Οἱ ἅγιοι Γέροντες στὸ Σῶμα τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας μας

Γράφει ὁ Μοναχὸς Ἀρσένιος, 

Σκήτη Κουτλουμουσίου, Ἅγιον Ὅρος

Ἐπειδὴ κατὰ καιροὺς σχολιάζεται ἀπὸ μερικοὺς ἀδελφοὺς ὀρθοδόξους χριστιανοὺς ἡ λέξη γεροντισμός, θέλοντας νὰ μᾶς δείξουν πὼς αὐτοὶ ποὺ ἀναζητοῦν γέροντες προχωρημένους στὴν ἀρετὴ μὲ χαρίσματα τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, ὑπερβάλλουν κατὰ τὴ γνώμη τους. Διότι ἰσχυρίζονται, πὼς ἀρκεῖ ὁ πνευματικὸς πατέρας ποὺ ἔχει ὁ καθένας γιὰ νὰ καλύψει τὶς πνευματικές του ἀνάγκες. Ὅμως ἀνάγκη εἶναι νὰ ξεκαθαρίσουμε ποιὸς εἶναι ὁ ρόλος τοῦ Πνευματικοῦ - ἐξομολόγου καὶ ποιὸς ὁ ρόλος τοῦ χαρισματούχου Γέροντος.

Ὅμως, τί σημαίνει Γέροντας φωτισμένος ἀπὸ τὸ Θεὸ καὶ χαρισματοῦχος; Γέροντας φωτισμένος σημαίνει καθέδρα τῆς διακρίσεως, σημαίνει φάρος φωτεινὸς στὸ πηχτὸ σκοτάδι, σημαίνει ὁδηγὸς τῶν πλανεμένων, ρύστης τῶν ἀπελπισμένων, σημαίνει παρηγορητὴς τῶν ψυχῶν καὶ προπάντων μᾶς ὑποδεικνύει τὴ σύντομη καὶ ἀπλανῆ ὁδὸ τῆς σωτηρίας τῆς ψυχῆς μας. Ὅλα αὐτὰ καὶ πολλὰ ἀκόμα ἀνεκτίμητα χαρίσματα τοῦ Θεοῦ μας ποὺ ἔχει ἕνας χαρισματοῦχος εἶναι ἄκρως ἀναγκαία γιὰ τὴν πνευματικὴ πορεία τοῦ ἁπλοῦ ποιμνίου τῆς Ἐκκλησίας τοῦ Χριστοῦ. Ἂν -ὁ μὴ γένοιτο- λείψουν αὐτοὶ οἱ χαρισματοῦχοι Γεροντάδες ἀπὸ τὸ Σῶμα τῆς Ὀρθοδόξου...

Ἐκκλησίας, τότε θὰ μιλᾶμε γιὰ φοβερὸ λιμὸ πνευματικό.

Ὅμως, ἂς δοῦμε πῶς γίνεται κάποιος χαρισματοῦχος Γέροντας, δηλαδὴ ὄργανο τοῦ Παρακλήτου. Συνήθως αὐτὸ τὸ ὑπεράγαθο φαινόμενο τοῦ Ἁγίου Πνεύματος εὐδοκιμεῖ στὸ Μοναχισμό. Καὶ γιὰ νὰ ἐκδηλωθεῖ σὲ μία ψυχὴ καὶ νὰ τὴν καταστήσει στὴ συνέχεια ὄργανό Του, χρειάζονται ὁρισμένες προϋποθέσεις. Καὶ ἂς ἀναφέρουμε μερικὲς ἀπὸ αὐτές. Καταρχᾶς, πρέπει νὰ ζεῖ σὲ ὀρθόδοξο περιβάλλον μακριὰ ἀπὸ κάθε ἴχνος πλάνης καὶ αἱρέσεως. Πρέπει γιὰ ἀρκετὰ χρόνια νὰ εἶναι ὑποταγμένος, στὸν πνευματικό του πατέρα, στὴν κατὰ Θεὸν ὑπακοή. Πρέπει νὰ εἶναι ὑπερβολικὰ εὔσπλαχνος, νὰ ἔχει πάρει ὁριστικὸ διαζύγιο ἀπὸ τὴ φιλαυτία του, τὴ μητέρα ὅλων τῶν παθῶν.

Πρέπει νὰ ἀντιλαμβάνεται συνεχῶς τὸ θέλημα τοῦ Θεοῦ καὶ νὰ ζεῖ μόνον γιὰ αὐτό. Καὶ προπάντων πρέπει νὰ δώσει αἷμα, γιὰ νὰ λάβει Πνεῦμα. Βλέπουμε τελικά, πὼς δὲν εἶναι τόσο ἁπλὸ καὶ τόσο εὔκολο νὰ γίνει κανεὶς κάτοχος αὐτῆς τῆς μακαρίας καταστάσεως. Καὶ μὴ νομίζουμε πὼς αὐτὰ τὰ πολύτιμα σκεύη τοῦ Θεοῦ μας, ἐπιδιώκουν τὴ συναναστροφὴ μὲ τὰ πλήθη τῶν ἀνθρώπων. Ἀντιθέτως τὴ μόνωσή τους ἐπιδιώκουν, γιὰ νὰ μὴ διακοπεῖ ἡ ἕνωση ποὺ ζοῦν μὲ τὸν ποθούμενό τους Χριστό. Ἀλλὰ ἐπειδὴ αὐτοὶ  δὲν γνωρίζουν ἀπὸ παρακοὴ στὸ θέλημα τοῦ Θεοῦ, δεχτήκανε ταπεινὰ αὐτὸ τὸ διακόνημα τοῦ Θεοῦ, γιὰ νὰ κάνει τρόπον τινὰ καὶ ὁ Θεός μας τὴ δουλειά Του.

Ἄρα λοιπόν, χαρισματοῦχος καὶ φωτισμένος Γέροντας σημαίνει τὸ χέρι τοῦ Θεοῦ ποὺ βοηθάει τὸ λαό Του. Ὁ πνευματικὸς-ἐξομολόγος ποὺ εἶναι ἐκτός τῆς Μοναχικῆς ζωῆς, δηλαδὴ ἔξω στὸν κόσμο καὶ ἐξομολογεῖ τοὺς πιστοὺς Ὀρθοδόξους Χριστιανούς, ὁ ρόλος του κυρίως εἶναι νὰ τελεῖ τὸ μυστήριο τῆς Ἐξομολογήσεως, ποὺ δὲν εἶναι ἄλλο ἀπὸ τὴν ἄφεση τῶν ἁμαρτημάτων. Σπάνια ἔχουμε παρατηρήσει νὰ ἐκπληρώνει δύο ρόλους ὁ Πνευματικὸς- ἐξομολόγος, δηλαδὴ νὰ εἶναι συγχρόνως καὶ Γέροντας. Ὅμως ἄλλο εἶναι τὸ Μυστήριο  τῆς ἐξομολογήσεως καὶ ἡ ἄφεση τῶν ἁμαρτιῶν μὲ τὸ πετραχήλι καὶ ἄλλο εἶναι ὁ Γέροντας ὁ ἅγιος, ὁ φωτισμένος καὶ χαρισματοῦχος. Καὶ τὰ δύο αὐτὰ στοιχεῖα ὑπάρχουν καὶ εἶναι δοσμένα ἀπὸ τὸν Θεό μας.

Ὅμως ἄλλη δουλειὰ κάνει ὁ Πνευματικὸς- ἐξομολόγος καὶ ἄλλη δουλειὰ κάνει ὁ φωτισμένος Γέροντας. Ὁ μὲν Πνευματικὸς - ἐξομολόγος ξελαφρώνει καὶ συγχωρεῖ ἁμαρτίες ἀπὸ τὸν ἄνθρωπο, ἀλλὰ ὅμως στὴ συνέχεια δὲν ἔχει τὸν πλοῦτο τῆς διακρίσεως νὰ τὸν καθοδηγήσει στὰ μεγάλα καὶ δύσκολα μονοπάτια τῆς πνευματικῆς ζωῆς, μὲ ἀποτέλεσμα ὁ πιστὸς νὰ εἶναι ὅλο ἀπορίες καὶ σκοτασμοὺς ἀπὸ ἔλλειψη πνευματικῶν ἀπαντήσεων ποὺ δὲν τὶς βρίσκει στὸν Πνευματικὸ - ἐξομολόγο του. Διότι οἱ περισσότεροι Πνευματικοὶ -  ἐξομολόγοι ἔξω στὸν κόσμο, πέραν τῆς ἐξουσίας ποὺ τοὺς παρέχει ἡ Ἱερωσύνη καὶ τὸ μυστήριο τῆς Ἐξομολογήσεως, δὲν ἔχουν ἄλλο τί νὰ δώσουν στὸν πιστό. Διότι αὐτὰ τὰ ἀνεκτίμητα χαρίσματα ποὺ προαναφέραμε, δὲ λαμβάνονται μόνο διὰ τῆς χειροτονίας τῆς Ἱερωσύνης ποὺ ἔκανε κάποιος καὶ ἔγινε ἱερέας καὶ στὴ συνέχεια πνευματικὸς - ἐξομολόγος.

Ὥστε λοιπόν, οἱ πιστοί τοῦ Χριστοῦ φυσικὸ εἶναι νὰ ψάχνουν νὰ βροῦν στὰ Μοναστήρια καὶ στὶς ἐρήμους αὐτοὺς ποὺ προαναφέραμε, δηλαδὴ τοὺς ἁγίους καὶ φωτισμένους Γεροντάδες. Ἄρα λοιπόν, εἶναι ἄστοχο καὶ λάθος ὅταν λένε μερικοὶ πὼς «πέραν ἀπὸ τὸν πνευματικὸ ἡ ἀναζήτηση ἁγίων Γεροντάδων εἶναι καὶ λέγεται νοσηρὸς γεροντισμός». Διότι πῶς μποροῦμε νὰ παραβλέψουμε τὴ μεγαλειώδη προσφορὰ τῶν τελευταίων Ἁγίων Γεροντάδων μας, Πορφυρίου, Παϊσίου, Ἰακώβου, Ἐφραὶμ Κατουνακιώτου καὶ ἄλλων παλαιοτέρων; Καὶ ποιὸς μπορεῖ νὰ συγκρίνει τὴ δική τους προσφορὰ μὲ τῶν ἄλλων; Ὥστε θὰ λέγαμε μὲ ἁπλὰ λόγια, πὼς ἡ ἐξομολόγηση στὸν πνευματικό μας, μᾶς ἀνοίγει τὴν πύλη τοῦ παλατιοῦ, ἐνῶ ὁ Ἅγιος καὶ χαρισματοῦχος Γέροντας, μᾶς ὑποδεικνύει τὸ χῶρο ποὺ μένει ὁ Βασιλεὺς γιὰ νὰ Τὸν συναντήσουμε.

Ἀλλά, ἂς ἀναφέρουμε μερικὰ γεγονότα ποὺ θὰ μᾶς δείξουν τὴ μεγάλη διαφορὰ καὶ ἀνεκτίμητη προσφορὰ αὐτῶν τῶν Ἁγίων. Ἕνας νέος ἐξομολογεῖτο σὲ πνευματικὸ ἱερέα ἔξω στὸν κόσμο ἀρκετὰ μορφωμένο - γραμματικὰ θεολόγο. Ὁ νέος ἐξομολογήθηκε μία ἐνέργεια ποὺ ἒνιωθε στὴν προσευχή του καὶ ὁ λεγόμενος πνευματικός του δὲν μποροῦσε νὰ τοῦ ἀπαντήσει, παρόλη τὴ μόρφωσή του. Σήκωσε τὰ χέρια ψηλὰ καὶ εἶπε στὸ νέο πὼς μόνο ὁ Γέροντας Παΐσιος -ζοῦσε τότε ὁ Ἅγιος Παΐσιος- μποροῦσε νὰ τοῦ δώσει ἀπάντηση στὴν ἀπορία του, ὅπως καὶ ἔγινε. Πῆγε ὁ νέος γρήγορα στὸ Ἅγιον Ὅρος, συνάντησε τὸν Γέροντα Παΐσιο καὶ πῆρε τὴν ἀπάντηση ἀπὸ τὸν Ἅγιο, ὅπως μοῦ ἔλεγε ὁ ἴδιος, μὲ τόση ἁπλότητα καὶ εὐκολία. Ἐδῶ σ’ αὐτὸ τὸ περιστατικὸ βλέπουμε ξεκάθαρα τούς δύο ρόλους. Ὁ μὲν Πνευματικὸς μὲ πετραχήλι νὰ συγχωρεῖ ἁμαρτίες, ὁ δὲ ἅγιος καὶ φωτισμένος Γέροντας νὰ βγάζει ψυχὲς ἀπὸ τὸ σκοτάδι τῆς ἀπορίας, κάτι ποὺ δὲν μποροῦσε νὰ τὸ κάνει ὁ μορφωμένος καὶ θεολόγος πνευματικὸς ἱερέας στὸν νέο ποὺ ἐξομολόγησε.

Ἀπορῶ, αὐτὴ τὴν μεγάλη διαφορὰ δὲν τὴ βλέπουν οἱ ἀδιάκριτοι σχολιαστές; Εἶναι πάμπολλα τὰ περιστατικὰ τέτοιων παραδειγμάτων ποὺ χρειάστηκε νὰ ἐπέμβει ἕνας Ἅγιος Γέροντας χαρισματοῦχος σὲ δυσδιάκριτα θέματα. Ὅπως καὶ σὲ ἄλλη περίπτωση, πάλι ὁ ἅγιος Γέροντας Παΐσιος, διέκρινε σὲ ἕναν νέο ποὺ εἶχε ἔρθει στὸ Ἅγιον Ὅρος νὰ μονάσει, λανθασμένη ἐπιλογή. Μὲ ἀποτέλεσμα νὰ τοῦ πεῖ πὼς τὸ θέλημα τοῦ Θεοῦ ἦταν νὰ κάνει οἰκογένεια, ὅπως καὶ ἔγινε στὴ συνέχεια καὶ φυσικὰ ὁ νέος εὐχαρίστησε πάρα πολὺ τὸν Ἅγιο Παΐσιο, ἀργότερα ποὺ κατάλαβε καὶ ὁ ἴδιος τὴν κλίση του. Ἄρα λοιπόν, ἄλλο πράγμα εἶναι ἡ τέλεση τοῦ Μυστηρίου ἀπὸ τὸν ἱερέα καὶ ἄλλο πράγμα εἶναι ἡ βίωσις τῶν μυστηρίων τοῦ Θεοῦ ἀπὸ τοὺς φίλους τοῦ Θεοῦ, ποὺ ἐταπεινώθησαν καὶ δώσανε πάμπολλο αἷμα σωματικὸ καὶ ψυχικὸ γιὰ νὰ ὀνομασθοῦν γνήσιοι φίλοι τοῦ Χριστοῦ.

Νὰ ποῦμε πὼς αὐτὸς ὁ θεσμὸς τῶν ἁγίων γερόντων ποὺ πραναφέραμε, ὑπῆρχε ἀπὸ τὴν Παλαιὰ Διαθήκη μὲ τοὺς προφῆτες ποὺ ὅλοι γνωρίζουμε, τὴ μεγαλειώδη προσφορὰ τῶν προφητῶν στὸν ἅγιο, ἀγαπημένο λαὸ τοῦ Θεοῦ μας. Τόσο πολύτιμη ἦταν ἡ προσφορὰ τῶν προφητῶν στὸ λαὸ τοῦ Θεοῦ, ποὺ χωρὶς τοὺς προφῆτες, ὁ λαὸς βάδιζε στὸ σκοτάδι. Κινδύνευε ἀνὰ πάσα ὥρα καὶ στιγμὴ νὰ ἐπιδοθεῖ στὴν εἰδωλολατρία. Ὅμως, ἡ φωνὴ τῶν Προφητῶν ποὺ ἦταν καθαρὰ ἡ φωνὴ τοῦ Θεοῦ, ἔφερνε τὴν ἰσορροπία καὶ τὴν ἀπόλυτη ἀσφάλεια ἀπὸ τοὺς πολυάριθμους κίνδυνους ἐκείνης τῆς ἐποχῆς. Τὸ κεντρικὸ σημεῖο τῶν Προφητῶν τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης ἦταν ἡ προαναγγελία στὸ λαὸ τῆς γέννησης τοῦ Σωτῆρος μας Χριστοῦ. Ὅλες οἱ προφητεῖες εἶχαν σημεῖο ἀναφορᾶς τὴ γέννηση τοῦ Χριστοῦ. Εἰσερχόμενος ὁ λαὸς τοῦ Θεοῦ στὴν Καινὴ Διαθήκη, ὅπου ὁ Μεσσίας καὶ ὁ λυτρωτὴς τοῦ Ἰσραὴλ ἐμφανίστηκε, ἔγιναν τὰ μεγαλειώδη γεγονότα ποὺ ὅλοι γνωρίζουμε.

Ὁ ρόλος πλέον τῶν Προφητῶν ὁλοκληρώθηκε καὶ τὴ θέση τους πῆραν οἱ Ἀπόστολοι τοῦ Χριστοῦ μας, ποὺ ὁ στόχος τους ἦταν νὰ μὴν ὑπάρχει μέρος τῆς γῆς ποὺ νὰ μὴν ἔχει κηρυχθεῖ τὸ χαρμόσυνο μήνυμα, πὼς ὁ Λυτρωτὴς ἦρθε στὴ γῆ καὶ οἱ ψυχὲς πλέον δὲν θὰ βασανίζονται στὸν Ἅδη, ὅπως γινόταν πρὶν ἔρθει ὁ Μεσσίας Χριστός. Καὶ φυσικά, ἀφοῦ θεολογήθηκε πλήρως ἡ Ἁγία Τριάδα ἀπὸ τοὺς Ἁγίους Ἀποστόλους καὶ ἀπὸ τοὺς μετέπειτα μεγάλους Ἁγίους, Τρεῖς Ἱεράρχες κλπ., ἡ ὀρθόδοξος πίστη ἔγινε παγκόσμιο χαρμόσυνο γεγονός. Ὡστόσο  ὅμως, στὸν ἐχθρὸ Διάβολο δὲν ἄρεσε αὐτὴ ἡ ἐξέλιξη τῶν πραγμάτων, ποὺ οὔτε καὶ τὴν εἶχε ποτὲ φανταστεῖ, διότι ὡς ὑπερήφανος ποὺ εἶναι, μόνον ἡ βασιλεία του ὀνειρεύεται νὰ προοδεύει. Κι ὅπως εἶναι φυσικό, κήρυξε σφοδρὸ πόλεμο ἐναντίον τῆς Ὀρθοδοξίας καὶ κυρίως πρὸς τοὺς Ἁγίους της.

Καὶ ὁ ρόλος τώρα τῶν ἐπίγειων ἀγγέλων, δηλαδὴ τῶν ἁγίων Γερόντων, ποὺ εἶναι τὸ θέμα μας, εἶναι νὰ μᾶς ἑρμηνεύουν τὶς δόλιες παγίδες ποὺ μᾶς στήνει ὁ Διάβολος μὲ τὰ ὄργανά του, ποὺ δυστυχῶς εἶναι ἄνθρωποι ὑποταγμένοι στὸ φρόνημά του. Ὥστε λοιπόν, ὅπως στὴν Παλαιὰ Διαθήκη ὁ Θεός μας μὲ τοὺς Προφῆτες Του ἀσφάλιζε τὸ λαὸ Του ἀπ’ τοὺς κινδύνους τοῦ ἐχθροῦ - διαβόλου, ἔτσι καὶ τώρα στὴν Καινὴ Διαθήκη ποὺ διανύουμε, ὁ Τριαδικὸς Θεὸς ἀσφαλίζει μὲ τὴν παρουσία τῶν Ἁγίων Του, ποὺ χωρὶς τὴν φωνή τους, δὲ νομίζω πὼς θὰ μποροῦσε νὰ διατηρηθεῖ ἡ ὀρθόδοξη πίστη. Ἄλλωστε, ἔχουμε τρανὴ ἀπόδειξη τοὺς αἱρετικούς τῆς Δύσεως ποὺ ἔπαψαν νὰ ἔχουν ἁγίους καὶ ὄχι μόνον ἔπαψαν, ἀλλὰ δὲν δέχονται καὶ δὲν πιστεύουν πὼς ὑπάρχουν ἅγιοι.

Καὶ δυστυχῶς ὅλοι μας βλέπουμε τὸ οἰκτρὸ κατάντημά τους, ὥστε νὰ χειροτονοῦν γυναῖκες ἱέρειες καὶ γυναῖκες ἐπισκόπους καὶ τὸ ἀκόμα πιὸ βδελυκτὸ ὁμοφυλόφιλους ἐπισκόπους μὲ ἀλλαγὴ φύλου!! Καὶ τὸ ἐρώτημα εἶναι, γιατί ἡ Δύση ἔφτασε σὲ τέτοιο κατάντημα; Μὰ εἶναι τόσο ἁπλό, μᾶς τὸ ἑρμηνεύει ξεκάθαρα ὁ μέγας τῶν ἡμερῶν μας, ἅγιος Ἰουστίνος  Πόποβιτς, πὼς ἡ Δύση μὲ ἀρχηγὸ τὸν Πάπα, ἐδίωξε τὸν ἀληθινὸ σωτήρα Χριστὸ μὲ τοὺς Ἁγίους Του καὶ τὴ θέση Του πῆρε μὲ ἑωσφορικὴ ἀναίδεια ὁ Πάπας, δηλαδὴ ἀπὸ τὴν πίστη ποὺ εἴχανε στὸν θεάνθρωπο Χριστὸ πρῶτα, τώρα πιστεύουν καὶ ἐλπίζουν στὸν ἄνθρωπο Πάπα. Πού σημαίνει, πὼς δὲν ὑπάρχει τὸ Ἅγιον Πνεῦμα στὴν ταλαίπωρη Δύση καὶ ὅπου δὲν ὑπάρχει τὸ Ἅγιο Πνεῦμα τοῦ Κυρίου μας, ἐκεῖ ὡς φυσικὸ ἐπακόλουθο κατασκηνώνει τὸ πονηρὸ πνεῦμα. Διότι αὐτὰ τὰ αἴσχη ποὺ συμβαίνουν στὸν Παπισμὸ καὶ στὶς λοιπὲς αἱρετικὲς συνάξεις, μόνον τὸ πονηρὸ πνεῦμα τοῦ διαβόλου τὰ διδάσκει.

Ὥστε λοιπόν, ὁ ρόλος τώρα τῶν ἁγίων Γεροντάδων εἶναι νὰ μᾶς προαναγγέλλουν τοὺς κινδύνους ποὺ προέρχονται ἀπὸ τὸ πονηρὸ πνεῦμα καὶ τὰ ὄργανα ποὺ προαναφέραμε καὶ μᾶλλον πρέπει νὰ παρακαλοῦμε τὸν Θεό μας, νὰ μᾶς στέλνει τέτοιους ἐπίγειους ἀγγέλους, γιὰ νὰ πετύχουμε ἀσφαλέστερα τὴν σωτηρία μας. Φυσικὰ δὲν λείπουν οἱ ψεύτικοι, αὐτοαποκαλούμενοι ἅγιοι, χωρὶς νὰ τοὺς ἔχει δώσει τὸ χάρισμα ὁ Θεός μας, ἀλλὰ ἀπὸ τὴν δικιά τους ἀρρωστημένη κενοδοξία, παίρνουν τὴ θέση τοῦ φωτισμένου Γέροντος, μὲ ἀποτέλεσμα νὰ γελοιοποιοῦνται οἱ ἴδιοι ἀπὸ τὰ καμώματά τους. Διότι ἄλλο εἶναι ἡ γεύση ἐνέργειας ἑνὸς ἁγίου Γέροντος καὶ ἄλλο ἡ γεύση ἑνὸς πλανεμένου, ψεύτικου γέροντος, ποὺ ἰσχυρίζεται ὁ ἴδιος πὼς εἶναι χαρισματοῦχος. Ὡστόσο ὅμως, χρειάζεται πάντα νὰ ρωτᾶμε, ὅταν μάλιστα εἴμαστε ἀρχάριοι στὴν πνευματικὴ ζωή. 

Ἐν κατακλείδι, σὲ ὅσους μὲ προχειρότητα καὶ ἴσως μὲ ἐπιπολαιότητα κολλᾶνε τὴν ἐτικέτα «νοσηρὸς γεροντισμὸς» σὲ αὐτὴν τὴν ἱερὰ ἀναζήτηση ποὺ ἔχουν οἱ πιστοί τῆς Ἐκκλησίας τοῦ Χριστοῦ, τοὺς λέω ἁπλά: «Στῶμεν καλῶς, στώμεν μετά φοβου». Διότι εἴτε ἀκούσια, εἴτε ἑκούσια γίνονται ἐμπόδιο στὴν πνευματικὴ ὠφέλεια τῶν πιστῶν. Εὔχομαι ὁ καθένας μας, νὰ ἀξιωθεῖ ἀπὸ τὸν Τριαδικὸ Θεό μας νὰ συμβάλει στὸ σωστικό Του σχέδιο, ποὺ ἔχει γιὰ ὅλους μας. Ἀμήν.