Ἐλεύθεροι Κατακτημένοι

"Ὅταν κλαίγαμε τὸ ’74, κλαίγαμε γιὰ τὰ σπίτια μας. Σήμερα θὰ κλάψουμε γιὰ τὶς ἐπαύλεις μας; Τότε, κλαίγαμε γιὰ τὸ χωριό μας. Θὰ κλάψουμε σήμερα γιὰ τὴν τράπεζα; Τότε, γιὰ τοὺς τάφους τῶν γονιῶν μας. Σήμερα γιὰ τὰ χρέη μας;"

Γράφει ὁ  Ἀλκίνοος Ἰωαννίδης
Δὲν θὰ πῶ γιὰ τοὺς ἄλλους. Λίγο μὲ ἐνδιαφέρει ἡ ποιότητα καὶ ἡ στάση τους σὲ τέτοιες στιγμές. Οὔτε καὶ περίμενα καλύτερη ἀντιμετώπιση. Ὅσο καὶ νὰ τοὺς βρίσω, χαϊδεύω τὰ αὐτιά μας καὶ τίποτα δὲν ἀλλάζει. Θὰ πῶ γιὰ ἐμᾶς, καὶ συγχωρῆστε μέ: Ἔρχεται ἡ μέρα ποὺ ἡ μάσκα τραβιέται βίαια. 
Ἡ μέρα ποὺ τὸ ἀληθινό μας πρόσωπο φανερώνεται, θέλουμε-δὲν θέλουμε, ἀφτιασίδωτο καὶ τρομακτικὰ ἀληθινό. Πρέπει νὰ τὸ κοιτάξουμε, εἶναι θέμα ζωῆς καὶ θανάτου. Πρέπει νὰ τὸ ρωτήσουμε, νὰ μᾶς πεῖ ποιοὶ εἴμαστε. Γιατί μόνο αὐτὸ γνωρίζει. Γυρνᾶμε ἀπότομα, γιὰ νὰ ἀντικρίσουμε μία τρύπα στὸν καθρέφτη. Ποῦ ἀπουσιάζει τὸ πρόσωπό μας; Τὸ ξεχάσαμε σὲ μικρά, ταπεινά, ἐγκαταλελειμμένα σπίτια, στὴ σκόνη χαμηλῶν, πλίνθινων ἐρειπίων, στοὺς τάφους ἀγράμματων, ἀκατέργαστα σοφῶν παππούδων. 
Ἐκεῖ ἀφήσαμε θαμμένες τὶς ἀληθινὲς καλημέρες, τὴ συγκίνηση τῶν στίχων, τὴν ἀλληλεγγύη τῶν ἀνθρώπων καὶ ὅτι πολύτιμο δὲν μετριέται σὲ χρῆμα. Ἔκτοτε, προχωρήσαμε στὸν «σύγχρονο κόσμο» ἀπρόσωποι, γυμνοί, παλεύοντας νὰ κρατήσουμε τὸ νῆμα τῆς ὕπαρξής μας ἄκοπο, μέσα σὲ ἐποχὲς δύσκολες, μέσα σὲ ἕνα τοπίο ποὺ δὲν μᾶς μοιάζει.
Γίναμε ἀρχοντοχωριάτες, ἐπενδύοντας στὰ χειρότερα χαρακτηριστικὰ τῶν δύο συνθετικῶν της λέξης. «Ἔχω γάμο», λέγαμε καὶ στεκόμασταν καλοντυμένοι σὲ....

 γκαζὸν ξενοδοχείων, μὲ φακελάκια στὰ χέρια, χωρὶς ἀληθινή, ἀπὸ καρδιᾶς εὐχή. «Καὶ οἱ γάμοι μας, τὰ δροσερὰ στεφάνια καὶ τὰ δάχτυλα, γίνουνται αἰνίγματα ἀνεξήγητα γιὰ τὴν ψυχή μας». Οὔτε αἰνίγματα, οὔτε τίποτε. Ὅλα ἀπαντημένα, ὅλα πεζά. Μεγάλα καὶ ἄδεια. Ἀπομείναμε ἀναίσθητοι μπροστὰ στὸ ἱερό, ζώντας ἕνα γυαλιστερό, ἀντιαισθητικό, ἄχαρο, ἀνέραστο, ἀνίερο, ξοδεμένο παρόν. Χωρὶς μνήμη, χωρὶς ὄνειρο, διαζευγμένοι ἀπὸ τὸ εἶναι μας.

Τὰ καλύτερα παιδιά μας τὰ πουλήσαμε. Τὰ ἀφήσαμε νὰ σπαταλοῦν τὴ ζωή τους σὲ λογιστικὰ βιβλία, σὲ γραφεῖα ἑταιρειῶν, σὲ ἄψυχους λογαριασμούς. Τὰ κάναμε σκλάβους μὲ τίτλους διευθυντικοῦ στελέχους. Τὰ ταΐσαμε χρήματα, τὰ σπουδάσαμε χρήματα, τὰ μάθαμε νὰ σκέφτονται χρήματα, νὰ ὑπηρετοῦν χρήματα, νὰ ὀνειρεύονται χρήματα, νὰ παντρεύονται χρήματα, νὰ γεννᾶνε χρήματα, νὰ εἶναι χρήματα. Μιλοῦν ἄπταιστα τὰ χειρότερα Ἀγγλικὰ (αὐτὰ τῆς δουλειᾶς) καὶ ἄθλια τὰ καλύτερα Ἑλληνικὰ (τὰ Κυπριακά). Ὅταν τὰ χρήματα λείψουν, ἀπὸ ποῦ θὰ κρατηθοῦν;

Ἀντικαταστήσαμε τὸ γλέντι στὴν πλατεία τοῦ χωριοῦ μὲ τὸ σκυλάδικο. Τὸν ἔρωτα μὲ τὸ στριπτιζάδικο. Τὰ ἀναγκαία γιὰ τὴν ἐπιβίωση, μὲ ἕνα τζὶπ γεμάτο ἄχρηστα ψώνια. Τὸν ἐλεύθερο χρόνο μὲ τὴν ὑπερωρία. Κάναμε τὸ παιγνίδι τῶν παιδιῶν ὑπερπαραγωγή, σὲ πάρτι γενεθλίων κατὰ παραγγελία. Ξεχάσαμε ποιὰ εἶναι τὰ βασικὰ συστατικά της ὕπαρξής μας, ὡς ἀτόμων καὶ ὡς κοινωνίας, ἀντικαθιστώντας τὰ μὲ ὅτι μᾶς γυάλισε στὴ βιτρίνα. Γίναμε ὅτι μᾶς ἔπεισε ὁ διαφημιστής, ἡ τηλεόραση ἢ τὸ περιοδικὸ νὰ γίνουμε. Καταντήσαμε ὀπαδοὶ ὁμάδων, φανατικοί, μὲ μαχαίρια καὶ μίσος. Ἔφηβος, προτοῦ σιχαθῶ ὅλες τὶς ὁμάδες ἐξίσου, ἤμουν μὲ τὴν Ὁμόνοια. Μία μέρα ποὺ ἔπαιζε μὲ τὸ ΑΠΟΕΛ, ἀρρώστησε ὁ τυμπανιστὴς τῶν ἀντιπάλων. Ἦρθαν στὴν ἄλλη κερκίδα καὶ μοῦ ζήτησαν νὰ πάω στὴ δική τους, γιὰ νὰ παίξω τὸ τύμπανο. Πῆγα εὐχαρίστως.
Πέρασε ὁ καιρός, ἀλλάξαμε. Ξεχάσαμε. Χωριστήκαμε σὲ κόμματα καὶ τὰ ψηφίσαμε τυφλά, διχαστήκαμε μὲ τρόπο ἀταίριαστο στὴν ἱστορία καὶ τὴν παράδοσή μας. Σὲ μία σταλιὰ τόπο, λέγαμε «οἱ ἄλλοι». Πήραμε τὰ χειρότερα χαρακτηριστικά της Ἑλλάδας καὶ τὰ κάναμε ἀξιώματα.
Νὰ πάει στὸ καλὸ τέτοιος ἐαυτός, νὰ μὴν ξανάρθει. Καθόλου μὴν τὸν κλάψουμε, καθόλου μὴ μᾶς λείψει. Στὸν ἀγύριστο!
Πέρασαν χρόνια. Τὸ κορίτσι ἀπὸ τὶς Φιλιππίνες ἔκλαιγε κρυφὰ στὸ κρεβάτι του γιὰ τὸ παιδὶ καὶ τὴ μάνα ποὺ ἄφησε γιὰ νὰ σερβίρει καφὲ τὸν κύριο Πάμπο, ποὺ ἔγινε σέρ, γιὰ νὰ σιδερώνει τὰ ἀκριβὰ βρακιὰ τῆς κυρίας Ἀντρούλλας, ποὺ ἔγινε μάνταμ. Ἡ κοπέλα θὰ γυρίσει φτωχὴ στὸ Μπάγκιο Σίτι ἢ στὴ Μανίλα. Θὰ ἀγκαλιάσει τὴ μάνα της, θὰ φιλήσει τὸ παιδί της. Ἐμεῖς, ποῦ ἐπιστρέφουμε;
Τί μένει ὅταν ὁ σὲρ καὶ ἡ μάνταμ, ἔκπληκτοι, χάνουν τὸ αὐτοκίνητο, τὴν ὑπηρέτρια, τὸ λοῦσο καὶ τὸ σπίτι τους; Τί κρατιέται ἀναλλοίωτο μέσα στὸν χρόνο, κάτω ἀπὸ τὴν ἐπιφάνεια ποῦ βουλιάζει; Ποῦ ἀκριβῶς βρίσκεται ἀνεξίτηλα χαραγμένος ὁ βαθὺς χαρακτήρας πού μᾶς ἐπιτρέπει, ὅταν ὅλα ἀλλάζουν, νὰ λέμε ἀκόμη «Ἐμεῖς»;
Μποροῦμε σήμερα νὰ ἀποφασίσουμε ξανά, ὁ καθένας γιὰ τὸν ἑαυτό του καὶ ὅλοι μαζί, ποιοὶ εἴμαστε. Τί εἶναι σημαντικὸ καὶ τί ὄχι. Τί ἀξίζει νὰ προσπαθήσουμε μέχρι τέλους. Ποιὰ λόγια ἀξίζει νὰ ποῦμε προτοῦ φύγουμε, πῶς ἀξίζει νὰ σταθοῦμε καὶ ἀπέναντι σὲ τί, προτοῦ πεθάνουμε. Κι αὐτό, μποροῦμε νὰ τὸ κάνουμε, ἀκόμη καὶ νηστικοί, ἄνεργοι καὶ ἄστεγοι. Ἦταν ὅμως ἀδύνατον νὰ τὸ κάνουμε χορτάτοι καὶ ὑποταγμένοι, μὲ ἕναν ἑαυτὸ-καταναλωτή, ἐξαρτημένο καὶ εὐχαριστημένο.

Μείναμε σὲ σκηνές, στὸ ὕπαιθρο, γιὰ χρόνια. Χάσαμε γιὰ πάντα τὰ σπίτια, τὰ χωριὰ καὶ τὶς ζωές μας. Περιμέναμε κάθε μέρα, γιὰ χρόνια, ἀγνοούμενους ποὺ δὲν γύρισαν. Γιὰ δεκαετίες, ἀκούγαμε ἀεροπλάνο καὶ στρέφαμε ἔντρομοι τὰ μάτια στὸν οὐρανό. Χιαστὶ ταινίες στὰ παράθυρα, μὴ σπάσουν ἀπὸ τὸν βομβαρδισμὸ ποὺ μποροῦσε ἀνὰ πάσα στιγμὴ νὰ ξαναρχίσει. Τὰ παιδιὰ ποὺ ἔβγαλαν τὸ σχολεῖο διαβάζοντας μὲ τὸ κερὶ στὰ ἀντίσκηνα, χειμῶνες στὴ σειρά, βρίζονταν στὴν Ἑλλάδα ἀπὸ τοὺς Ἑλλαδίτες, γιατί τοὺς ἔτρωγαν τὶς θέσεις στὰ πανεπιστήμια. Ἡ Μεγάλη Μαμὰ τίποτα δὲν κατάλαβε. Κι ἀκόμη δὲν καταλαβαίνει. Γιατί, μπορεῖ ἡ Κύπρος νὰ εἶναι ἑλληνική, ὅμως, πόσο λίγο κυπριακὴ εἶναι ἡ Ἑλλάδα! Πόσο λίγο ἑλληνικὴ εἶναι ἡ Ἑλλάδα!
Ἐπιτρέψαμε στοὺς μικροὺς πολιτικοὺς ἑνὸς ἀδύναμου καὶ ἀπροστάτευτου τόπου, νὰ συμπεριφέρονται σὰν ἄρχοντες αὐτοκρατορίας. Νὰ ὑπηρετοῦν κόμματα καὶ τσέπες, σὰν νὰ μὴν ὑπάρχει ἀπειλή, κίνδυνος καὶ γκρεμός, σὰν νὰ εἶναι ἀδύνατον ἀπὸ τὴ μία μέρα στὴν ἄλλη νὰ γίνουμε μπουκιὰ στὸ στόμα κροκοδείλων. Εἴδαμε τὰ τρυφερά, ἁγνὰ χαμόγελα τῶν παιδιῶν τοῦ Ἀπελευθερωτικοῦ Ἀγώνα νὰ χρησιμοποιοῦνται ἀπὸ βάρβαρους, ἀπαίδευτους «πατριῶτες» μὲ ξυρισμένα κεφάλια, φαλακροὺς «ἀπ’ ἔξω κι ἀπὸ μέσα». Ζήσαμε τὴν ἀδικία, τὴν ἀπώλεια, τὴν ἐγκατάλειψη. Τὰ ξέρουμε ὅλα, τὰ εἴδαμε ὅλα, τὰ ζήσαμε ὅλα. Τώρα θὰ φοβηθοῦμε;
Ὅταν κλαίγαμε τὸ ’74, κλαίγαμε γιὰ τὰ σπίτια μας. Σήμερα θὰ κλάψουμε γιὰ τὶς ἐπαύλεις μας; Τότε, κλαίγαμε γιὰ τὸ χωριό μας. Θὰ κλάψουμε σήμερα γιὰ τὴν τράπεζα; Τότε, γιὰ τοὺς τάφους τῶν γονιῶν μας. Σήμερα γιὰ τὰ χρέη μας; Τότε, γιὰ τὶς ζωές μας. Σήμερα γιὰ τὶς δουλειές μας; Δὲν νομίζω...
Ἡ κοινωνία μας, αὐτὴ ἡ διαλυμένη, πιέζοντας ἀσταμάτητα τὴν ὅποια ἐπίσημη πολιτικὴ ἡγεσία, ἀλλὰ καὶ πέρα ἀπ’ αὐτήν, θὰ ἀναπτύξει μηχανισμοὺς στήριξης τῶν ἀνέργων, θὰ φροντίσει τὰ παιδιά της. Ὄχι ἀπὸ ἐλεημοσύνη. Ἀπὸ ἀλληλεγγύη. Καὶ μὲ τὴ γνώση πώς, ἂν ὁ διπλανὸς δὲν ζεῖ καλά, κανεὶς δὲν ζεῖ καλά. Γιατί, ὅτι ποτὲ μᾶς κράτησε σ’ αὐτὸν τὸν τόπο, ἦταν ἕνας ἰδιόμορφος, ποιητικός, παράλογα ὡραῖος κοινωνικὸς ἱστός, ποὺ αὐτοπροστατεύεται καὶ ποὺ μᾶς προστατεύει. Αὐτὸς εἶναι ποὺ ἀνάγκασε τοὺς βουλευτὲς νὰ ποῦν, γιὰ μία ἔστω στιγμή, «Ὄχι».
Τὸ «Ὄχι» τῆς Κυπριακῆς Βουλῆς, εἶναι σημαντικότερο ἀπ’ ὅτι κάποιοι χαιρέκακοι μποροῦν νὰ ὑποψιαστοῦν. Κι ἂς ἐπιστρέψει ἡ Βουλὴ ἐκλιπαρώντας τοὺς Τροϊκανούς, κι ἂς πέσει στὰ γόνατα, κι ἂς τοὺς γλύψει τὰ πόδια, μετά. Κι ἂς χάσουμε περισσότερα. Γιατί, γιὰ μία στιγμὴ ἔστω, ἔμοιασε ἡ Δημοκρατία νὰ ἔχει νόημα, ἕνα νόημα ξεχασμένο ἐδῶ καὶ δεκαετίες. Ἔμοιασαν, ἔστω καὶ γιὰ μία στιγμή, οἱ ἐκπρόσωποι νὰ ἐκπροσωποῦν πράγματι. Ἡ στιγμὴ καταγράφεται καὶ μένει, δημιουργώντας προηγούμενο, παρὰ τὴν ὅποια κατάληξη. Καὶ τὸ γεγονὸς πὼς τὸ προηγούμενο δημιουργήθηκε ἀπὸ μισῆ μερίδα τόπο, ἀγαπητοὶ λογικοὶ λογιστές, τὸ κάνει ἀκόμη σημαντικότερο. Τίποτα «δικό σας» δὲν θὰ μείνει ποτὲ στὴν Ἱστορία, νὰ σηματοδοτεῖ, νὰ καθορίζει, ἢ ἔστω νὰ θυμίζει κάτι ὑπαρξιακὰ σημαντικό. Ἀφῆστε μας νὰ τὸ χαροῦμε. Δὲν μᾶς προσφέρονται συχνὰ τέτοιες χαρές.
Αὐτὸ τὸ «Ὄχι», φαίνεται νὰ εἶχε καὶ χειροπιαστὰ ἀποτελέσματα: Ἐκτὸς ἀπὸ τὴ δυνατότητα μὴ φορολόγησης τῶν μικροκαταθετῶν, ἐκτὸς ἀπὸ τὸ χρονικὸ περιθώριο ποὺ ἔδωσε γιὰ τὴ νομοθετικὴ ρύθμιση τοῦ περιορισμοῦ τῶν συναλλαγῶν καὶ τὴ δημιουργία Ταμείου Ἀλληλεγγύης, ποὺ μποροῦν νὰ παίξουν σημαντικὰ θετικὸ ρόλο στὸ μέλλον, ἔδωσε καὶ τὴ δυνατότητα, ἔστω σπασμωδικά, ἔστω τὴν τελευταία στιγμή, ἔστω μὲ ἀπογοητευτικὸ ἀποτέλεσμα, νὰ μετρηθοῦν οἱ δυνάμεις καὶ οἱ «φιλίες», τόσο τῆς Κύπρου, ὅσο καὶ τῆς Ἑλλάδας. Βοήθησε νὰ καθαρίσει τὸ τοπίο, νὰ τελειώσουμε μὲ ψευδαισθήσεις, νὰ καταλάβουμε ξανὰ τὸ πόσο μόνοι εἴμαστε, τὸ πόση εὐθύνη ἔχουμε. Θὰ ἤμασταν ἀφελεῖς ἂν πιστεύαμε πώς μὲ ἕνα «Ναὶ» θὰ σώζαμε κάτι, ἂς ποῦμε τὴ Λαϊκὴ Τράπεζα ἢ τὴν Κύπρου (ἀλήθεια, πόσο «δική μας» μπορεῖ νὰ εἶναι μία τράπεζα;) καὶ μαζὶ τὶς δουλειές, ἢ τοὺς κόπους μίας ζωῆς ποὺ τοὺς ἐμπιστευτήκαμε. Ξέρουμε καλὰ πὼς ὅτι ἔμεινε ἐκτεθειμένο (τὸ γιατί εἶναι μία ἄλλη κουβέντα, ποὺ ἐλπίζω πὼς θὰ γίνει), οὕτως ἢ ἄλλως, καὶ μὲ τὰ «Ναὶ» καὶ μὲ τὰ «Ὄχι», θὰ κατασπαραχθεῖ.
Δυστυχῶς, δὲν ἦταν δυνατὸν νὰ ὑπάρχει “plan B”. Θὰ ἦταν ἀδύνατον νὰ ἔχει ἐκπονηθεῖ ἀπὸ ἀνθρώπους τῆς γενιᾶς μου καὶ τῆς προηγούμενης, ἀπὸ ἀνθρώπους βουτηγμένους στὴν κατανάλωση, στὸ ἐφήμερο, στὸ συμφέρον, στὸ νεοπλουτισμὸ καὶ στὸ τίποτε, μία πολιτικὴ ποὺ νὰ ἔχει βάθος καὶ σοβαρότητα. Κι ὅμως, αὐτοὶ οἱ ἄνθρωποι, χωρὶς δικλίδες ἀσφαλείας, χωρὶς λογική, εἶπαν ἐνστικτωδῶς “Ὄχι”. Ἔστω καὶ γιὰ μία στιγμή. Ἕνα “Ὄχι” καταστροφικὸ καὶ λυτρωτικὸ μαζί, ποὺ ἐσεῖς, ἀγαπητοὶ Ἑλλαδίτες μνημονιακοί, πολιτικοὶ καὶ δημοσιογράφοι, μὲ πρόσχημα τὸ καλό μας, δὲν θὰ πεῖτε ποτέ. Θὰ προτιμήσετε νὰ καταστραφοῦμε ἐξίσου, λέγοντας “Ναί”.
Οἱ Κύπριοι προσφυγοποιούμαστε ξανὰ στὴν ἴδια μας τὴν πατρίδα. Χάνουμε ξανὰ τὴ ζωὴ ὅπως τὴ χτίσαμε, ὅπως νομίζουμε πὼς τὴ διαλέξαμε, ὅπως νομίσαμε πὼς μᾶς ἀνήκει. Καὶ φοβόμαστε. Εἶναι ἀνθρώπινο. Ὅμως, τί πραγματικὰ φοβόμαστε; Ὅτι θὰ πεινάσουμε; Πεινάσαμε καὶ παλιότερα. Ὅτι θὰ κρυώσουμε; Κρυώσαμε χρόνια. Ὅτι θὰ μείνουμε μόνοι; Πάντα μόνοι ἤμασταν. Ὅτι θὰ πονέσουμε; Ἀπὸ πόνο ἄλλο τίποτε... Ὅτι θὰ μᾶς κατακτήσουν; Πάντα κατακτημένοι ὑπήρξαμε.
Θὰ τὰ καταφέρουμε, τὸ ξέρουμε καλά! Γιατί, τελικά, δὲν φοβόμαστε τίποτε. Γιατί, τελικά, τὸ μόνο ποὺ φοβόμαστε, εἶναι τὸ ὑποχρεωτικὸ κοίταγμα στὸν καθρέφτη. Τὸ μόνο ποὺ μᾶς φοβίζει, εἶναι τὸ μόνο ποὺ πραγματικὰ ἔχουμε: τὸ ἀληθινό μας πρόσωπο. Ἂς τὸ ξεθάψουμε, ἂς τὸ θυμηθοῦμε, ἂς τὸ κοιτάξουμε. Ἐνῶ ὅλοι, φίλοι καὶ ἐχθροί, μᾶς ἀγριοκοιτάζουν, ἐνῶ ἡ μάσκα μᾶς πέφτει νεκρή, αὐτὸ θὰ μᾶς χαμογελάσει.

alkinoos