21η Φεβρουαρίου 1913, Ἡ ἀπελευθέρωση τῶν Ἰωαννίνων ἔπειτα ἀπό πέντε αἰῶνες ὑπό τόν Ὀθωμανικό ζυγό

Γράφει ὁ  Κωνσταντῖνος Χασόγιας, Θεολόγος  τοῦ Ε.Κ.Π.Α.

ΠΡΟΟΙΜΙΟ

Οἱ δύο νικηφόροι Βαλκανικοί Πόλεμοι τῶν ἐτών1912-1913, ἀποτελοῦν ἀναντίρρητα τή συνέχιση τοῦ ἀγῶνα τῶν προγόνων μας τοῦ 1821. Οἱ ἀγωνιστές τοῦ 1821 μέ τίς θυσίες τους ἐναντίον τῶν Ὀθωμανῶν, κατάφεραν νά δημιουργήσουν τό πρῶτο ἐλεύθερο καί ἀνεξάρτητο ἑλληνικό βασίλειο, καί παράλληλα τό ἔπος τῶν Βαλκανικῶν Πολέμων ἀποτελεῖ ἕνα «νέο», 1821. Μία κορυφαία στιγμή τοῦ Ἀ΄ Βαλκανικοῦ Πολέμου, ἀνάμεσα σέ ἄλλες, ἦταν ἡ ἀπελευθέρωση τῶν Ἰωαννίνων, τῆς πρωτεύουσας τῆς... Ἠπείρου την 21η  Φεβρουαρίου 1913.

Η ΕΝΑΡΞΗ ΤΩΝ ΒΑΛΚΑΝΙΚΩΝ ΠΟΛΕΜΩΝ

Τήν 5η  Ὀκτωβρίου 1912 τά τέσσερα χριστιανικά βασίλεια: τοῦ Μαυροβουνίου τῆς Σερβίας, τῆς Βουλγαρίας καί τῆς Ἑλλάδος κήρυξαν τόν πόλεμο κατά τῆς Ὀθωμανικῆς Αὐτοκρατορίας. Ὁ Ἀνώτατος Ἄρχοντας τῆς πατρίδος μας, Βασιλεύς τῶν Ἑλλήνων Γεώργιος Α' στό διάγγελμα του πρός τόν ἑλληνικό λαό, ἐξηγοῦσε τούς λόγους:

«Πρός τόν λαόν μου,

Αἱ ἱεραί ὑποχρεώσεις πρός τήν φίλτατην πατρίδα, πρός τούς ὑποδούλους ἀδελφούς μας καί πρός τήν ἀνθρωπότητα  ἐπιβάλλουσιν εἰς τό Κράτος, μετά τήν ἀποτυχίαν τῶν εἰρηνικῶν προσπαθειῶν του πρός ἐπίτευξιν καί ἐξασφάλισιν τῶν ἀνθρωπίνων διακιωμάτων τῶν ὑπό τόν Τουρκικόν ζυγόν χριστιανῶν, ὅπως δια τῶν ὅπλων θέση τέρμα εἰς τήν δυστυχίαν τήν ὁποίαν οὗτοι ὑφίστανται ἀπό τόσων αἰώνων.

Ἡ Ἑλλάς πάνοπλος μετά τῶν συμμάχων αὐτῆς, ἐμπνεομένων ὑπό τῶν αὐτῶν αἰσθημάτων καί συνδεομένων δια κοινῶν ὑποχρεώσεων , ἀναλαμβάνει τόν ἱερόν ἀγῶνα του διακαίου καί τῆς ἐλευθερίας τῶν καταδυναστευομένων λαῶν τῆς Ἀνατολῆς. Ὁ κατά ξηράν καί θάλασσαν στρατός ἡμῶν, ἐν πλήρει συναισθήσει τοῦ καθήκοντος αὐτοῦ πρός τό Ἔθνος καί τήν χριστιανοσύνην, μνήμων τῶν ἐθνικῶν αὐτοῦ παραδόσεων κά ὑπερήφανος δια τήν ἠθικήν αὐτοῦ ὑπεροχήν καί ἀξίαν, ἀποδύεται μετά πίστεως εἰς τόν ἀγῶνα ὅπως δια τοῦ τιμίου αὐτοῦ αἵματος ἀποδώση τήν ἐλευθερίαν εἰς τούς τυραννουμένους. ...Ἐπικαλούμενοι δέ τήν ἀρωγήν τοῦ Ὑψίστου ἐν τῶν δικαιότω τούτῳ ἀγῶνι τοῦ πολιτισμοῦ, ἀνακράζομεν: Ζήτω Ἡ Ἑλλάς!, Ζήτω τό Ἔθνος!

Ἀθῆναι, τή 5η Ὀκτωβρίου 1912.

Γεώργιος »

Ὑπῆρχε πλήρη ὁμόνοια μεταξύ Πολιτικῆς Ἡγεσίας (Πρωθυπουργός Ἐλ. Βενιζέλος), Πολιτειακῆς Ἡγεσίας (βασιλεύς Γεώργιος Α') καί Στρατιωτικῆς Ἡγεσίας (Διάδοχος Κωνσταντῖνος καί τό Ἐπιτελεῖο του) καί ἔτσι ἐπετεύχθησαν ὅλα τά νικηφόρα ἀποτελέσματα. Ὁ ἑλληνικός στρατός μετά ἀπό ἡρωικές μάχες ἀπελευθέρωσε τή Μακεδονία. Ὡστόσο, στό μέτωπο τῆς Ἠπείρου ἡ προέλαση τοῦ ἑλληνικοῦ στρατοῦ εἶχε βαλτώσει. Ἐπικεφαλῆς τῆς «Στρατιᾶς Ἠπείρου», ἦταν ὁ Ὑποστράτηγος Κωνσταντῖνος Σαπουντζάκης. Ἕως την 1η Δεκεμβρίου (π.ημ.) οἱ ἐπιθετικές ἐνέργειες πού ἐπιχείρησε ὁ ἑλληνικός στρατός σταματοῦσαν στήν ἀμυντική γραμμή τοῦ φρουρίου τοῦ Μπιζανίου. Οἱ τουρκικές δυνάμεις εἶχαν ἀποκρούσει ὅλες τίς ἐπιθέσεις μέ ἀποτέλεσμα τόν θάνατο πολλῶν ἀνδρῶν τῶν ἡμέτερων δυνάμεων.

Ἡ κυβέρνηση Βενιζέλου βρέθηκε σέ δύσκολη θέση, καθώς ἡ κοινή γνώμη ἀπαιτοῦσε τήν ἀπομάκρυνση τοῦ Σαπουντζάκη. Ἀποφασίσθηκε ἡ ἀντικατάσταση του ἀπό τόν Διάδοχο Κωνσταντῖνο. Ταυτόχρονα πραγματοποιήθηκε ἐνίσχυση τῆς Στρατιᾶς ἀπό τήν IVη καί τήν VIη Μεραρχία, πού ἔφτασαν στήν Ἤπειρο ἀπό τή Μακεδονία (14, 29 Δεκεμβρίου 1912) καί τό 7ο Σύνταγμα Πεζικοῦ τῆς IIας Μεραρχίας, μέ ἐπικεφαλῆς τόν ἀντισυνταγματάρχη Ν. Δελαγραμμάτικα.

Στίς 7 Ἰανουαρίου 1913 ἔφτασε στή Φιλιππιάδα Πρεβέζης ὁ Ἀρχιστράτηγος Διάδοχος Κωνσταντῖνος, μέ τό ἐπιτελεῖο τοῦ προκειμένου νά ἀναλάβει τή γενική διεύθυνση τῶν ἐπιχειρήσεων στήν Ἤπειρο.  Ἐν συνεχείᾳ στά μέσα Ἰανουαρίου 1913 ἔφτασε καί ὁ Ἐλ. Βενιζέλος γιά νά ἔχει μία καλύτερη ἐνημέρωση γιά τό μέτωπο.

Η ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΣΗ ΤΩΝ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ

Οἱ προηγούμενες ἀποτυχημένες ἐνέργειες ἔπεισαν τόν Διάδοχο καί τό Ἐπιτελεῖο του,  ὅτι θά ἔπρεπε νά κτυπηθεῖ ἡ δεξιά πτέρυγα τῶν ἐχθρικῶν δυνάμεων (Μανωλιάσσα, Ἄγ. Νικόλαος, Τσούκα, Δουρούτη, Σαδοβίτσα)  ἡ ὁποία ἦταν ἀσθενέστερη. Γιά τό λόγο αὐτό σχεδιάστηκε ἀπό τόν Διάδοχο καί τό Ἐπιτελεῖο μία ἀριστοτεχνική ἐπίθεση. Κατά τήν ἐκδήλωση τῆς ἑλληνικῆς ἐπίθεσης θά λάμβαναν χώρα κάποιες παραπλανητικές ἐνέργειες ἀπό τό Μέτσοβο πρός τό Δρίσκο. Ἡ Στρατιά διαιρέθηκε σέ δύο τμήματα. Τό πρῶτο ἀποτελοῦσαν οἱ Μεραρχίες  VI καί VIII. Τό δεύτερο καί πιό ἰσχυρό ἀπαρτίζονταν ἀπό 23 Τάγματα Πεζικοῦ καί 24 Πυροβόλα. Ἐπίσης ἡ II Μεραρχία θά κινούταν ἰππαστί ἐπί τῆς ὁδοῦ Ἰωαννίνων-Πρεβέζης. Τό σχέδιο ἐκτελέσθηκε μέ ἀκρίβεια καί τό Μπιζάνι εἶχε κυκλωθεῖ ἕως τό βράδυ τῆς 20ης Φεβρουαρίου 1913.

Ἀξίζει νά σημειωθεῖ καί ἡ σημαντική δράση τοῦ Ταγματάρχη Ἰω. Βελισαρίου, ὁ ὁποῖος μέ τή μονάδα του (8ο Τ. Π.  καί 9ο Τ.Π.) κατόρθωσε καί κινήθηκε ἀνάμεσα σέ τρία τουρκικά ὀχυρά (Καστρίτσας, Μπιζανίου καί Χιντζηρέλου) πού δέν εἶχαν ἀκόμη παραδοθεῖ καί κατέλαβε τό χωριό Ἅγιος Ἰωάννης. Πολύτιμη βοήθεια ἔλαβε ἀπό τό τάγμα καί τοῦ Γεώρ. Ἰατρίδη. Τά δύο τάγματα ἐγκατέστησαν προφυλακές καί ἔκοψαν τά τηλεφωνικά καί τηλεγραφικά καλώδια, μέ ἀποτέλεσμα νά διακοπεῖ ἡ ἐπικοινωνία τῶν Ἰωαννίνων μέ τό Μπιζάνι.

Στίς 23:00 μ.μ. ἐμφανίσθηκαν στό ἑλληνικό Στρατηγεῖο (Χάνι Ἐμίν Ἀγᾶ) ὁ Ἐπίσκοπος Δωδώνης Πανάρετος, οἱ Ὀθωμανοί ἀξιωματικοί Ὑπολοχαγός Ρεούφ καί ὁ Ἀνθυπολοχαγός Ταλαάτ, φέρνοντας ἐπιστολή μέ τούς ὅρους παράδοσης τῶν Ἰωαννίνων ἀπό τόν Ἐσάτ Πασᾶ. Τήν 21η Φεβρουαρίου ὑπογράφθηκε τό πρωτόκολλο παραδόσεως τῆς πόλεως. Ἀπό ἑλληνικῆς πλευρᾶς ὑπέγραψαν οἱ  Ι. Μεταξᾶς καί Ξ. Στρατηγός.  Ἐν συνεχείᾳ ἐξεδόθη ἡ ἱστορική διαταγή πρός ὅλες τίς Μεραρχίες:

«Χάνι Ἐμίν Ἀγᾶ,

21 Φεβρουαρίου 1913, ὥρα 5.30' πρωίας,

Πρός ἄπασας τάς Μεραρχίας καί 1ον καί 2ον Τμῆμα Στρατιᾶς,

Ὁ Τουρκικός στρατός παρεδόθη αἰχμάλωτος πολέμου, ἄνευ ὅρων.

Τά ἐχθρικά τμήματα θά ὑψῶσι λευκήν σημαίαν. Αἱ Μεραρχίαι θά λάβωσι τάς ἐκδιδιμένας διαταγάς ἀμέσως.

Κωνσταντῖνος Διάδοχος.»

Στίς 22 Φεβρουαρίου 1913, εἰσῆλθε στά Ἰωάννινα ἔφιππος ὁ Διάδοχος Κωνσταντῖνος ἐπικεφαλῆς τοῦ Ἑλληνικοῦ Στρατοῦ. Οἱ Γιαννιῶτες ἐπεφύλαξαν θριαμβευτική ὑποδοχή στόν Διάδοχο καί στά παρελαύνοντα τμήματα τοῦ στρατοῦ μας. Τά σπίτια τῶν Γιαννιωτῶν στολίσθηκαν μέ ἑλληνικές σημαῖες πού βρίσκονταν γιά χρόνια στά μπαούλα.

Ἡ μεγάλη ἐκείνη ἑλληνική νίκη ἀποτυπώθηκε γλαφυρά στίς ἐφημερίδες τῆς ἐποχῆς, «ΣΚΡΙΠ» :''ΤΟ ΕΘΝΟΣ ΕΔΟΞΑΣΘΗ .ΤΑ ΙΩΑΝΝΙΝΑ ΗΛΩΘΗΣΑΝ, 22-02-1913'', «ΕΜΠΡΟΣ»: ''ΤΟ ΤΕΛΟΣ ΤΗΣ ΔΟΥΛΕΙΑΣ , ΤΩΝ ΜΑΡΤΥΡΙΩΝ ΚΑΙ ΤΩΝ ΣΤΕΝΑΓΜΩΝ'', 22-02-1913. «ΚΑΙΡΟΙ»: «Ὁ ΜΕΓΑΣ, Ὁ ΚΑΤΑΠΛΗΚΤΙΚΟΣ, Ὁ ΚΟΛΟΣΣΙΑΙΟΣ ΘΡΙΑΜΒΟΣ». Τήν 24η Φεβρουαρίου 1913, ἀπελευθερώθηκε καί ἡ ἀκριτική κωμόπολη Κόνιτσα.

Ἡ ἐφημερίδα «ΣΚΡΙΠ», τῆς 22ας Φεβρουαρίου 1913.

Στίς 21 Φεβρουαρίου 1913, ἡ  πόλη τοῦ νεομάρτυρα Γεωργίου του ἐν Ἰωαννίνοις καί πρωτεύουσα τῆς Ἠπείρου, μετά ἀπό πέντε αἰῶνες ὀθωμανικῆς σκλαβιᾶς ἦταν ξανά ἐλεύθερη.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ:

• Μαρκεζίνης Σπυρίδων, Πολιτική Ἱστορία τῆς Νεωτέρας Ἑλλάδος, Τόμος 3ος, Πάπυρος, Ἀθῆναι, 1968
• Πάγκαλος Θεόδωρος, Τά Ἀπομνημονεύματά μου (1897-1947) - Τόμος Α' 1897-1913, Ἀθῆναι 1950.
• Παπαφλωράτος Ἰωάννης, Ἡ Ἱστορία τοῦ Ἑλληνικοῦ Στρατοῦ (1833-1949),Τόμος Α', ἐκδ. Σάκκουλα, Ἀθήνα, 2014.