Οἱ Ἀρχιερεῖς στὸν Ἀγώνα τοῦ 1821

                        ΟΙ ΑΡΧΙΕΡΕΙΣ ΣΤΟΝ ΑΓΩΝΑ ΤΟΥ 1821

Εἶναι γνωστὸν ἀλήθεια ὅτι οἱ μύδροι τῶν ἐπικριτῶν δὲ στρέφονται γενικὰ κατὰ τοῦ κλήρου ἀλλὰ κυρίως κατὰ τῶν ἀρχιερέων ἡ γενικὰ κατὰ τοῦ  ἀνωτέρου κλήρου. Σὲ πολλὲς μάλιστα περιπτώσεις γίνεται ἀντιδιαστολὴ ὅτι ἐνῶ ὁ κατώτερος κλῆρος (ἐννοώντας τοὺς ἱερεῖς) συμμετέσχε καὶ συνέπραξε  σύξυλος  στὸν ἀγώνα, ὁ ἀνώτερος κλῆρος καὶ μάλιστα οἱ ἀρχιερεῖς ἦταν ἐκεῖνοι ποὺ ἀντέδρασαν καὶ ἀντιτάχθηκαν σ' αὐτόν.

Γιὰ νὰ ὑποστηρίξουν δὲ τὶς ἀπόψεις καὶ ἰσχυρισμοὺς τοὺς οἱ ἐπικριτὲς ἐπικαλοῦνται πραγματικὰ περιστατικὰ καὶ λόγους τῶν ἴδιων τῶν ἱεραρχῶν, ποὺ μαρτυροῦν ὅτι μεμονωμένα ὁ ἃ’ ἢ β’ ἱεράρχης, ἢ μερικοὶ τουλάχιστον ἀπὸ αὐτούς, ἔδειχναν νὰ δυσπιστοῦν καὶ νὰ ἀμφιβάλλουν γιὰ τὴ δυνατότητα ἐπιτυχίας ἑνὸς τέτοιου ἐγχειρήματος, ὅπως ὁ γενικὸς ξεσηκωμὸς τοῦ γένους, ἐνῶ γιὰ ἄλλους ὅτι ἔφθαναν νὰ ἀντιδροῦν καὶ νὰ φαίνονται ὅτι τάσσονται στὸ πλευρὸ τῶν Τούρκων. Ἀναφέρονται ἀκόμα καὶ ὁρισμένες ἀδυναμίες ἢ καὶ πάθη τῶν ἱεραρχῶν, ποὺ τὰ προβάλλουν ὡς βδεληρὰ καὶ ἀποτρόπαια, ξεχνώντας ὅτι καὶ οἱ ἀρχιερεῖς εἶχαν σῶμα καὶ ἦταν ἄνθρωποι σὰν ὅλους τους ἄλλους συγχρόνους τους ἢ καὶ σὰν καὶ ἐμᾶς σήμερα μὲ τὶς μικροεπιθυμίες, φιλοδοξίες, ὄνειρα, ἐγωισμοὺς κ.λπ. καὶ ἑπομένως θὰ πρέπει νὰ τοὺς βλέπουμε -ὅσο κι' ἂν ἦταν οἱ κατὰ τόπους κεφαλὲς τῆς Ἐκκλησίας καὶ  εἰς τύπον Θεοῦ  -ὡς ἀνθρώπους καὶ ὄχι ὡς ἀγγέλους.

Ξεπερνώντας λοιπὸν τὶς ἐνδεχόμενες καὶ ἀναγνωριζόμενες ἀνθρώπινες ἀδυναμίες, ποὺ τοὺς καταμαρτυροῦν, θὰ πρέπει νὰ ἀναζητήσουμε νὰ δοῦμε ἐὰν τελικὰ κατόρθωσαν νὰ ἀρθοῦν στὸ ὕψος τῶν τότε περιστάσεων καὶ νὰ προσφέρουν θετικὸ ἔργο στὴν ὑπόθεση τοῦ...

1821.

Ἐπιχειρώντας μάλιστα νὰ διερευνήσουμε τὰ μύχια των ἀνθρώπων ἐκείνων καὶ νὰ τοὺς ἠθογραφήσουμε καλὸ εἶναι νὰ μὴ μένουμε στὰ λόγια ἢ τὶς ἐνέργειες κάποιας ὁποιασδήποτε στιγμῆς τοὺς ἀλλὰ νὰ ἀναζητοῦμε τὶς ὁριακὲς στιγμὲς τῆς πολιτείας τους, καὶ μάλιστα τοῦ τέλους τους, γιατί, ὅπως ἔγραφε καὶ ὁ Θουκυδίδης,  πρὸς τὸ τελευταῖον  ἐκβᾶν ἕκαστον τῶν πρὶν ὑπαρξάντων κρίνεται, καὶ ἀνάλογα νὰ τοὺς μακαρίσουμε ἢ νὰ τοὺς κατακρίνουμε, κατὰ τὸ ἀπόφθεγμα τοῦ Σόλωνος  μηδένα πρὸ τοῦ τέλους μακάριζε  (ἀλλὰ καὶ κατάκρινε).

Πόσο κοντὰ λοιπὸν στὴν ἀλήθεια εἶναι ὁ ἰσχυρισμὸς τῶν ἐπικριτῶν ὅτι ἀντέδρασαν οἱ ἀρχιερεῖς στὸ 1821; Ἦταν στὰ ἀλήθεια ἐναντίον τῆς ἀποτινάξεως τοῦ τουρκικοῦ ζυγοῦ ἢ ὄχι; Ἀλλὰ καὶ ἐὰν δὲν ἀντέδρασαν ποιὰ ἡ συμμετοχή τους στὸ ἔπος τοῦ 1821; Ποιὰ ἡ θετικὴ καὶ ἀδιαμφισβήτητη συνεισφορά τους στὴν παλιγγενεσία τῶν Ἑλλήνων;

Τὸ ἐρώτημα αὐτὸ θὰ ἐπιχειρηθεῖ νὰ διερευνηθεῖ καὶ νὰ ἀπαντηθεῖ. Πιὸ συγκεκριμένα θὰ ἀναζητηθοῦν στοιχεῖα καὶ μαρτυρίες γιὰ τὸ πόσοι καὶ ποιοὶ ἀπὸ τοὺς ἀρχιερεῖς συμμετέσχαν, αὐτόβουλοι καὶ ἀπρόσκλητοι, ἐνεργὰ καὶ δραστήρια στὸν ἀγώνα. Πόσοι καὶ ποιοὶ πῆραν στὸ ἕνα χέρι τὸ Σταυρὸ καὶ στὸ ἄλλο τὸ γιαταγάνι. Πόσοι ἐγκατέλειψαν τὶς πατερίτσες γιὰ τὰ καρυοφύλλια, τοὺς θρόνους γιὰ τὰ μετερίζια καὶ τὰ ταμπούρια, τὴν ἐπισκοπὴ γιὰ τὴν ἐλευθερία.

Ποιοὶ πάλι δοκιμάσθηκαν σὰν ἀληθινοὶ ποιμένες χάρη τοῦ λαοῦ στὰ ἀνήλια, ὑγρά, θεοσκότεινα, δυσώδη καὶ φοβερὰ μπουντρούμια τῶν τουρκικῶν φυλακῶν ὅπου ἐπὶ μέρες καὶ μῆνες ἢ χρόνια καθημερινὰ δοκίμαζαν τὰ πάνδεινα βασανιστήρια καὶ φρικτὲς στερήσεις.

Τέλος ποιοὶ ἔδωσαν καὶ τὴν τελευταία τους πνοή, ὥστε τὸ ὅραμα τόσων γενεῶν νὰ θεμελιωθεῖ καὶ στοιχειωθεῖ ἐπάνω στὰ λιπόσαρκα, αἱμάσσοντα καὶ ἀσπαίροντα κορμιὰ- σκέλεθρά τους, ὥστε ἀπὸ τὰ κατ' ἐξοχὴν ἱερά τους κόκκαλα νὰ ἑξανθίσει ὁ κάλλιστος σπόρος καὶ καρπὸς τῆς ἐλευθερίας.

Ἔτσι π.χ. ὁ Σκαρίμπας, ἂν καὶ ἰσχυρίζεται ὅτι ὅλοι οἱ ἱεράρχες χλεύασαν καὶ ἀντέδρασαν στὸ 21, τελικὰ φθάνει νὰ παραδεχθεῖ ὅτι, ἔστω, μόνον οἱ ἀρχιερεῖς Σαλώνων Ἠσαΐας, Μεθώνης Γρηγόριος καὶ Ρωγῶν Ἰωσὴφ ὑπῆρξαν ἐκεῖνοι, ποὺ μὲ τὴ θέληση τοὺς συμμετέσχαν στὸν ἀγώνα καὶ ἔδωσαν καὶ τὴ ζωὴ τοὺς σ' αὐτὸν[1].

Ἄλλοι ὅμως ἐρευνητὲς δέχονται ὅτι ὁ ἀριθμὸς τῶν ἀρχιερέων ποὺ συμετέσχαν μὲ τὸν ἃ' ἢ β' τρόπο στοὺς ἀγῶνες τοῦ 1821 καὶ πρόσφεραν καὶ τὴ ζωή τους ἢ βασανίσθηκαν καὶ δοκιμάσθηκαν ἀπὸ τοὺς δυνάστες σ' αὐτὸν τὸν ἱερὸ πόλεμο εἶναι πολλαπλάσιοι.

Ἀλλὰ καὶ αὐτοὶ ποὺ ὑπεραμύνονται τῆς προσφορᾶς τῶν ἀρχιερέων δυστυχῶς δὲν ἀναφέρουν ἐπώνυμα καὶ συγκεκριμένα παρὰ μόνο ἐλάχιστα ὀνόματα ἀρχιερέων, συνήθως τὰ ἴδια καὶ τὰ ἴδια, ποὺ ἐπαναλαμβάνονται ἀπὸ ὅλους τους μελετητὲς καὶ συγγραφεῖς, ὡς ἀπόδειξη τῆς συμπράξεως τῶν ἀρχιερέων στὴν παλιγγενεσία[2].

Ἔτσι συνήθως ἀναφέρονται τὰ ὀνόματα τοῦ Πατριάρχου Γρηγορίου καὶ τῶν ἀρχιερέων Ἀδριανουπόλεως Δωροθέου, Ἐφέσου Διονυσίου, Δέρκων Γρηγορίου, Ἀγχιάλου Εὐγενίου, Π. Πατρὼν Γερμανοῦ, Χριστιανουπόλεως Γερμανοῦ, Δημητσάνης Φιλόθεου, Σαλώνων Ἠσαΐα, Ρωγῶν Ἰωσήφ, Μεθώνης Γρηγορίου, Κορώνης Γρηγορίου, Κύπρου Κυπριανοῦ, Κρήτης Γερασίμου, Ἕλους Ἀνθίμου, Ταλαντίου Νεοφύτου, καί, κατὰ περίπτωση, μερικῶν ἄλλων, ὡσὰν μόνον αὐτοὶ νὰ ἦταν οἱ ἀρχιερεῖς ποὺ πῆραν μέρος στοὺς ἀγῶνες τοῦ Ἔθνους.

Ἀλλ' ὅπως εἶναι εὐνόητο, ἐὰν πραγματικὰ μόνον οἱ παραπάνω ἀρχιερεῖς ἦταν ἐκεῖνοι ποὺ πῆραν μέρος στὸν ἀγώνα, ὅσο κι ἄν, συγκρινόμενοι μὲ τοὺς 2-3 τοῦ Σκαρίμπα, θεωροῦνται πολλαπλάσιοι, ἐν τούτοις ἂν ἤθελαν συγκριθεῖ μὲ τοὺς 190 ἢ ἔστω 200 ἀρχιερεῖς ποὺ ὑπῆρχαν σ' ὁλόκληρη τὴν Ὀθωμανικὴ αὐτοκρατορία[3] θὰ πρέπει νὰ ὁμολογηθεῖ ὅτι ἀποτελοῦν περιορισμένη μειοψηφία, καὶ φαίνεται νὰ δικαιώνονται σὲ ἀρκετὰ ὑψηλὸ βαθμὸ οἱ ἐπικριτὲς τῶν.

Φαίνεται ὅμως ὅτι ὁ ἀριθμὸς τῶν ἀρχιερέων ποὺ ἔλαβε μέρος στὴν Ἐπανάσταση καὶ θυσιάσθηκε σ' αὐτὴν πρέπει νὰ εἶναι μεγαλύτερος, γιατί διαφορετικὰ δὲ θὰ μποροῦσε ἡ ἐπὶ τῶν ἐκκλησιαστικῶν ἐπιτροπὴ τοῦ Ὄθωνα νὰ γράφει τὸ 1833, ὁπόταν δήλ. ἀκόμα ἦταν νωπὲς οἱ μνῆμες, ὅτι  Ἐν διαστήματι τῆς ἐπαναστάσεως, πολλαὶ τῶν ἐπαρχιῶν τῆς Ἑλλάδος ἐστερήθησαν τοὺς Ἀρχιερεῖς τους, θυσιασθέντας τοὺς περισσοτέρους εἰς τοὺς ὑπὲρ τῆς πατρίδος ἀγώνας [4]. Ὅπως δὲ συνάγεται καὶ ἀπὸ ἄλλα σημεῖα τῆς ἴδιας ἐκθέσεως ἀπὸ τοὺς 49 ἀρχιερεῖς, ποὺ ποίμαιναν ἐπὶ Τουρκοκρατίας  τὰς ἤδη συγκροτοῦσας τὸ Βασίλειον τῆς Ἑλλάδος ἐπαρχίας  μόνον 22 ἀρχιερεῖς  ἐπέζησαν εἰς τὰς ἄχρι τοῦδε πολιτικὸς μεταβολᾶς αὐτοῦ του τόπου [5], πράγμα βέβαια ποὺ σημαίνει ὅτι οἱ ἄλλοι 27, ποὺ πραγματικὰ ἦταν καὶ οἱ περισσότεροι,  θυσιάσθηκαν  κατὰ τὴ διάρκεια τοῦ ἱεροῦ ἀγώνα.

Γιὰ τὸ λόγο αὐτὸ θὰ ἐπιχειρηθεῖ μία ἐνδελεχέστερη διερεύνηση τοῦ ὅλου θέματος γιὰ τὴ στάση καὶ συμπεριφορὰ ἂν ὄχι τοῦ συνόλου τῶν ἀρχιερέων (γιατί, δυστυχῶς, δὲν ὑπάρχουν στοιχεῖα γιὰ ὅλους) ὁπωσδήποτε ὅμως τῆς συντριπτικῆς πλειονότητας αὐτῶν. Νὰ διαπιστωθεῖ ἐπὶ τέλους ἐὰν οἱ ἀρχιερεῖς ἔλαβαν θετικὴ ἢ ἀρνητικὴ στάση στὴν ἐπανάσταση, κατὰ πόσο δήλ. τὴν χλεύασαν ἢ τὴν καταπολέμησαν, ὅπως διατείνονται οἱ ἐπικριτές τους, ἢ τὴν ὑπερασπίσθηκαν καὶ τὴν ὑπηρέτησαν μὲ λόγια, ἔργα, ὄπλα, μαρτύρια ἢ καὶ τὴ ζωή τους.

Γιὰ τὸ λόγο αὐτὸ καὶ προκειμένου νὰ εἶναι πιὸ συστηματικὴ καὶ μεθοδικὴ ἡ διερεύνηση τῆς στάσεως καὶ προσφορᾶς τῶν ἀρχιερέων στὸ 21 θὰ ἐπιχειρηθεῖ ἡ παρουσίαση αὐτῶν ταξινομημένη κατὰ τὴν ἑξῆς σειρά:

α) Ἀγωνιστὲς ἱεράρχες 1) τῆς Πελοποννήσου, Στερεᾶς Ἑλλάδος καὶ τῶν νησιῶν τοῦ Αἰγαίου Πελάγους καὶ 2) τῶν ὑπολοίπων περιοχῶν τοῦ Ἑλληνισμοῦ, οἱ ὁποῖοι ἐγκατέλειψαν τὶς ἐπαρχίες καὶ θέσεις τους, γιὰ νὰ συμπράξουν καὶ αὐτοὶ στοὺς ἀγῶνες τοῦ Ἔθνους.

β) Ἀρχιερεῖς ποὺ φυλακίσθηκαν, βασανίσθηκαν, ἐξορίσθηκαν καὶ γενικὰ κακοπάθησαν ἢ ἀναγκάσθηκαν νὰ ἐγκαταλείψουν τὶς ἐπαρχίες τοὺς ἐπειδὴ θεωρήθηκαν ὅτι συνεργοῦσαν στὴν παλιγγενεσία τοῦ Γένους καὶ

γ) Ἀρχιερεῖς ποὺ θυσιάσθηκαν, ὡς ὁλοκαυτώματα, στὸ βωμὸ τῆς ἐλευθερίας τοῦ Γένους.

Α’   ΑΡΧΙΕΡΕΙΣ ΑΓΩΝΙΣΤΕΣ

Ὅπως τονίσθηκε καὶ προηγουμένως οἱ Ἕλληνες Ὀρθόδοξοι κληρικοὶ καὶ μάλιστα οἱ κατὰ τόπους ἀρχιερεῖς στὴ συντριπτική τους πλειονότητα δέχθηκαν μὲ νεανικὴ ἀδημονία τὸ μεσσιανικὸ μήνυμα τῆς ἀπολυτρώσεως τοῦ δούλου γένους, πού, ὡς ἄγγελοι τῆς σωτηρίας τοῦ Ἔθνους, εὐαγγελίζονταν οἱ Φιλικοὶ καὶ μὲ Συμεωνικὴ ἐγκαρτέρηση καὶ ἐλπίδα προσδοκοῦσαν τὴν εὐλογημένη ὥρα. Βέβαια ὡς ὑπεύθυνοι ταγοὶ τοῦ γένους ἔπρεπε νὰ εἶναι μέχρι παρεξηγήσεως αὐτοσυγκρατημένοι καὶ προσεκτικοί,  φρόνιμοι  καὶ ἐπιφυλακτικοί, προσποιητοὶ κόλακες μὲ εὐλύγιστη μέση καὶ ἁπλόχερη γενναιοδωρία πρὸς τοὺς  κρατοῦντας, πρὸς δὲ ἐλεγκτικοὶ καὶ ἐπιτιμητικοὶ πρὸς τυχὸν θερμόαιμους καὶ ἀνυπόμονους πατριῶτες καὶ ταυτόχρονα εἰδήμονες, δραστήριοι καὶ ἄγρυπνοι  φιλογενεῖς.

Ὅταν ὅμως ἤχησαν οἱ σάλπιγγες τῆς ἐλευθερίας καὶ σήμαναν τῆς ἀνάστασης οἱ καμπάνες, οἱ ἀρχιερεῖς ἐγκατέλειψαν τὰ προσχήματα καὶ τὰ κατὰ συνθήκη μειδιάματα ἢ προσκυνήματα πρὸς τοὺς ἀλλόθρησκους καὶ ἀλλογενεῖς δυνάστες τοῦ γένους καὶ ἔδειξαν τὸν πραγματικό τους ἑαυτὸ ὁπουδήποτε καὶ ἂν ὑπηρετοῦσαν. Τὰ σκουλήκια μεταμορφώθηκαν σὲ σταυραετούς.

Ὡς ἕνας ἄνθρωπος συνεγέρθηκαν χωρὶς ἀμφιταλαντεύσεις καὶ ἀμφιγνωμίες καὶ ὄχι ἁπλῶς συντάχθηκαν ἀλλὰ προτάχθηκαν τῶν ἀγωνιζομένων Ἑλλήνων. Ἔτσι μαρτυροῦνται νὰ συμμετέχουν ἀπὸ τὴν πρώτη στιγμὴ τοῦ ἔνοπλου πλέον ἀγώνα ἐνεργὰ καὶ δραστήρια σχεδὸν ὅλοι τους. Ἄλλοτε μέσα στὶς ἐκκλησιὲς μὲ τὸ λόγο, τὸ κήρυγμα, τὶς εὐχές, τὶς παροτρύνσεις ἢ τὶς ἀπειλὲς γιὰ νὰ ἐνθαρρύνουν καὶ ξεσηκώσουν τοὺς δειλοὺς καὶ ἀμφιταλαντευόμενους καὶ ἄλλοτε στὰ στρατόπεδα καὶ τὰ πεδία τῶν μαχῶν μὲ τὶς συνταλαιπωρίες, τὶς πεῖνες, τὶς ἀγρυπνίες, τὶς συγκατακλείσεις στὰ ταμπούρια καὶ τὴν κοινὴ τύχη στὶς πολεμικὲς συρράξεις. Κοντὰ σ' αὐτὰ ἀναδείχθηκαν οἱ ἔνθερμοι καὶ εἰλικρινεῖς προασπιστὲς τοῦ λαοῦ στὶς ἐθνοσυνελεύσεις ἢ οἱ κατ' ἔξοχη ἄξιοι ἀντιπρόσωποι τοῦ ἔθνους στὶς διάφορες Εὐρωπαϊκὲς συσκέψεις ἢ κυβερνήσεις.

Πιὸ συγκεκριμένα ἀναφέρονται νὰ ἔλαβαν ἐνεργὸ μέρος στὸν ἀγώνα:

Ἃ' Ἀπὸ τοὺς ἀρχιερεῖς τῆς Πελοποννήσου οἱ:

1)  Πάλ. Πατρὼν Γερμανὸς

2)  Ρέοντος καὶ Πραστοὺ Διονύσιος

3)  Δαμαλῶν  Ἰωνὰς

4)   Ἕλους  Ἄνθιμος

5)  Κερνίτσης Προκόπιος

6)  Κορίνθου Κύριλλος

7) Ἀνδρούσης Ἰωσὴφ

8)  Τριπολιτζᾶς Δανιὴλ

9)  Βρεσθένης Θεοδώρητος

10)  Λακεδαιμονίας Χρύσανθος

11)  πρ. Τριπολιτζᾶς Διονύσιος

12)  Μαΐνης Νεόφυτος

13)  Μαΐνης Ἰωσὴφ

14)  Μαλτζίνης Ἰωακεὶμ

15)  Χαριουπόλεως Βησσαρίων

16)  Ζαρνάτας Γαβριὴλ

17)  Ἀνδρουβίτσας Θεοκλητὸς

18)  Πλάτζης Ἱερεμίας

19)  Καρυουπόλεως Κύριλλος

20)  Μηλέας Ἰωσὴφ

Β' Ἀπὸ τοὺς ἀρχιερεῖς τῆς Στερεᾶς Ἑλλάδος οἱ:

21)  Ἀθηνῶν Διονύσιος

22)  Ταλαντίου Νεόφυτος

23)  Λιτζᾶς καὶ Ἀγράφων Δοσίθεος

24)  Θηβῶν Παΐσιος

25)  Λοιδωρικίου Ἰωαννίκιος

26)  Μενδενίστης Γρηγόριος

27)  Μενδενίτσης Διονύσιος

Γ' Ἀπὸ τοὺς ἀρχιερεῖς τῶν Νήσων Αἰγαίου Πελάγους οἱ:

28)  Καρύστου Νεόφυτος

29)  Παροναξίας Ἰερόθεος

30)  Σάμου Κύριλλος

31)  Χίου Δανιὴλ

32)  Σκιάθου καὶ Σκοπέλου Εὐγένιος

33)  Σκύρου Γρηγόριος

34)  Αἰγίνης, Πόρου καὶ Ὕδρας Γεράσιμος

35)   Ἀνδρου Διονύσιος

36)  Τζιας καὶ Θερμίων Νικόδημος

Γιὰ ὅλους του παραπάνω ἀρχιερεῖς ὅμως ὁ δύσπιστος ἐπικριτὴς θὰ μποροῦσε νὰ ἀντιτείνει ὅτι ὅλοι αὐτοί, η, ἔστω οἱ περισσότεροι ἀπὸ αὐτούς, ξεσηκώθηκαν στὴν ἐπανάσταση κάτω ἀπὸ τὸ ζορμπαλίκι τῶν ἑλληνικῶν γιαταγανιῶν.  Αν εἶναι δυνατόν! Ἀλλὰ καὶ ἐὰν ὑποτεθεῖ ὅτι αὐτὴ εἶναι ἡ ἀλήθεια, τί θὰ μποροῦσε νὰ ἰσχυρισθεῖ γιὰ ἕνα ἄλλο νέφος ἀρχιερέων, ποὺ ἐπειδὴ στὶς ἐπαρχίες τους δὲν εἶχε ἐκδηλωθεῖ ἢ δὲ μπόρεσε νὰ εὐδοκιμήσει ἡ ἐπανάσταση, δὲ δίστασαν νὰ ἐγκαταλείψουν τοὺς θρόνους καὶ τὶς τιμὲς γιὰ νὰ σπεύσουν αὐτόκλητοι, ὅπου ὑπῆρχαν ἐπαναστατικὲς ἑστίες καὶ μάλιστα πρὸς τὴν ἀγωνιζομένη νότια Ἑλλάδα γιὰ νὰ συμμετάσχουν στὸν ἀγώνα πρὸς ἀποτίναξη τοῦ Ὀθωμανικοῦ ζυγοῦ;

Ἔτσι βλέπουμε νὰ σπεύδουν πρὸς τὶς ἐπαναστατημένες περιοχὲς ἀρχιερεῖς ἀπὸ διάφορα μέρη καὶ μὲ τὸν ἃ' ἢ β' τρόπο νὰ συμπράττουν καὶ αὐτοὶ γιὰ τὸν κοινὸ σκοπό. Πιὸ συγκεκριμένα:

Ἃ' Ἀπὸ τὴ Θεσσαλία σπεύδουν οἱ:

37)   Πρ. Λαρίσης Κύριλλος

38)   Δημητριάδος Ἀθανάσιος

39)   Δημητριάδος Παρθένιος

40)   Σταγὼν Ἀμβρόσιος

41)   Φαναριοφαρσάλων Γεράσιμος

Β  Ἀπὸ τὴν  Ἤπειρο οἱ:

42)   πρ. Ἄρτης καὶ Ναυπάκτου Πορφύριος

43)   πρ. Παραμυθιᾶς Προκόπιος

44)   πρ. Παραμυθιᾶς Ἀμβρόσιος

45)   Περιστερᾶς Λεόντιος

46)   πρ. Ρωγῶν Μακάριος

Γ  Ἀπὸ τὴν Μακεδονία οἱ:

47)   Ἀρδαμερίου Ἰγνάτιος

48)   Εἰρηνουπόλεως καὶ Βατοπεδίου Γρηγόριος

49)   Σιατίστης Ἰωαννίκιος

Δ' Ἀπὸ τὴ Θράκη οἱ:

50)  Μετρῶν Μελέτιος

51)  Σηλυβρίας Μακάριος

52)  Παμφίλου Κύριλλος

53)  Θεοδωρουπόλεως  Ἄνθιμος

Ἐ' Ἀπὸ τὴ Μικρὰ Ἀσία οἱ:

54)  Μοσχονησίων Βαρθολομαῖος

55)  Ἡλιουπόλεως Ἄνθιμος

56)  πρ. Ἀγκύρας Ἀγαθάγγελος

57)  Μυρρίνης Σωφρόνιος

58)  Ἐλαίας Παΐσιος

59)  Κομάνων Ἀγαθάγγελος

Τέλος γιὰ νὰ κλείσει ὅλο αὐτὸ τὸ νέφος τῶν γνωστῶν ἀγωνιστῶν ἱεραρχῶν, θὰ πρέπει νὰ συγκαταριθμηθοῦν ἀκόμα καὶ οἱ:

60)  Πατριάρχης Ἀλεξανδρείας Θεόφιλος καὶ

61)  Μολδοβλαχίας Βενιαμίν.

Γιὰ τοὺς παραπάνω ἀρχιερεῖς ποὺ ἐγκατέλειψαν τὶς ἐπαρχίες καὶ τὶς τιμὲς γιὰ νὰ λάβουν μέρος, ὅπου τους εἶχε ἀνάγκη ἡ πατρίδα, δὲν εἶναι εὔκολο στὸν ὁποιονδήποτε ἐπικριτὴ νὰ ἰσχυρισθεῖ ὅτι τὸ ἔκαμαν κάτω ἀπὸ τὴ βία τῶν ἐπαναστημένων Ἑλλήνων.

Ἀντίθετα, θέλω νὰ πιστεύω πῶς ὅλοι συμφωνοῦν ὅτι, οἱ ἀρχιερεῖς αὐτοὶ[6] ἐγκατέλειψαν τὶς θέσεις τους καὶ τὸ  «γάμο»  γιὰ τὰ  «πουρνάρια» , γιατί ἐνοίωθαν μέσα τοὺς πύρωμα ψυχῆς γιὰ ἐλευθερία, σεβασμό, ἀξιοπρέπεια, τιμὴ καὶ πάνω ἀπ' ὅλα ΠΑΤΡΙΔΑ καὶ ΘΡΗΣΚΕΙΑ.

Κοντὰ ὅμως σ' ὅλους αὐτοὺς τοὺς ἀγωνιστὲς ἱεράρχες θὰ πρέπει ἀναντίλεκτα νὰ προστεθοῦν καὶ οἱ:

Η ΣΥΝΕΧΕΙΑ ΣΤΗΝ ΙΣΤΟΣΕΛΙΔΑ ΤΗΣ  Ι.Μ.Παντοκράτορος