Ἅγιος Κοσμᾶς ὁ Αἰτωλός, ὁ Γέροντας τοῦ σκλαβωμένου γένους

Ἀρχιμανδρίτου Λ.Μ.Γ.

Κάποτε ὁ Κύριός μας, παρατηρώντας τό πλῆθος τοῦ λαοῦ πού τόν ἀκολουθοῦσε, τούς συμπόνεσε, καθώς τούς εἶδε νά εἶνε «ὡς πρόβατα μή ἔχοντα ποιμένα». Γιατί πρόβατα χωρίς ποιμένα μένουν ἀφρόντιστα, νηστικά καί διψασμένα, ἀπροστάτευτα ἀπό κινδύνους καί ἐπιθέσεις λύκων. Καί τότε στούς μέν μαθητᾶς τοῦ εἶπε «Παρακαλέστε τόν Κύριο νά βγάλη ἐργάτες γιά τόν θερισμό τοῦ» (Μάτθ. 9,36-38), ὁ ἴδιος δέ «ἄρχισε νά διδάσκη πολλά πράγματα» τόν λαό, καί τέλος φρόντισε καί γιά τήν ὑλική διατροφή τους στό ἔρημο ἐκεῖνο μέρος πού βρίσκονταν (Μάρκ. 6,34 κ.ε.).

Ὁ Χριστός, ὁ δημιουργός καί σωτήρας μας, φροντίζει πάντοτε γιά ὅλους. Ὅταν ἦταν στή γῆ, φρόντιζε ὁ ἴδιος αὐτοπροσώπως· ἐν συνέχεια, ἀπό τῆς ἀναλήψεώς του στούς οὐρανούς καί ἑξῆς, ἀνέθεσε τή φροντίδα αὐτή στούς ἁγίους ἀποστόλους, καί αὐτοί πάλι στούς διαδόχους τῶν.

Ἔτσι ὁ Κύριος, διά τῆς Ἐκκλησίας του καί τῶν ἀπεσταλμένων του, συνεχίζει ἀπαύστως νά φροντίζη γιά ὅλη τήν ἀνθρωπότητα, γιά ὅλα τά πλάσματά του. Φροντίζει δέ γιά τόν ὅλο ἄνθρωπο, καί ὡς ψυχή καί ὡς σῶμα, ἀφοῦ μέ τήν ἐνανθρώπησί του τόν ἀνέλαβε ὁλόκληρο. Τόν φωτίζει μέ τήν ἀλήθεια πού τοῦ ἀποκαλύπτει, τόν κατευθύνει μέ τίς ἐντολές πού τοῦ δίνει, τόν ὁδηγεῖ μέ τό παράδειγμα τοῦ ἐπί γής βίου του, τόν θεραπεύει ἀπό τίς ἀσθένειές του μέ τήν θαυματουργό χάρι πού τοῦ χορηγεῖ, τόν παιδαγωγεῖ καί τόν παιδεύει ὅταν παρεκκλίνη ἀπό τό δρόμο του, τόν προστατεύει μέ τή σκέπη τῶν ἀγγέλων του. Ἐκεῖνος...

εἶνε ὁ κατ' ἐξοχήν φροντιστής καί ὁδηγός, καί στά ἴχνη τοῦ Κυρίου ἀκολουθοῦν ἔπειτα οἱ ἐντολοδόχοι του, οἱ ἀπόστολοι, οἱ πατέρες καί οἱ διδάσκαλοι, ὅλοι οἱ ποιμένες τῆς Ἐκκλησίας.

Ἡ ἱστορία μαρτυρεῖ, ὅτι ἦλθαν περίοδοι πού ὁρισμένοι ἐργάτες τῆς Ἐκκλησίας, ὅταν τό ἐκάλεσε εἰδική καί ἐπείγουσα ἀνάγκη, πέρα ἀπό τό καθαρῶς πνευματικό ἔργο ἀνέλαβαν καί τή φροντίδα νά σώσουν τό λαό ἀπό δεινές περιστάσεις, ἐκτεινόμενοι θά ἔλεγε κανείς πέρα τῶν αὐστηρῶς ἐκκλησιαστικῶν ἁρμοδιοτήτων τούς (λ.χ. ὁ ἰ. Χρυσόστομος ὡς πρεσβύτερος στήν Ἀντιόχεια καί ὁ ἐπίσκοπός του Φλαβιανός ὅταν ἔγινε ἐκεῖ ἡ καταστροφή τῶν ἀνδριάντων καί μεσολάβησαν νά ἀποτραπῆ ἡ σκληρή τιμωρία ἀπό τόν αὐτοκράτορα, ἤ ο πατριάρχης Σέργιος στήν Κωνσταντινούπολι ὅταν ἔλειπε ὁ Ἡράκλειος καί κινδύνευε ἡ Πόλις καί ἐνίσχυσε τήν ἄμυνα, κ.α.).

Καί ἀργότερα, ὄχι σπανίως ἀλλά πολύ συχνά, κληρικοί πρωτοστάτησαν σέ ἐθνικούς ἀγῶνες (ὅπως ὁ Παπαφλέσσας στό Μοριά, ὁ Ἀθανάσιος Διάκος στή Ρούμελη, ὁ Ρωγῶν Ἰωσήφ στό Μεσολόγγι, ὁ Καστοριᾶς Γερμανός Καραβαγγέλης στό Μακεδονικό ἀγώνα, ὁ Χρυσόστομος Σμύρνης στή Μικρασιατική καταστροφή, ἤ ἐπί τῶν ἡμερῶν μᾶς ὀ Σεβαστιανός Κονίτσης για τά δίκαια τῆς Β. Ἠπείρου). Κάποτε μάλιστα ὠρισμένοι ἱεράρχαι ἀνεδέχθησαν καί ἐθναρχικά ἀκόμη καθήκοντα (ὅπως λ.χ. ο πατριάρχης Γρηγόριος ὁ Ἐ' κατά τήν τουρκοκρατία ἤ ὁ ἀρχιεπίσκοπος καί ἀντιβασιλεύς Δαμασκηνός ἐπί γερμανικῆς κατοχῆς), δυστυχῶς ὅμως ὄχι πάντοτε προσωρινά (ὅπως ὁ ἀρχιεπίσκοπος καί πρόεδρος τῆς Κύπρου Μακάριος ἐπί ἀγγλικῆς κατοχῆς). Στίς περιπτώσεις αὐτές μποροῦμε νά ποῦμε, ὅτι ἡ ποιμαίνουσα Ἐκκλησία, ὑπερβαίνουσα τά ὅρια τῆς ἀποστολῆς της, πού εἶνε νά ὁδηγῆ τίς ψυχές στήν ὁδό πρός τήν οὐράνιο πατρίδα, ἤ κάποτε καί ἐκτρεπομένη ἀπό αὐτήν, ὑπέστη χάριν τοῦ ποιμνίου τῆς μίαν «κένωσιν», ὅπως ἔλεγε ὁ ἀείμνηστος μητροπολίτης Κοζάνης Διονύσιος (Ψαριανός).

Ἔπρεπε ἄραγε νά γίνη αὐτό; Ἄν ὁ ἄνθρωπος ἔχη καί ὑλικές - βιοτικές ἀνάγκες, δέν μπορεῖ ὁ πνευματικός του πατέρας νά ἀδιαφορήση γι' αὐτές, σύμφωνα μέ τό παράδειγμα τοῦ Κυρίου πού μνημονεύσαμε. Τό ὅτι τίς περισσότερες φορές ἦταν ἀνάγκη κληρικοί νά παίξουν καί αὐτό τό ρόλο, τό ὁμολογοῦν ἐμμέσως ἀκόμη καί ἐχθρικῶς διακείμενοι πρός τήν Ἐκκλησία. Μπορεῖ ἀπό τό ἕνα μέρος νά τούς ἀκοῦτε νά μιλοῦν γιά «διακριτούς ρόλους» καί νά θέλουν νά περιορίσουν τήν Ἐκκλησία ἐντός τῶν ἰ. ναῶν μόνο ἤ νά ἐποφθαλμιοῦν τήν ἐκκλησιαστική περιουσία, ἀπό τό ἄλλο ὅμως μέρος θά τούς ἀκούσετε νά τῆς ζητοῦν πάντοτε νά προσφέρη οἰκονομική βοήθεια καί νά ἀπαιτοῦν νά δίνη τό παρών σέ δύσκολες στιγμές τῆς ζωῆς τοῦ λαοῦ. Δέν ἔθεταν λ.χ. τό ἐρώτημα «Ποῦ ἦταν ἡ Ἐκκλησία τόν καιρό τῆς δικτατορίας;...»; Τί σημαίνουν αὐτά; ὅτι σέ τέτοιες ὧρες ἐπιθυμοῦν τήν παρέμβασί της καί δέν θεωροῦν ὅτι ἔτσι ἐξέρχεται τῶν ὁρίων της.

Πάντως, ἐκτός ἀπό τίς περιπτώσεις ἀναλήψεως θεσμικῆς ἐξουσίας (προέδρου δημοκρατίας ἤ ἀντιβασιλέως), πού εἶνε σχετικῶς λίγες, σέ πάρα πολλές ἄλλες περιπτώσεις κληρικοί ἀνέλαβαν τόν ἄτυπο ἀλλά πολύ οὐσιαστικό ρόλο τοῦ ὁδηγοῦ τοῦ λαοῦ, χωρίς καθόλου νά ἐκτραποῦν ἀπό τήν ἀποστολή τούς ἀλλά «πληροφοροῦντες» μάλιστα τήν διακονία τούς (Β' Τίμ. 4,5). Ἀντιμετώπισαν τόν ἄνθρωπο στήν ὁλότητά του, ὄχι μόνο σάν ἄυλη ψυχή ἄλλα καί ὡς σωματική ὕπαρξι, ἔσκυψαν πάνω του μέ στοργή καί ἦλθαν ἀρωγοί σέ ὅλες τίς ἀνάγκες του, φροντίζοντας γιά ὅλες τίς πλευρές τῆς ζωῆς του.

Μία τέτοια ἁγνή, ἁγία καί μαρτυρική ἐκκλησιαστική μορφή, πού σπλαχνίστηκε ὅπως ὁ Κύριος τους ἀδελφούς του ὡς πρόβατα μή ἔχοντα ποιμένα καί ἤσκησε τό ἀνεκτίμητο ἔργο τῆς καθοδηγήσεως τοῦ λαοῦ μας στά δύσκολα χρόνια της μακρᾶς δουλείας ὑπό τούς Ὀθωμανούς, εἶνε ὁ ἅγιος Κοσμᾶς ὁ Αἰτωλός, τόν ὁποῖο τιμᾶ σήμερα ὅλη ἡ Ὀρθοδοξία καί ἰδιαιτέρως ἡ ἰ. αὐτή μονή, πού σεμνύνεται ἐπ' ὀνόματί του, πανηγυρίζει τή μνήμη του, καί φιλοξενεῖ τό Ἡ' τοῦτο Πνευματικό Συμπόσιο μέ θέμα «Ἅγιος Κοσμᾶς ὁ Αἰτωλός, ὁ Γέροντας τοῦ Γένους, τότε καί σήμερα».

Δεῖτε τή συνέχεια ἐδῶ: Ι.Μ.Παντοκράτορος