Ἡ Φιλάνθρωπη στάση τῆς Ἐκκλησίας ἔναντι τῶν αἱρετικῶν

«Πρῶτα θά κοπεῖ τό κεφάλι μου, 

παρά θά συμφωνήσω [μέ τή θανάτωση τῶν αἱρετικῶν]».

Ἅγιος Θεόδωρος ὁ Στουδίτης πρός τόν Αὐτοκράτορα (PG 99, 1485C) 

Τό κείμενο πού ἀκολουθεῖ[1], ἐπιστολή τοῦ Ὁσίου Θεοδώρου τοῦ Στουδίτου πρός τό Μητροπολίτη τῆς Ἐφέσου Θεόφιλο, κάπου μεταξύ τῶν ἐτῶν 821 καί 8262, παρουσιάζει περιεκτικῶς καί συνοπτικῶς τή θέση τῆς Ἐκκλησίας ἔναντί της προοπτικῆς της ποινικῆς θανατώσεως αἱρετικῶν, μέ ἀφορμή τή δίωξη τῶν Παυλικιανῶν, οἱ ὁποῖοι ἐδῶ ὀνομάζονται Μανιχαῖοι, στίς ἀρχές τοῦ θ΄ αἰῶνος, ἐπί τῶν Αὐτοκρατόρων Μιχαήλ Ἅ΄ Ραγκαβέ (811-813) καί Λέοντος Ἐ΄ τοῦ Ἀρμενίου (813-820)3.

Στό κείμενο αὐτό μποροῦμε νά διακρίνουμε τίς ἑξῆς σαφεῖς καί τεκμηριωμένες στή Γραφή καί τήν ἱερά Παράδοση θέσεις τῆς ὀρθοδόξου ἐκκλησιαστικῆς κοινωνιολογίας: (α) ἀπαγορεύεται στήν Ἐκκλησία νά διώκει καί πολύ περισσότερο νά θανατώνει αἱρετικούς, πού εἶναι μάλιστα καί ἀρχή ἀμοιβαίων αἱματοχυσιῶν, (β) περαιτέρω ἀπαγορεύεται ἀκόμη καί τό νά...

προσεύχεται ἡ Ἐκκλησία ἐναντίον τῶν αἱρετικῶν - πράξη πού ὁδηγεῖ στήν κόλαση ὡς τεκμήριο μνησικακίας – ἀντιθέτως πρέπει νά προσεύχεται ὑπέρ αὐτῶν κατά τό παράδειγμα τοῦ Χριστοῦ, (γ) κατά τήν Ἁγία Γραφή ἐπιτρέπεται νά μισεί  ὁ Χριστιανός αὐτούς πού μισοῦν τό Θεό ἐκ προθέσεως, ἀλλά ὄχι νά τούς καταδιώκει ἡ φονεύει, (δ) ἡ Ἐκκλησία προσεύχεται γιά τή νικηφόρα ἔκβαση τοῦ πολέμου ἐκείνου πού γίνεται γιά τήν προστασία τῶν Χριστιανῶν ἀπό τίς βιαιοπραγίες τῶν ἐπιτιθεμένων ξένων ἐθνῶν καί τόν ἐπαινεῖ, (ε) ἡ Ἐκκλησία – συμφώνως πρός τήν Ἁγία Γραφή - ἀναγνωρίζει στήν πολιτεία τό δικαίωμα τῆς θανατικῆς ποινῆς (καί τῶν αἱρετικῶν) ἄν ἔχουν διαπράξει σημαντικά ποινικά ἐγκλήματα, ἀλλά (στ) ἡ Ἐκκλησία γιά τά πνευματικά παραπτώματα (ὅπως εἶναι καί ἡ αἵρεση) ἐφαρμόζει πνευματικά ἐπιτίμια καί ὄχι σωματικές τιμωρίες μέσω τῆς πολιτείας.

Οἱ θέσεις αὐτές τοῦ Ὁσίου Θεοδώρου, πού ἐπικαλοῦνται καί ἀντικατοπτρίζουν ὅλη τή σχετική ἐκκλησιαστική Παράδοση, μέ ἀρκετές παραπομπές σέ ἄλλους Ἁγίους, καταδεικνύουν γιά μία ἀκόμη φορᾶ τή διαφορά τῆς ὀρθοδόξου ἀντιμετωπίσως τῆς ἀνθρωπίνης ἐλευθερίας ἔναντί της εὐαγγελικῆς προσκλήσεως ἐκ μέρους τοῦ Χριστοῦ· δέν ὑπάρχει ἐδῶ καμμιά ἱερό-ἐξεταστική δίωξη τῶν ἀντιφρονούντων, κυνήγι μαγισσῶν, «νύκτα τοῦ ἁγίου Βαρθολομαίου» ἡ σταυροφοριακή «ἁγιοπρόβλητη» ἐκστρατεία ἐκκαθαρίσεως «ἀπίστων»· δέν ὑπάρχει βεβαίως οὔτε ἑκατόμβες ἑκατομμυρίων θυμάτων, ἀντιρρησιῶν θρησκευτικῆς συνειδήσεως, ὅπως ἀπό τοειδωλολατρικό ἱερατεῖο τούς πρώτους αἰῶνες μ.Χ. εναντίον τῶν νομοταγῶν Χριστιανῶν καί βέβαια πολύ περισσότερο, πέραν τῶν πράξεων, δέν ὑπῆρξε οὔτε θά ὑπάρξει στήν ἀληθῆ Ὀρθοδοξία νομιμοποίηση καί θεσμοποίηση τῆς χρήσεως βίας γιά θρησκευτικούς λόγους· τά κυριακά λόγια «εἴ  τίς θέλει ὀπίσω μου ἐλθεῖν»4 καί «μήτι καί ὑμεῖς θέλετε ὑπάγειν;»5 ἀποτελοῦν σαφεῖς ἐν προκειμένω ὁδοδεῖκτες τῆς Ἐκκλησίας.

Παρατρέχοντας ὅλη τήν ὑπόλοιπη σχετική ἐκκλησιαστική γραμματεία περιοριζόμαστε στή διαπίστωση τοῦ Ἁγίου Νικοδήμου τοῦ Ἁγιορείτου, ὁ ὁποῖος ἐν προκειμένω ἑρμηνεύει τό πνεῦμα τῶν ἱερῶν Κανόνων ὡς πρός τή θεληματική προσέλευση στήν Ὀρθοδοξία: «Καί κατάλαβε ἐκ τούτου, ὅτι καί οἱ αἱρετικοί, καί οἱ Λατίνοι, προσερχόμενοι τή ὀρθοδόξω ἀνατολική Ἐκκλησία, αὐτοί ἀπό λόγου τῶν πρέπει νά ζητοῦν τό νά βαπτισθοῦν, καί ὄχι νά παρακινοῦνται εἰς τοῦτο ἀπό τούς ὀρθοδόξους»6.

Πρός τόν Θεόφιλο τῆς Ἐφέσου

Πῆρα στά χέρια μου τό γράμμα πού ἀπέστειλε ἡ ἱερά σου κεφαλή στόν ἀδελφό μας τόν Ἀθανάσιο, καί διαβάζοντας τό λυπήθηκα πολύ, πάτερ μου ἱερώτατε, πρῶτον μέν διότι σέ μᾶς τούς ἴδιους πού ὀρθοτομοῦμε τό λόγο τῆς ἀληθείας, ἐνῶ τώρα λυσσάει ἡ αἵρεση τῶν εἰκονομάχων, γίνονται διαφωνίες καί προστίθενται ἀναφυόμενα σχίσματα· δεύτερον δέ, διότι ἀναγκάζομαι ὁ ἐλάχιστος νά πραγματολογήσω κατ’ ἀντιπαράθεση - ἀλλ’ ἄς μέ συγχωρήσει ἡ μεγαλειότης σου. Διότι ὁ λόγος γίνεται περί τῆς ἀληθείας, ἀπό τήν ὁποία δέν ὑπάρχει τίποτε προτιμότερο ἡ πιό ἀξιοσέβαστο. 

Τί, λοιπόν, εἶναι αὐτό πού περιέχεται στό γράμμα, γιά τό ὁποῖο καί λυπηθήκαμε; «Ἐμεῖς», λέγει, «δέν συμβουλεύσαμε οὔτε νά θανατώνονται οἱ Μανιχαῖοι, οὔτε νά μή θανατώνονται. Ἀλλ’ ἄν τό εἴχαμε ἐπιτρέψει, θά κάναμε τό μεγαλύτερο ἀπό τά καλύτερα». Τί λέγεις, Θεοφιλέστατε; Ὁ Κύριος τό ἀπαγόρευσε αὐτό στά Εὐαγγέλια, ὅταν εἶπε: «ὄχι, μήπως συλλέγοντας τά ζιζάνια, ξερριζώσετε μαζί μέ αὐτά καί τό σιτάρι· ἀφῆστε τά νά ἀναπτύσσονται μαζί μέχρι τό θερισμό»7. Καί σύ λέγεις ὅτι εἶναι τό μεγαλύτερο ἀπό τά καλύτερα τό νά ἐπιτραπεῖ ἡ ἐκρίζωση; Καί γιά τό ὅτι μέ τά ζιζάνια ὑπονοοῦσε τούς αἱρετικούς, τούς τότε δηλαδή καί τούς μεταγενεστέρους, δηλαδή πάντες, ἄς ἀκούσουμε τόν Χρυσόστομο πού ἑρμηνεύει ἀκριβῶς αὐτό μέ τά ἑξῆς:

«Γιατί, λοιπόν, ὁ Δεσπότης ἀπαγορεύει, λέγοντας, μήπως ξερριζώσετε μαζί μέ αὐτά καί τό σιτάρι; Τό ἔλεγε αὐτό ἀπαγορεύοντας πολέμους καί αἵματα καί σφαγές· δέν πρέπει δηλαδή νά σκοτώνει κανείς αἱρετικούς, διότι ἐπρόκειτο νά ἀρχίσει στήν οἰκουμένη πόλεμος ἄσπονδος»8· καί μετά ἀπό μερικά ἄλλα: «Τί ἄλλο ἐννοοῦσε, ὅταν ἔλεγε “μήπως ξερριζώσετε μαζί μέ αὐτά τό σιτάρι” παρά αὐτό, ὅτι “ἄν πρόκειται νά σηκώσετε ὄπλα καί νά κατασφάξετε αἱρετικούς, ἀναπόφευκτα  καί πολλοί ἀπό τούς ἁγίους θά σκοτωθοῦν μαζί”»9, πράγμα πού ἔγινε στά χρόνιά μας· διότι πράγματι καί αἵματα καί σφαγές γέμισαν τήν οἰκουμένη μας καί πολλοί ἀπό τούς ἁγίους ἀνεχώρησαν ἀπό τή ζωή μαζί τους· καί ὁ λόγος τοῦ Κυρίου δέν διαψεύσθηκε, καθώς ἔχει γίνει παραδεκτό ἀπό πολλούς.

Δεῖτε τήν συνέχεια:Ι.Μ.Παντοκράτορος