Ἡ ὑμνογραφία ἀποτελεῖ ἀναπόσπαστο μέρος τῆς θείας λατρείας στήν Ἐκκλησία μας, ἡ ὁποία μᾶς βοηθᾶ νά μεταρσιωθοῦμε καί νά ἀναχθοῦμε σέ ἀνώτερες πνευματικές ἐμπειρίες. Ἡ ἀξία τοῦ ὀρθοδόξου ὑμνογραφικοῦ πλούτου εἶναι ἀνυπολόγιστη. Μεγάλοι Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας μας, ἔχοντας τό ποιητικό χάρισμα, στό διάβα τῶν αἰώνων, διακρίθηκαν καί ὡς ὑμνογράφοι καί ποιητές τῆς Ἐκκλησίας μας, κληροδοτῶντας μας μιά ἀνεκτίμητη παρακαταθήκη. Ἕνας ἀπό αὐτούς ὑπῆρξε καί ὁ ἅγιος Ἰωσήφ ὁ Ὑμνογράφος.
Καταγόταν ἀπό τήν Ἰταλία. Γεννήθηκε στή Σικελία περί τό 810, ἀπό εὐσεβεῖς γονεῖς, τόν Πλωτῖνο καί τήν Ἀγάθη, οἱ ὁποῖοι τοῦ ἐνέπνευσαν ἀπό μικρό παιδί τήν πίστη στό Θεό καί τόν μύησαν στήν ἀρετή. Εἶχε συνηθίσει νά μελετᾶ τίς ἅγιες Γραφές καί... νά ἀσκεῖται.
Ὅμως τό ἔτος 827 εἶχαν εἰσβάλει στή Σικελία οἱ Ἄραβες μουσουλμᾶνοι, ὁποῖοι καταδίωκαν μέ μανία τούς Χριστιανούς πού δέν ἤθελαν νά ἀσπαστοῦν τό Ἰσλάμ. Τότε ἡ μητέρα του παρέλαβε τόν δεκαπεντάχρονο Ἰωσήφ καί τόν ἀδελφό του καί ἦρθαν στήν Πελοπόννησο γιά νά ἀποφύγουν τίς σφαγές τῶν Ἀγαρηνῶν. Ἀπό ἐκεῖ κατέληξαν στήν Θεσσαλονίκη. Ἐπισκέφτηκε μάλιστα τήν περίφημη Μονή Λατόμου, ὅπου λειτουργοῦσε σχολή, στήν ὁποία συνέχισε καί τελειοποίησε τίς σπουδές του. Ἀργότερα ὁ Ἰωσήφ ἔγινε μοναχός καί ἄρχισε τούς ἀσκητικούς καί πνευματικούς του ἀγῶνες. Μέ τήν καθοδήγηση τοῦ ἁγίου Γρηγορίου τοῦ Δεκαπολίτου μυήθηκε στήν ὀρθόδοξη πνευματικότητα. Προσευχόταν νυχθημερόν, νήστευε, ἀγρυπνοῦσε καί μελετοῦσε τίς ἅγιες Γραφές. Ὡς ἐργόχειρο εἶχε τήν καλλιτεχνία. Εἶχαν ἐκτιμηθεῖ οἱ ἀρετές του καί οἱ ἱκανότητές του καί γι' αὐτό παρακινήθηκε καί πείστηκε νά χειροτονηθεῖ πρεσβύτερος.
Ἔμεινε στή Θεσσαλονίκη ἐννέα χρόνια. Τό 840 ἔφυγε γιά τήν Κωνσταντινούπολη μαζί μέ τόν δάσκαλό του Γρηγόριο τό Δεκαπολίτη, ὅπου ἐγκαταστάθηκαν στήν φημισμένη Ἱερά Μονή τοῦ Ἁγίου Ἱερομάρτυρα Ἀντύπα. Ἐκεῖ ἔμειναν ὡς ἔγκλειστοι γιά ἕνα χρόνο. Ὅμως βρισκόμαστε στήν κορύφωση τῆς εἰκονομαχικής ἔριδας, κατά τήν ὁποία διώκονταν μέ μανία οἱ ὀρθόδοξοι. Ὁ τελευταῖος εἰκονομάχος αὐτοκράτορας Θεόφιλος (829-842) εἶχε ἐκδώσει διάταγμα γιά τήν καταστροφή ὅλων τῶν ἐναπομεινάντων Ἱερῶν Εἰκόνων καί τήν παραδειγματική τιμωρία ὅσων τίς τιμοῦσαν. Γι' αὐτό ἀποφάσισαν νά μεταβοῦν καί νά ἐγκατασταθοῦν στή Ρώμη, ὅπου δέν εἶχε ἐπηρεαστεῖ ἀπό τήν ἔριδα αὐτή. Ὅμως κατά τήν διάρκεια τον πλοῦ του πρός τήν Ἰταλία τό πλοῖο ἔπεσε σέ ἐνέδρα Ἀράβων πειρατῶν, οἱ ὁποῖοι ἀφοῦ ἅρπαξαν ὅτι πολύτιμο ὑπῆρχε σ' αὐτό αἰχμαλώτισαν τούς ἐπιβάτες, καί μαζί τους τόν Ἰωσήφ, ὁδηγῶντας τους στήν ἀραβοκρατούμενη τότε Κρήτη, τούς ὁποίους ἔριξαν στή φυλακή. Ὁ Ἰωσήφ προσεύχονταν νυχθημερόν γιά τήν ἐλευθερία τή δική του καί τῶν ἄλλων αἰχμαλώτων. Ταυτόχρονα δίδασκε τήν ὀρθόδοξη πίστη, μεταστρέφοντας πολλούς στήν Ὀρθοδοξία. Μέ θαῦμα τοῦ Ἁγίου Νικολάου καί τίς ἐνέργειες τῶν πιστῶν Κρητῶν ἀπελευθερώθηκαν.
Τό ἔτος 850 ἐπανῆλθε στήν Κωνσταντινούπολη, ἀφοῦ εἶχε λήξει ἡ εἰκονομαχία, τό 842 ἀπό τήν Αὐγούστα ἁγία Θεοδώρα. Ἐκεῖ ἵδρυσε δική του Μονή, ἀφιερωμένη στόν ἅγιο Ἀπόστολο Βαρθολομαῖο, τόν ὁποῖο τιμοῦσε ἰδιαιτέρως. Φρόντισε μάλιστα νά ἐναποθέσει σέ αὐτή τά ἱερά λείψανα τοῦ ἁγίου Ἀποστόλου, τά ὁποῖα μετέφερε ἀπό τή Θεσσαλονίκη. Ἐκεῖ ἄρχισε μιά νέα περίοδος πνευματικοῦ ἀγῶνα τοῦ Ἰωσήφ, ὁ ὁποῖος διῆγε μέ ἀδιάκοπη προσευχή, ἀγρυπνία, νηστεία καί φιλανθρωπία.
Ἐκεῖ διαπίστωσε ὅτι εἶχε προικιστεῖ ἀπό τό Θεό μέ τό χάρισμα τοῦ ποιητῆ καί ὑμνογράφου. Παρακαλοῦσε μέ δάκρυα νύχτα καί ἡμέρα τόν ἅγιο Βαρθολομαῖο νά τόν βοηθήσει νά ἀξιοποιήσει τό ποιητικό του τάλαντο γιά τήν Ἐκκλησία. Νά τον
ἐμπνεύσει νά συνθέσει ἐκκλησιαστικούς ὕμνους. Πράγματι ὁ εὐσεβής πόθος του δέν ἄργησε νά πραγματοποιηθεῖ. Κάποια μέρα ἐνῶ προσευχόταν μέ θέρμη στόν ἅγιο, εἶδε ἕνα ὅραμα. Ἕνας ἐντυπωσιακός ἄνδρας, μέ τήν μορφή τοῦ Ἀποστόλου Βαρθολομαίου, πῆρε ἀπό τήν Ἁγία Τράπεζα τό Ἱερό Εὐαγγέλιο, τό τοποθέτησε πάνω στό στῆθος του καί τόν εὐλόγησε. Ὅταν συνῆρθε, συνειδητοποίησε ὅτι αὐτό ἦταν ἕνα σαφές σημάδι ὅτι ἦταν ἕτοιμος νά ἀξιοποιήσει τό χάρισμά του στήν ὑμνολογία τῆς Ἐκκλησίας μας.
Ἄρχισε νά γράφει ἀκατάπαυστα ὕμνους. Βρισκόμαστε στήν ἐποχή πού ἐμφανίζεται τό νέο καί ἀξεπέραστο ὑμνογραφικό εἶδος στήν Ἐκκλησία μας, οἱ Κανόνες, οἱ ὁποῖοι ἐκτόπισαν τά Κοντάκια. Ὁ Ἰωσήφ ὑπῆρξε ἰδιοφυία στή σύνθεση τῶν Κανόνων. Ἔγραψε πάμπολλους, ἀλλά μᾶς διασώθηκαν 165, οἱ ὁποῖοι φέρουν τό ὄνομά του. Λίγο νωρίτερα εἶχαν συνθέσει τούς ὕμνους τῆς Ὀκτωήχου ὁ ἅγιος Ἰωάννης ὁ Δαμασκηνός καί ὁ ἅγιος Κοσμᾶς ὁ Μελωδός. Ὁ Ἰωσήφ συμπλήρωσε τήν Ὀκτώηχο, συνθέτοντας τούς ὕμνους τῆς ἑβδομάδος, ἐκτός τῆς Κυριακῆς, πού εἶχαν συνθέσει οἱ δύο προειρημένοι ποιητές. Συνέθεσε ἐπίσης Κανόνες καί ὕμνους στούς Ἁγίους, συμπληρώνοντας τά Μηναία τῆς Ἐκκλησίας μας. Ἔγραψε θαυμάσιους Κανόνες καί ἄλλους ὕμνους, στή Θεοτόκο, τόν ἅγιο Νικόλαο, στόν ἅγιο Βαρθολομαῖο, στούς Ἀρχαγγέλους κλπ.
Ξεχωριστό ὑμνογραφικό ἀριστούργημα τοῦ ἁγίου Ἰωσήφ εἶναι ὁ περίφημος καί δημοφιλής Κανόνας, ὁ ὁποῖος ψάλλεται κατά τήν ἀκολουθία τοῦ Ἀκαθίστου Ὕμνου. Συνέθεσε τά τροπάρια, πού ἀκολουθοῦν τούς εἱρμούς, πού εἶχε συνθέσει ὁ ἅγιος Ἰωάννης ὁ Δαμασκηνός. Σημειώνουμε πώς τά ἄφθαστα καλολογικά στοιχεῖα τοῦ ὕμνου αὐτοῦ, τόν καθιστοῦν ὡς ἕνα ἀπό τά σπουδαιότερα ποιήματα τῆς παγκόσμιας λογοτεχνίας.
Ὁρισμένους ἀπό τούς σωζόμενους ὕμνους του, κάποιοι τούς ἀποδίδουν σέ κάποιο ἄλλο Ἰωσήφ Ὑμνογράφο, τόν Στουδίτη.
Ὑπῆρξε φίλος τοῦ ὁμολογητῆ πατριάρχη ἁγίου Ἰγνατίου (846-858 καί 867 - 877). Αὐτό εἶχε ὡς συνέπεια νά διωχθεῖ μαζί του, ἀπό τόν ἀκόλαστο καί θηριώδη παρακοιμώμενο τοῦ αὐτοκράτορα Μιχαήλ Γ΄ , Βάρδα, τόν ὁποῖο ἀκολούθησε στήν ἐξορία. Κατά τή δεύτερη πατριαρχία τοῦ Ἰγνατίου ἔγινε σκευοφύλαξ τῆς Μεγάλης Ἐκκλησίας. Τό ἀξίωμα αὐτό διατήρησε καί ἐπί τή δευτέρας πατριαρχίας τοῦ ἁγίου Φωτίου, τόν ὁποῖο ἐκτιμοῦσε καί ἀγαποῦσε ὁ μεγάλος Πατριάρχης.
Κοιμήθηκε εἰρηνικά τό 886 καί τό τίμιο λείψανό του θάφτηκε στή Μονή του. Ἡ μνήμη του ἑορτάζεται στίς 3 Ἀπριλίου.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου