Ἡ ἁμαρτία

Σειρά μαθημάτων ἀπό τόν Σεβασμιώτατον Μητροπολίτην 

Γόρτυνος καί Μεγαλοπόλεως Ἱερεμία

1. Ἡ οὐσία τῆς ἁμαρτίας

Σάν δημιούργημα τοῦ Θεοῦ ὁ ἄνθρωπος πρέπει νά ὑπακούει στό θέλημα τοῦ Θεοῦ. Ἡ παρακοή στό θέλημα τοῦ Θεοῦ εἶναι μία ἐναντίωση πρός Αὐτόν καί αὐτό εἶναι ἁμαρτία. Πραγματικά αὐτό εἶναι ἡ ἁμαρτία, ἡ ἐναντίωση στό θέλημα τοῦ Θεοῦ. Ἔτσι τό δείχνει καθαρά τό πρῶτο ἁμάρτημα πού ἔπραξε ὁ ἄνθρωπος, τό λεγόμενο «προπατορικό ἁμάρτημα». Ὅπως τό βλέπουμε ἀπό τήν περιγραφή στό βιβλίο τῆς Γένεσης (κεφ. 3) τό ἁμάρτημα αὐτό ἦταν μιά συνειδητή ἐναντίωση πρός τήν ἐξουσία τοῦ Θεοῦ. Αὐτή τήν ἐναντιότητα πρός τόν Θεό, πεισματική μάλιστα, τήν ἐκφράζουν οἱ λόγοι τῶν Ἰσραηλιτῶν πρός τούς προφῆτες, πού τούς συμβούλευαν νά βαδίσουν τήν ὁδό τοῦ Κυρίου («στῆτε ἐν ταῖς ὁδαῖς καί ἴδετε καί ἐρωτήσατε τρίβους Κυρίου αἰωνίους καί ἴδετε ποία ἐστίν ἡ ὁδός ἡ ἀγαθή καί βαδίζετε ἐν αὐτῇ», Ἱερ. 6,16), αὐτοί ἀπαντοῦσαν: «Ὄχι, δέν θά τήν βαδίσουμε» («οὐ πορευσόμεθα», Ἱερ. 6,16). «Σᾶς ἔστειλα κήρυκες, λέγει ὁ Κύριος στούς Ἰσραηλῖτες, ἀκούσατέ τους» («καθέστακα ἐφ᾽ ἡμᾶς σκοπούς, ἀκούσατε τῆς φωνῆς τῆς σάλπιγγος», Ἱερ. 6,17), ἀλλά αὐτοί πάλι μέ πεῖσμα ἀπαντοῦσαν: «Ὄχι, δέν θά τούς ἀκούσουμε» («οὐκ ἀκουσόμεθα», Ἱερ. 6,17). Βλ. καί Ἡσ. 30,9.10. Σκληρή ἀνυπακοή καί....

ἐναντιότητα πρός τόν Θεό. 

Ἡ ρίζα τῆς ἁμαρτίας, κατά τήν Παλαιά Διαθήκη, εἶναι ἡ ὑπερηφάνεια. Τό βλέπουμε αὐτό, καθαρά πάλι, στό προπατορικό ἁμάρτημα. Οἱ πρωτόπλαστοι ἔφαγαν τόν ἀπηγορευμένο καρπό γιά νά γίνουν θεοί (Γεν. 3,5.6). Ὁμοίως στήν Βαβέλ οἱ ἄνθρωποι ἤθελαν νά κτίσουν ἕνα πύργο πανύψηλο, μέχρι τόν οὐρανό, λέγοντες «ποιήσωμεν ἑαυτοῖς ὄνομα» (Γεν. 11,4), νά γίνουμε, δηλαδή, φημισμένοι! Ὁ προφήτης Ἡσαΐας πάλι χαρακτηρίζει τήν ἁμαρτία ὡς ὑπερηφάνεια, καί προτρέπει τούς ὑπερόπτες καί ὑβριστές, τούς νομίζοντες ἑαυτούς ὡς πανύψηλα δένδρα, σάν τίς κέδρους τοῦ Λιβάνου, τούς προτρέπει νά ταπεινωθοῦν, γιατί ὁ ἄνθρωπος εἶναι μηδαμινός καί μόνο ὁ Κύριος εἶναι μέγας καί ὑψηλός. Καί θά τό ἀποδείξει αὐτό ἡ ἡμέρα ἐκείνη τῆς καταστροφῆς τους. Εἶναι μεγαλοπρεπής καί καλλιεπής ἡ σχετική περικοπή, ὅπως μάλιστα μᾶς τήν ἀποδίδει ἡ Μετάφραση τῶν Ο´. Τήν παραθέτουμε: 

«Οἱ ὀφθαλμοί Κυρίου ὑψηλοί, ὁ δέ ἄθρωπος ταπεινός (δηλαδή, μηδαμινός)• καί ταπεινωθήσεται τό ὕψος τῶν ἀνθρώπων, καί ὑψωθήσεται Κύριος μόνος ἐν τῇ ἡμέρᾳ ἐκείνῃ. Ἡμέρα γάρ Κυρίου σαβαώθ ἐπί πάντα ὑβριστήν καί ὑπερήφανον καί ἐπί πάντα ὑψηλόν καί μετέωρον, καί ταπεινωθήσονται, καί ἐπί πᾶσαν κέδρον τοῦ Λιβάνου τῶν ὑψηλῶν καί μετεώρων καί ἐπί πᾶν δένδρον βαλάνου Βασάν καί ἐπί πᾶν ὑψηλόν ὄρος καί ἐπί πάντα βουνόν ὑψηλόν καί ἐπί πάντα πύργον ὑψηλόν καί ἐπί πᾶν τεῖχος ὑψηλόν καί ἐπί πᾶν πλοῖον θαλάσσης καί ἐπί πᾶσαν θέαν πλοίων κάλλους. Καί ταπεινωθήσεται πᾶς ἄνθρωπος, καί πεσεῖται ὕψος ἀνθρώπων καί ὑψωθήσεται Κύριος μόνος ἐν τῇ ἡμέρᾳ ἐκείνῃ» (Ἡσ. 2,11-17).

Ὁμοίως καί ὁ προφήτης Σοφονίας ὅταν ὁμιλεῖ γιά τήν κάθαρση τῆς Ἱερουσαλήμ ἀπό τούς ἁμαρτωλούς καί τήν ἀνάδειξη μιᾶς νέας ἰουδαϊκῆς κοινότητας ὁμιλεῖ ἀκριβῶς γιά τήν ἐκδίωξη τῶν ὑπερηφάνων καί τῶν ἀλαζόνων ἀπό αὐτήν: 

«Θά ἀπομακρύνω ἐκ τοῦ μέσου σου – λέγει ὁ Θεός –

τούς ὑπερηφάνους ἀλαζόνας σου 

καί δέν θά ἐξακολουθεῖς πλέον νά ὑπερηφανεύεσαι

ἐπί τοῦ ἁγίου μου ὄρους» (Σοφ. 3,11).

Ἐπίσης, κατά τήν Παλαιά Διαθήκη, ἡ προσβολή κατά τοῦ συνανθρώπου εἶναι ἁμαρτία κατά τοῦ Θεοῦ. Γι᾽ αὐτό καί ὁ Δαβίδ γιά τήν ἁμαρτία του πρός τήν Βηρσαβεέ καί τόν φόνο τοῦ Οὐρίου τοῦ Χετταίου εἶπε, «ἡμάρτηκα τῷ Κυρίῳ» (Β´ Βασ. 12,13). Καί γιά τήν διπλῆ του αὐτή ἁμαρτία λέγει πρός τόν Θεό, «Σοί μόνῳ ἥμαρτον» (Ψαλμ. 50,6). Οἱ ἐκφράσεις αὐτές τοῦ Δαβίδ δείχνουν ὅτι ἡ ἁμαρτία πρός τόν πλησίον συνιστᾶ ἁμαρτία πρός τόν Θεό καί αὐτό ἑρμηνεύεται ἐκ τοῦ ὅτι ἡ Παλαιά Διαθήκη λέγει τόν ἄνθρωπο ὡς εἰκόνα τοῦ Θεοῦ (βλ. Γεν. 1,27). Ἑπομένως μία προσβολή καί περιφρόνηση πρός τόν ἄνθρωπο τήν εἰκόνα τοῦ Θεοῦ, ἀναφέρεται στό πρωτότυπο τῆς εἰκόνας, σ᾽ Αὐτόν τόν Θεό. Γι᾽ αὐτό καί οἱ Παροιμίαι λέγουν ὅτι «ὅποιος ἐκμεταλλεύεται τόν πτωχό προσβάλλει τόν πλάστη του» (14,31). 

Ἡ ἁμαρτία, λοιπόν, εἶναι μία πράξη ἀνυπακοῆς στόν θεῖο Νόμο, εἶναι μία περιφρόνηση τοῦ Γιαχβέ (Μαλαχ. 1,6), εἶναι ἀκόμη μία ἀπιστία καί ἀθέτηση τῆς διαθήκης του (Ἡσ. 48,8. Ἱερ. 3,20. Ἡσ. 24,5. Ἱερ. 11,10. Ἰεζ. 16,59. Ὠσ. 6,7. Μαλαχ. 2,10) καί ἀποβαίνει μία ἀποστασία ἀπό τόν Γιαχβέ (Ἡσ. 1,4.9. 46.8. Ἱερ. 2,5.13. Ὠσ. 4,12). Ἐπειδή δέ ἡ σχέση τοῦ Γιαχβέ μέ τόν Ἰσραήλ παριστάνεται μέ τόν γάμο (βλ. τά βιβλία τῶν προφητῶν Ὠσηέ καί Ἱερεμίου), γι᾽ αὐτό καί ἡ ἁμαρτία, ἡ ἀποστασία ἀπό τόν Θεό, παριστάνεται ὡς μοιχεία καί πορνεία (Ἱερ. 3,8. 13,27. Ἰεζ. 16,32. 23,43. Λευϊτ. 17,7. 20,5.6. Δευτ. 31,16. Ἰεζ. 6,9. 23,30). Καί ἐπειδή πάλι ἡ ἁμαρτία εἶναι ἀνοησία μέ τό νά ἐναντιώνεται στόν παντοδύναμο καί πάνσοφο Θεό (Κριτ. 20,6.10. Ἱερ. 29,23), ὁ ἁμαρτάνων εἶναι μωρός καί ἀνόητος (Δευτ. 32,6. Ἡσ. 32,5.6. Ψαλμ. 13,1. 38,9. 52,2). Καί ἀκόμη, ἐπειδή ἡ ἁμαρτία ἐναντιώνεται πρός τήν ἀλήθεια τοῦ Θεοῦ, εἶναι γι᾽ αὐτό ψέμα καί ἀπάτη (῾Ησ. 57,4. Ὠσ, 12,1. Ψαλμ. 5,7). Καί ἄν σκεφθοῦμε ὅτι τήν ἁμαρτία δέν τήν θέλει ὁ Θεός πού μᾶς ἀγαπᾶ τόσο πολύ καί μᾶς δίνει τόσα καλά, ἡ ἁμαρτία χαρακτηρίζεται πάλι στήν Παλαιά Διαθήκη ὡς οἰκτρά ἀχαριστία πρός τόν μέγα μας εὐεργέτη, τόν Θεό (Ἡσ. 1,2.3. Ἀμ. 2,9-12. Ὠσ. 11,1-4).  

(Συνεχίζεται)