Μέγας Ἀθανάσιος: Ὁ στῦλος τῆς Ὀρθοδοξίας (18 Ἰανουαρίου †)

ΛΑΜΠΡΟΥ Κ. ΣΚΟΝΤΖΟΥ Θεολόγου - Καθηγητοῦ

Ἐλάχιστοι ἄνθρωποι ἀξιώθηκαν νά λάβουν τόν τίτλο τοῦ «Μεγάλου» στήν ἱστορία τῆς ἀνθρωπότητας, διότι αὐτό προϋποθέτει νά ὑπάρξει κάποιος ὑπέρμετρα σπουδαῖος καί νά προσφέρει ὑπέρτατες καί μοναδικές ὑπηρεσίες σέ αὐτή. Ἕνας ἀπό αὐτούς εἶναι καί ὁ Μέγας Ἀθανάσιος, ὁ ὁποῖος ἐκτός ἀπό τόν τίτλου τοῦ «Μεγάλου» του ἀποδόθηκε καί ὁ μοναδικός τίτλος «Στῦλος τῆς Ὀρθοδοξίας». Μελετῶντας κάποιος τήν προσωπικότητα καί τό τιτάνιο ἔργο του, δέ μπορεῖ παρά νά συμφωνήσει μέ τήν ἐπιλογή αὐτή τῆς Ἐκκλησίας μας.

Γεννήθηκε περί τό 298 στήν Ἀλεξάνδρεια τῆς Αἰγύπτου ἀπό εὐσεβεῖς Ἕλληνες γονεῖς καί ἀνατράφηκε μέ παιδεία καί νουθεσία Κυρίου. Οἱ εὐκατάστατοι γονεῖς του φρόντισαν νά...λάβει μιά σπάνια κλασική παιδεία, ἡ ὁποία ἄκμαζε ἀκόμα στήν Ἀλεξάνδρεια. Παράλληλα φοίτησε στήν περίφημη Κατηχητική Σχολή θεολογία, ἀναδεικνυόμενος ὡς ἕνας ἀπό τούς σπουδαιότερους Πατέρες καί Διδασκάλους τῆς Ἐκκλησίας μας ὅλων τῶν ἐποχῶν. Καθοριστική σημασία γιά τήν κατοπινή πορεία τοῦ Ἀθανασίου ὑπῆρξε ἡ γνωριμία του καί ἡ πνευματική του σύνδεση μέ τόν μέγιστο ἀσκητή τῆς Ἐκκλησίας μας Μέγα Ἀντώνιο. Κοντά του μυήθηκε στήν εὐσέβεια καί χαλυβδώθηκε ὁ χαρακτῆρας του νά εἶναι ἀμετακίνητος καί ἀπόλυτα προσηλωμένος στήν ἀλήθεια τῆς Ἐκκλησίας. Σέ ἡλικία δεκαοκτώ ἐτῶν εἰσέρχεται στίς τάξεις τοῦ ἱεροῦ κλήρου, ὡς διάκονος τῆς ἀλεξανδρινῆς Ἐκκλησίας, μπαίνοντας στήν ὑπηρεσία τοῦ γηραιοῦ καί σεβάσμιου ἐπισκόπου Ἀλεξάνδρου.

Δέν ἔμελλε ὅμως νά βιώσει μιά εἰρηνική ἱερατική διακονία, διότι κατά τήν χρονική ἐκείνη περίοδο ξέσπασε μιά ἀπό τίς μεγαλύτερες καί πιό ἐπικίνδυνες θεολογικές θύελλες στήν ἱστορία τῆς Ἐκκλησίας μας, ἡ φοβερή αἵρεση τοῦ ἀρειανισμοῦ. Ὁ πρεσβύτερος τῆς ἀλεξανδρινῆς Ἐκκλησίας Ἄρειος δίδασκε ἄκρως βλάσφημες καί κακόδοξες διδασκαλίες, ἀνατρέποντας ἐκ θεμελίων τήν διδασκαλία τῆς Ἐκκλησίας μας. Ἀπέρριπτε τό θεμελιῶδες δόγμα τῆς Ἁγίας Τριάδος, ὑποβιβάζοντας τόν Υἱό σέ κτίσμα τοῦ Θεοῦ καί ἀρνούμενος τήν προσωπική ὑπόσταση τοῦ Ἁγίου Πνεύματος. Ὁ νεαρός διάκονος Ἀθανάσιος, μέ τήν εὐλογία τοῦ ἐπισκόπου Ἀλεξάνδρου ἀνέλαβε νά ἀνασκευάσει τίς βλάσφημες δοξασίες τοῦ Ἀρείου. Στά 325 συγκροτήθηκε ἡ Α Οἰκουμενική Σύνοδος στήν Νίκαια τῆς Βηθυνίας γιά νά συζητηθεῖ ἡ ἀρειανική κακοδοξία καί νά διατυπωθεῖ μέ σαφήνεια τό ὀρθόδοξο δόγμα. Ὁ διάκονος Ἀθανάσιος ἐκπροσώπησε τόν Ἀλέξανδρο καί μάλιστα ὁρίστηκε καί γραμματείας τῆς Συνόδου. Στίς θυελλώδεις συζητήσεις μέ τόν αἰρεσιάρχη Ἄρειο καί τούς ὀπαδούς του, ὁ Ἀθανάσιος ἐξέπληξε μέ τήν ὡριμότητα τῆς σκέψεώς του, τή θεολογική του κατάρτιση καί πρό πάντων τήν ἀκριβή,ἀκριβῆ ἔκφραση τῆς ὀρθόδοξης διδασκαλίας. Δέν εἶναι ὑπερβολή νά ὑποστηρίξουμε πώς ὁ Μέγας Ἀθανάσιος ὑπῆρξε ὁ πρωταγωνιστής τῆς Συνόδου καί ὁ ἐκφραστής τῆς ἀλήθειας τῆς Ἐκκλησίας.

Τό 328 κοιμήθηκε ὁ ἐπίσκοπος Ἀλεξανδρείας Ἀλέξανδρος καί ὁ λαός ἀπαίτησε νά ἀνέβει στόν ἐπισκοπικό θρόνο ὁ Ἀθανάσιος, ὁ ὁποῖος ἀποδέχτηκε τήν ὕψιστη αὐτή διακονία, διαρκούσης τῆς ἀρειανικής λαίλαπας, παρά τήν καταδίκη της ἀπό τήν Α Οἰκουμενική Σύνοδο. Ἐργάστηκε σκληρά ἀναδιοργανώνοντας τήν ἀλεξανδρινή Ἐκκλησία. Ἐπέλεξε ἄξιους συνεργάτες ἀπό τήν τάξη τῶν ἀσκητῶν καί τῶν μοναχῶν, οἱ ὁποῖοι εἶχαν ἀφιερωθεῖ ὁλοκληρωτικά στό ἐκκλησιαστικό ἔργο. Τό μεγάλο βάρος τό ἔδωσε στήν προάσπιση τῆς ὀρθόδοξης πίστης καί τόν ἀντιαιρετικό ἀγῶνα. Αὐτό εἶχε ὅμως δυσμενεῖς ἐξελίξεις γιά τόν ἴδιο. Οἱ ἀρειανοί καί οἱ ἄλλοι αἱρετικοί τῆς ἐπισκοπῆς του κατεῖχαν ὑψηλά  κρατικά ἀξιώματα καί οἰκονομική δύναμη. Κάνοντας χρήση αὐτῶν, εἶχαν κηρύξει ἀνελέητο πόλεμο κατά τοῦ Ἀθανασίου καί ὀχετούς λάσπης συκοφαντιῶν, οἱ ὁποῖες ἔφταναν ὡς τήν αὐτοκρατορική ἐξουσία τῆς Κωνσταντινουπόλεως. Γι' αὐτό καί ὁλόκληρη ἡ ζωή του ὑπῆρξε μαρτυρική. Ἀπό τα

46 ἔτη τῆς ἐπισκοπικῆς του διακονίας τά 17 τά πέρασε στίς ἐξορίες! Ἔχουν διασωθεῖ οἱ φρικτές συκοφαντίες ἐναντίον του ἀπό τούς αἱρετικούς, πρός τόν αὐτοκράτορα. Κατηγορήθηκε ὁ ἀσκητής Ἀθανάσιος γιά δῆθεν πορνεῖα,πορνεία καί βιασμό γυναίκας! Κατηγορήθηκε ἐπίσης ὁ ἔνθερμος αὐτός ζηλωτής τοῦ Χριστοῦ καί ὡς μάγος!

Ἀλλά ὁ Ἀθανάσιος ὑπόμενε μέ καρτερία τίς συκοφαντίες καί τίς ἄδικες διώξεις. Τήν προσωπική του πίκρα καί τίς ἀτέλειωτες ταλαιπωρίες του τίς προσπερνοῦσε μέ τήν νυχθημερόν συγγραφή θεολογικῶν πραγματικῶν καί ἀντιαιρετικῶν ἔργων. Ἀπό τά σπουδαιότερα συγγράμματά του ξεχωρίζουμε τό μοναδικό ἔργο τοῦ «Περί τῆς Ἐνανθρωπήσεως τοῦ Λόγου», ὅπου ἄν ἀναπτύσσει μέ καταπληκτική ἀκρίβεια τήν ἀλήθεια τῆς Ἐκκλησίας μας γιά τό θεῖο πρόσωπο τοῦ Σωτῆρος Χριστοῦ. Στά ἔργο του «Κατά Ἀρειανῶν» καταρρίπτει πανηγυρικά τίς ἀρειανικές κακοδοξίες. Στό ἐπίσης περισπούδαστο ἔργο του «Κατά Εἰδώλων» καταρρίπτει τό σαθρό οἰκοδόμημα τῆς εἰδωλολατρίας, ἡ ὁποία στήν ἐποχή του ἦταν ἀκόμη μιά μεγάλη ἀπειλή καί μιά σοβαρή πρόκληση γιά τήν Ἐκκλησία. Συνέγραψε ἀκόμη τό βίο τοῦ δασκάλου τοῦ Μ. Ἀντωνίου, καθώς καί πάμπολλες ἐπιστολές σέ διάφορα ἐξέχοντα πρόσωπα, οἱ ὁποῖες ἀποπνέουν σπάνιο ζῆλο γιά τήν διαφύλαξη τῆς ἀλήθειας τῆς Ἐκκλησίας, διότι εἶναι συνώνυμη μέ τή σωτηρία. Ἀξίζει νά σημειώσουμε πώς μέ την 39η ἑορταστική ἐπιστολή του ὁρίζεται ὁ λεγόμενος «κανόνας τῆς Καινῆς Διαθήκης», δηλαδή ὁρίζονται τά 27 γνήσια βιβλία, ἀπό τά ψευδεπίγραφα (ἀπόκρυφα) πού κυκλοφοροῦσαν στήν ἀρχαία Ἐκκλησία καί ἔσπερναν πλάνες στούς πιστούς.

Κατάκοπος καί τσακισμένους ἀπό τούς ἀτέλειωτους ἀγῶνες καί τίς προσωπικές ταλαιπωρίες, κοιμήθηκε στίς 2 Μαΐου τοῦ 373. Ἡ Ἐκκλησία μας τόν κατέταξε στούς ἁγίους της καί τόν ἀνακήρυξε «Μέγα» γιά τίς μοναδικές του ὑπηρεσίες του πρός Αὐτήν. Ὁρίστηκε δέ νά συνεορτάζεται ἡ μνήμη του στίς 18 Ἰανουαρίου, μαζί μέ τόν ἐπίσης σπουδαῖο ἀλεξανδρινό ἐπίσκοπο, τόν ἅγιο Κύριλλο, ὁ ὁποῖος καί αὐτός ἔδωσε παρόμοιους ἀγῶνες γιά τήν Ὀρθόδοξη πίστη.