Ἀγάπη Θεοῦ (Μέρος Α')

Γέροντας Εὐθύμιος Ἁγιορείτης 

1915 -2004

Γράφει ὁ π. Ἰωὴλ Κωνστάνταρος

Τί μπορεῖ νὰ πεῖ κανεὶς περὶ τῆς ἀγάπης τοῦ Θεοῦ!

Πῶς νὰ κινήσει τὴν πήλινη γλώσσα του καὶ νὰ σύρει τὴν γραφίδα του;

Θὰ ἦταν ἴσως προτιμότερο ν' ἀρχίζει νὰ βιώνει τὴν ἀγάπη τοῦ Τριαδικοῦ Θεοῦ μέσα στὸ μυστήριο τῆς ἁγίας Σιωπῆς. Ὅμως, αὐτὴ ἡ ἀγάπη, κάνει τὸν ἄνθρωπο νὰ βγαίνει ἀπὸ τὰ ὅριά του, καὶ τὸ λιγότερο ποὺ ἔχει νὰ κάνει εἶναι νὰ διαλαλεῖ στὰ πέρατα τῆς οἰκουμένης αὐτὴ τὴν Θεϊκὴ ἀγάπη «ἢν ἠγάπησεν ἠμᾶς ὁ Θεὸς» (Ἐφεσ. Β' 4).

Ἂς ἔχει λοιπὸν δόξα ὁ Πατήρ, ὁ μονογενής του Υἱὸς καὶ τὸ Πανάγιον Πνεῦμα, τὸ «ἐκ τοῦ Πατρὸς ἐκπορευόμενον», ποὺ δὲν μᾶς ἄφησε μέσα στὸν ζόφο τῆς ἄγνοιας καὶ δὲν παραμένουμε στὴν ὑπαρξιακὴ δίψα τῆς ἀγάπης. Ἂς ἔχει λοιπὸν δόξα, διότι μᾶς ἀποκάλυψε ὅτι πάνω ἀπ' ὅλα ὁ Θεός «ἀγάπη ἐστι»! (Α' Ἰωάν. Δ' 16).

Βεβαίως, ὅπως ὅλοι γνωρίζουμε, ὁ Θεὸς εἶναι ἄπειρος. Δηλ. ἡ οὐσία τοῦ Θεοῦ εἶναι ἄπειρη καὶ ἀκατάληπτη, καὶ οὐδέποτε κτιστὸ ὂν κατόρθωσε ἢ θὰ κατορθώσει στὸ μέλλον νὰ τὴν ἐννοήσει.

Εἶναι «τῆ οὐσία ἀναφῆς», ὅπως δογματικῶς καταγράφει ὁ Ἱερὸς ὑμνογράφος, καὶ ὅπως πολὺ χαρακτηριστικὰ τονίζει ὁ «λευκὸς κύκνος» τῆς Ἐκκλησίας μας, ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Θεολόγος «Θεὸν φρᾶσαι μὲν ἀδύνατον, νοῆσαι δὲν ἀδυνατώτερον».

Ἂν ὅμως ἡ οὐσία τῆς Ἁγίας Τριάδος εἴναι «ἀπρόσιτος καὶ ἀκατάληπτος», ὁ ἴδιος τώρα ὁ Θεός, συγκαταβαίνει καὶ μᾶς ἀποκαλύπτει...

τὶς ἰδιότητές Του. Καὶ οἱ ἰδιότητές Του αὐτές, σὲ οὐδεμία τῶν περιπτώσεων εἶναι ἐφεύρεση ἢ ἀποκάλυψη τῆς ἀνθρώπινης διάνοιας.

Ἀποτελοῦν ἀποκαλύψεις Θεοῦ. Εἶναι οὐράνιες ἀλήθειες, ποὺ ἔχουν φανερωθεῖ σ' ἐμᾶς ἀπὸ τὸν ἴδιο τὸν Θεό. Καὶ αὐτὰ τὰ γνωρίζουμε τόσο ἀπὸ τὴν Ἁγία Γραφή, ὅσο καὶ ἀπὸ τὶς ἐμπειρίες τῶν φωτισμένων καὶ κυρίως θεουμένων ἁγίων μας.

Ὁπωσδήποτε, οἱ ἰδιότητες τοῦ Θεοῦ εἶναι πολλές, ὅπως μελετοῦμε στὸν θεόπνευστο λόγο τῆς Γραφῆς. Ἡ κορυφὴ ὅμως ὅλων αὐτῶν εἶναι ἡ «ἀγάπη».

Στὴν «ἔκρηξη» λοιπὸν αὐτῆς τῆς ἀγάπης Του, ὁ Τριαδικὸς Θεὸς δημιουργεῖ τὰ πάντα «ἐκ τοῦ μὴ ὄντος», ἀπὸ τὸ τίποτε, ἀπὸ τὸ μηδέν. Καὶ φθάνει μέσα ἀπὸ τὴν θεία οἰκονομία του νὰ μᾶς ἀνεβάσει ἕως τὸν οὐρανό. Νὰ μᾶς ἐξαγιάζει καὶ νὰ μᾶς Χριστοποιεῖ. Νὰ μᾶς χαρίζει δηλ. αὐτὸ γιὰ τὸ ὁποῖο καὶ μᾶς ἔπλασε. «Ἕως τὸν οὐρανὸν ἀνήγαγες ἠμᾶς», ἀναφέρει πολὺ χαρακτηριστικὰ στὴν λειτουργικὴ «μυστικὴ εὐχὴ» ὁ Ἱερὸς Χρυσόστομος.

Ἄραγε, ὑπάρχει ἄνθρωπος, ἔστω καὶ αὐτὸς ποῦ βρίσκεται στὸ ἔσχατο σκαλοπάτι τῆς πτώσεως, ἡ πλέον ἀμαυρωμένη εἰκόνα τοῦ Θεοῦ θὰ λέγαμε, ποῦ νὰ ἀποστρέφεται τὴν ἀγάπη;

Ἀδύνατον. Φύσει ἀδύνατον. Καὶ αὐτό, διότι ἡ κορωνίδα τῶν δημιουργημάτων, ὁ θεότευκτος ἄνθρωπος, δὲν ζεῖ, παρὰ ἐν ἀγάπη καὶ διὰ τῆς ἀγάπης. Αὐτὴ εἶναι ἡ πραγματικότητα, ἔστω κι ἂν τοῦτο σὲ κάποιες τῶν περιπτώσεων δὲν συνειδητοποιεῖται ἀπὸ τὸ ἴδιο τὸ δημιούργημα.

Γι' αὐτὸν ἀκριβῶς τὸν λόγο, ὁ «μαθητὴς τῆς ἀγάπης», ὁ Ἅγιος Ἰωάννης ὁ Θεολόγος, λαμβάνει ἀνάμεσα ἀπ' ὅλες τὶς Θεϊκὲς ἰδιότητες ποὺ γίνονται γνωστές στούς ἀνθρώπους, τὴν κορυφὴ τῆς ἀγάπης. Αὐτὸ δηλ. ποὺ συγκινεῖ περισσότερο ἀπ' ὅλα τ' ἄλλα τὴν ἀνθρώπινη καρδιὰ καὶ ποὺ ἐκδηλώνεται πλούσια καὶ ἀφάνταστα ἐνεργητικὰ σὲ ὅλη τὴν ὁρατὴ καὶ ἀόρατη δημιουργία, καὶ ποὺ τὸ ἀποτυπώνει ὡς λόγο Θεοῦ στὴν γεροντική του ἡλικία. Ὅτι δηλ. «ὁ Θεὸς ἀγάπη ἐστι».

Ναί, πολλὰ εἶναι τὰ γνωρίσματα τοῦ Θεοῦ. Καὶ τὸ κυριότερο, ὅπως ἤδη τονίσαμε, καὶ ἑξαιρετικῶς χαρακτηριστικό, εἶναι ἡ ἀγάπη ἡ ὁποία ἐκφαίνεται στὴν εἰκόνα τοῦ Θεοῦ, ἀλλὰ καὶ στὴν ὅλη κτίση. Εἶναι πράγματι καταπληκτικὴ ἡ μοναδικὴ στοργή, ἡ θεία ἀγαθότητα καὶ αὐτὴ ἡ ἀνέκφραστη οὐράνια καλοσύνη.

Ἀλλὰ δὲν εἶναι μονάχα ὀ Εὐαγγελιστὴς Ἰωάννης «ὂν ὁ Κύριος ἠγάπα» ποὺ κάνει εἰδικὲς ἀναφορὲς περὶ τῆς ἀγάπης τοῦ Θεοῦ, τόσο στὸ Ἱερὸ Εὐαγγέλιο, ὅσο καὶ στὶς καθολικές του ἐπιστολές, καὶ ὁ ὁποῖος καὶ πάλι θὰ μᾶς διδάξει στὴ συνέχεια ἀπὸ τὸ ξεχείλισμα τῆς θεόπνευστης ἀγάπης του. Εἶναι καὶ ὁλόκληρη ἡ Βίβλος. Τόσο ἡ Παλαιά, ὅσο καὶ ἡ Καινὴ ἰδίως, ποὺ κάνει λόγο καὶ ἀναφέρει γεγονότα ποὺ μαρτυροῦν τὸ δῶρο αὐτὸ τῆς ἄπειρης τοῦ Θεοῦ ἀγάπης.

Ἀπὸ τὸν Προφητάνακτα μαθαίνουμε: «Χρηστὸς Κύριος τοῖς σύμπασι, καὶ οἱ οἰκτιρμοὶ αὐτοῦ ἐπὶ πάντα τὰ ἔργα αὐτοῦ» (Ψαλμ. ΡΜΔ' 9). Αυτός παρέχει τὴν τροφὴ καὶ τὴν ζωὴ καὶ προστατεύει κάθε τί ποὺ ζεῖ καὶ κινεῖται ἐπάνω στὴ γῆ. « Ἀνοίγεις σὺ τὴν χείρα σου καὶ ἐμπιπλᾶς πᾶν ζῶον εὐδοκίας» (Ψαλμ. ΡΜΔ' 16). Ἀνοίγει δηλ. τὸ χέρι του καὶ γεμίζει μὲ δῶρα τῆς ἀγάπης Τοῦ κάθε δημιούργημά Του. Καὶ σὲ πολλὰ ἄλλα βεβαίως σημεῖα οἱ ψαλμοί, ὅπως μελετοῦν οἱ πιστοί, ἐκφράζουν αὐτὴ τὴν ἀγάπη τοῦ Θεοῦ. Ὁ συγκεκριμένος ὅμως ψαλμός, ἔχει κάτι τὸ ἰδιαίτερο. Ναί, ἀπὸ τὴν ἀρχαία ἀκόμα Ἐκκλησία, οἱ πιστοὶ τὸν συνέδεαν μὲ τὴν θεία Κοινωνία, ἡ ὁποία ἀποτελεῖ τὴν κορυφὴ τῶν κορυφῶν τῆς Θεϊκῆς ἀγάπης.

Σὲ ὅλη λοιπὸν τὴν αἰσθητὴ καὶ ὑλικὴ δημιουργία, ἀλλὰ καὶ σὲ αὐτὴ τὴν ἄυλη καὶ νοερά, στὰ φωτεινὰ τάγματα τοῦ οὐράνιου καὶ Ἀγγελικοῦ κόσμου, ἀποτυπώνεται ἐναργὼς ἡ ἀγάπη τοῦ Θεοῦ, ἀλλὰ ἀσύγκριτα περισσότερο, ὁ Πατὴρ δι' Υἱοῦ, ἐν Ἁγίω Πνεύματι, ἐκδηλώνει καὶ ἀποτυπώνει τὴν ἀγάπη του πρὸς τὸν ἄνθρωπο. Τὸν ἀγαπᾶ δὲ τὸν ἄνθρωπο ὁ Δημιουργός του σὲ τέτοιο καὶ τόσο ἀνέκφραστο βαθμό, ὥστε ὄχι μόνο τὸν δημιουργεῖ ὁ ἴδιος ἐξ' ἀρχῆς, μὲ ἰδιαίτερη δημιουργικὴ ἐνέργεια, κατὰ τὸν λόγο τῶν Πατέρων, ἀλλὰ Αὐτὸς ὁ ἴδιος ὁ Θεὸς εἶναι τὸ πρότυπο τοῦ ἀνθρώπου.

Εἶναι ἀφάνταστα συγκλονιστικὸ τὸ γεγονός. Ὁ Θεὸς δημιούργησε τὸν ἄνθρωπο «κατ' εἰκόνα του». Σύμφωνα τώρα μὲ τὴν Ἁγία Γραφὴ καὶ τοὺς Ἁγίους τῆς Ἐκκλησίας μας, «εἰκόνα τοῦ Θεοῦ» εἶναι ὁ Υἱὸς τοῦ Θεοῦ. Τὸ δεύτερο πρόσωπο τῆς Ἁγίας Τριάδος!

Αὐτὸ σημαίνει ὅτι ὁ Υἱὸς τοῦ Θεοῦ, ὡς Θεάνθρωπος, εἶναι τὸ προαιώνιο πρότυπο (ἀρχέτυπο-μοντέλο) τοῦ ἀνθρώπου (Γεν. Α' 27).

Στὴ συνέχεια, ὁ Θεός, ἔθεσε ὡς σκοπὸ τοῦ ἀνθρώπου νὰ γίνει ὅμοιος (νὰ μοιάσει) μὲ τὴν «εἰκόνα» Του. Μὲ τὸν Θεάνθρωπο, νὰ πετύχει, μὲ ἄλλα λόγια, τὸ «καθ' ὁμοίωσιν» (Γεν. Α' 26).

Ὅπως δηλ. ὁ Θεάνθρωπος εἶναι «κατὰ φύσιν» υἱὸς τοῦ Θεοῦ, ἔτσι καὶ ὁ ἄνθρωπος νὰ ὁμοιάσει μὲ τὸν Θεάνθρωπο, ὥστε νὰ γίνει «κατὰ χάριν» υἱὸς Θεοῦ!

Καὶ φυσικά, ὅλα αὐτὰ μέσα στὸ ὑπερευλογημένο σχέδιο καὶ στὴν Θεϊκὴ ἀτμόσφαιρα τῆς Τριαδικῆς ἀγάπης πρὸς τὸν ἄνθρωπο, καὶ ἀντιστρόφως τῆς ἀνθρωπίνης ἐλεύθερης καὶ ἀπόλυτης ὑπακοῆς πρὸς τὸν Θεάνθρωπο.

Τὸ δὲ ἐπίσης συγκινητικό, ποὺ ὅσο ὁ πιστὸς τὸ συνειδητοποιεῖ, μεθᾶ ἀπὸ τὴν ἀγάπη τοῦ Θεοῦ, εἶναι τοῦτο: ὅτι ὁ κάθε ἕνας ἀπὸ ἐμᾶς, ὁ κάθε ἄνθρωπος, ἀπὸ τοῦ Ἀδὰμ καὶ τῆς Εὕας ἕως καὶ αὐτῆς τῆς συντελείας τῶν αἰώνων, ὑπήρχαμε. Ναί, ὑπήρχαμε στὸ κέντρο τῆς ἀγάπης τοῦ Θεοῦ!

Ὑπήρχαμε προαιώνια! Πρὶν δηλ. δημιουργηθεῖ καὶ πρὶν ὑπάρξει ὁ κόσμος ποὺ αἰσθανόμαστε, ἀλλὰ καὶ αὐτὸς ποὺ δὲν βλέπουμε, πρὶν ἀκόμα συλληφθοῦμε καὶ ἔλθουμε στὴν ὕπαρξη!

Μέσα στὸ σχέδιο τῆς Ἀγάπης τοῦ ὁ Θεός, γνωρίζει στὸ συνεχὲς παρὸν τῆς Τριαδικῆς του παρουσίας, ποία χιλιετία, ποῖον αἰώνα, ποῖο ἔτος, τὴ συγκεκριμένη ἡμέρα ἀλλὰ καὶ αὐτὴ τὴ στιγμὴ ποὺ θὰ εἰσέλθουμε στὶς διαστάσεις τοῦ χώρου καὶ τοῦ χρόνου, μέσω τῶν εὐλογημένων γονέων μας.

Καὶ τοῦτο τώρα εἶναι τὸ συγκλονιστικὸ πού, ἐὰν ὁ ἄνθρωπος δὲν προσέξει καὶ ἐπιλέξει τὴν κακὴ χρήση τῆς ἐλευθερίας του, μπορεῖ νὰ πάθει καὶ νὰ ὑποστεῖ. Νὰ ἀρνηθεῖ τὸ προαιώνιο σχέδιο αὐτῆς τῆς Θεϊκῆς ἀγάπης γιὰ τὴ σωτηρία του καὶ τελικῶς νὰ ἀστοχήσει, νὰ ἀποτύχει καὶ νὰ χαθεῖ, ἀλλοίμονο, αἰωνίως.

Πόσο ἐπιγραμματικά, μὰ καὶ συνάμμα δραματικὰ ὁ Ἱερὸς Αὐγουστίνος, περιγράφει αὐτὴν τὴν πραγματικότητα. Τὴν πραγματικότητα τῆς συνυπάρξεως ἀγάπης καὶ ἐλευθερίας. Λέει λοιπόν: «ἐκεῖνος ποὺ σὲ ἔπλασε δίχως νὰ σὲ ρωτήσει, δὲν μπορεῖ νὰ σὲ σώσει ἐὰν ἐσὺ ὁ ἴδιος δὲν τοῦ τὸ ἐπιτρέψεις»!

Ὄντως, κανένας πατέρας δὲν ἀγάπησε, οὔτε εἶναι δυνατὸν νὰ ἀγαπήσει μὲ τόση στοργὴ τὸ τέκνο του, μὲ ὅση ἀγαπᾶ ὁ Θεὸς τὸν κάθε ἄνθρωπο.

Εἶναι ἀνέκφραστη αὐτὴ ἡ ἀγάπη. Γι' αὐτὸ καὶ πάλι ὁ θεολόγος μαθητής, μὲ τὸν δυναμικό του λόγο, θὰ καταθέσει στὰ βαπτισμένα τέκνα τῆς ἐκκλησίας, ποὺ ἤδη γεύονται τὴν ἄκτιστη χάρη τοῦ θεοῦ: «Οὕτω γὰρ ἠγάπησεν ὁ Θεὸς τὸν κόσμον, ὥστε τὸν Υἱὸν Αὐτοῦ τὸν μονογενῆ ἔδωκεν, ἴνα πᾶς ὁ πιστεύων εἰς αὐτὸν μὴ ἀπώληται, ἀλλ' ἔχει ζωὴν αἰώνιον» (Ἰωάν. Γ' 16).

Μάλιστα! Ἔτσι ἀγάπησε ὁ Θεὸς τῶν κόσμο, ὥστε τὸν Υἱὸ Του τὸν Μονογενῆ πρόσφερε γιὰ θυσία, ὥστε νὰ μὴ χαθεῖ σὲ αἰώνιο θάνατο, κάθε ἄνθρωπος ποὺ πιστεύει σ' αὐτόν, ἀλλὰ νὰ ἔχει ζωὴ αἰώνια!

Αὐτὰ καταγράφει ὁ παρθένος καὶ ἀγαπημένος μαθητὴς καὶ δὲν θὰ ἦταν ὑπερβολὴ φίλοι μου ἐὰν ὑποστηρίξουμε, ὅτι σ' αὐτὸν καὶ μόνο τὸ στίχο τοῦ Ἱεροῦ Εὐαγγελίου, συνοψίζεται ὁλόκληρη ἡ θεία οἰκονομία. Ὁλόκληρο τὸ κεφάλαιο τῆς Σωτηριολογίας καὶ πὼς ἀποτυπώνεται «ἐκτὸς ὁρίων» ἡ ἀγάπη τοῦ Θεοῦ.

(Συνεχίζεται)

Ἀρχ. Ἰωὴλ Κωνστάνταρος,

Email: ioil.konitsa@gmail.com

Κόνιτσα.