Παρεπόμενα τῆς Συνόδου στὴν Κρήτη

Τοῦ Γιώργου Ν. Παπαθανασόπουλου

Μὲ τὴν Ἐγκύκλιο τῆς Ἱερᾶς Συνόδου τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος «Πρὸς τὸν Λαό», γιὰ τὴν «Ἁγία καὶ Μεγάλη Σύνοδο τῆς Κρήτης» φαίνεται ὅτι πανορθοδόξως ἔχει κλείσει ὁ κύκλος τῶν ὅσων συνέβησαν πρό, κατὰ καὶ μετὰ ἀπὸ  αὐτήν.

Ἀπὸ τὶς 14 Αὐτοκέφαλες Ἐκκλησίες οἱ τέσσερις (Ἀντιοχείας, Ρωσίας, Βουλγαρίας καὶ Γεωργίας), οἱ ὁποῖες δὲν συμμετέσχον στὴ Σύνοδο τῆς Κρήτης, δήλωσαν ὅτι δὲν δεσμεύονται ἀπὸ τὶς ἀποφάσεις Της.

Ἀπὸ τὶς ὑπόλοιπες δέκα οἱ Ἐκκλησίες Ἀλεξανδρείας, Ἱεροσολύμων, Σερβίας, Ρουμανίας, Πολωνίας καὶ Τσεχίας κρατοῦν μιὰ διακριτικὰ ἀδιάφορη στάση, γιὰ τοὺς δικούς της λόγους ἡ κάθε μία. Ἡ Ἐκκλησία τῆς Ἀλβανίας καὶ ἰδιαιτέρως ἡ Ἐκκλησία τῆς Κύπρου ὑποστηρίζουν μὲ θέρμη τὶς ἀπόψεις τοῦ Φαναρίου, τὸ ὁποῖο ἔχει ἀποδυθεῖ σὲ μιὰ προσπάθεια νὰ πείσει τοὺς πιστούς, ὅτι ἡ Σύνοδος στὴν Κρήτη ἦταν πετυχημένη καὶ ἰσάξια των Οἰκουμενικῶν Συνόδων...

  Ἡ Ἱερὰ Σύνοδος Ἐκκλησία τῆς Ἑλλάδος φαίνεται πὼς ἔκλεισε πρόσφατά το θέμα τῆς  Συνόδου στὴν Κρήτη, μὲ τὴν ἐκδοθεῖσα Ἐγκύκλιό της  «Πρὸς τὸν Λαό». Σημειώνεται ὅτι....

αὐτή σε διάφορες Μητροπόλεις δὲν ἀνεγνώσθη στοὺς πιστούς. Μετὰ τὴν ἔκτακτη Σύνοδο τῆς Ἱεραρχίας, τὸν περασμένο Νοέμβριο, ἡ ΔΙΣ ἀρχικὰ σκέφθηκε νὰ μείνει στὰ περὶ τῆς Συνόδου ἐκδοθέντα Δελτία Τύπου καὶ νὰ μὴν προβεῖ σὲ ἄλλη ἐνέργεια. Ἡ ἄποψη αὐτὴ στηρίχθηκε στὸ γεγονὸς ὅτι στὴν εἰσήγησή του ὁ Μητροπολίτης Σερρῶν κ. Θεολόγος εἶπε μεταξύ των ἄλλων: «Τελικῶς, πολυσέβαστοι Πατέρες, ἡ ὅποια ἀξιολογικὴ μὲ ἐκκλησιολογικούς, ἁγιοπνευματικοὺς καὶ πνευματικοὺς πάντοτε ὅρους, προσέγγισις τῆς ἐν Κολυμπαρίω Κρήτης συνελθούσης Ἁγίας καὶ Μεγάλης Συνόδου επαφιεται στὴν νηφαλίως καὶ ἀδεκάστως ἐνεργοῦσαν ἱστορίαν καὶ κυρίως στὴν ἐγρηγοροῦσαν καὶ ἔνθεον συνείδησιν τοῦ ἐκκλησιαστικοῦ Σώματος». (Σελ. 38 εἰσηγήσεως. Οἱ ὑπογραμμίσεις τοῦ ὑπογρ.).

          Στὴν ἴδια εἰσήγησή του  ὁ Σέβ. Σερρῶν προέβη σὲ προτάσεις «ἀξιοποίησης τῶν προτάσεων τῆς Συνόδου στὴν Κρήτη», γιὰ τὶς ὁποῖες ἀναφέρει  ὅτι ἡ Ἐκκλησία τῆς Ἑλλάδος θα ἠδύνατο να ἀναθέσει τὴ μελέτη τους σὲ ἁρμοδία ἢ καὶ σὲ εἰδικὴ Συνοδικὴ Ἐπιτροπή. Ἡ δυνητικὴ εὐκτική, κατὰ τὴν ἄποψη Συνοδικῶν Μητροπολιτῶν, ἄφηνε στὴν κρίση τῆς Δ.Ι.Σ. τὴν ἀπόφαση νὰ  ὑλοποιηθοῦν ἢ ὄχι οἱ προτάσεις του... Ἐξάλλου ἡ δημόσια δήλωση τῶν Μητροπολιτῶν Κυθήρων καὶ Καλαβρύτων, ὄτι κατα τὴν Ἱεραρχία τοῦ Νοεμβρίου 2016 οὐδεμία ἀπόφαση ἐλήφθη περὶ ὑλοποιήσεως τῶν προτάσεων τοῦ Μητρ. Σερρῶν, δὲν διεψεύσθη ἀπὸ τὴν Ἱερὰ Σύνοδο καὶ ἀποδυνάμωσε περαιτέρω τὴ διάθεση ὁρισμένων Μητροπολιτῶν, ὑποστηρικτῶν τῶν διαθέσεων τοῦ Φαναρίου, νὰ ἐπιμείνουν στὸ νὰ ὑπάρξει ἐκστρατεία ἐνημέρωσης, περὶ τῶν θετικῶν ἀποτελεσμάτων τῆς Συνόδου στὴν Κρήτη.

          Ὁ Πατριάρχης κ. Βαρθολομαῖος πληροφορήθηκε τὶς σκέψεις, ποὺ ἐπικράτησαν στὴ Διαρκῆ Ἱερὰ Σύνοδο, νὰ μὴν ἑξαπολυθεὶ  Ἐγκύκλιος «Πρὸς τὸν λαό», γιατί θὰ μποροῦσε νὰ γίνει αἰτία προκλήσεως νέων ἀντιδράσεων στοὺς κόλπους τῆς Ἑλλαδικῆς Ἐκκλησίας καὶ ἐπικοινώνησε μὲ τὸν Ἀρχιεπίσκοπο κ. Ἱερώνυμο. Τοῦ ζήτησε ἡ Ἐκκλησία τῆς Ἑλλάδος νὰ ἐκδώσει Ἐγκύκλιο, προφανῶς μὲ θετικὰ σχόλια γιὰ τὴ Σύνοδο στὴν Κρήτη, ὅπως τὸ ἔπραξε ἡ Ἐκκλησία τῆς Κύπρου. Τὴν ἐξαπόλυση τῆς Ἐγκυκλίου ὁ Πατριάρχης τὴ θεώρησε ἀπαραίτητη, πρὸς  «διαφύλαξη καὶ προάσπιση τοῦ κύρους τοῦ Φαναρίου», τὸ ὁποῖο εἶναι σὲ δύσκολη θέση, μετὰ τὴ στάση ἄλλων τοπικῶν Ὀρθοδόξων Ἐκκλησιῶν. Ὁ Ἀρχιεπίσκοπος μετέφερε στὴν Δ.Ι.Σ. τὰ διατρέξαντα μὲ τὸν Πατριάρχη καὶ ζήτησε νὰ ἐκδοθεῖ ἡ Ἐγκύκλιος, γιὰ νὰ μὴν ὑπάρξει νέα αἰτία ἔντασης μὲ τὸ Φανάρι...

Η Δ.Ι.Σ. δέχθηκε ὁμοφώνως τὴν πρόταση καὶ ἀνέθεσε στὸν Μητροπολίτη Ἐδέσσης κ. Ἰωὴλ τὴ σύνταξη κειμένου, γιὰ νὰ κυκλοφορηθεῖ ὡς Συνοδικὴ Ἐγκύκλιος «Πρὸς τὸν Λαό».  Στὸ κείμενο ποὺ πρότεινε ὁ κ. Ἰωὴλ ὑπῆρξαν στὴν Δ.Ι.Σ. τροποποιήσεις καὶ ἔτσι πῆρε τὴν τελική του μορφή, ποὺ δημοσιεύθηκε. Θεολόγοι, ἐγκρατεῖς στὰ κανονικὰ καὶ ἐκκλησιολογικὰ ζητήματα, σχολίασαν τὸ κείμενο τῆς Δ.Ι.Σ. Ἀπὸ τὸν ὑπογράφοντα ὀκτὼ ἐπισημάνσεις:

Ἡ πρώτη εἶναι πὼς δὲν ἔχει τὸ ὑποστηρικτικὸ περιεχόμενο τοῦ Μηνύματος τῆς Ἐκκλησίας τῆς Κύπρου. Παράδειγμα: Στὴν πρώτη παράγραφο ἀναγράφεται: «Κύριος σκοπὸς τῆς Ἁγίας καὶ Μεγάλης Συνόδου ηταν η ἐνίσχυση καὶ ἡ φανέρωση τῆς ἑνότητας ὅλων των Ὀρθοδόξων Ἐκκλησιῶν, ἀλλὰ καὶ ἡ ἀντιμετώπιση διαφόρων συγχρόνων ποιμαντικῶν ζητημάτων». (Σήμ. Ὁ τονισμὸς τοῦ ὑπογρ.). Μὲ το ήταν η ΔΙΣ ἀπέφυγε νὰ πάρει θέση στὸ ἂν τελικὰ ἐπετεύχθη ἢ ὄχι ὁ σκοπὸς νὰ φανερωθεῖ στὴν Κρήτη ἡ ἑνότητα τῶν Ὀρθοδόξων...

 Η δεύτερη ἐπισήμανση εἶναι πὼς ἡ Συνοδικὴ Ἐγκύκλιος διευκρινίζει οτι « ἡ Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία ἐκφράζει τὴν ἑνότητα καὶ καθολικότητά Της διὰ τῶν Ἱερῶν Μυστηρίων». Ὁ ἀναγνώστης τῆς Ἐγκυκλίου ἀντιλαμβάνεται ὄτι   παραλείφθηκε μὲν ἡ ἐπισήμανση πὼς στὴ Σύνοδο τῆς Κρήτης φανερώθηκε ἡ ἔλλειψη ἑνότητας μεταξύ των Ὀρθοδόξων, κάτι ποὺ θὰ ἦταν ἀκριβής, ἀφοῦ ἔλειψαν ἀπὸ αὐτὴν τέσσερις τοπικὲς Ὀρθόδοξες Ἐκκλησίες, ἀλλὰ τονίσθηκε τὸ ἐκκλησιολογικῶς ὀρθό,  ὅτι ἡ ἑνότητα ἐκφράζεται στὰ «Κοινὰ Μυστήρια». Αλλά τὸ «Κοινὸ Ποτήριο» τῶν δεκατεσσάρων Ὀρθοδόξων Ἐκκλησιών  ἐκφράστηκε ὄχι στὴν Κρήτη, ἀλλὰ στὴ Μόσχα, κατὰ τὴν ἐκεῖ πανηγυρικὴ Θεία Λειτουργία τῶν 70ών γενεθλίων τοῦ   Πατριάρχου κ. Κυρίλλου.... 

Ἡ τρίτη εἶναι πὼς αὐτὸ ποὺ γράφεται στὴ συνέχεια τῆς Ἐγκυκλίου, ὄτι « ἡ Συνοδικότητα ὑπηρετεῖ τὴν ἑνότητα καὶ διαπνέει τὴν ὀργάνωση τῆς Ἐκκλησίας, τὸν τρόπο ποὺ λαμβάνονται οἱ ἀποφάσεις Της καὶ καθορίζει τὴν πορεία Τῆς»εἶναι βασικὴ Ἀρχὴ τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας, ἀλλά, στὴν περίπτωση τῆς Συνόδου τῆς Κρήτης, δὲν φάνηκε αὐτὴ ἡ Συνοδικότητα, λόγω τῆς ἀπουσίας τεσσάρων Αὐτοκεφάλων Ἐκκλησιῶν, τῆς ἀτελοῦς σύνθεσής Της καὶ τοῦ τρόπου διεξαγωγῆς Της.

Ἡ τέταρτη ἐπισήμανση  εἶναι πὼς στὴ σύντομη ἀναφορά της στὰ θέματα, ποὺ συζητήθηκαν καὶ ἐλήφθησαν ἀποφάσεις στὴν Κρήτη ἡ Ἐγκύκλιος «Πρὸς τὸν λαὸ» δὲν ἐνημερώνει ἐπαρκῶς καὶ δὲν λύνει ἀπορίες. Ὁ πιστὸς διαβάζοντας ἢ ἀκούγοντας Τὴν διερωτᾶται ἂν χρειαζόταν μιὰ Σύνοδος γιὰ νὰ καταλήξει στὸ αὐτονόητο καὶ βασικὸ στοιχεῖο τῆς πίστης τῶν Ὀρθοδόξων, ὄτι «Οἱ Ὀρθόδοξες Αὐτοκέφαλες Ἐκκλησίες δὲν ἀποτελοῦν συνομοσπονδία Ἐκκλησιῶν, ἀλλὰ τὴν Μία, Ἁγία, Καθολικὴ καὶ Ἀποστολικὴ Ἐκκλησία». Αν χρειαζόταν μιὰ Σύνοδος γιὰ νὰ ἐπιβεβαιώσει ὅτι στὴ Διασπορὰ ἐπεκτείνεται ἐπ’ ἀόριστον ἡ ἀντικανονικὴ παρουσία πολλῶν Ὀρθοδόξων Ἐπισκόπων σὲ μίαν Ἐπισκοπή. Ἂν χρειαζόταν μιὰ Σύνοδος γιὰ νὰ τονίσει τὴν ἀξία τῆς οἰκογένειας  καὶ γιὰ νὰ ἐπαναλάβει τὰ περὶ νηστείας ἰσχύοντα ἀπὸ αἰώνων στὴν Ἐκκλησία.

Ἡ πέμπτη ἐπισήμανση εἶναι πὼς στὴν Ἐγκύκλιο σχεδὸν ἀποσιωπᾶται τὸ θέμα τῆς σχέσης τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας μὲ τοὺς ἑτεροδόξους. Προφανώς κρίθηκε ὅτι ἂν φουντώσει πάλιν ἡ συζήτηση γι’ αὐτήν, ἐντάσεις θὰ προκαλέσει, καὶ ὄχι ὄφελος στὴν ἑνότητα τοῦ εὐσεβοῦς πληρώματος τῆς καθ’ Ἑλλάδα Ἐκκλησίας... 

Ἡ ἕκτη ἐπισήμανση εἶναι πὼς ἡ Ἐγκύκλιος τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος δὲν ἀναφέρει τὴ σχετικοποίηση τῶν ἱερῶν κανόνων περὶ γάμου καὶ περὶ νηστείας, ὅπως τὸ κάνει τὸ Μήνυμα  τῆς Ἐκκλησίας τῆς Κύπρου, πρὸς τὸ πλήρωμά της. Σ’ αὐτὸ ἀναφέρεται ὅτι ἡ Σύνοδος στὴν Κρήτη «ἔδωσε τὸ δικαίωμα σὲ κάθε Αὐτοκέφαλη Ἐκκλησία νὰ ρυθμίζει τὶς ἐπὶ μέρους διατάξεις τῆς νηστείας, ἀνάλογα μὲ τὶς κλιματολογικὲς καὶ ἄλλες συνθῆκες τῆς περιοχῆς» καὶ ἐπίσης ὄτι «παρέχει σὲ κάθε Αὐτοκέφαλη Ἐκκλησία τὸ δικαίωμα νὰ κρίνει κατὰ τὶς τοπικὲς συνθῆκες διατάξεις, γιὰ τὴν τέλεση γάμου μεταξὺ ὀρθοδόξων καὶ ἑτεροδόξων». Ἡ ἀποδοχὴ τῆς σχετικοποίησης τῶν περὶ τῆς νηστείας Κανόνων καὶ ἡ «ἐξουσιοδότηση» κάθε Ἐκκλησίας νὰ ἐπιλέγει τὸν τρόπο τῆς νηστείας τῶν πιστῶν Της δυσχεραίνει τὴν ἑνότητα τῶν Ὀρθοδόξων. Πλέον θὰ εἶναι πιθανότατο σὲ μιὰ Διορθόδοξη Σύναξη ἕνας Ἐπίσκοπος νὰ τρώγει ψάρι, ἄλλος λαδερὸ καὶ ἄλλος ξηρὰ τροφή... Τα περὶ συγχύσεως τοῦ πανορθοδόξου  πληρώματος ἰσχύουν καὶ ἀπὸ τὴ σχετικοποίηση τῶν περὶ γάμου Κανόνων... Οι Σύνοδοι, ἕως τὴν Κρήτη, ἔλυναν ζητήματα, δὲν τὰ περιέπλεκαν... Οἱ Σύνοδοι, ἕως τὴν Κρήτη, κατέληγαν σὲ ξεκάθαρες ἀποφάσεις, ποὺ δὲν ἔμοιαζαν μὲ χρησμοὺς τῆς Πυθίας.... Οἱ ἀποφάσεις τῶν Συνόδων, ἕως τὴν Κρήτη, εἶχαν γενικὰ ἀποδεκτὸ χαρακτήρα καὶ δὲν ἐπιδέχονταν ἀμφισβητήσεις.

Ἡ ἕβδομη ἐπισήμανση εἶναι πὼς ἡ Σύνοδος στὴν Κρήτη προκάλεσε  ἕνα ἀκόμη σοβαρὸ ζήτημα. Οἱ ἀποφάσεις Της ἀπορρίφθηκαν ἀπὸ τὶς τέσσερις μὴ προσελθοῦσες σὲ Αὐτὴν τοπικὲς Ἐκκλησίες. Πῶς θὰ ἀντιμετωπίσει τὴν ἀπόρριψη τὸ Φανάρι; Θὰ λάβει μέτρα σὲ βάρος τους; Θὰ προκαλέσει ἔτσι σχίσμα στοὺς Ὀρθοδόξους; Καὶ ἂν δὲν ἐπιβάλλει μέτρα τότε ποιὰ ἡ ἀξία ὅσων ἀποφάσεων ἐλήφθησαν;...Ὁ κ. Βαρθολομαῖος θὰ ἔπρεπε νὰ σκεφθεῖ ἐγκαίρως, νηφάλια καὶ μὲ πυξίδα τὴν ἑνότητα τῆς Ὀρθοδοξίας τὶς συνέπειες τῆς ἀπόφασής του νὰ διεξαχθεῖ ἡ Σύνοδος στὴν Κρήτη χωρὶς τέσσερις τοπικὲς Ὀρθόδοξες Ἐκκλησίες.

Ἡ ὄγδοη καὶ τελευταία  ἐπισήμανση εἶναι πώς, συμπερασματικά, ἡ Δ.Ι.Σ., μὲ τὰ ὅσα γράφει στὸ κείμενό Της «Πρὸς τὸν Λαό», καὶ καταλήγοντας μὲ τὸ ὅτι τὰ κείμενα τῆς Συνόδου στὴν Κρήτη «ἀποτελοῦν ἀντικείμενο ἐμβαθύνσεως καὶ περαιτέρω μελέτης» δὲν πρέπει νὰ ἔχει ἀφήσει ἱκανοποιημένο τὸ Φανάρι...