Δικαιώματα: Ἐτερονομικὲς καταστάσεις

Ὁμιλία τοῦ Κοντογιώργη Γεωργίου, Καθηγητή Πολιτικῆς Ἐπιστήμης, πρ. Πρύτανη Παντείου μὲ θέμα «Ὁ Ἀριστοτέλης στὴν Ἀθήνα τοῦ 21ου αἰώνα» 

 «Ὅπου ἐπεκτείνεται ἡ ἐλευθερία, ἐκλείπουν τὰ δικαιώματα!»

Σήμερα, ἂν θέσω τὸ ἐρώτημα σὲ ὅλους ἐσᾶς, τί εἶναι ἡ ἐλευθερία, ἡ ἀπάντηση ποὺ θὰ μοῦ δώσετε θὰ ὁρίζει τὴν ἀτομικὴ ἐλευθερία καί, ὁρισμένα κοινωνικὸ-πολιτικὰ δικαιώματα, τὰ ὁποῖα διευρύνουν ἢ προστατεύουν τὴν ἀτομική μας ἐλευθερία.
Πρῶτα πρῶτα νὰ κάνουμε μία διευκρίνιση. Ὁ νεότερος κόσμος, δὲν εἶναι «νέος» κόσμος. Ὁ νεότερος κόσμος, εἶναι, μία ἑπόμενη φάση τοῦ ἑλληνικοῦ κόσμου, ἡ ὁποία φάση συνίσταται στὴ μεταβολὴ κλίμακας. Ἀπ’ τὴ μικρὴ στὴ μεγάλη. Ὁ ἑλληνικὸς κόσμος δημιούργησε τὸ νεότερο κόσμο. Ὁ ἑλληνικὸς κόσμος ἀποτέλεσε τὴ βάση ὅλων τῶν πραγμάτων ποὺ εἶχαν/ἔχουν νὰ κάνουν μὲ τὴν θεμελίωση τοῦ νεότερου κόσμου. Ἀπ’ τὴ νομισματικὴ οἰκονομία, ἀπ’ τὴν ἴδια τὴ διαδικασία τῆς μετάβασης, ἀπ’ τὶς διανοητικὲς ἐπεξεργασίες, τὶς ἀξίες, τοὺς θεσμοὺς καὶ ὅλα αὐτά. Τὸ ἂν ἡ προσπάθεια ἀπομίμησης τῆς ἀρχιτεκτονικῆς τῶν ἀρχαίων ὁδήγησε σὲ κάτι καινούργιο, ποὺ προσομοιάζει ἀλλὰ ποὺ εἶναι νέο, τὸ ἂν ἡ προβληματικὴ γιὰ τὴ δημοκρατία ὁδήγησε σ’ αὐτὴ τὴν ἐπινόηση μὲ τὴ διάκριση μεταξὺ.... ἔμμεσης καὶ ἄμεσης, στὴν προσπάθεια ἑπομένως νὰ ταξινομηθεῖ καὶ τὸ σημερινὸ σύστημα στὶς δημοκρατίες, τὸ ἐὰν ὡς ἐλευθερία ὁρίσαμε στὴ νεότερη ἐποχὴ τὰ ἁπλὰ “δικαιώματα” ποὺ εἶναι ἐτερονομικὲς καταστάσεις, αὐτὸ δὲν ἀλλάζει τὸ γεγονὸς ὅτι, ἡ μετάβαση στὴ μεγάλη κλίμακα, εἶναι μία φάση ἀπὸ τὴν ὁποίαν διῆλθε ὁ κόσμος μέσω τῆς μετακένωσης στὴν ἑσπερία, τῶν παραμέτρων τοῦ ἑλληνικοῦ κοσμοσυστήματος καὶ τῶν συνεπειῶν τοῦ μέσα σ’ αὐτὸν τὸν δυτικὸ κόσμο στὴ συνέχεια. Αὐτὸ νὰ τὸ συγκρατήσουμε. Νὰ τὸ συγκρατήσουμε γιατί, ἔχει πολὺ μεγάλη σημασία νὰ ξέρουμε ὅτι, ἂν σήμερα συζητᾶμε γιὰ τὴ δημοκρατία, γιὰ τὴν ἐλευθερία, γιὰ ὁτιδήποτε συγκροτεῖ τὴν ἀνθρώπινη ὑπόσταση, ἔστω σ’ αὐτὴν τὴν πολὺ πρώιμη ἐποχὴ ποὺ ζοῦμε, ὀφείλεται σ’ αὐτὸ ἀκριβῶς τὸ γεγονός. Δὲν ἀναζήτησε ὁ νεότερος κόσμος στὴν Κίνα, στὸν Κομφούκιο, στὴν Ἰνδία, στὴ Αἴγυπτο, στὴν Περσία τὶς καταβολές του. Ὄχι γιατί ἦταν μακριά, ἀλλά, γιατί στὴν περιοχὴ τοῦ ἑλληνικοῦ κόσμου μὲ ἀφετηρία τὸν ἑλληνικὸ κόσμο δημιουργήθηκε ἡ μεγάλη τομή, ἡ μετάβαση ἀπὸ τὴ δεσποτεία στὸν ἀνθρωποκεντρισμό. Ἀπὸ τὶς κοινωνίες τῆς ἀνελευθερίας τῆς ἰδιοκτησιακῆς ἐξάρτησης, στὶς κοινωνίες τῶν ἐλευθέρων ἀνθρώπων. Αὐτὸ λοιπόν, εἶναι ἕνα μεῖζον γεγονός, τὸ ὁποῖο πρέπει νὰ τὸ συγκρατήσουμε ὡς κόρη ὀφθαλμοῦ! Γιὰ νὰ δεχθοῦμε ἕνα πράγμα: Ὅτι ὑπάρχει μία συνέχεια τοῦ ἑλληνικοῦ κόσμου, γιατί ὑπῆρξε μία συνέχεια τοῦ ἀνθρωποκεντρικοῦ του γίγνεσθαι. Ἡ ἱστορία τοῦ ἑλληνισμοῦ εἶναι ἡ ἐνσάρκωση τοῦ ἀνθρωποκεντρισμοῦ. Δηλαδὴ τῶν κοινωνιῶν μὲ ἐλευθερία τὶς ὁποῖες τὶς παρέδωσε κατὰ μετακένωση στὴ νεότερη ἐποχὴ καὶ στὴν ἀνθρωπότητα. Αὐτὸ λοιπὸν τὸ μεῖζον γεγονός, μᾶς ἐπιτρέπει πρῶτον, νὰ στοχαστοῦμε τὸ παρελθὸν ἀλλὰ νὰ ἔχουμε καὶ ἐπίγνωση τῆς σημερινῆς πραγματικότητας.

Γιατί ἔχουμε τὸ δικαίωμα νὰ διαδηλώνουμε ἢ νὰ ἀπεργοῦμε; Μὰ τὰ δικαιώματα ὑπάρχουν, ἐκεῖ ποὺ δὲν ὑπάρχει ἐλευθερία. Γιὰ νὰ ἐξασφαλίσουν τὴν ἐλευθερία ἔξω ἀπ’ τὶς περιοχὲς αὐτές• τὴν ἀτομικὴ ἐλευθερία στὸ κοινωνικὸ-οἰκονομικὸ πεδίο σήμερα ἢ στὸ πολιτικὸ πεδίο. Τί θὰ μᾶς χρειαζόταν ἡ διαδήλωση ἐὰν τὸ πολιτικὸ σύστημα δὲν ἀνῆκε στὸ κράτος ἀλλὰ στὴν κοινωνία, συντεταγμένη πολιτικὰ ὡς κοινωνία τῶν πολιτῶν; Ἐναντίον τίνος θὰ διαδήλωνε ἡ κοινωνία; Ἄρα λοιπόν, ὅταν ὁ Μπενζαμὲν Κονστᾶν θὰ ἀντέτεινε αὐτό, θὰ τοῦ ἔλεγε μὲ πολὺ πολὺ κατανόηση ὁ Ἀριστοτέλης, ὅτι ἀγνοεῖ τὰ πράγματα. Διότι ἡ ἀτομικὴ ἐλευθερία εἶναι τὸ πρῶτο καὶ πρωτόλειο στάδιο τῆς ἐλευθερίας. Ἀπὸ ἐκείνη τὴ στιγμὴ θὰ ἀρχίσει νὰ διευρύνει, πρῶτα μὲ τροχιοδεικτικὰ βλήματα -δηλαδὴ μὲ δικαιώματα- καὶ στὴ συνέχεια μὲ ἐνσωμάτωση τῶν δικαιωμάτων σὲ ἀντίστοιχες περιοχὲς ἐλευθερίας, ἕως ὅτου, κατακτήσει κανεὶς σωρευτικά, πέραν τῆς ἀτομικῆς, τὴν κοινωνική, οἰκονομικὴ καὶ πολιτικὴ ἐλευθερία. Μὲ ἄλλα λόγια, τὴ συλλογικότητα στὴν πολιτικὴ ἐλευθερία -ἐκεῖ ποὺ ὑπάρχει πολιτικὴ ἐλευθερία- δὲν τὴν ἐκφράζει κάποιος ἡγέτης, ἀλλὰ τὴν ἐκφράζει ἡ ἴδια ἡ κοινωνία. Προσέξτε! Δὲν ἔχει σημασία νὰ δηλώσουμε σήμερα ὅτι δὲ μᾶς ἀρέσει ἢ μᾶς ἀρέσει αὐτὸ τὸ σύστημα. Δὲν ἔχει σημασία νὰ διαπιστώσουμε ἢ νὰ μὴ διαπιστώσουμε ὅτι, εἶναι ἢ δὲν εἶναι ἐφικτὸ σήμερα. Σημασία ἔχει νὰ συγκροτήσουμε τὶς ἔννοιες. Καὶ νὰ ξέρουμε ἀκριβῶς τί σημαίνει ἡ κάθε ἔννοια. Διότι ἔτσι θὰ ἔχουμε πλήρη ἐπίγνωσή του ποῦ βρισκόμαστε. Ἐὰν ἔχουμε πλήρη ἐπίγνωσή του ποῦ βρισκόμαστε, τότε, θὰ ξέρουμε μὲ ποιοὺς ὅρους θὰ σκεφθοῦμε γιὰ τὸ μέλλον. Πῶς θὰ ξεπεράσουμε προβλήματα τὰ ὁποῖα ἀντιμετωπίζουμε. (...)
Ἀπομαγνητοφώνηση, Ἑλένη Ξένου.