος μὲ τὰ ἄλλα μέλη μὲ τὸν αἰώνιο σύνδεσμο τῆς τοῦ Θεοῦ ἀγάπης, ἡ ὁποία κατὰ τὸν Ἀπ. Παῦλο, «οὐ ζητεῖ τα ἑαυτῆς».
Γι’ αὐτό, σὲ ὁλόκληρο τὸν κόσμο, σὲ ὅλες τὶς θρησκευτικές, φιλοσοφικές, ἀνθρωπιστικὲς καὶ κοινωνικὲς θεωρίες, δὲν ὑπάρχει καμιὰ ἄλλη σοβαρή, δοκιμασμένη καὶ ἐφαρμόσιμη πρόταση (φάρμακο), γιὰ τὴ θεραπεία της βαρύτατης ἀσθένειας τοῦ ἀτομοκεντρισμοῦ, ἐκτὸς ἀπὸ τὴν πρόταση τῆς ἐν Χριστῷ ἀδελφοσύνης τῆς ὀρθόδοξης Ἐκκλησίας.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου