Τὸ ὀρθοδοξεῖν ἐστί ἀεὶ σχοινοβατεῖν

Γράφει ὁ Ἀρχ. π. Ἰωὴλ Κωνστάνταρος

Ἀποστολικὸ Ἀνάγνωσμα Κυριακῆς Γ' Ματθαίου (Τίτου Γ' 8-15), τῶν Ἁγίων Πατέρων τῆς Δ' Οἰκουμενικῆς Συνόδου

Ἀνέκαθεν ἡ Ἁγία μας Ἐκκλησία τιμοῦσε ἐορταστικῶς καὶ μέσα στὸ κυριακὸ Δεῖπνο τὶς Οἰκουμενικὲς Συνόδους, κηρύσσοντας τὶς δογματικές τους διδασκαλίες, ἀλλὰ καὶ ἐφαρμόζοντας στὴν πράξη τοῦ Ἱεροὺς Κανόνες, οἱ ὁποῖοι διασφαλίζουν τὴν τάξη ἀλλὰ καὶ τὴν ἀπρόσκοπτη πορεία τῆς «νοητῆς νηός», δηλ. τῆς στρατευομένης μᾶς Ἐκκλησίας. 
Στὸ πλαίσιο αὐτὸ τοῦ ἑορτασμοῦ καὶ τῆς τιμῆς, ἐπιβάλλεται ἔστω καὶ συνοπτικῶ τῷ τρόπω, νὰ γνωρίζουμε τὴν ἱστορία τῆς κάθε συνόδου καὶ ποιὰ ἀκριβῶς διδασκαλία ἑρμήνευσε καὶ ἀποκρυστάλλωσε γιὰ τὴ ζωὴ τῶν πιστῶν. Διδασκαλία ἡ ὁποία ἐννοεῖται πὼς ἀνέκαθεν ὑπῆρχε καὶ βιωνόταν ἀπὸ τοὺς ἁγίους, οἱ ὁποῖοι καὶ ἀποτελοῦν τοὺς φωτεινοὺς ὁδοδεῖκτες γιὰ τὴν πορεία πρὸς τὴν Βασιλεία τῶν οὐρανῶν. 
Σὲ αὐτὴ λοιπὸν τὴ βάση, τὴν Κυριακὴ τιμοῦμε τοὺς Ἁγίους Πατέρες τῆς Δ΄ Οἰκουμενικῆς Συνόδου. Ἂς δοῦμε λοιπὸν κάποια βασικὰ στοιχεῖα γιὰ τὴν μεγάλη αὐτὴ Οἰκουμενικὴ Σύνοδο.
Συγκλήθηκε τὸ ἔτος 451 μ.Χ. στὴν Χαλκηδόνα, ἀπέναντι ἀπὸ....

τὴν Κωνσταντινούπολη. Ὁπωσδήποτε ὑπῆρξε μέγας σταθμὸς γιὰ τὴν Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία μας καὶ μάλιστα γιὰ τὸ κεντρικὸ θέμα τῆς Χριστολογίας.

Ἡ μεγάλη αὐτὴ Σύνοδος τῶν 630 θεοφόρων Πατέρων μας, ἀντιμετώπισε ἕνα ἀπὸ τὰ πλεὸν δύσκολα θεολογικὰ θέματα, τὸ ὁποῖο γιὰ ἀρκετὸ καιρὸ ἐταλάνιζε τὴν Ἐκκλησία ἀλλὰ καὶ αὐτὴν τὴν Αὐτοκρατορία. Τὸ ὅλον θέμα ἀφοροῦσε τὶς 2 φύσεις τοῦ Κυρίου ἠμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ.

Θέμα ὄντως πολύπλευρο, ποὺ θὰ χρειαζόταν ὄχι σελίδες, ἀλλὰ τόμοι ὁλόκληροι γιὰ νὰ τὸ ἐξαντλήσουμε ἀπ' ὅλες του τὶς πλευρές.

Τελικῶς ἡ Σύνοδος κατεδίκασε τὶς δύο φοβερὲς καὶ ἀντιμαχόμενες αἱρέσεις. Τὴν αἵρεση δηλ. τοῦ Νεστοριανισμοῦ καὶ τὴν θανατηφόρο κακοδοξία τοῦ Μονοφυσιτισμοῦ.

Στὸ Ἀποστολικὸ τώρα ἀνάγνωσμα ποὺ θὰ ἀκούσουμε τὴν Κυριακὴ στὴν λατρεία μας, πρὸς τιμὴν ὧν Ἁγίων Πατέρων, ὁ Ἀπόστολος Παῦλος, μεταξὺ τῶν ἄλλων θεοπνεύστων διδασκαλιῶν του, τονίζει καὶ μία φράση ποὺ φαίνεται νὰ μὴ τὶς ἔχει δοθεῖ ἡ δέουσα προσοχὴ ποὺ θὰ ἔπρεπε, μὲ ἀποτελέσματα ὀλέθρια, ὅπως θὰ δοῦμε, κάποιες φορές.

Πρόκειται γιὰ τὴν συμβουλὴ ποὺ ἀπευθύνει στὸν πιστό του μαθητῆ, τὸν Τίτο, ὁ ὁποῖος εἶναι ὁ ποιμένας τῆς Κρήτης. Λέγει λοιπόν: «αἱρετικὸν ἄνθρωπον, μετὰ μίαν καὶ δευτέραν νουθεσίαν παραιτοὺ»(Τίτου Γ΄10).

Πρόκειται γιὰ μία συμβουλὴ μὲ βαθύτατο περιεχόμενο στὴν ὁποία ἐπιβάλλεται νὰ ἑστιάσουμε καὶ τὴν προσοχή μας.

Οἱ αἱρετικοί, ἤσαν ἀνέκαθεν ἐπικίνδυνοι. Γι' αὐτὸ καὶ ὁ Ἀπόστολος, ὥριμος πλέον στὴν ἡλικία καὶ ἔχοντας τόσες καὶ τόσες ἐμπειρίες ἐπάνω στὰ θέματα αὐτά, ἀλλὰ καὶ ὄντως θεόπνευστος, συνιστᾶ στὸν Τίτο νὰ εἶναι πολὺ προσεκτικὸς ἀπέναντι ὅσων ἀντιστρατεύονται τὴν ὀρθὴ διδασκαλία. Ὅσων δηλαδὴ εἶναι αἱρετικοί. Καὶ αὐτό, διότι καὶ τότε οἱ ἄνθρωποι αὐτοὶ δημιουργοῦσαν σκάνδαλα καὶ διαιρέσεις στὴν Ἐκκλησία, ἀλλὰ καὶ λόγω του ὅτι νόθευαν μὲ δικές τους ἐπινοήσεις καὶ μὲ ἀποκυήματα τῆς φαντασία τους, τὴν ὀρθὴ Ἀποστολικὴ πίστη.

Γι' αὐτὸ καὶ ὁ Ἀπόστολος καταγράφει καὶ ἐπισημαίνει. Τὸν αἱρετικό, συμβούλευσε τὸν καὶ νουθέτησε τὸν μία καὶ δύο φορές, ὥστε νὰ ἐννοήσει τὴν πλάνη του. Ἐὰν σὲ ἀκούσει, καὶ ἀρνηθεῖ τὶς κακοδοξίες του καὶ ἐπιστρέψει στοὺς κόλπους τῆς Ἐκκλησίας, ἔχει καλῶς. Ἐὰν ἀντιθέτως δὲν σὲ ἀκούσει καὶ ἐπιμένει σ' αὐτὴ τὴν πλάνη του, τότε πρέπει νὰ τὸν ἀποφύγεις καὶ νὰ τὸν ἀποκόψεις, ὥστε μὲ τὸν τρόπο αὐτὸ νὰ προφυλάξεις τοὺς ἄλλους πιστούς.

Αὐτὴ εἶναι ἡ θεόπνευστη συμβουλὴ τοῦ Ἀποστόλου τῶν ἐθνῶν, ποὺ ἴσως σὲ ὁρισμένους φαίνεται ὑπερβολικὴ καὶ ἴσως ἀποδεικνύει ἀκραία συμπεριφορά, λὲς καὶ αὐτοὶ ποὺ τὸ ὑποστηρίζουν αὐτὸ διαθέτουν περισσότερο φωτισμὸ καὶ θερμοτερη ἀγάπη ἀπὸ τὸν μεγάλο Ἀπόστολο. Ἀπὸ τὸν ἄνθρωπο αὐτὸν ποὺ ἔλεγε ὅτι προτιμᾶ ὁ ἴδιος νὰ γίνει ἀνάθεμα γιὰ νὰ σωθοῦν οἱ συμπατριῶτες του.

Ἐὰν ὅμως θελήσουμε νὰ ἐμβαθύνουμε στὴν οὐσία τῆς προτροπῆς, θὰ δοῦμε ὅτι πράγματι, οἱ αἱρετικοί, κατὰ κανόνα, δὲν μετανοοῦν. Καὶ δὲν μετανοοῦν διότι συσκοτίζεται ὁ νοῦς τους ἀπὸ τὸν ἑωσφορικὸ ἐγωισμό, ὁ ὁποῖος καὶ λειτουργεῖ διασπαστικὰ γιὰ τὴν ὅλη προσωπικότητα.

Ἀποτέλεσμα δὲ ὅλης αὐτῆς τῆς ἐσωτερικῆς διαρροῆς καὶ διασπάσεως εἶναι, τὸ νὰ μὴ μποροῦν νὰ δοῦν καὶ νὰ ἀντιληφθοῦν, κατ' ἀρχὰς τὴν πλάνη τους, καὶ στὴν συνέχεια νὰ ζητήσουν τὴν θεραπεία ἀπὸ τὴν Ἐκκλησία, ὅπου στὴν περίπτωση αὐτὴ λειτουργεῖ ὡς πνευματικὸ «κέντρο ὑγείας» καὶ κατόπιν ὡς ἀσφαλὲς θεραπευτήριο, ἀποκαθιστώντας τελείως τὴν πνευματικὴ ὑγεία στὴν ὅλη ὕπαρξη τοῦ ἀνθρώπου.

Γιὰ νὰ φανεῖ καθαρὰ ὅτι ἔτσι ἔχουν τὰ πράγματα, δηλ. ὅτι ὁ ἐγωϊσμὸς δὲν ἀφήνει περιθώρια ἐπιστροφῆς καὶ θεραπείας, ἡ ἀποστολικὴ γραφίδα φανερώνει ὅτι ὁ αἱρετικὸς «ἐξέστραπται καὶ ἁμαρτάνει ὧν αὐτοκατάκριτος». Ἔχει διαστραφεῖ δηλ. καὶ ἁμαρτάνει καὶ κατακρίνεται ἀπὸ τὴν ἴδια τοῦ τὴ συνείδηση.

Στηριζόμενοι τώρα οἱ Πατέρες καὶ οἱ ποιμένες στὴν Ἀποστολικὴ ἐντολὴ καὶ στὴν πολύτιμη ἐμπειρία τῆς Ἐκκλησίας, ἡ ὁποία προϊόντος του χρόνου αὐξάνει καὶ ἐπιβεβαιώνει τὴν θεόπνευστη αὐτὴ προτροπή, ἀνέκαθεν, διὰ τοῦ τρόπου αὐτοῦ ἀντιμετώπιζαν τοὺς ἑκάστοτε αἱρετικούς, ποὺ δυστυχῶς δὲν ἔλειψαν, οὔτε καὶ θὰ λείψουν ποτέ.

Αὐτὴ ἀκριβῶς ἡ ποιμαντικὴ τακτική, βλέπουμε νὰ πραγματοποιεῖται καὶ ἀπὸ τοὺς Πατέρες τῶν Οἰκουμενικῶν συνόδων, ὅσον ἀφορᾶ τὴν ἀντιμετώπιση τῶν κακοδόξων αἱρετικῶν, ποὺ λόγω τοῦ ἑωσφορικοῦ τους ἐγωισμοῦ, ἐτάρασσαν καὶ διασποῦσαν τὸ Σῶμα τοῦ Χριστοῦ, τὴν Ἐκκλησία.

Στηλίτευαν τοὺς αἱρετικοὺς γιὰ τὴν πλάνη τους, καὶ ἂν δὲν παραδέχονταν τὴν ὀρθὴ διδασκαλία, τοὺς ἀπέκοπταν. Ἑρμήνευαν αὐθεντικὰ τὴν διδασκαλία τοῦ Χριστοῦ, θέσπιζαν τὰ ἀποκαλυφθέντα ἐξ΄ἀρχῆς δόγματα πίστεως, ρύθμιζαν πρακτικὰ προβλήματα καὶ ἀνάγκες καὶ ἔτσι ἀποδεικνύονταν ὡς «οἱ ἀκαθαίρετοι πύργοι» τῆς ὀρθοδοξίας!

Τὸ ἐρώτημα ὅμως τώρα ποὺ προκύπτει εἶναι: «Καλὰ μὲ τοὺς αἱρετικοὺς ποὺ ἐπιτέλους μὲ τὴν ἐπιμονὴ τοὺς οἱ ἴδιοι κατ' ἀρχὰς ἀποκόπτουν τοὺς ἑαυτούς τους ἀπὸ τὴν Ἐκκλησία καὶ καταντοῦν ἕρμαια τῶν δαιμονικῶν αἱρέσεων. Τί γίνεται ὅμως ἂν κάποιοι ποιμένες μὲ τὴν ὅλη τους τακτικὴ καὶ τὶς ὑπογραφὲς σὲ κείμενα κοινῶν δηλώσεων, ἀντιστρατεύονται τὶς ἀποφάσεις τῶν ἁγίων Οἰκουμενικῶν Συνόδων; Ἰδοὺ τὸ ἐρώτημα ποὺ ἀπασχολεῖ κλῆρο καὶ λαό, τουλάχιστον αὐτοὺς ποὺ γνωρίζουν καὶ δὲν βρίσκονται τυπικῶς καὶ ἀπὸ συνήθεια στὴν Ἐκκλησία.

Τί γίνεται πράγματι ὅταν οἱ καταδικασμένοι ἀπὸ τὴν Δ' καὶ ὄχι μόνον Οἰκουμενικὴ Σύνοδο, αἱρετικοὶ Μονοφυσίτες καὶ κατόπιν οἱ καταδικασθέντες ἀπὸ τὴν ΣΤ' Οἰκουμενικὴ Σύνοδο, Μονοθελῆτες καὶ Μονοενεργῆτες, δίχως ν΄ἀπαρνηθοῦν τὶς πλάνες τους καὶ συνεχίζοντας νὰ θεωροῦν οἱ ἴδιοι ὡς «ἁγίους» τους κακοδόξους ποὺ καταδίκασαν ἐπισήμως οἱ Ἅγιοι Πατέρες, τί γίνεται λοιπὸν ὅταν ἄνευ μετανοίας καὶ ἐπιστροφῆς στὴν Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία, ὁρισμένοι Ὀρθόδοξοι Ποιμένες, θεωροῦν αὐτοὺς τοὺς κακοδόξους καὶ αἱρετικοὺς ὡς Ὀρθοδόξους;

Τί γίνεται ὅταν ἀποχαρακτηρίζονται καὶ ὀνομάζονται πλέον ὡς «Ἀνατολικοὶ Ὀρθόδοξοι» ἢ καὶ γενικῶς «Ὀρθόδοξοι»; Μήπως ὁσονούπω οἱ κύριοι αὐτοί, δηλ. τὰ «τσιράκια» τοῦ Οἰκουμενισμοῦ καὶ τὰ παπαγαλάκια τοῦ Π.Σ.Ε. (Παγκοσμίου Συμβουλίου Ἐκκλησιῶν), θὰ χαρακτηρίσουν καὶ τοὺς Παπικοὺς ὡς «Δυτικοὺς Ὀρθοδόξους»; Τελικῶς, ἡ ἔνταξη στὴν Ἐκκλησία εἶναι θέμα γεωγραφικῶν προσδιορισμῶν; Ἢ τὸ θέατρο τοῦ παραλόγου ἀνεβάζει ὁλοένα καὶ περισσότερο νεόκοπες παραστάσεις; Διότι ὅλα αὐτὰ ὄχι μόνο θεολογία δὲν εἶναι, ἀλλὰ ἀποδεικνύουν ἀσχετοσύνη Ἐκκλησιαστικῆς Ἱστορίας καὶ Συμβολικῆς, παρὰ τοὺς βαρύγδουπους τίτλους αὐτῶν ποὺ συμμετέχουν στὸν θίασο.

Βεβαίως, θὰ ἰσχυριστεῖ κανεὶς τώρα ὅτι στὸν ἀστερισμὸ τῆς «μεταπατερικῆς θεολογίας» καὶ στὸ νεφέλωμα τῆς «ὀρθοδόξως, παρακαλῶ, σεξουαλικῆς ἀπελευθερώσεως», μπορεῖ ὁ καθένας νὰ λέει καὶ νὰ γράφει «πᾶν ὅ,τι» τοῦ κατεβαίνει στὸν νοῦ (ἂν βεβαίως ὑπάρχει), δίχως νὰ δίνει ποθενὰ οὐδεμία ἀναφορά. Ἄλλωστε, ὑπάρχει καὶ «ἡ ἐλευθερία τοῦ ἤθους» (ἄλλο ἐὰν δὲν γνωρίζουμε ποιὸ εἶναι τὸ «ἦθος τῆς ἐλευθερίας»), καὶ ἐπίσης ὑφίσταται ἡ «πλατιὰ ἀγκαλιὰ» τῆς διοικούσης ἐκκλησίας, ἡ ὁποία ἔχει χῶρο γιὰ τὸν κάθε ἐλεύθερο «θεολόγο» καὶ «δογματολόγο», δοθέντος ὅτι οἱ ἐποχὲς ἄλλαξαν καὶ αὐτὸ θὰ πρέπει νὰ τὸ κατανοήσουν καλῶς καὶ κάποιοι «αὐστηροὶ πατέρες». Τόσο οἱ ὑπάρχοντες, ὅσο βεβαίως – βεβαίως καὶ οἱ μεταστάντες στὴν θριαμβεύουσα, ποὺ μᾶς ἄφησαν τὴν ἀρνητικὴ κληρονομία τῶν θείων καὶ ἱερῶν Κανόνων.

Καιρὸς ὅμως νὰ σοβαρευτοῦμε ἀγαπητοί, διότι παρακολουθώντας τὴν λογική του θεολογικοῦ παραλόγου, κινδυνεύουμε νὰ χάσουμε τὰ μυαλά μας καὶ φυσικὰ τὸν φόβο τοῦ Θεοῦ. Ἂς σοβαρευτοῦμε λοιπὸν καὶ ἂς δοῦμε τὶς χαίνουσες καὶ πυορροοῦσες πληγὲς στὸ σῶμα τῆς στρατευομένης μᾶς Ἐκκλησίας.

Καὶ γιὰ νὰ μὴν ἰσχυριστεῖ κανεὶς ὅτι συκοφαντοῦμε, δὲν ἔχει παρὰ νὰ ρίξει μία ματιὰ στὰ κατάπτυστα κείμενα καὶ στὶς αἱρετικὲς οὐ μὴν ἀλλὰ καὶ προδοτικὲς συμφωνίες ποὺ ὑπεγράφησαν τὸ 1993 στὸ Μπάλαμεντ ἀπὸ Ὀρθοδόξους καὶ αἱρετικοὺς μονοφυσίτες κ.τ.λ.

Φυσικά, ἡ μικρὴ ἔκταση τῶν γραφομένων, δὲν ἐπιτρέπει περαιτέρω ἀνάλυση τῆς νεόκοπης αὐτῆς συμφωνίας.

Θὰ φρίξει ὅμως ὁ μελετητὴς ὅταν διαπιστώσει τοὺς κοινοὺς λεγομένους ὅρους, ἀλλὰ καὶ συγκλονιστεῖ ἀρνητικῶς, καὶ δὲν θὰ πιστεύει στὰ μάτια τοῦ ὅταν στὸ τέλος τοῦ κειμένου θὰ δεῖ τὸ ποιοὶ εἶναι αὐτοὶ ποὺ ἔθεσαν τὶς ὑπογραφές τους, πρὸς καταισχύνη αἰώνια, κάτω ἀπὸ τὸ κείμενο αὐτό, ποὺ τὸ ὀλιγώτερο, θὰ μείνει στὴν ἱστορία ὡς κείμενο ἐπιπολαιότητας καὶ Ἐκκλησιολογικὴς ἀσχετοσύνης.

Τί γίνεται λοιπὸν σὲ αὐτὴ ἢ καὶ σὲ παρόμοιες περιπτώσεις ὅπου διαπιστώνεται νὰ ὑπερισχύει ἡ πολιτική, ἡ πλάνη, ἡ κακοδοξία ἀλλὰ καὶ ὁ ὕπουλος πόλεμος τῶν σκοτεινῶν δυνάμεων, ἔναντί της Ἐκκλησίας τοῦ Χριστοῦ;

Στὶς περιπτώσεις αὐτὲς ἀδελφοί μου, ἐφαρμόζουμε τὴν εὐλογημένη τακτικὴ τῶν ἁγίων μας.

Πρῶτα ἀπ' ὅλα, δὲν ἐπιτρέπουμε ἡ σύγχυση καὶ ἡ πικρία νὰ θολώσουν τὸν ἡγεμόνα νοῦ. Καὶ τοῦτο, διότι ἐὰν συμβεῖ αὐτό, τότε μπορεῖ κανεὶς νὰ καταντήσει ἀκόμα καὶ σὲ σχίσμα - ποὺ ἤδη ὑφίστανται πολλὰ - ἢ ἀλλοίμονο νὰ νομίσει ὅτι αὐτὸς καὶ μόνο κρατᾶ στὶς πλάτες τοῦ τὴν Ὀρθοδοξία, μὲ ἀποτέλεσμα νὰ ἡγηθεῖ στὴν συνέχεια ὁ ἴδιος καὶ νέου σχίσματος. Σὲ κατάσταση δηλ. φρικτή, γιὰ τὴν ὁποία ὁ ἱερὸς Χρυσόστομος διακηρύσσει ὅτι : «τὸ σχίσμα οὔτε ὁ αἷμα τοῦ μαρτυρίου δύναται νὰ τὸ ξεπλύνει»!

Ὁ συνετὸς λοιπὸν καὶ ἀγωνιστὴς Χριστιανός, ἔχοντας ἐμπειρία ἀπὸ τὴν πορεία καὶ Ἱστορία τῆς Ἐκκλησίας μας, δὲν θὰ πέσει ἀπὸ τὴν Κιβωτὸ τῆς Σωτηρίας στὰ «ἄγρια κύματα θαλάσσης»(Ἰούδα 13), διότι θὰ καταποντιστεῖ στὸν πυθμένα τοῦ Ἅδου.

Δὲν θὰ τὰ χάσει λοιπόν. Θὰ παραμείνει ἀγωνιζόμενος, θὰ αὐξηθεῖ τὸ εὐλογημένο μέτωπο ἀντιστάσεως καὶ διαφωτίσεως καὶ φυσικὰ ἔχοντας ὑπ' ὄψην καὶ ἄλλες περιπτώσεις συνόδων ποὺ δὲν ὀρθοτόμησαν, εἰρηνικὼς πλέον θὰ ἀπορρίψει μὲ ὅλο τὸ Σῶμα τῆς Ἐκκλησίας τὶς λανθασμένες – πλανεμένες προδοτικὲς ἀποφάσεις καὶ δηλώσεις, ἀφοῦ σὲ τελευταία ἀνάλυση, ὅ,τι δὲν ἑδράζεται στὴν Ἀποστολικὴ Παράδοση καὶ στὴν Πατερικὴ ἑρμηνεία, δὲν ἔχει κανένα δεσμευτικὸ χαρακτήρα γιὰ τὸν Ὀρθόδοξο κλῆρο, Μοναχισμὸ καὶ τὸν λαό.

Ἀγαπητοί μου. Οἱ ἀποφάσεις καὶ ἡ τακτικὴ τῶν Ἁγίων Οἰκουμενικῶν Συνόδων καὶ συγκεκριμένα τῆς Δ' ἐν Χαλκηδόνι Οἰκουμενικῆς, ἐκτὸς τῶν Ὅρων ἀληθείας δηλ. τῶν δογμάτων ποὺ ἔχουν ἀπόλυτο καὶ δεσμευτικὸ χαρακτήρα, μᾶς σηματοδοτοῦν καὶ τὸν φωτεινὸ δρόμο τῆς διακρίσεως. Τὴν ὁδὸν τοῦ «σχοινοβατεῖν». Κάτι δηλ. τὸ ὁποῖο ἐκτὸς ἀπὸ τὸν ζῆλο καὶ τὶς ὅποιες γνώσεις, ἀπαιτεῖ καὶ τὴν ταπείνωση ἡ ὁποία εἶναι ἡ βάση τῆς ὅλης Ὀρθοδόξου πνευματικότητας.(Ἐννοεῖται ὅτι ἀπαραιτήτως πρέπει νὰ ὑφίσταται καὶ ἡ ψυχικὴ ἰσορροπία...). Διαφορετικά, κινδυνεύει κανεὶς νὰ καταντήσει σ' αὐτὰ ἀκριβῶς ποὺ νομίζει ὅτι μὲ τὴν τακτική του καταδικάζει. Στὴν αἵρεση ἐξ' ἀριστερῶν καὶ στὸν μεγάλο πειρασμὸ τοῦ σχίσματος ἐκ δεξιῶν. Ἀποτέλεσμα δὲ ὅλων αὐτῶν τῶν ἄκρων, ἡ ἀποκοπὴ ἀπὸ τὴν Ὀρθοδοξία μας.

Εἴθε, πάντοτε νὰ μᾶς φυλάττει ὁ Κύριος.

Ἀμὴν