Ὁ Παῦλος Μελᾶς γεννήθηκε στίς 29 Μαρτίου τοῦ 1870 στή Μασσαλία, ὅπου ὁ πατέρας του Μιχαήλ Μελᾶς (1833-1897) δραστηριοποιούταν ὡς ἔμπορος. Τό 1886 εἰσῆλθε στή Σχολή Εὐελπίδων καί ἐξῆλθε ὡς ἀνθυπολοχαγός τοῦ Πυροβολικοῦ στις 8 Αὐγούστου τοῦ 1891. Τόν ἑπόμενο χρόνο νυμφεύτηκε τή Ναταλία Δραγούμη (1872-1973), κόρη τοῦ τραπεζίτη καί πολιτικοῦ Στεφάνου Δραγούμη, μέ τήν ὁποία ἀπέκτησε δύο παιδιά, τόν στρατιωτικό Μιχαήλ Μελᾶ (1894-1950) καί τή χημικό Ζωή Μελᾶ - Ἰωαννίδη (1898-1996).
Ὑπῆρξε δραστήριο μέλος τῆς Ἐθνικῆς Ἑταιρείας, μίας μυστικῆς ὀργάνωσης, πού εἶχε ὡς σκοπό τήν ἀναζωπύρωση τοῦ ἐθνικοῦ φρονήματος καί τήν...ἀπελευθέρωση τῶν ὑπόδουλων Ἑλλήνων μέ κάθε θυσία, καί ἔπαιξε ἀρνητικό ρόλο στόν Ἑλληνοτουρκικό Πόλεμο τοῦ 1897. Μέ τήν ἔκρηξη τοῦ πολέμου μάχεται στά μέτωπα τῆς Θεσσαλίας, ὡς διοικητής οὐλαμοῦ τῆς 2ης Πεδινῆς Πυροβολαρχίας. Εἶναι αἰσιόδοξος γιά τήν ἔκβασή του, ὥστε γράφει στούς γονεῖς του:
«...Ἄν ὁ θεός μᾶς βοηθήση ὀλίγον, σύντομα θά λάβετε γράμμα μου ἀπό τήν Θεσσαλονίκην. Ὥστε θάρρος, ἀγαπητοί μου γονεῖς, θάρρος καί πεποίθησιν· διότι καί ἄν φέρη ὁ διάβολος, νά νικηθῶμεν, θά νικηθῶμεν παλικαρίσια...». Δέκα μέρες ἀργότερα, ἡ κατάσταση πού ἔχει διαμορφωθεῖ τόν ἀπογοητεύει καί τόν ἀηδιάζει. «Οἱ ἠλίθιοι πού φωνάζουν ἐναντίον του (ἐννοεῖ τόν διάδοχο Κωνσταντῖνο) ἔπρεπε νά εἶναι εἰς τήν Λάρισσαν τήν ἐπαύριο, τῆς ἀτίμου, ἀτίμου, ἀτίμου φυγῆς μας, διά νά ἰδοῦν τήν κατάστασιν τοῦ στρατοῦ καί ν’ ἀντιληφθοῦν ἄν ἦτο δυνατόν νά κάμη μαζί του ἕνα βῆμα πρός τά ἐμπρός...» γράφει ἐκ νέου στούς γονεῖς του.
Στίς ἀρχές τοῦ 20ου αἰώνα τόν ἀπασχολεῖ ἔντονα ἡ κατάσταση στήν τουρκοκρατούμενη Μακεδονία καί τόν ἀνησυχεῖ ἡ δράση τῶν κομιτατζήδων, πού ἐπιδιώκουν τήν προσάρτηση τῆς Μακεδονίας στή Βουλγαρία. Τόν ἐπηρεάζει ἔντονα ὁ Μακεδόνας πεθερός του Στέφανος Δραγούμης, ἐνῶ ἔχει πληροφόρηση ἀπό πρῶτο χέρι ἀπό τόν ἀδελφό τῆς γυναίκας του Ίωνα Δραγούμη, πού ὑπηρετεῖ ὡς ὑποπρόξενος στό Μοναστήρι (σημερινή Μπίτολα ΠΓΔΜ).
Τόν Φεβρουάριο τοῦ 1904, μαζί μέ ἄλλους τρεῖς ἀξιωματικούς, τούς λογαχούς Ἀλέξανδρο Κοντούλη καί Ἀναστάσιο Παπούλα καί τόν ἀνθυπολοχαγό Γεώργιο Κολοκοτρώνη, συμμετέχει σέ μυστική ἀποστολή στή Μακεδονία μέ τό ψευδώνυμο Μίκης Ζέζας (Μίκης, ἀπό τό ὄνομα τοῦ γιοῦ του Μιχαήλ, πού τόν φωνάζουν χαϊδευτικά Μίκη καί Ζέζας, ἀπό τό ὄνομα τῆς κόρης του Ζωῆς, πού τή φωνάζουν χαϊδευτικά Ζέζα), κατόπιν ἐντολῆς τῆς κυβέρνησης Θεοτοκη. Ἡ ὁμάδα τῶν τεσσάρων ἀξιωματικῶν, συνοδευόμενη ἀπό μακεδόνες ἀγωνιστές, δραστηριοποιήθηκε στή δυτική Μακεδονία, ἀλλά οἱ κινήσεις της ἔγιναν ἀντιληπτές ἀπό τούς Τούρκους, οἱ ὁποῖοι ζήτησαν ἀπό τήν ἑλληνική κυβέρνηση τήν ἀνάκλησή τους. Ἔτσι, ὁ Μελάς μαζί μέ τούς τρεῖς ἄλλους ἀξιωματικούς ἐπέστρεψαν στήν Ἀθήνα στις 29 Μαρτίου.
Τόν Ἰούλιο, ἐνῶ ὑπηρετοῦσε στή Σχολή Εὐελπίδων, ζήτησε 20ήμερη ἄδεια καί ἔκανε ἕνα δεύτερο ταξίδι στή Μακεδονία. Στό πλαστό διαβατήριό του ἀναγραφόταν τό ὄνομα Πέτρος Δέδες καί ὡς ἐπάγγελμα δήλωνε ζωέμπορος. Μόλις ἔφθασε στήν Κοζάνη συναντήθηκε μέ τό ντόπιο ἑλληνικό στοιχεῖο καί ἀποφασίστηκε ἡ συγκρότηση ἐνόπλων σωμάτων μέ τή στρατολόγηση ἀνδρῶν ἀπό τίς γύρω περιοχές καί ἡ ἀνάληψη ἄμεσης δράσης στή Δυτική Μακεδονία. Ἐπέστρεψε στήν Ἀθήνα στις 3 Αὐγούστου γεματος αἰσιοδοξία γιά τήν ἔκβαση τοῦ Ἀγώνα.
Μετά ἀπό 15 ἡμέρες ζήτησε κι ἔλαβε τετράμηνη ἄδεια ἀπό τό στράτευμα γιά νά ἀναλάβει ἐπίσημα τήν ἀρχηγία τοῦ Μακεδονικοῦ Ἀγώνα στήν περιοχή τῆς Καστοριᾶς καί τοῦ Μοναστηρίου, κατόπιν ὑπόδειξης τοῦ Μακεδονικοῦ Κομιτάτου. Λίγο πρίν ἀπό τήν ἀναχώρησή του ἐξομολογεῖτο στή γυναίκα του: «...Αἰσθάνομαι πολύ, ὁ δυστυχής, τήν εὐτυχίαν πού ἀφήνω· αἰσθάνομαι ὅτι μ’ ὅλον τόν ἀνήσυχον καί νευρικόν χαρακτήραν μου ὁ βίος ὁ ὁποῖος μου ἁρμόζει περισσότερον εἶναι ὁ ἥσυχος καί ὁ οἰκογενειακός. Ἀλλ’ ἀπό τινός δέν ἠξεύρω τί ἔπαθα· ἔγινα ὄργανον δυνάμεως πολύ μεγάλης, ὡς φαίνεται, ἀφοῦ ἔχει τήν ἰσχύν νά κατασιγάση ὅλα τ’ ἀλλά αἰσθήματά μου καί νά μέ ὠθῆ διαρκῶς πρός τήν Μακεδονίαν».
Καί ἀπό τή Λάρισα συμπλήρωνε μέ νέο γράμμα πρός τήν σύζυγό του, ὡσάν νά προαισθανόταν τό τέλος του: «...Ἀναλαμβάνω αὐτόν τόν ἀγώνα μέ ὅλη μου τήν ψυχήν καί μέ τήν ἰδέαν, ὅτι εἶμαι ὑποχρεωμένος νά τόν ἀναλάβω. Εἶχα καί ἐγώ τήν ἀκράδαντον πεποίθησιν, ὅτι δυνάμεθα νά ἐργασθῶμεν ἐν Μακεδονία καί νά σώσωμεν πολλά πράγματα. Ἔχων δέ τήν πεποίθησιν ταύτην, ἔχω καί ὑπέρτατον καθῆκον νά θυσιάσω τό πᾶν ὅπως πείσω τήν Κυβέρνησιν καί τήν κοινήν γνώμην περί τούτου...».
Στις 28 Αὐγούστου ο Καπετάν Μίκης Ζέζας διέβη τά σύνορα, συνοδευόμενος ἀπό ἀρκετούς Μακεδόνες, Λάκωνες καί Κρῆτες, καί στά μέσα Σεπτεμβρίου στρατοπέδευσε στήν περιοχή τῆς Καστοριᾶς. Στις 13 Ὀκτωβρίου τοῦ 1904 εἰσῆλθε στό χωριό Στάτιστα γιά νά ἀναπαυτεῖ αὐτός καί οἱ ἄνδρες του. Ὅμως, ὁ Βούλγαρος ἀρχικομιτατζής Μῆτρος Βλάχος, προκειμένου νά τόν βγάλει ἀπό τή μέση, εἰδοποίησε τίς ὀθωμανικές ἀρχές. Ἐπί τόπου κατέφθασε ἰσχυρό στρατιωτικό ἀπόσπασμα, ἀποτελούμενο ἀπό 150 ἄνδρες καί στή συμπλοκή πού ἀκολούθησε, ὁ Παῦλος Μελάς τραυματίστηκε σοβαρά στήν ὀσφυϊκή χώρα καί μετά ἀπό μισῆ ὥρα ἄφησε τήν τελευταία του πνοή.
Τό κεφάλι του ἀποκόπηκε ἀπό τούς συμπολεμιστές του καί τάφηκε στό ναό τῆς Ἁγίας Παρασκευῆς στό Πισοδέρι. Τό σῶμα του παραδόθηκε ἀπό τίς ὀθωμανικές ἀρχές στόν Μητροπολίτη Καστοριᾶς Γερμανό (Καραβαγγέλη) καί τάφηκε στόν βυζαντινό ναό τῶν Ταξιαρχῶν στήν Καστοριά, ὅπου ἀναπαύεται καί ἡ κάρά του ἀπό τό 1950. Στόν ἴδιο ναό ἔχει ταφεῖ καί ἡ σύζυγός του Ναταλία, κατ’ ἐπιθυμίαν της.
Ὁ θάνατος τοῦ Παύλου Μελᾶ ἔγινε γνωστός στήν Ἀθήνα στις 18 Ὀκτωβρίου καί συγκλόνισε τήν κοινή γνώμη, λόγω τοῦ ἀκέραιου καί ἁγνοῦ χαρακτήρα τοῦ ἀνδρός, ἀλλά καί τοῦ γνωστοῦ ὀνόματος τῆς οἰκογένειάς του, πού εἶχε μεγάλους δεσμούς μέ τή Μακεδονία καί τήν κοινωνία τῶν Ἀθηνῶν. Ἡ θυσία του σηματοδότησε τήν οὐσιαστική ἔναρξη τοῦ Μακεδονικοῦ Ἀγώνα, πού κορυφώθηκε μέ τούς Βαλκανικούς Πολέμους τοῦ 1912-1913.
Σχετικά
Τή θυσία τοῦ Παύλου Μελᾶ ὕμνησε ὀ Κωστῆς Παλαμάς («Παῦλος Μελᾶς») καί ἡ λαϊκή μούσα.
Ἀναφορές στόν Παῦλο Μελᾶ περιέχονται στό κλασικό παιδικό μυθιστόρημα τῆς Πηνελόπης Δέλτα «Ὁ Μάγκας».
Τό χωριό Στάτιστα, ὅπου «ἔπεσε» ὁ Παῦλος Μελάς φέρει σήμερα τό ὄνομά του.
Ὁ Δῆμος Παύλου Μελᾶ, προέκυψε ἀπό τή συνένωση τῶν Δήμων Σταυρούπολης, Πολίχνης καί Εὐκαρπίας, στό πλαίσιο τοῦ προγράμματος «Καλλικράτης».
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου