ΑΝΑΙΡΕΣΗ ΝΕΟΕΙΔΩΛΟΛΑΤΡΙΚΩΝ ΣΥΚΟΦΑΝΤΙΩΝ ΚΑΤΑ ΧΡΙΣΤΙΑΝΩΝ

Ἐφαρμόζοντας οἱ σύγχρονοι εἰδωλολάτρες τήν μόνη τακτική πού τούς ἀπέμεινε, αὐτήν τῆς λασπολογίας, ἐκτοξεύουν ψευδεῖς κατηγορίες, ἐναντίον τῶν Χριστιανῶν. Οἱ κατηγορίες αὐτές εἶναι λίγο-πολύ οἱ ἴδιες μέ μόνη διαφοροποίηση αὐτήν τῆς χρονικῆς στιγμῆς στήν ὁποία ἀναφέρονται. Τό σκεπτικό τους εἶναι γνωστό. Ὅταν πετᾶς ἀρκετή λάσπη, ὅσο καί νά καθαρίσει ὁ ἄλλος πάντα κάτι μένει. Σέ αὐτό τό ἄρθρο ἐφαρμόσαμε κι ἐμεῖς μία παλιά καί δοκιμασμένη μέθοδο. Τούς ἀποστομώνουμε μέ τά ἴδια τούς τά λόγια. Χρησιμοποιοῦμε, κυρίως, εἰδωλολάτρες συγγραφεῖς, ὅπως Ζώσιμο, Ἀμμιανό Μαρκελλίνο, Θεμίστιο, Κέλσο, Πορφύριο. Μόνο σέ περιπτώσεις ἀναδρομῆς στήν ἐκκλησιαστική ἱστορία χρησιμοποιοῦμε τούς ἐκκλησιαστικούς ἱστορικούς. Τό ἀποτέλεσμα εἶναι ἀποκαλυπτικό. Οἱ εἰδωλολάτρες ἀναιροῦν τούς εἰδωλολάτρες.
Πῶς μία εἰδωλολατρική ἀπάτη συντάραξε μία Αὐτοκρατορία
Ἡ ὑπόθεση
α. Ἡ ἐξιστόρηση τοῦ Ζώσιμου.
β. Ἡ ἀφήγηση τοῦ Ἀμμιανοῦ Μαρκελλίνου.
Οἱ Νέο-εἰδωλολατρικές ἀπάτες.
Οἱ ὑποτιθέμενοι διωγμοί κατά τῶν εἰδωλολατρῶν.
Οἱ πραγματικοί διωγμοί τοῦ Οὐάλη κατά τῆς Ὀρθοδοξία.
Ἡ καύση τῶν βιβλίων.
Ἐπίλογος.

ΥΠΟΘΕΣΗ ΘΕΟΔΩΡΟΣ
Ή
ΠΩΣ ΜΙΑ ΕΙΔΩΛΟΛΑΤΡΙΚΗ ΑΠΑΤΗ ΣΥΝΤΑΡΑΞΕ ΓΙΑ ΠΟΛΛΟΣΤΗ ΦΟΡΑ ΜΙΑ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ.
Τό ἔτος 371 μ.Χ. αὐτοκράτορας στήν Κωνσταντινούπολη ἦταν ὁ Οὐάλης (364-), αἱρετικός, σκληροπυρηνικός Ἀρειανός. Ἤδη ἀπό τόν δεύτερο χρόνο τῆς βασιλείας τοῦ εἶχε ἀντιμετωπίσει μία προσπάθεια σφετερισμοῦ τοῦ θρόνου του, ἀπό τόν Προκόπιο, εἰδωλολάτρη συγγενῆ του Ἰουλιανοῦ του Ἀποστάτη, στόν ὁποῖο εἶχε ἀφήσει μία πορφυρή ἐσθήτα, λίγο πρίν πεθάνει. Τήν ἐσθήτα αὐτή ὁ Προκόπιος εἶχε παραδώσει στόν Ἰοβιανό, μετά τήν ἀνάδειξη τοῦ τελευταίου σέ αὐτοκράτορα, ἀλλά στήν συνέχεια, μέ τήν ἄνοδο τοῦ Οὐάλη, ἐμφανίστηκε ὡς ἀνταπαιτητής τοῦ θρόνου, ἐπωφελούμενος τήν συγγένειά του μέ τον Ἰουλιανό. Ὁ ἴδιος δέν ἦταν ἄνθρωπος ἰδιαίτερων ἱκανοτήτων. Οἱ πηγές τόν χλευάζουν, περιγράφοντας τόν ὡς κυρτωμένο, συνοφρυωμένο, ἀδέξιο καί ἀκοινώνητο διανοούμενο, πού ὡς ἐκείνη τήν ἡμέρα εἶχε ζήσει ἀποκλειστικά «ἐκ τοῦ μέλανος καί τῆς καλαμίδος»1. Παρασύρθηκε σέ αὐτήν τήν κίνηση ἀπό τόν συγκλητικό Στρατήγιο, πού τόν ἐπέλεξε ὡς ὑποψήφιο Αὔγουστο, λόγω ἀκριβῶς τῆς συγγένειάς του μέ τόν πρώην αὐτοκράτορα καί τήν εὐμενῆ ἐπίδραση πού αὐτή εἶχε ἐπί τῶν εἰδωλολατρῶν τῆς αὐτοκρατορίας. Ἡ ἀνταρσία ἔληξε σύντομα μέ ἥττα τοῦ Προκόπιου....

Η ΥΠΟΘΕΣΗ
α. Ἡ ἐξιστόρηση τοῦ Ζώσιμου.
Τό παραπάνω μοντέλο σφετερισμοῦ τῆς ἐξουσίας ἐπαναλήφθηκε καί τό 371 μ.Χ., μέ τίς ἴδιες διαδικασίες. Στήν περίπτωση αὐτή παρόλο πού δέν δόθηκαν μάχες, δέν ἀποφεύχθηκε ἡ αἱματοχυσία. Ἄς δοῦμε τήν ἐξιστόρηση τῶν γεγονότων ἀπό τόν Ζώσιμο2:
«Ἤν τίς Θεόδωρος τοῖς βασιλικοῖς ὑπογραφεύσιν ἐναριθμούμενος? τοῦτον εὖ μέν γεγονότα τέ καί τραφέντα, νέον δέ ἔτι καί τῷ τῆς ἡλικίας θερμῶ ραδίως κολάκων θωπείαις ἐπί τά χείρονα σαλευόμενον περιστάντες τοιοῦτοι τινές ἀναπείθουσιν ὡς περιττοί τινές εἰσίν ἐν παιδεία καί τεκμήρασθαι τό μέλλον ἐκ τινός κατωρθωμένης αὐτοῖς μαντείας δεινοί? πυνθανομένοι δέ τίς μετά Οὐάλεντα βασιλεύσειεν, ἔστησαν τρίποδα τό μέλλον αὐτοῖς διά τινός σημαίνοντα τελετῆς»(4.13.3)
Στό ἀπόσπασμα αὐτό ὁ Ζώσιμος περιγράφει σέ λίγες γραμμές, τό ποιός ἦταν ὁ Θεόδωρος. Ἐπίσης δίνει πληροφορίες γιά τόν χαρακτήρα του καί συγκεκριμένα γιά τά στοιχεῖα ἐκεῖνα, πού ἐκμεταλλεύτηκαν, αὐτοί πού τόν ἐξαπάτησαν. Ὁ Θεόδωρος, λοιπόν, ἦταν ἕνας ἐκ τῶν βασιλικῶν γραμματέων, εὐγενικῆς καταγωγῆς, μορφωμένος, ἀλλά δυστυχῶς, νέος, ἐπιπόλαιος καί ἐπιρρεπής στίς κολακεῖες τῶν ἐπιτήδειων πού τόν ὁδήγησαν στό κακό, «ἐπί τά χείρονα σαλευόμενον». Ἀκολουθεῖ ἡ προσέγγισή του. Τόν παρέλαβαν κάποιοι καί τόν ἔπεισαν ὅτι ὑπάρχουν κάποιοι ἄλλοι ἐκπαιδευμένοι (ἐν παιδεία) πού μποροῦν νά προβλέπουν τό μέλλον (τεκμηράσθαι τό μέλλον) μέ κάποιου εἴδους μαντική μέθοδο (ἐκ τινός κατωρθωμένης αὐτοῖς μαντείας). Ἡ προσέγγιση ἔγινε μέ συνωμοτικό τρόπο καί ἄκρα ἐπιφύλαξη. Γνώριζαν ἤδη τό εὐκολόπιστό του χαρακτήρα του, ἔπρεπε ὅμως νά βολιδοσκοπήσουν καί τίς προθέσεις του. Πρίν βεβαιωθοῦν γι' αὐτές δέν ἀποκάλυψαν ὀνόματα, ἀλλά μίλησαν ἀόριστα ὅπως φαίνεται ἀπό τήν συχνή χρήση τῆς ἀντωνυμίας τίς. Οὔτε μίλησαν ἐξαρχῆς γιά διεκδίκηση ἐξουσίας, ἀλλά ὅτι θέλουν νά μάθουν ποιός θά εἶναι ὁ αὐτοκράτορας μετά τόν Οὐάλεντα. Στήν συνέχεια ἀναφέρεται ἡ τελετή
«Φανῆναι δέ ἐν τῷ τρίποδι γεγραμμένα θῆτα καί εἰ καί οὐ καί ἐπί τούτοις δέλτα, ταῦτα δέ μονονουχί βοήν ἀφιέντα δηλοῦν ὡς Θεόδωρος τήν βασιλείαν μετά Οὐάλεντα διαδέξεται? τούτοις ἐπαρθεῖς τοῖς ὕθλοις, ὑπό τέ τήν ἄγαν ἐπιθυμίας ἀγύρταις συνεχῶς καί γόησιν ἐντυγχάνων καί περί τοῦ πρακτέου κοινούμενος, βασιλεῖ κατάφωρος γίνεται? καί αὐτός μέν ἀξίαν ἐδίδου τῆς ἐγχειρήσεως δίκην.»(4.13.4)
Ἔστησαν, λοιπόν, ἕναν τρίποδα, ὁ ὁποῖος θά τούς ἔδινε σημάδια γιά τό μέλλον. Τότε πάνω στόν τρίποδα φάνηκαν τά γράμματα θ, εἰ, οὔ, καί δ, καί ὅλοι ἐννόησαν ὅτι πρόκειται γιά τόν Θεόδωρο. Μ' αὐτά καί μ' αὐτά πῆραν τά μυαλά τοῦ ἀέρα, κι αὐτός ἐφόσον πιάστηκε γιά τά καλά στά δίχτυα τῶν ἀπατεώνων, ἔγινε μαριονέτα στά χέρια τους, ἕτοιμος νά παίξει τόν ρόλο πού τοῦ εἴχανε ἀναθέσει. Ἄρχισαν οἱ δολοπλοκίες καί οἱ συνεννοήσεις γιά τό πῶς ἔπρεπε νά κινηθεῖ. Τά ἔμαθε, ὅμως ὁ Οὐάλης κι ἔλαβε ὁ Θεόδωρος ὅτι τοῦ ἄξιζε, «καί αὐτός μέν κατ' ἀξίαν ἐδίδου τῆς ἐγχειρήσεως δίκην», κατά τήν ἔκφραση τοῦ Ζώσιμου. Παρακάτω, ἡ διήγηση τοῦ Ἀμμιανοῦ Μαρκελλίνου εἶναι πιό λεπτομερής. Νά πώς περιγράφει ὁ Ζώσιμος τήν ἀποκάλυψη τῆς σκευωρίας:
«Συνέβαινε δέ ἐπί τούτω καί ἕτερον? Φορτουνατιανός, τή τῶν βασιλικῶν ἐφεστῶς ταμείων φροντίδι, τῶν ὑφ' ἑαυτόν στρατευομένων τινά γοητείας γραφήν φεύγοντα κρίνων ὑπέβαλλεν αἰκισμοῖς? τοῦ δέ τή τῶν βασάνων ἀνάγκη καί ἄλλους ἐξονομάσαντος ὡς συνεπισταμένους αὐτῶ, τά μέν τῆς ἐξετάσεως εἰς Μόδεστον, ὅς τῆς αὐλῆς ὕπαρχος ἤν, μετεφέρετο οἴα προσώπων ἀχθέντων εἰς μέσον τή ἀρχή τοῦ δικάσαντος πρότερων οὔχ ὑποκειμένων, ἡ δέ κρίσις διά πάντων ἐχώρει». (4.14.2)
Ὁ Φουρτουνατιανός, λοιπόν, ὁ ὁποῖος ἦταν προϊστάμενος τοῦ αὐτοκρατορικοῦ ταμείου, ἐπέβαλε τήν τιμωρία τοῦ ραβδισμοῦ σέ ἕνα στρατιώτη του, ὁ ὁποῖος κατηγορήθηκε ὅτι μετέρχονταν μαγικές μεθόδους (γοητείας γραφήν φεύγοντα). Αὐτός ἀπ' ὅτι καταλαβαίνουμε ἦταν μέλος τῆς συμμορίας, ἀπό αὐτούς πού εἶχαν ἐκτελέσει τήν τελετή μέ τόν τρίποδα. Μετά ἀπό βασανιστήρια ἀναγκάστηκε νά κατονομάσει τούς συνεργάτες του. Ἡ ἀνακριτική διαδικασία τότε πέρασε στόν Ἔπαρχο τῶν Πραιτωρίων3 Μόδεστο, διότι τά ἐμπλεκόμενα ἄτομα ἦταν ὑψηλά ἱστάμενα καί διέφευγαν τῆς ἁρμοδιότητας τοῦ Φορτουνατιανοῦ.
Καί σ' αὐτήν τήν ὑπόθεση ὁ Ἀμμιανός Μαρκελλίνος4 εἶναι πιό καλά πληροφορημένος. Ἡ διήγησή του δίνει περισσότερα ὀνόματα καί λεπτομέρειες:
«5. Κάποιος Προκόπιος, ἀνήσυχο ἄτομο, πάντα ἄπληστος καί μέ ἀδυναμία στίς ταραχές, εἶχε πείσει τόν Ἀνατόλιο καί τόν Σπουδάκιο, ἀξιωματούχους τοῦ παλατιοῦ, καί οἱ ὁποῖοι εἶχαν διαταχθεῖ ν' ἀποκαταστήσουν ὅ,τι εἶχαν ἰδιοποιηθεῖ ἀπό τό θησαυροφυλάκιο, νά δολοπλοκήσουν ἐνάντια στόν κόμητα Φορτουνάτιο, ὁ ὁποῖος ἦταν ἰδιαίτερα ἀντιπαθής, διότι εἶχε παρουσιασθεῖ ὡς ὁ κύριος ἀπαιτητής τῆς ἀποκατάστασης. Αὐτός, ὄντας ἄνθρωπος μέ σκληρή ἰδιοσυγκρασία ἀπό φυσικοῦ του, ἐξοργίστηκε μέχρι τά ὅρια τῆς παραφροσύνης, καί ἀσκώντας τήν ἐξουσιοδότηση τοῦ ὀφφικίου του, παρέδωσε σέ δίκη ἐνώπιόν του δικαστηρίου τοῦ πρεφέκτου, ἕνα ἄτομο χαμηλῆς καταγωγῆς, μέ τό ὄνομα Παλλάδιος, μέ τήν κατηγορία τῆς φαρμακείας καί ὅτι τόν ἐκπαίδευαν οἱ Ἀνατόλιος καί Σπουδάκιος. Τόν Ἠλιοδῶρο ἐπίσης, ὁ ὁποῖος ἦταν ἕνας ἑρμηνευτής τῶν χρησμῶν πού ἔδιναν οἱ Μοῖρες, κατά τά γεγονότα τῆς γέννησης τοῦ καθενός, μέ πρόθεση νά βασανισθοῦν γιά ν' ἀποκαλύψουν ὅσα ἤξεραν.
6. Ὅταν ἦρθε ἡ ὥρα νά ἀνακρίνουν μέ ἄκαμπτη καί ἐξονυχιστική ἔρευνα τί εἶχε γίνει ἤ τί εἶχε ἀποπειραθεῖ νά γίνει, ὁ Παλλάδιος ἀναφώνησε, ὅτι τά ὑπό ἐξέταση θέματα ἦταν ἐπουσιώδη, καί ὡς τέτοια ἔπρεπε νά τά προσπεράσουν? ὅτι αὐτός ὁ ἴδιος, ἄν τοῦ ἐπιτρεπόταν νά μιλήσει, θά ἀποκάλυπτε περιστατικά πιό ἐνδιαφέροντα καί τρομερά συγχρόνως, τά ὁποῖα, ἐπειδή εἶχαν προετοιμαστεῖ μέ προσοχή καί ἐπιμέλεια, θά μποροῦσαν νά τινάξουν τά πάντα στόν ἀέρα, ἄν δέν τά προλαβαίνανε. Διαταγμένος νά ἐξηγήσει χωρίς φόβο ὅσα ἤξερε, ἔκανε μία μακροσκελῆ κατάθεση, ἐπιβεβαιώνοντας ὅτι ὁ Φιδούστιος ὁ πρόεδρος καί οἱ Περγάμιος καί Εἰρηναῖος εἶχαν μάθει κρυφά ἀπό τήν ἐξάσκηση τῆς ἀπεχθοῦς τέχνης τῆς μαγείας, τό ὄνομα τοῦ προσώπου πού θά γινόταν αὐτοκράτορας μετά τόν Οὐάλη.» (XXIX.1.5-6)
Ἀπό αὐτόν μαθαίνουμε τό ὄνομα ἑνός ἀπό τούς ἐμπλεκομένους στήν πρώτη σκευωρία τοῦ Παλλάδιου. Ἐπίσης καί γιά μία δεύτερη δολοπλοκία, ὄχι ἐναντίον τοῦ αὐτοκράτορα, ἀλλά τοῦ κόμητα5 Φορτουνάτιου. Αὐτός ἦταν ἐξουσιοδοτημένος νά εἰσπράξει τίς ἀπαιτήσεις τοῦ δημοσίου ἀπό τούς Ἀνατόλιο, καί Σπουδάκιο μαθητής τῶν ὁποίων στήν ἄσκηση τῶν μαγικῶν τεχνῶν ἦταν ὁ Παλλάδιος. Ἐπίσης ἀναφέρεται καί ὁ Ἡλιοδωρος ὡς ἑρμηνευτής τῶν χρησμῶν. Ὅλοι τους δηλαδή ἀγύρτες καί ἀπατεῶνες ἀποκρυφιστές. Ἀπό τήν δεύτερη αὐτή πλεκτάνη ξεκίνησε τό νῆμα πού ὁδήγησε στήν ἀποκάλυψη τῆς συνομωσίας. Αὐτός ὁ Παλλάδιος ἀνακρινόμενος ἀποκάλυψε τά πάντα, ἀκόμη καί τά ὀνόματα ὅσων συμμετεῖχαν στήν τελετή. Ἐπρόκειτο γιά τούς Φιδούστιο, Περγάμιο καί Εἰρηναῖο. Τά νέα ἔφθασαν στόν αὐτοκράτορα καί τόν ἐξόργισαν.

Κατά τόν Ζώσιμο:
«Πρός δέ ὀργήν ἄμετρον ὁ βασιλεύς ἀναστᾶς ὑπόπτως εἶχε πρός ἅπαντάς τους ἐπί φιλοσοφία τηνικαύτα διαβοήτους ἤ ἄλλως λόγοις ἐντεθραμμένους καί προσέτι τῶν ἐν τή αὐλή τιμωμένων τινάς? καί οὗτοι γάρ ὡς ἐπιβουλεύοντες τῷ βασιλεῖ προσηγγέλοντο? καί δή ἐπέμποντο πανταχόθεν οἰμωγαί καί ἁπάντων κοινός ὀδυρμός.» (4.14.2)
Οἱ ὑποψίες τοῦ αὐτοκράτορα στράφηκαν πρός ὅλους τους διάσημους φιλοσόφους καί ὅσους εἶχαν κάποιου εἴδους μόρφωση καί κάποιους ἀπό τόν αὐλικό περίγυρο. Ὅλοι κατηγορήθηκαν ὅτι συνωμοτοῦσαν ἐναντίον τοῦ βασιλιᾶ καί παντοῦ ἀκουγόταν θρῆνοι καί ὀδυρμός. Παρακάτω περιγράφονται οἱ πολιτικές διώξεις:
«Ἤν γάρ πλήρη τά μέν δεσμωτήρια τῶν μάτην οἰκούντων αὐτά, διά δέ τῶν ὁδῶν ἐφέρετο πλήθη πλείονα τῶν ἐν ταῖς πόλεσι καταλελειμένων? αἵ δέ τάς φυλακάς τῶν μάτην ἀγομένων ἐπιτετραμμέναι φυλαί πρός ἀσφάλειαν τῶν φυλαττομένων οὐκ ἀρκεῖν ὠμολογοῦν, δεδιέναι τέ μή πού γέ πολλῶ πλείους ὄντες ἐκβιάσαιντο φυγήν ἐαυτοῖς.» (4.14.3)
Τά δεσμωτήρια γέμισαν ἀπό ἀνθρώπους πού μάταια βρέθηκαν ἐκεῖ, καί στούς δρόμους σέρνονταν περισσότεροι ἀπό ὅσους ἀφήνονταν στό σπίτι τους. Οἱ φύλακες οἱ ἐπιφορτισμένοι μέ τήν ἀσφάλεια ὅσων κρατοῦνταν ἄδικα ὁμολογοῦσαν ὅτι δέν ἐπαρκοῦσαν, καί φοβόντουσαν μήπως ἀποδράσουν ἐπειδή ἦταν περισσότεροι.
«Καί οἱ μέν συκοφάνται δίχα πάντως ἀνεχώρουν κινδύνου, κατηγορεῖν ἀναγκαζόμενοι μόνον, οἱ δέ κρινόμενοι νῦν μέν ἐτιμῶντο θανάτου δίχα νομίμων ἐλέγχων, οἱ δέ τάς οὐσίας ἀπώλλυον, παίδας καί γυναίκας καί τήν ἄλλην συγγένειαν ἐσχάτη τύχη καταλιπόντες? ἤν γάρ τό σπουδαζόμενον ἐκ πολυτρόπων ἀσεβημάτων συλλογήν τῷ δημοσίω πολλῶν γενέσθαι χρημάτων.» (4.14.4)
Καί οἱ συκοφάντες ἀναχωροῦσαν χωρίς νά διατρέχουν κανένα κίνδυνο. Μόνο ἀναγκάζονταν νά κατηγοροῦν, ἐνῶ οἱ κατηγορούμενοι, ἄλλοι καταδικάζονταν σέ θάνατο δίχως νόμιμο ἔλεγχο, ἄλλοι ἔχαναν τίς περιουσίες τούς ἀφήνοντας σέ ἔσχατη φτώχια γυναῖκες, παιδιά, καί τούς ἄλλους συγγενεῖς. Διότι ἐξετάζονταν πῶς νά γεμίσει τό δημόσιο μέ χρήματα μέσω διαφόρων ἄνομων διαδικασιῶν.
«Πρῶτος μέν οὔν τῶν ἐπί φιλοσοφία γνωρίμων ἀνήρητο Μάξιμος, καί μετά τούτων ὁ ἐκ Φρυγίας Ἰλάριος ὡς δή χρησμόν τινά λοξόν εἰς τό σαφέστερον ἐρμηνεύσας, καί Σιμωνίδης ἐπί τούτω καί Πατρίκιος ὁ Λυδός καί ὁ ἐκ Καρίας Ἀνδρόνικος? ἤσαν δέ οὗτοι πάντες εἰς ἄκρον παιδείας ἐληλυθότες καί φθόνω μᾶλλον ἤ ψήφω δικαία κατεκρίθησαν.» (4.15.1)
Πρῶτος ἀπό τούς γνωστούς φιλοσόφους ἐκτελέστηκε ὁ Μάξιμος, μετά ὁ Ἰλάριος ἀπό τήν Φρυγία, ὁ ὁποῖος κάποτε εἶχε ἑρμηνεύσει ἕναν πολύ δύσκολο χρησμό, καί ὁ Σιμωνίδης καί ὁ Πατρίκιος ὁ Λυδός καί ὁ Ἀνδρόνικος ἀπό τήν Καρία. Αὐτοί ὅλοι εἶχαν ἀποκτήσει ἀνώτερη παιδεία καί μᾶλλον ἀπό φθόνο καταδικάστηκαν καί ὄχι ἀπό νόμιμη αἰτία.
«Οὕτω δέ ὁμού πάντα συνεταράττετο ὥστε καί τῶν προστυχόντων τάς οἰκίας ἐπεισιέναι μετά πλήθους ἀνέδην τούς συκοφάντας, καί τούς ἀπαντώντας ἁρπάζειν, ἐκδιδόναι δέ τοῖς φονεύειν ἅπαντας καί δίχα κρίσεως τεταγμένοις? τῶν δέ ἀτοπημάτων ἤν κολοφών Φῆστος, ὄν εἰς πᾶν εἶδος ὠμότητος πρόχειρον ὄντα τῆς Ἀσίας ἀνθύπατον ὁ βασιλεύς ἔστειλεν, ὡς ἄν μηδείς τῶν περί λόγους ἐσπουδακότων ἀπολειφθείη? καί εἰς ἔργον ἤει τό βούλευμα.» (4.15.2)
Μέ αὐτόν τόν ἴδιο τρόπο τά πάντα συγκλονίζονταν, ὥστε οἱ συκοφάντες μαζί μέ πλῆθος νά μπαίνουν σέ ὅποιο σπίτι τύχαινε, καί ὅσους συναντοῦσαν ν' ἁρπάζουν καί νά τόν παραδίδουν στόν δήμιο καί νά ἐκτελεῖτε χωρίς δίκη. Ἐπικεφαλῆς τῶν παρατυπιῶν ἦταν ὁ Φῆστος, ὁ ὁποῖος ἦταν πρόθυμος γιά κάθε εἴδους ὠμότητας καί γι' αὐτό ὁ βασιλιάς τόν ἔστειλε ἀνθύπατο στήν Ἀσία, ὥστε νά μήν ἀπομείνει κανείς ἀπό τούς μορφωμένους. Καί ἡ διαταγή ἐκτελέστηκε.
«Πάντας γάρ ὁ Φῆστος ἀναζητήσας, οὖς μέν εὖρεν ἀκρίτως ἀπέκτεινε, τούς δέ λοιπούς ὑπερόριον ἐαυτοῖς φυγήν ἠνάγκασεν ἐπιθεῖναι? καί ἡ μέν ἐκ τῆς κατά Θεόδωρον αἰτίας συμβάσα ταῖς πόλεσι συμφορά ταύτην ἔσχε τήν τελευτήν.» (4.15.3)
Διότι ὁ Φῆστος τούς ἀναζήτησε ὅλους, καί ὅσους βρῆκε τούς ἐκτέλεσε χωρίς δίκη, ἐνῶ τούς ὑπόλοιπούς τους ἀνάγκασε νά φύγουν στήν ἐξορία ἀπό μόνοι τους. Κι ἔτσι ἡ συμφορά πού συνέβη ἐξαιτίας τοῦ Θεόδωρου στίς πόλεις αὐτό τό ἀποκορύφωμα εἶχε.

β. Ἡ ἀφήγηση τοῦ Ἀμμιανοῦ Μαρκελλίνου.
Ἀκολουθεῖ ἡ συνέχεια τοῦ κειμένου τοῦ Ἀμμιανοῦ Μαρκελλίνου, ὁ ὁποῖος ἀφηγεῖται τά γεγονότα αὐτά δίνοντας περισσότερες πληροφορίες:
«7. Ὁ Φιδούστιος συνελήφθη ἄμεσα (διότι ἔτυχε νά εἶναι παρών), καί ἀφοῦ μεταφέρθηκε στά κρυφά ἐνώπιόν του αὐτοκράτορα, ὅταν ἦρθε σέ ἀντιπαράθεση μέ τόν πληροφοριοδότη, δέν προσπάθησε μέ ἄρνηση νά θέσει ὑπό ἀμφισβήτηση ὅ,τι εἶχε ἀποκαλυφθεῖ, ἀλλά ξεσκέπασε τήν ἄθλια σκευωρία, ὁμολογώντας μέ λόγια σταράτα ὅτι ὁ ἴδιος μαζί μέ τόν Ἰλαρίωνα καί τόν Πατρίκιο, ἄνδρες ἐκπαιδευμένους στήν τέχνη τῆς μαντείας, ἀπό τούς ὁποίους ὁ Ἰλαρίωνας εἶχε πληρώσει ὑψηλές θέσεις στό παλάτι, εἶχαν προβεῖ σέ διαβουλεύσεις γιά τούς μελλοντικούς κατόχους της αὐτοκρατορίας? ὅτι εἶχαν ἐρωτήσει τίς Μοῖρες μέσω ἀποκρυφιστικῶν τεχνῶν καί τούς εἶχαν ἀποκαλύψει τό ὄνομα ἑνός ἔξοχου αὐτοκράτορα, προειδοποιώντας τούς ταυτόχρονα ὅτι τραγικό τέλος περίμενε ὅσους ἐρευνοῦσαν αὐτούς τούς οἰωνούς.
8. Καί καθώς δίσταζαν, ἀνίκανοι ν' ἀποφασίσουν ποιός ἦταν ἀνώτερος ἀπό ὅλους στόν δυναμισμό τοῦ μυαλοῦ, ἐμφανίστηκε ὁ Θεόδωρος, ἄνθρωπος πού εἶχε διαπρέψει ἀπό ὅλους τους ἄλλους καί εἶχε ἤδη φτάσει στήν δεύτερη τάξη τῶν γραμματέων. Καί πραγματικά ἄξιζε τήν φήμη πού τοῦ εἶχαν προσάψει, διότι καταγόταν ἀπό ἀρχαία καί ἐπιφανῆ οἰκογένεια τῆς Γαλατίας, εἶχε μορφωθεῖ ἀπό τήν παιδική του ἡλικία, ἐξεῖχε γιά τήν σεμνότητα, τήν σύνεση, τήν ἀνθρωπιά, τήν εὐγένεια καί τίς γραμματικές του γνώσεις. Πάντοτε διέπρεπε στίς θέσεις πού κατεῖχε, καί ἦταν ἐξίσου ἀγαπητός στά ὑψηλά καί στά χαμηλά στρώματα, καί ἦταν σχεδόν τό μόνο ἄτομο, τοῦ ὁποίου ἡ γλώσσα δέν ἦταν βίαιη, ἀλλά πρόσεχε πάντοτε τί θά πεῖ, χωρίς ὅμως νά τόν σταματά ὁ φόβος τοῦ κινδύνου.
9. Ὁ Φιδούστιος, πού βασανίσθηκε τόσο σκληρά, πού ἔφθασε στά πρόθυρα τοῦ θανάτου, πρόσθεσε, ὅτι γιά ὅλα ὅσα εἶχε δηλώσει, εἶχε ἔρθει σέ ἐπαφή μέ τόν Θεόδωρο μέσω τοῦ Εὐκαίριου, ἀνθρώπου μέ πολλά συγγραφικά κατορθώματα, καί ὑψηλή φήμη. Πραγματικά, πρίν λίγο καιρό εἶχε ὑπηρετήσει στήν Ἀσία μέ τό ἀξίωμα τοῦ πρό-πρεφέκτους.
10. Ὁ Εὐκαίριος κλείσθηκε στήν φυλακή, καί ὅταν μία ἀναφορά τῶν ὅσων εἶχαν συμβεῖ παρουσιάστηκε στόν αὐτοκράτορα, ὡς συνήθως, ἡ ἐκπληκτική του ἀγριότητα ἐξεράγη, πιό ἀχαλίνωτη ἀπό ποτέ, ὡς φλεγόμενος δαυλός, πού τρέφεται ἀπό τήν κολακεία πολλῶν προσώπων, εἰδικά του Μόδεστου, ἐκείνη τήν ἐποχή ἔπαρχου τοῦ πραιτωρίου.
11. Αὐτός καθημερινά ἀνήσυχος ἀπό τόν φόβο μήπως ἀντικατασταθεῖ, ἐπιφόρτισε ὁ ἴδιος τόν ἑαυτό του μέ τό ἔργο τοῦ κατευνασμοῦ τοῦ Οὐάλη, ἀνθρώπου ἀγροίκου καί μᾶλλον ἁπλοῦ χαρακτήρα, μέ τό νά τόν τέρπει μέ κάθε εἴδους συγκαλυμμένης κολακείας, ἀποκαλώντας τήν ἄξεστη γλώσσα του καί τίς ἀγενεῖς ἐκφράσεις τοῦ «ἄνθη τῆς Κικερώνειας εὐφράδειας». Γιά ν' ἀνεβάσει τήν ματαιοδοξία τοῦ (Οὐάλη) ψηλότερα, θά μποροῦσε νά τοῦ ὑποσχεθεῖ τόν οὐρανό καί τ' ἄστρα, ἄν τό ἐπιθυμοῦσε.
12. Ἔτσι διατάχθηκε νά συλληφθεῖ ὁ Θεόδωρος ἀμέσως, ὁ ὁποῖος ἦταν νά μεταβεῖ στήν Κωνσταντινούπολη γιά κάποιες ἰδιωτικές του ὑποθέσεις, καί νά προσαχθεῖ στό δικαστήριο. Καί καθώς αὐτός βρίσκονταν ἀκόμη καθ' ὁδόν, ὡς ἀποτέλεσμα τῶν ποικίλων πληροφοριῶν καί δικῶν πού συνεχίζονταν μέρα καί νύχτα, πλῆθος ἀνθρώπων σύρονταν βίαια ἀπό τίς πιό ἀπομακρυσμένες μεταξύ τους ἐπαρχίες - ἄνθρωποι ἐπιφανεῖς τόσο ὡς πρός τήν καταγωγή, ὅσο καί ὡς πρός τήν ἐξουσία.
13. Οἱ δημόσιες φυλακές, γεμάτες τώρα ἀπό κόσμο, δέν μποροῦσαν νά δεχθοῦν ὅλους τους ἀνθρώπους πού τίθονταν σέ περιορισμό σέ αὐτές, ἐνῶ οἱ ἰδιωτικές κατοικίες γέμισαν ἐξίσου ἀσφυκτικά, διότι κάθε ἄνθρωπος ἦταν φυλακισμένος, καί καθένας ἀνατριχίαζε στήν σκέψη τοῦ πότε θά ἔρθει ἡ σειρά ἡ δική του ἤ τῶν στενῶν συγγενῶν του.
14. Τελικά ἀφίχθη ὁ Θεόδωρος θρηνολογώντας, μισοπεθαμένος ἀπό τόν φόβο του. Καί καθώς κρατήθηκε κρυμμένος σέ κάποια ἀσαφῆ θέση στά πέριξ, καί τά πράγματα προετοιμάζονταν γιά τήν ἐπικείμενη ἐξέτασή του, ἤχησε ἡ σάλπιγγα τῆς στάσης.
15. Καί ἐπειδή ὁ ἄνθρωπος πού ἐν ἐπιγνώσει τοῦ προσπερνᾶ γεγονότα εἶναι ἐξίσου ἄπιστος ἱστορικός μέ αὐτόν πού ἐφευρίσκει συγκυρίες πού ποτέ δέν συνέβησαν, δέν ἀρνούμαστε (αὐτό πού εἶναι ἀναμφισβήτητο) ὅτι ἡ ἀσφάλεια τοῦ Οὐάλη εἶχε συχνά στό παρελθόν δεχθεῖ ἐπιθέσεις ἀπό κρυφούς μηχανισμούς, καί τώρα βρισκόταν στόν μεγαλύτερο δυνατό κίνδυνο.
16. Διότι μία μέρα, ἐνῶ ἔπαιρνε ἕναν ἀπογευματινό ὑπνάκο, σέ κάποιο σκιερό μέρος μεταξύ Ἀντιόχειας καί Σελεύκειας, δέχθηκε ἐπίθεση ἀπό τόν Σαλούστιο, ἀξιωματικό τῶν Σκουταρίων? καί σέ κάποιες ἄλλες περιπτώσεις εἶχαν δολοπλοκήσει ἐναντίον τοῦ διάφοροι, ἀπό τά προδοτικά σχέδια τῶν ὁποίων ξέφυγε μόνο καί μόνο διότι ἡ ἀκριβής στιγμή τοῦ θανάτου τοῦ εἶχε ἀποφασιστεῖ τήν στιγμή τῆς γέννησής του ἀπό τό Πεπρωμένο.
17. (παραδείγματα ἀπό τό παρελθόν)
18. Ὁ Οὐάλης, λοιπόν, θά μποροῦσε νά δικαιολογηθεῖ πού ἔπαιρνε κάθε προφύλαξη νά ὑπερασπιστεῖ τήν ζωή του, τήν ὁποία ἐπιβουλεύονταν οἱ προδότες. Ἀλλά ὑπῆρξε ἀσυγχώρητο λάθος του, πού ἐξαιτίας τῆς τυραννικῆς του ὑπερηφάνειας, αὐτός, μέ σπουδή καί ἀπερίσκεπτη καί κακόβουλη δίωξη, τιμώρησε μέ τήν ἴδια αὐστηρότητα ἀθώους καί ἔνοχους ἀδιακρίτως. Κι ἐνῶ οἱ δικαστές ἀμφέβαλλαν γιά τήν ἐνοχή τους, ὁ αὐτοκράτορας εἶχε ἀποφασίσει γιά τήν τιμωρία τους, καί πολλοί ἔμαθαν ὅτι καταδικάστηκαν πρίν μάθουν ὅτι κατηγοροῦνται.
19. Ἀλλά ἡ πεισματώδης ἀποφασιστικότητα τοῦ ἐνισχύθηκε διότι ἔλαβε κέντρισμα ἀπό τήν φιλαργυρία του, καί αὐτό ἐπίσης ἀπό αὐτούς πού τήν ἐποχή ἐκείνη περιτριγύριζαν τό παλάτι, κι ἔψαχναν συνεχῶς νέες πηγές κέρδους. Ἐνῶ ἐάν σέ κάποια σπάνια περίπτωση γίνονταν νύξη γιά ἀνθρωπιά, τήν τιτλοφοροῦσαν χαλαρότητα. Καί μέ τίς αἰμοδιψεῖς κολακεῖες τούς διέστρεψαν τήν ἀποφασιστικότητα ἑνός ἀνθρώπου πού βάσταζε τίς ζωές τῶν ἄλλων στήν ἄκρη τῶν χειλιῶν, κατευθύνοντας τήν στήν χειρότερη κατεύθυνση, κάνοντας ἐπίθεση σέ ὅλα μέ ἀπρεπῆ σύγχυση, ἐνῶ ζητοῦσαν νά κατορθώσουν τήν ὁλοκληρωτική καταστροφή τῶν πιό πλούσιων οἴκων.
20. Διότι ὁ Οὐάλης ἦταν ἄνθρωπος ἐπιρρεπής καί ἀνοικτός στίς προσεγγίσεις προδοτῶν συμβούλων, ὄντας μολυσμένος μέ δύο κακίες τοῦ ἄτακτου χαρακτήρα του: πρῶτον, ὅτι ὅταν ντρέπονταν πού εἶχε θυμώσει, αὐτή ἡ ντροπή ἐκδηλωνόταν ὡς μή ἀνεκτή λύσσα? καί δεύτερον ὅτι οἱ ἱστορίες τίς ὁποῖες, μέ τήν εὐκολία πρόσβασης στόν καθένα ξεχωριστά, ἄκουγε ὡς μυστικούς ψίθυρους, τίς ἐκλάμβανε ἀμέσως ὡς βέβαιες καί ἀληθινές, διότι ἡ μεγάλη ἰδέα του γιά τήν αὐτοκρατορική ἀξιοπρέπεια δέν τοῦ ἐπέτρεπε νά ἐξετάζει ἄν ἦταν ἔτσι τά πράγματα.
21. Τό ἀποτέλεσμα ἦταν, κάτω ἀπό τήν ἐμφάνιση τῆς περιβολῆς, πλήθη ἀνθρώπων ἐκδιώχθηκαν ἀπό τίς οἰκίες τους καί στάλθηκαν στήν ἐξορία: καί ἡ περιουσία τούς δημεύτηκε στό δημόσιο θησαυροφυλάκιο, καί μετά τήν ἅρπαξε γιά προσωπική του χρήση. Ἔτσι οἱ ἰδιοκτῆτες μετά τήν καταδίκη τους δέν εἶχαν τά μέσα γιά τήν διαβίωση, καί ἀναγκάστηκαν νά ζητιανεύουν, κι ἐξαντλήθηκαν μέ τίς καταπονήσεις τῆς ἀθλιότατης ἔνδειας. Γιά τόν φόβο τῆς ὁποίας ἔνδειας, ἐκεῖνος ὁ παλιός σοφός ποιητής Θεογνις6 συμβουλεύει τόν ἄνθρωπο νά ὁρμήσει στήν θάλασσα.
22. Ἀκόμη καί ἄν κάποιος θεωροῦσε, ὅτι αὐτές οἱ προτάσεις εἶναι σέ μερικές περιπτώσεις σωστές, ὅμως ἦταν σίγουρα μία μισητή αὐστηρότητα. Καί ἀπό αὐτήν τήν συμπεριφορά τοῦ παρατηρήθηκε ὅτι εἶναι σωστό τό ἀξίωμα πού λέει: «δέν ὑπάρχει καταδίκη περισσότερο σκληρή ἀπό αὐτήν πού, ἐνῶ φαίνεται ἐπιεικής, εἶναι στήν πραγματικότητα σκληρή».
23. Γι' αὐτό καί οἱ μάγιστροι καί ὁ ἔπαρχος τοῦ πραιτωρίου, οἱ ὁποῖοι ἐπιφορτίστηκαν μέ τήν διενέργεια αὐτῶν τῶν ἐρευνῶν, ἔχοντας συγκεντρωθεῖ, οἱ τροχοί τῶν βασανιστηρίων ἑτοιμάστηκαν, καί τά βαρίδια, καί τό μολύβι, καί τό φραγγέλιο, καί ἄλλα μηχανήματα βασανισμοῦ. Καί ὅλοι οἱ τόποι ἀντηχοῦσαν ἀπό τόν τρόμο τῆς σκληρῆς φωνῆς τῶν ἐκτελεστῶν, καί τίς κραυγές πού ἐκστομίζονταν ἀνάμεσα στίς κλαγγές τῶν ἁλυσίδων: «Κράτα τόν», «κάν' τόν νά σωπάσει», «ζούλα τόν» καί ἄλλες φωνές πού ἐκστομίζονταν ἀπό τούς λειτουργούς αὐτῶν τῶν μισητῶν καθηκόντων.
24. Καί ἀφοῦ εἴδαμε πλήθη νά καταδικάζονται σέ θάνατο, μετά πού ἄντεξαν τά σκληρά βασανιστήρια, τά πάντα μπλέχτηκαν σέ ἀπόλυτη σύγχυση ὡς ἄν σέ τέλειο σκοτάδι, διότι ἡ πλήρης ἀνάμνηση ὅλων ὅσων συνέβησαν τότε μου διαφεύγει ὡς ἕνα βαθμό, θά σχολιάσω σύντομα, ὅ,τι θυμᾶμαι.
25. Ἀνάμεσα στούς πρώτους πού κλήθηκαν μπροστά στήν δικαστική ἕδρα, ἦταν ὁ Περγάμιος, ὁ ὁποῖος, ὅπως ἀναφέραμε, καταδόθηκε ἀπό τόν Παλλάδιο, ὁ ὁποῖος τόν κατηγόρησε ὅτι εἶχε φτάσει στήν πρόγνωση συγκεκριμένων γεγονότων μέσω κακόβουλων ἐπωδῶν. Καθώς ἦταν ἄνθρωπος ἔξοχης εὐφράδειας καί πολύ πιθανόν νά ἔλεγε ἐπικίνδυνα πράγματα, καί μετά πού τοῦ ἔγιναν κάποιες πολύ τετριμμένες ἐρωτήσεις, βλέποντας ὅτι οἱ δικαστές δίσταζαν ποιές ἐρωτήσεις νά κάνουν πρῶτα καί ποιές ὕστερα, ἄρχισε ὁ ἴδιος τήν ἀγόρευση σέ ἔντονο ὕφος καί θαρραλέα, καί ξεστομίζοντας τά ὀνόματα μέ δυνατή φωνή καί χωρίς παύση, κατονόμασε μερικές χιλιάδες προσώπων, ὡς συνεργούς του, ἀπαιτώντας νά προσαχθοῦν καί νά κατηγορηθοῦν ἄτομα ἀπό κάθε γωνιά τῆς αὐτοκρατορίας, μέχρι τῆς ἀκτές τοῦ Ἀτλαντικοῦ. Ἡ τακτική νά φανεῖ ἔτσι ὅτι συντάσσονταν μέ αὐτούς ἦταν κοπιαστική. Ἔτσι τόν καταδίκασαν σέ θάνατο? καί στήν συνέχεια καταδίκασαν καί στρατιές ἀπό ἄλλους σέ θάνατο, μέχρι πού ἔφτασαν στήν ὑπόθεση τοῦ Θεόδωρου, ἡ ὁποία θεωρήθηκε, μετά τό θέμα τῶν Ὀλυμπιακῶν ἀγώνων, ὡς ἐπιστέγασμα ὅλων.
26. Τήν ἴδια μέρα μεταξύ ἄλλων, συνέβη καί τό ἑξῆς μελαγχολικό γεγονός: ὁ Σαλίας, πού μέχρι πρίν λίγο καιρό ἦταν ὁ ἐπικεφαλῆς θησαυροφύλακας στή Θράκη, ὅταν ἦταν νά βγεῖ ἀπό τήν φυλακή γιά ν' ἀκουσθεῖ ἡ ὑπόθεσή του, τήν ὥρα πού ἔβαζε τά παπούτσια του, σάν νά καταλήφθηκε ἀπό τρόμο γιά τήν ἐπικείμενη καταστροφή, πέθανε στά χέρια τῶν δεσμοφυλάκων του.
27. Ἔτσι ὅταν ἄνοιξαν τά δικαστήρια καί οἱ δικαστές ἐξέθεσαν τίς διατάξεις τοῦ νόμου, ἄν καί, σέ συμφωνία μέ τήν ἐπιθυμία τοῦ αὐτοκράτορα, μετρίασαν τήν αὐστηρότητα τῶν κατηγοριῶν πού προσήχθησαν ἐνώπιόν τους, ἕνας γενικός συναγερμός ἀναστάτωσε τόν κόσμο. Διότι ὁ Οὐάλης εἶχε τώρα ἀπομακρυνθεῖ ἐντελῶς ἀπό κάθε αἴσθημα δικαίου, καί εἶχε γίνει τόσο ἀπόλυτος στήν πρόκληση ζημιᾶς, πού ἦταν σάν ἄγριο θηρίο στό ἀμφιθέατρο. Καί ἄν κανείς ἀπό αὐτούς πού εἶχαν σταλεῖ στό δικαστήριο δραπέτευε, λυσσομανοῦσε πέρα ἀπό κάθε αὐτοσυγκράτηση.
28. Σύντομα ὁ Πατρίκιος καί ὁ Ἰλαρίων ἦρθαν ἐνώπιόν του δικαστηρίου, καί διατάχθηκαν νά ἀπαριθμήσουν ὅλες τίς πράξεις τους. Καθώς οἱ καταθέσεις τούς διέφεραν λίγο στήν ἀρχή, διατάχθηκε νά ὁδηγηθοῦν στά βασανιστήρια, καί σέ λίγο ὁ τρίποδας τόν ὁποῖον εἶχαν χρησιμοποιήσει προσκομίσθηκε. Καί αὐτοί, ἔχοντας ὑποβληθεῖ στήν μεγαλύτερη ἀκρότητα, ἔδωσαν ἀληθινή κατάθεση ὅλης της ὑπόθεσης ἀπό τήν ἀρχή. Πρῶτα μίλησε ὁ Ἰλαρίων ὡς ἀκολούθως:
29. «Κατασκευάσαμε, ἐξοχότατοι δικαστές, κάτω ἀπό τούς χειρότερους οἰωνούς αὐτόν τόν τρίποδα, αὐτόν τόν μικρό ἀτυχῆ τρίποδα πού βλέπετε, παρόμοιο μέ αὐτόν στούς Δελφούς, φτιάχνοντας τόν ἀπό κλαδιά δάφνης, καί ἔχοντας καθιερώσει αὐτόν μέ ἀναθέματα ἀπό μυστηριακούς στίχους, καί πολλές διακοσμήσεις καί ἐπαναλαμβανόμενες τελετές, τόν μεταφέραμε ἐπιτέλους. Καί τόν τρόπο μέ τόν ὁποῖο τόν κινήσαμε, τόν συμβουλευτήκαμε ὅπως συμβαίνει συχνά σέ τέτοιες ὑποθέσεις ὡς ἀκολούθως:
30. «Τοποθετήθηκε στό μέσο ἑνός κτιρίου, ἐξαγνίσθηκε ἀπ' ὅλες τίς πλευρές μέ ἀρώματα τῆς Ἀραβίας, κι ἕνα στρογγυλό πιάτο τοποθετήθηκε πάνω του, κατασκευασμένο ἀπό διαφορετικό μέταλλο. Στήν ἐξωτερική πλευρά χαράχθηκαν τά 24 γράμματα τῆς ἀλφαβήτου μέ μεγάλη δεξιοτεχνία, χωρισμένα τό ἕνα ἀπό τ' ἄλλο μέ ἀποστάσεις μετρημένες μέ μεγάλη ἀκρίβεια.
31. « Μετά ἕνα ἄτομο ντυμένο μέ λινά ἐνδύματα καί ὑποδημένο μέ λινές παντόφλες, μέ ἕνα μικρό λινό καπέλο στό κεφάλι του, κρατώντας στά χέρια τοῦ κλαδάκια ἀπό ἱεροβότανο ὡς φυτό καλοῦ οἰωνοῦ, μέ κατάλληλους στίχους, ἐξευμένισε τήν θεότητα πού προεδρεύει ἐπί τῶν χρησμῶν, κι ἔτσι πῆρε τήν στάση τοῦ δίπλα στό πιάτο, σύμφωνα μέ ὅλους τους κανόνες τῆς τελετουργίας. Τότε πάνω ἀπό τόν τρίποδα ἐξισορρόπησε ἕνα δακτυλίδι, τό ὁποῖο κρατοῦσε κρεμασμένο ἀπό λιναρένιο σπάγκο μέ ἐξαιρετική ἐπιδεξιότητα, καί τό ὁποῖο εἶχε καθαγιασθεῖ μέ μυστικιστικές τελετουργίες. Καί καθώς τό δακτυλίδι ἄγγιζε καί ἀναπηδοῦσε τά διάφορα γράμματα, τά ὁποῖα ἐξακολουθοῦσαν νά διατηροῦν τήν ἀπόσταση μεταξύ τους, ἐφτίαξε μέ αὐτά τά γράμματα, μέ τήν σειρά πού τά ἄγγιξε, στίχους σέ ἡρωικό μέτρο, ἀπαντώντας τά ἐρωτήματα πού εἴχαμε θέσει. Οἱ στίχοι ἦταν ἐπίσης τέλειοι σέ μέτρο καί ρυθμό, ὅπως οἱ ἀπαντήσεις τῆς Πυθίας οἱ τόσο φημισμένες, ἤ ἐκεῖνες τῶν Βραγχίδων7.
32. «Τότε, ὅταν ρωτήσαμε ποιός θά διαδεχθεῖ τόν τωρινό αὐτοκράτορα, ἐφόσον εἰπώθηκε ὅτι θά ἦταν ἄτομο μέ περιβόητα κατορθώματα, τό δακτυλίδι ἀναπήδησε, καί ἄγγιξε τίς δύο συλλαβές ΘΕΟ? καί μετά καθώς προσέθεσε ἀκόμη ἕνα γράμμα, κάποιος ἀπό τούς παρακαθήμενους ἰσχυρίστηκε ὅτι ὁ Θεόδωρος ὑποδεικνύονταν ἀπό τίς ἀναπόφευκτες διαταγές τῆς Μοίρας. Δέν κάναμε περαιτέρω ἐρωτήσεις ἐπικεντρώνοντας τήν σκέψη μας στό θέμα: διότι μᾶς ἦταν ξεκάθαρο ὅτι αὐτός ἦταν ὁ προορισμένος.
33. Καί ὅταν ἐξέθεσε μέ ἀκρίβεια τά σχετικά μέ αὐτήν τήν ὑπόθεση στά μάτια τῶν δικαστῶν, προσέθεσε μέ ἀγαθή προαίρεση, ὅτι ὁ Θεόδωρος δέν ἤξερε τίποτα ἐπί τοῦ θέματος. Ὅταν ρωτήθηκαν, ἄν οἱ προφῆτες πού τούς εἶχαν συμβουλεύσει, τούς ἔδωσαν καμιά πρόγνωση ἀπό τά τωρινά δεινά, ἀποκρίθηκαν μέ αὐτούς τούς πολύ γνωστούς στίχους, οἱ ὁποῖοι ξεκάθαρα ἀναγγέλλουν ὅτι ἡ ἐμπλοκή τους μέ τήν ἔρευνα αὐτῶν τῶν φοβερῶν μυστικῶν θά τούς κόστιζε τήν ζωή τους. Ἐν τούτοις, προσέθεσαν, οἱ Ἐρινύες ἐξίσου ἀπειλοῦσαν τούς ἴδιους τους δικαστές, καί ἐπίσης τόν αὐτοκράτορα, πνέοντας σφαγή καί κόλαση φωτιᾶς ἐναντίον τους. Θά εἶναι ἀρκετό νά καταγράψουμε τούς τρεῖς τελευταίους στίχους:
"Οὐ μᾶν νηποινίγε σόν ἔσσεται αἷμα, καί αὐτοίς
Τισιφόνη βαρυμῆνις ἐφοπλίσσει κακόν οἴτον
Ἐν πεδίοισι Μίμαντος ἀγαιομένοιο Ἄρηος8"
Ὅταν διάβασε αὐτούς τούς στίχους, βασανίσθηκαν καί οἱ δύο μέ αὐστηρότητα, καί τούς μετέφεραν νεκρούς.
34. Στήν συνέχεια, ὅτι ὅλο τό ἐργαστήριο τῆς διαφθορᾶς ἔπρεπε ν' ἀποκαλυφθεῖ στόν κόσμο, ἱκανός ἀριθμός ἀνθρώπων κάποιας τάξης συνελήφθησαν, μερικοί ἀπό τούς ὁποίους ἦταν αὐθεντικοί παρακινητές της ὑπόθεσης. Καί ὅταν ὁ καθένας, κοιτάζοντας μόνο τήν προσωπική του ἀσφάλεια, ζητοῦσε νά στρέψει τήν καταστροφή πού τόν ἀπειλοῦσε πρός ἄλλο σημεῖο, μέ τήν ἄδεια τῶν δικαστῶν, ὁ Θεόδωρος ἀπευθύνθηκε πρός τήν ἕδρα. Πρῶτα ἀπ' ὅλα ταπείνωσε τόν ἑαυτό τοῦ ἱκετεύοντας συγχώρηση? στήν συνέχεια, ἀναγκασμένος ν' ἀπαντήσει μέ περισσότερη ἀκρίβεια στίς κατηγορίες, ἀπέδειξε, ὅτι μετά πού ἐνημερώθηκε γιά τό ὅλο θέμα ἀπό τόν Εὐκαίριο, ἀποτράπηκε ἀπό τόν ἴδιο νά τό ἀναφέρει στόν αὐτοκράτορα, καθώς εἶχε συχνά προσπαθήσει νά κάνει: ἀφοῦ ὁ Εὐκαίριος ἐπιβεβαίωσε ὅτι δέν ξεπηδοῦσε ἀπό παράνομη ἐπιθυμία τῆς βασιλείας, ἀλλά ἀπό κανονισμένο νόμο τῆς ἀναπόφευκτης μοίρας, σίγουρα θά ἐρχόταν νά περάσει.
35. Ὁ Εὐκαίριος, ὅταν βασανίστηκε σκληρά, ἐπιβεβαίωσε αὐτήν τήν δήλωση μέ τήν ὁμολογία του. Τά γράμματά του χρησιμοποιήθηκαν γιά νά καταδικαστεῖ ὁ Θεόδωρος, γράμματα, τά ὁποῖα εἶχε γράψει στόν Ἰλαρίωνα, γεμάτα ἔμμεσες νύξεις, καί ἔδειχναν ὅτι εἶχε συλλάβει μία βέβαιη ἐλπίδα τέτοιου εἴδους γεγονότων ἀπό τίς προφητεῖες τῶν μάντεων? καί δέν ἔκλινε στήν καθυστέρηση, ἀλλά ἔψαχνε τήν εὐκαιρία νά πετύχει τό ἀντικείμενο τῶν πόθων του.
36. Μετά τήν ἀναπαράσταση αὐτῶν τῶν γεγονότων, οἱ κρατούμενοι μετακινήθηκαν? καί ὁ Εὐτρόπιος πού τήν ἐποχή ἐκείνη διοικοῦσε τήν Ἀσία μέ τόν βαθμό τοῦ Ἀνθύπατου, ἔχοντας ἀναμιχθεῖ στήν κατηγορία ὡς ὁ δικός τους φατριαστής, μολαταύτα ἀπαλλάχθηκε ? ἔχοντας ἀθωωθεῖ ἀπό τόν Πασίφιλο τόν φιλόσοφο, ὁ ὁποῖος, ἄν καί βασανίσθηκε σκληρά γιά νά ἐνοχοποιήσει τόν Εὐτρόπιο μέ κακόβουλο ψέμα, δέν ἔγινε μπορετό νά μετακινηθεῖ ἀπό τήν σφριγηλή του ἀποφασιστικότητα καί τό ψυχικό του σθένος.
37. Σέ αὐτό συνέβαλε καί ὁ φιλόσοφος Σιμωνίδης, ἕνας νεαρός, ἀλλά ἐντελῶς ἀλύγιστα ἐνάρετος ἀπό ὅλους τους ἀνθρώπους τῆς ἐποχῆς μας. Μία πληροφορία κυκλοφόρησε ἐναντίον του, ὅτι ἦταν ἐνήμερος γιά τό τί συνέβαινε ἀπό τόν Φιδούστιο, καθώς εἶδε ὅτι ὁ σκοπός τοῦ ἑξαρτιόνταν, ὄχι ἀπό τήν ἀλήθειά του, ἀλλά ἀπό τήν θέληση ἑνός ἀνδρός, δήλωσε ὅτι γνώρισε ὅλους τους ἰσχυρισμούς, ἀλλά εἶχε ἀποφύγει νά τό ἀναφέρει, ἀπό σεβασμό στόν χαρακτήρα του πού ἐπιδίωκε τήν σταθερότητα.
38. Ὅταν ὅλα τά θέματα διερευνήθηκαν μέ ἀκρίβεια, ὁ αὐτοκράτορας, σέ ἀπάντηση στήν αἴτηση πού τοῦ ἀπευθύνθηκε ἀπό τούς δικαστές, διέταξε νά καταδικαστοῦν ὅλοι καί νά ἐκτελεστοῦν ἄμεσα: καί δέν ἦταν χωρίς ἀνατριχίλα τό λυπηρό θέαμα πού θωροῦσε τό ἀτέλειωτο πλήθος γεμίζοντας τόν ἀέρα μέ οἰμωγές (καθώς ἔβλεπαν τήν μιζέρια τοῦ καθένα ξεχωριστά νά ἀπειλεῖ ὅλη τήν κοινότητα μέ παρόμοια μοίρα), ὅταν ὅλος ὁ ἀριθμός τῶν κατηγορουμένων, ἐκτός του Σιμωνίδη, ἐκτελέστηκαν σέ μελαγχολική ἀτμόσφαιρα. Ὁ Σιμωνίδης ἐπιφυλάχθηκε νά καεῖ ζωντανός μέ τήν ταχεία ἀπόφαση ἑνός βάρβαρου δικαστῆ, πού ἐξαγριώθηκε μέ τήν ἀξιοπρεπῆ ἐπιμονή του.
39. Καί αὐτός, ἐγκαταλείποντας τήν ζωή ὡς αὐταρχική ἀφέντρα, καί ἀψηφώντας τήν ξαφνική καταστροφή πού ἐπῆλθε σέ αὐτόν, κάηκε χωρίς ἴχνος φόβου? μιμούμενος στόν θάνατό του τόν φιλόσοφο Περεγκρίνο, τόν ἐπονομαζόμενο Πρωτέα, ὁ ὁποῖος ἔχοντας ἀποφασίσει ν' ἀφήσει τόν κόσμο, στά ἀνά πενταετία παιχνίδια τῆς Ὀλυμπίας, στήν θέα ὅλης της Ἑλλάδας, σκαρφάλωσε σέ ἕναν νεκρικό σωρό πού εἶχε χτίσει ὁ ἴδιος, κι ἐκεῖ κάηκε ζωντανός.
40. Μετά τόν θάνατό του τίς ἑπόμενες μέρες, ἕνα ἀτέλειωτο πλῆθος ἀπό ὅλες τίς τάξεις, τῶν ὁποίων τά ὀνόματα θά ἦταν ἐπίπονος στόχος ν' ἀπαριθμηθοῦν, ἔχοντας καταδικαστεῖ ἐξαιτίας συκοφαντίας, ἔχοντας ξηλωθεῖ ἀπό τούς ἐκτελεστές, ἀφοῦ πρῶτα ἐξαντλήθηκαν ἀπό κάθε ἀπερίγραπτο βασανιστήριο. Μερικοί ἐκτελέστηκαν χωρίς στιγμή ἀνάπαυλας ἤ καθυστέρησης, ἐνῶ τό ἐρώτημα ἀκόμα αἰωροῦνταν, ἄν ἦταν ἄξιοι τιμωρίας ἤ ὄχι? στήν πραγματικότητα, ἄνθρωποι σφαγιάστηκαν σάν πρόβατα σέ κάθε κατεύθυνση.
41. Μετά ἀπό αὐτό, ἀμέτρητες ποσότητες χαρτιῶν, καί στοῖβες ἀπό τόμους συλλέχθηκαν, καί κάηκαν ὑπό τό βλέμμα τῶν δικαστῶν, ἔχοντας κατασχεθεῖ ἀπό διάφορα σπίτια ὡς παράνομα βιβλία? προκειμένου νά ἀντιμετωπιστεῖ ἡ πτώση δημοτικότητας πού ἀκολουθεῖ τόσες ἐκτελέσεις, ἄν καί τό μεγαλύτερο θύμα ἀπό αὐτές τίς ἐκτελέσεις ἦταν τά βιβλία πού δίδασκαν διάφορα εἴδη ἀπό ἐλευθέρια ἐπιτεύγματα, ἤ βιβλία νόμου.
42. Ὄχι πολύ μετά, Μάξιμος, ὁ ὀνομαστός φιλόσοφος, ἄνδρας τεράστιας φήμης, ἀπό τοῦ ὁποίου τίς εὔγλωττες ὁμιλίες ὁ Ἰουλιανός προσπορίστηκε τήν μεγάλη του μάθηση καί σοφία, ἔχοντας κατηγορηθεῖ ὅτι ἦταν ἐξοικειωμένος μέ τούς στίχους τοῦ προφήτη πού ἀναφέρθηκαν παραπάνω, καί ὁμολογώντας ὅτι κάτι γνώριζε, χωρίς ν' ἀποκαλύψει τί, διότι ἦταν δεσμευμένος νά σιωπήσει καί σκόπευε νά κρατήσει τήν ὑπόσχεσή του? προσθέτοντας ὅτι ἦταν δική του ἡ ἀκριβής πρόβλεψη ὅτι αὐτός πού εἶχε συμβουλευθεῖ τόν προφήτη θά ἔβρισκε πρόωρο θάνατο μέ δημόσια ἐκτέλεση, ὁδηγήθηκε στήν Ἔφεσο, τόπο γέννησής του, κι ἐκεῖ ἀποκεφαλίστηκε. Κι ἔτσι ἀπό τήν δική του κατάπτωση στή ζωή, ἀνακάλυψε ὅτι ἡ ἀδικία τοῦ δικαστῆ εἶναι τό χειρότερο ἀπό τά ἐγκλήματα.
43. Ἐπίσης, ὁ Διογένης, ἄνθρωπος ἀπό εὐγενική οἰκογένεια, μέ σπουδαία ἱκανότητα νά ἀγορεύει στά δικαστήρια καί ἐξέχουσα ἀβρότητα, πού εἶχε διατελέσει λίγο καιρό πρίν διοικητής στήν Βιθυνία, μπλεγμένος στούς πλοκάμια τῆς κακόβουλης ψευδολογίας, μέ σκοπό νά βρεθεῖ μία πρόφαση νά κατασχεθεῖ ἡ πλούσια κληρονομιά του.
44. Ὁ Ἀλύπιος ἐπίσης, πού ὑπῆρξε διοικητής τῆς Βρετανίας, ἄνθρωπος μέ ἀπολαυστικότατη ἠπιότητα χαρακτήρα, πού εἶχε ζήσει γαλήνια καί ἀποτραβηγμένη ζωή, (ἀφοῦ ἀκόμη καί σέ τέτοιου εἴδους ἀνθρώπους ἡ ἀδικία ἅπλωσε τά χέρια της), ἐνεπλάκη στήν χειρότερη κακοτυχία? καί κατηγορήθηκε μαζί μέ τόν Ἱεροκλῆ τόν γιό του, νέο ἀξιαγάπητο γιά τήν προσηνῆ του διάθεση. Βρέθηκαν ἔνοχοι γιά φαρμακεία, ἐξαιτίας τῆς ἀστήρικτης πληροφορίας ἑνός τύπου χαμηλῆς καταγωγῆς, τοῦ Διογένη, πού βασανίστηκε μέ ἐξαιρετική αὐστηρότητα ὥστε νά ἀναγκαστεῖ νά ὁμολογήσει αὐτό πού θά εὐχαριστοῦσε τόν αὐτοκράτορα, ἤ καλύτερα, αὐτό πού θά εὐχαριστοῦσε τόν κατήγορό του. Ὅταν τά μέλη του δέν μποροῦσαν νά ἀντέξουν ἄλλα βασανιστήρια, κάηκε ζωντανός? καί ὁ Ἀλύπιος, μετά πού ἡ περιουσία τοῦ δημεύτηκε, καταδικάστηκε σέ ἐξορία, ἄν καί ἀπό μία παραξενιά τῆς τύχης ἔλαβε πίσω τόν γιό τοῦ μετά πού εἶχε καταδικαστεῖ, καί εἶχε ὁδηγηθεῖ πραγματικά ἔξω γιά νά ἐκτελεστεῖ.
Κέφ. II
1. Στή διάρκεια ὅλων αὐτῶν ὁ Παλλάδιος, ἡ ἀρχική αἰτία αὐτῆς τῆς δυστυχίας, γιά τόν ὁποῖο εἴπαμε ἤδη ὅτι συνελήφθη ἀπό τόν Φουρτουνατιανό, ὄντας ἐξαιτίας τῆς χθαμαλότητας τῆς ἀρχικῆς του κατάστασης, ἄνθρωπος ἕτοιμος νά πέσει σέ κάθε εἴδους κακία, ἐπισωρεύοντας φόνους ἐπί φόνων, διέσπειρε κλαυθμούς καί ὀδυρμούς στήν αὐτοκρατορία.
2. Ἐπειδή τοῦ ἐπετράπη νά κατονομάζει ὅποιο πρόσωπο ἐπέλεγε, χωρίς διάκριση κοινωνικῆς θέσης, ὡς ἀνθρώπους μολυσμένους ἀπό τήν ἄσκηση ἀπαγορευμένων τεχνῶν, ὡς κυνηγός πού ἔμαθε νά ἀνιχνεύει τά κρυμμένα ἴχνη ἄγριων θηρίων, ἔκλεισε πολλά θύματα στά ἄθλια πλοκάμια του, μερικούς ὡς μολυσμένους μέ γνώσεις φαρμακείας, ἄλλους ὡς συνεργούς αὐτῶν πού ἦταν ἔνοχοι προδοσίας.
3. Καί οἱ σύζυγοι ἐπίσης γιά νά μήν ἔχουν τήν ἄνεση νά θρηνήσουν γιά τίς συμφορές τῶν ἀνδρῶν τους, ἀξιωματοῦχοι ἐστάλησαν ἀμέσως νά σφραγίσουν τήν οἰκία καθενός πού καταδικάστηκε, καί οἱ ὁποῖοι καθώς ἐξέταζαν τά ἔπιπλα, γλίστρησαν ἀνάμεσά τους ξόρκια τῶν γραΐδιων, ἤ γελοία μαγικά φυλαχτά ἀγάπης, ἐπινοήματα γιά τήν καταστροφή τῶν ἀθώων? καί τότε, ὅταν αὐτά ἀναφέρθηκαν ἐνώπιόν της δικαστικῆς ἕδρας, ὅπου οὔτε ὁ νόμος, οὔτε ἡ θρησκεία, οὔτε ἡ εὐθυδικία παρίσταντο γιά νά ξεχωρίσουν τήν ἀλήθεια ἀπό τό ψέμα, αὐτούς πού κατηγορήθηκαν μέ αὐτόν τόν τρόπο, ἄν καί δέν διέπραξαν κανένα ἀδίκημα, χωρίς καμιά διάκριση, μεταξύ νιότης καί ἐξασθενημένου γήρατος, χωρίς νά ἔχουν ἀκουσθεῖ γιά τήν ὑπεράσπισή τους, βρέθηκαν μέ τήν περιουσία τούς δημευμένη, καί οἱ ἴδιοι ὑποβασταζόμενοι ὁδηγοῦνταν πρός ἐκτέλεση.
4. Μία ἀπό τίς ἐπιπτώσεις στίς ἀνατολικές ἐπαρχίες ἦταν, ὅτι ἀπό τό φόβο παρόμοιας μεταχείρισης, οἱ ἄνθρωποι ἔκαιγαν ὁλόκληρες τίς βιβλιοθῆκες τους? τόσο μεγάλος ἦταν ὁ φόβος πού κατέλαβε κάθε τάξη. Διότι γιά νά συντομεύω τήν ἱστορία μου, ὅλοι μας σερνόμασταν σάν μέσα στόν Κιμμέριο ζόφο, κατά τόν ἴδιο τρόμο μέ αὐτόν τοῦ καλεσμένου τοῦ Διονύσιου τῆς Σικελίας? ὁ ὁποῖος κατά τήν διάρκεια τῆς γιορτῆς σέ συμπόσιο πιό ἐνοχλητικό ἀπό τόν ἴδιο τόν λιμό, εἶδε σπαθί νά ἐπικρέμεται τῆς κεφαλῆς του ἀπό μία ἀλογότριχα.
5. Ἦταν ἕνας ἄντρας, ὀνόματι Βασσιανός, ἀπό πολύ εὐγενική οἰκογένεια, γραμματέας, καί διακεκριμένος γιά τίς στρατιωτικές του ὑπηρεσίες, ὁ ὁποῖος, μέ τήν κατηγορία ὅτι ἔτρεφε φιλόδοξα σχέδια, καί ὅτι εἶχε ἀναζητήσει προφῆτες νά συμβουλευθεῖ γι' αὐτά, ἄν καί ὁ ἴδιος ἰσχυρίστηκε, ὅτι εἶχε συμβουλευθεῖ τούς προφῆτες γιά νά μάθει τό φύλο τοῦ παιδιοῦ του, σώθηκε ἀπό τόν θάνατο λόγω τοῦ μεγάλου ἐνδιαφέροντος τῶν γνωριμιῶν του πού τόν προστάτευαν? ἀλλά ἀπογυμνώθηκε ἀπό τήν ἐξαίσια κληρονομιά του.
6. Ἀνάμεσα σέ ὅλη αὐτή τήν καταστροφή ὁ Ἡλιοδωρος, αὐτός ὁ διαβολικός συνεργάτης τοῦ Παλλάδιου στήν ἐπιφορά αὐτῆς τῆς μιζέριας (ὧν αὐτό πού ὁ κόσμος λέει, μαθηματικός), ἐπειδή τοῦ εἶχε ἐπιτραπεῖ ἡ εἴσοδος στά μυστικοσυμβούλια τοῦ παλατιοῦ καί ἔμπαινε σέ πειρασμό ἀπό κάθε εἴδους ἀβρότητες καί γαλιφιές, γιά νά ἐξιστορήσει ὅσα ἤξερε ἤ μποροῦσε νά ἐφεύρει, ἔβγαζε τά θανάσιμα κεντριά του.
7. Διότι δεξιώνονταν μέ προσοχή καί μέ τά πιό εὔγευστα ἐδέσματα, καί παρεῖχε μεγάλα χρηματικά ποσά στίς παλλακίδες του? καί κορδώνονταν πρός κάθε κατεύθυνση μέ πομπώδη καί ὑπεροπτική ἔκφραση, καί προκαλοῦσε τό δέος παντοῦ. Μέ τό νά ἔχει μεγάλη αὐτοπεποίθηση καί ἀλαζονεία, διότι καθώς ἦταν ἀρχιθαλαμηπόλος, μποροῦσε νά πηγαίνει συνεχῶς καί ἀνοικτά στά κακόφημα στέκια, στά ὁποῖα ὅπως ἐπιθυμοῦσε ἀναψύχονταν ἐλεύθερα, ἐνῶ ταυτόχρονα ἀποκάλυπτε τά διατάγματα τοῦ «πατρικοῦ φύλακα τοῦ κράτους», ὅσα ἔμελλαν νά εἶναι καταστροφικά γιά πολλούς.
8. Καί μέσω τῶν ἱκανοτήτων του, ὡς θεμιστοπόλου, ὁ Οὐάλης δασκαλεύτηκε ἀπό πρίν τί θά μποροῦσε νά συμβάλλει στήν ἐπιτυχία - τί νά τοποθετήσει στό πρῶτο μέρος τοῦ λόγου του, καί μέ τί χειρονομίες, καί μέ ποιόν εὐρηματικό τρόπο νά σκαρώσει εὐχάριστες προτάσεις.
9. Καί καθώς θά ἔπαιρνε πολύ χρόνο ν' ἀπαριθμήσει κανείς τά μηχανεύματα αὐτοῦ του κακοποιοῦ, θ' ἀναφέρω μόνο αὐτό, τό ὁποῖο, στήν ἀπερίσκεπτη τολμηρότητά του, ἔπληξε τούς στυλοβάτες τῆς ἀξιοπρέπειας τῶν πατρικίων. Ὅπως εἶπα προηγουμένως, ἡ ἀλαζονεία τοῦ ξεπέρασε κάθε ὅριο ἀπό τήν στιγμή πού τοῦ ἐπιτράπηκε νά παρευρίσκεται στίς μυστικές συναντήσεις τῶν πριγκίπων? καί ὄντας, ἐξαιτίας τῆς ταπεινότητας τῆς καταγωγῆς του, ἄνθρωπος ἱκανός γιά κάθε κακία, διακίνησε μία πληροφορία ἐνάντια στούς δύο ἰλλούστριους ὑπάτους, τούς ἀδερφούς Εὐσέβιο καί Ὑπάτιο, συγγενεῖς του προηγούμενου αὐτοκράτορα Κωνστάντιου, ὅτι ἔχουν συλλάβει ἐπιθυμίες γιά ἀνώτερο πεπρωμένο, καί ἑτοίμασαν σχέδια καί ἀνάλαβαν ἐγχειρήματα γιά τήν ἐπίτευξη τῆς ἀνώτερης ἐξουσίας. Προσθέτοντας, μέ σκοπό νά παρέχει περισσότερη πίστη σ' αὐτό τό ψέμα, ὅτι ὁ Εὐσέβιος εἶχε ἑτοιμάσει γιά τόν ἑαυτό τοῦ αὐτοκρατορικά ἐνδύματα.
10. Καί ὅταν ἡ ἱστορία ἔγινε πιστευτή μέ προθυμία, ὁ Οὐάλης ὀργισμένος καί ἀπειλητικός, ἕνας πρίγκιπας πού δέν θά ‘πρεπε νά χεῖ ἀποκτήσει ποτέ δύναμη, διότι νόμιζε ὅτι ὅλα, ἀκόμη καί ἡ ἀδικία, ἐνέπιπταν στήν ἐξουσία του, ἦταν διαρκῶς ἕτοιμος νά διατάξει τήν ἐκτέλεση ὅλων, ὅσων ὁ παράνομος κατήγορος μέ τήν βαθυστόχαστη ἀσφάλεια ἐπέμενε ὅτι ἔπρεπε νά ἐκτελεστοῦν, ἀκόμη καί στίς πιό ἀπομακρυσμένες ἐπαρχίες? καί περαιτέρω διέταξε ν' ἀσκηθεῖ ποινική δίωξη μέ τήν κατηγορία τοῦ ἐγκλήματος.
11. Καί ὅταν ἡ δικαιοσύνη εἶχε ἐξακοντιστεῖ ἀλάργα ἀπό τίς μπερδεμένες δυσκολίες, ἐνῶ ἐκεῖνος ὁ ἐγκαταλειμμένος ἄσωτος ἐπέμενε μέ ἄκαμπτο πεῖσμα στήν ἀλήθεια τῶν ἰσχυρισμῶν του, τήν στιγμή πού τά αὐστηρότερα βασανιστήρια δέν μποροῦσαν ν' ἀποσπάσουν καμιά ὁμολογία ἀπό τούς κρατούμενους, καί ὅταν κάθε τί ἀποδείκνυε ὅτι αὐτοί οἱ ἐξέχοντες ἄνθρωποι δέν εἶχαν καμιά γνώση τέτοιου εἴδους, ἀκόμη ὁ ψευδό-κατήγορος ἀπολάμβανε τῆς ἴδιας μεταχείρισης καί τοῦ ἴδιου σεβασμοῦ ὅπως καί προηγουμένως. Ἀλλά ἄν καί οἱ φυλακισμένοι καταδικάστηκαν σέ ἐξορία καί βαρύ πρόστιμο, λίγο μετά ἀνακλήθηκαν, ἀποκαταστάθηκαν στήν προηγούμενη τάξη καί τιμή τους, καί τό πρόστιμο ἐπιστράφηκε.
12. Ἀκόμη καί μετά ἀπό αὐτές τίς συναλλαγές τῆς ντροπῆς, ὁ πρίγκιπας δέν συνέχισε τήν ἡγεμονία του μέ περισσότερη μετριοπάθεια ἤ εὐπρέπεια ἀπό πρίν? δέν τοῦ πέρασε ποτέ ἀπό τό μυαλό, ὅτι σέ μία σοφή διακυβέρνηση εἶναι καλό νά μήν εἶναι κανείς τόσο πολύ παθιασμένος στό κυνήγι ἀδικημάτων, ἀκόμη καί σάν μέσο γιά νά προκαλέσει ταραχή στόν ἐχθρό κάποιου? καί ὅτι τίποτα δέν εἶναι τόσο ἀνάρμοστο ὅσο ἡ ἐπίδειξη κακεντρεχοῦς προδιάθεσης σέ συνδυασμό μέ ὑψηλή ἁρμοδιότητα.» (XXIX.1.7-2.12)9

ΟΙ ΝΕΟ-ΕΙΔΩΛΟΛΑΤΡΙΚΕΣ ΑΠΑΤΕΣ
Μέσα ἀπό αὐτά τά δύο κείμενα, τοῦ Ζώσιμου καί τοῦ Ἀμμιανοῦ, οἱ νέο-παγανιστές ἀντλοῦν κατηγορίες ἐναντίον τῶν Χριστιανῶν. Οἱ κατηγορίες αὐτές εἶναι:
- ὅτι ξεκίνησαν «δίκες μαγείας» κατά τῶν εἰδωλολατρῶν,
- ὅτι ξέσπασαν διωγμοί, ἐπίσης κατά τῶν εἰδωλολατρῶν μέ ἀποτέλεσμα νά σαρωθεῖ ἡ ἐθνική θρησκεία καί οἱ φιλόσοφοι-ὑπερασπιστές της,
- ὅτι παράπλευρο ἀποτέλεσμα τῆς αὐτοκρατορικῆς ὑστερίας ἦταν ἡ καύση τῶν βιβλίων τοῦ ἐθνικοῦ πολιτισμοῦ
- ὅτι ὁ Μεσαίωνας ξεκινᾶ ἐδῶ καί τώρα ἐπί Οὐάλη καί Οὐαλεντιανού10.
Ξεκινώντας ἀπό τήν τελευταία κατηγορία, δέν μποροῦμε παρά νά προβοῦμε στήν ἀποκατάσταση τῆς ἱστορικῆς ἀλήθειας μέ ὁρισμένες ἁπλές ἐπισημάνσεις. Ὁ μεσαίωνας, ὡς ἡ μέση ἱστορική περίοδος τῆς καθ' ἠμᾶς Ἀνατολῆς, ὡς ἡ περίοδος τῆς ἑλληνικῆς αὐτοκρατορίας τῆς Ρωμανίας, ξεκινᾶ μέ τήν ἵδρυση τῆς Κωνσταντινούπολης ἀπό τόν Μεγάλο Κωνσταντῖνο, τήν μεταφορά τῆς πρωτεύουσας τῆς αὐτοκρατορίας στήν ἑλληνόφωνη Ἀνατολή, καί τίς διοικητικές καί ἄλλες μεταβολές πού αὐτός ἐπέφερε. Κι αὐτό ἄν πρέπει ὁπωσδήποτε νά βροῦμε κάποια ἡμερομηνία ὁρόσημο, ὡς ἀφετηρία τοῦ μεσαίωνα. Σίγουρα, ἡ ἡμερομηνία αὐτή δέν μπορεῖ νά μεταφέρεται, ἀνάλογα μέ τίς ἐπιθυμίες ἤ τίς τοποθετήσεις τοῦ καθενός.
Ἀπό τήν ἄλλη ὁ καθ' ἠμᾶς μεσαίωνας, δέν ἔχει καμιά σχέση μέ τόν δυτικό, πού ἀκολούθησε τήν εἰσβολή τόν βαρβάρων στά δυτικοευρωπαϊκά ἐδάφη τῆς αὐτοκρατορίας. Ἐκεῖ, ἀποτέλεσμα τῆς εἰσβολῆς ἦταν ἡ παρακμή τοῦ πολιτισμοῦ, γι' αὐτό καί ἡ περίοδος αὐτή στήν Δύση ἀποκαλεῖται Σκοτεινοί Αἰῶνες. Μέ αὐτήν τήν ἔννοια προφανῶς προσπαθοῦν νά προπαγανδίσουν τόν μεσαίωνα στήν Ἀνατολή οἱ νέο-παγανιστές, παραβλέποντας ἕνα σημαντικό γεγονός: ὅτι στήν Ἀνατολή δέν ὑπῆρξε παρακμή τοῦ πολιτισμοῦ, ἀντίθετα, τό τμῆμα αὐτό τῆς ρωμαϊκῆς οἰκουμενικότητας πού ἀντιστάθηκε στίς εἰσβολές τῶν βαρβάρων, Ἀνατολῆς καί Δύσης, διατήρησε καί ἀνέπτυξε τόν πολιτισμό, καθ' ὅλη τήν διάρκεια τοῦ Μεσαίωνα. Δέν ὑπῆρξαν σκοτεινοί αἰῶνες στήν Ρωμανία. Ἀλλά ἀκόμη καί στήν Δύση ὁ σκοταδισμός προέκυψε ὡς ἀποτέλεσμα τῆς ἐπικράτησης τῶν βαρβάρων, κυρίως Φράγκων, καί ὄχι τοῦ Χριστιανισμοῦ. Ἡ μόνη ἀντιστοίχηση μέ κάποια δική μας ἱστορική περίοδο πού μπορεῖ νά γίνει, εἶναι μέ τήν Τουρκοκρατία.

ΟΙ ΥΠΟΤΙΘΕΜΕΝΟΙ ΔΙΩΓΜΟΙ ΚΑΤΑ ΤΩΝ ΕΙΔΩΛΟΛΑΤΡΩΝ
Ἄν κάποιος τοποθετήσει τίς κατηγορίες τῶν σύγχρονων εἰδωλολατρῶν, γιά διωγμούς τῶν ὁμοφρόνων τους ἀπό τούς Χριστιανούς καί δίκες μαγείας, στήν εὐρύτερη καθολική συγκυρία, ἄραγε θά εὐσταθοῦν; Ὅπως καί ἀλλοῦ ἀναφέραμε ἡ μεταφορά τῆς πρωτεύουσας τῆς ρωμαϊκῆς αὐτοκρατορίας στήν Κωνσταντινούπολη, σήμανε τήν ἄνοδο τῆς Ρωμηοσύνης. Μέ τό διάταγμα τῶν Μεδιολάνων ὁ Μέγας Κωνσταντῖνος ἀφαιροῦσε τήν πρωτοκαθεδρία ἀπό τό εἰδωλολατρικό ἱερατεῖο καί ἀπό ἐκεῖνο τό κομμάτι τῆς πολιτικῆς ἄρχουσας τάξης πού παρέμενε προσκολλημένο στίς προλήψεις τοῦ παρελθόντος καί ὀπισθοδρομικό, τό συντηρητικό θά λέγαμε σήμερα. Παράλληλα ἐπέτρεψε στίς ἀνανεωτικές δυνάμεις τῆς αὐτοκρατορίας, τίς χριστιανικές, νά λάβουν μέρος σέ ὅλους τους τομεῖς τῆς δημόσιας διοίκησης καί σέ ὅλους τους τομεῖς τῆς πολιτικῆς καί κοινωνικῆς ζωῆς. Ἔτσι τό κράτος παρουσίασε, ὄχι μόνο ἕνα νέο πρόσωπο, ἀλλά καί μία ἀλλαγή πού ἐπέτρεψε στήν μέχρι τότε παραπαίουσα αὐτοκρατορία ν' ἀναγεννηθεῖ, ν' ἀνασυγκροτηθεῖ, καί νά ἀντιμετωπίσει τήν ἱστορική περίοδο πού ξεκινοῦσε, ὡς φορέας καί ἀναμεταδότης ἑνός φωτεινοῦ, ἑνός λαμπροῦ χριστιανικοῦ πολιτισμοῦ.
Ἡ συντηρητική ἄρχουσα τάξη δέν καταργήθηκε μέ τίς μεταρρυθμίσεις τοῦ Μεγάλου Κωνσταντίνου. Δυστυχῶς παρέμεινε στίς θέσεις της, χωρίς νά ἔχει ἀποδεχθεῖ τίς ἀλλαγές. Καί πώς θά μποροῦσε ἄλλωστε, ἡ μέχρι τότε κραταιά καί δαιμονικά ἀλαζονική καί ὑπερήφανη εἰδωλολατρία νά παραδεχθεῖ τήν ἥττα της ἀπό τόν Χριστιανισμό, ποῦ μέχρι τότε ἐδίωκε μετά μανίας;!! Ἔτσι παρέμειναν σέ διοικητικές θέσεις ἄνθρωποι πού ἀπεργάζονταν τήν ἀνατροπή τοῦ νέου καθεστῶτος. Γράψαμε καί ἀλλοῦ, ὅτι γενικά ἀποδεχόμαστε τήν ἐμφάνιση δύο τάσεων στήν εἰδωλολατρική σκέψη. Ἡ πρώτη ἐκφράζεται ἀπό τόν Θεμίστιο καί θεωρεῖται ἡ - μέ σημερινούς ὅρους - ρεβιζιονιστική, δηλαδή αὐτή πού πίστευε ὅτι μποροῦσε νά συνεχίσει τήν συνεργασία μέ τό ρωμαϊκό κατεστημένο, ὅπως εἶχε διαμορφωθεῖ, νά ἐξαλείψει τήν χριστιανική ἐπίδραση, καθώς σάν ἑλληνιστική πνευματική κίνηση ἡ ἴδια θεωροῦσε ἑαυτήν ἀνώτερη, καί νά ἐπαναφέρει τήν προηγούμενη παγανιστική τάξη. Αὐτή ἐκφράστηκε κυρίως μέ τόν Θεμίστιο, στοῦ ὁποίου τά ἔργα, ὅσα ἀπευθύνονται πρός τήν ἐξουσία, βλέπουμε κυρίως δύο μοτίβα νά ἐπαναλαμβάνονται. Πρῶτον, ἡ κολακεία καί δεύτερον, ἡ ἔκκληση πρός τούς κρατοῦντες νά στραφοῦν στήν φιλοσοφία11.
Ἡ δεύτερη τάση εἶναι ἡ πιό σκληροπυρηνική, ἡ πιό συντηρητική, αὐτή πού ἀρνεῖται ὁποιαδήποτε προσαρμογή μέ τό χριστιανικό καθεστώς. Δέν ἀρνεῖται τήν συνεργασία μαζί του, ἀλλά ἔχει πάντα ὡς στόχο τήν ἀνατροπή του. Καί γιά νά γίνει αὐτό οἱ εἰδωλολάτρες πρέπει νά εἶναι μέσα στά πράγματα, καί ἐκ τῶν ἔσω νά τό ὑποσκάπτουν, ἐνῶ δοθείσης εὐκαιρίας νά τό ἀνατρέψουν. Μποροῦμε ἄνετα νά θεωρήσουμε τόν Λιβάνιο, ὡς ἕναν ἐκφραστή αὐτῆς τῆς τάσης. Αὐτός πέρασε ἀπό τήν Κωνσταντινούπολη ἀλλά δέν ἔμεινε, καθώς ὁ ρόλος πού τοῦ ἀνατέθηκε, ἀπαιτοῦσε τήν μετακόμισή του στήν Ἀθήνα, τό ἱστορικό κέντρο τῶν ἑλληνιστικῶν σπουδῶν. Ἐκεῖ ἵδρυσε σχολή, φυτώριο ἀντικαθεστωτικῶν. Εἶναι ἀξιομνημόνευτο ὅτι στήν δεκάτομη ἔκδοση τῶν ἔργων του ἀπό τόν οἶκο Teubner, δέν ὑπάρχει οὔτε ἕνας λόγος του πού ν' ἀπευθύνεται στόν Οὐάλη. Ἡ σιωπή τοῦ εἶναι ἔνοχη. Ἐγείρει ὑποψίες. Ἐδικά ὅταν ἔχει ἀπευθύνει λόγους σέ ὅλους τους ἄλλους αὐτοκράτορες, τήν βασιλεία τῶν ὁποίων κάλυψε ἡ δράση του. Τό γιατί θά τό δοῦμε στόν ἐπίλογο. Ἡ ἄνοδος τοῦ Ἰουλιανοῦ στόν θρόνο, ἦταν μία ἐπιτυχημένη προσπάθεια, αὐτῆς τῆς τάσης. Ὁ Ἰουλιανός ὁ Ἀποστάτης, συγγενής του Μ. Κωνσταντίνου, μέ βασιλικό αἷμα δηλαδή, ἔγινε τό ἰδανικό θύμα μετά τήν ἐκτέλεση τῆς οἰκογένειάς του ἀπό τόν Κωνστάντιο, ὅποτε βρέθηκε στήν κατάλληλη ψυχολογικά θέση γιά νά τόν προσεγγίσουν, καί ἐνῶ ἦταν Χριστιανός ἀρχικά, νά τόν μεταστρέψουν, μέ τήν ὑπόσχεση τῆς βασιλείας καί τῆς ἐκδίκησης.
Μέντοράς του ὑπῆρξε ὁ Μάξιμος πού ἀναφέρεται καί στά ἐδῶ ἀποσπάσματα, ὁ ὁποῖος καί στήν συνωμοσία τοῦ Προκόπιου ἦταν μπλεγμένος, ἀπ' ὅπου τήν γλίτωσε μέ πρόστιμο, καί σ' αὐτήν τοῦ Θεόδωρου. Αὐτή ἦταν ἡ τρίτη καί τελειωτική συμμετοχή του, βέβαια, σέ ἀπόπειρα ἀνατροπῆς τοῦ καθεστῶτος, ἐφόσον ἐκτελέστηκε, ὅπως διαβάσαμε. Περί αὐτῶν μαθαίνουμε ἀπό τήν ἐκκλησιαστική ἱστορία τοῦ Θεοδώρητου Κύρρου:
«Καί μέν δή προσηβος γενόμενος (ὁ Ἰουλιανός), καί ἔφηβος, τῆς αὐτῆς μετελάγχανε. Δείσας δέ τόν Κωνστάντιον, τούς γάρ γένει προσήκοντας ἀνήρει δειμαίνων τάς τυραννίδας, καί τοῦ τῶν ἀναγνωστῶν ἠξιώθη χοροῦ, καί τάς ἱερᾶς βίβλους ἐν τοῖς ἐκκλησιαστικοῖς συλλόγοις ὑπανεγίνωσκε τῷ λαῶ. Καί σηκόν μαρτύρων ἐδομήσατο μέν, οὐ προσεδέξαντο δέ οἱ μάρτυρες, τήν εἰς ἀσέβειαν αὐτοῦ παρατροπήν προθεώμενοι. Τῶν γάρ δή θεμελίων τό τῆς ἐκείνου γνώμης μιμησαμένων ἀβέβαιον, πρίν ἱερωθῆναι κατέπεσε. Τά μέν δή τῆς πρώτης ἡλικίας αὐτοῦ, καί τῆς δευτέρας τοιαῦτα ἤν.
Ἐπειδή δέ εἰς τήν ἑσπέραν ἀπαίρων Κωνστάντιος, ἐκεῖσε γάρ αὐτόν εἶλκεν ὁ πρός Μαγνέντιον πόλεμος, Καίσαρα τῆς ἐώας τόν Γάλλον ἀπέφηνεν, εὐσεβῆ τέ ὄντα, καί εἰς τέλος διαμείναντα, τό μέν ὀνησιφόρον δέος Ἰουλιανός ἐσκέδασε τῆς ψυχῆς. Θάρσος δέ λαβῶν, ὡς οὐκ ὤφελε, τῶν βασιλικῶν ἐπεθύμησε σκήπτρων. Οὐ δή ἕνεκα τήν Ἑλλάδα περινοστῶν μάντεις ἐπεζήτει καί χρησμολόγους, εἰ τεύξεται τοῦ ποθουμένου μαθεῖν ἰμειρόμενος. Περιτυγχάνει δέ ἀνθρώπω, ταῦτα προλέγειν ὑπισχνούμενω, ὅς εἰς τινά τῶν εἰδωλικῶν σηκῶν ἀγαγῶν, καί εἴσω γενέσθαι τῶν ἀδύτων παρασκευάσας, τούς ἀπατεώνας ἐκάλεσε δαίμονας. Ἐκείνων δέ μετά τῆς συνήθους φαντασίας ἐπιφανέντων, ἠνάγκασε τοῦτον τό δέος ἐπιθεῖναι τῷ μετώπω τοῦ σταυροῦ τό σημεῖον. Οἱ δέ τοῦ Δεσποτικοῦ τρόπαιου τόν τύπον ἰδόντες, καί τῆς σφετέρας ἤττης ἀναμνησθέντες, φροῦδοι παραυτίκα ἐγένοντο. Συνεῖς δέ ὁ γόης ἐκεῖνος τῆς φυγῆς τήν αἰτίαν, ἐμέμψατο τούτω. Ἰουλιανός δέ καί τό δέος ἐδήλωσε, καί τοῦ σταυροῦ θαυμάζειν ἔφησε τήν ἰσχύν? ἀπέδρασαν γάρ οἱ δαίμονες, τούτου τόν τύπον οὐκ ἐνεγκόντες ἰδεῖν. Μή δή τοῦτο ὑπολάβης, ὤ ἀγαθέ, ὁ γόης ἔφη? οὐ γάρ ἔδεισαν, ὡς γέ σύ φής? ἀλλά βδελυξάμενοι τό παρά σου γενόμενον ὤχοντο. Οὕτω βουκολήσας τόν δείλαιον, ἐμυησέ τέ καί τοῦ μύσους ἐνέπλησε? καί ἡ τῆς βασιλείας ἐπιθυμία τῆς εὐσεβείας ἐγύμνωσε τόν τρισάθλιον.» (Λόγ. Γ', κέφ. α')
Ἀλλά καί ἡ χρήση τῶν στίχων τοῦ ἐλεγειακοῦ ποιητῆ Θεόγνι, ἀπό τόν Ἰλαρίωνα, κατά τήν ἀκροαματική διαδικασία τῆς δίκης του, ἔχει τόν δικό της συμβολισμό καί τήν δικιά της ἑρμηνευτική. Πέρα ἀπό τίς ἔμμεσες ἀπειλές πού ἐκτοξεύονται δί' αὐτῶν, κατά τῶν δικαστῶν, καί τίς ὁποῖες ἤδη ἐπισήμανε καί ὁ Ἀμμιανός Μαρκελλίνος, ὑπάρχει καί μία ἄλλη, κρυμμένη σημασία. Αὐτήν μπορεῖ νά τήν ἀντιληφθεῖ κάποιος μόνο ἄν εἶναι ἐξοικειωμένος μέ τό ἔργο τοῦ ἐν λόγω ποιητή καί μέ τίς πολιτικές τοῦ τοποθετήσεις. Διότι τό ἔργο τοῦ Θεόγνι ἐκφράζει τίς σκέψεις τοῦ πάνω στήν σύγκρουση τοῦ παλαιοῦ καί τοῦ νέου κατεστημένου τῆς ἐποχῆς του, τήν σύγκρουσή της παλαιᾶς μέ τήν νέα τάξη πραγμάτων. Δεδομένου ὅτι ὁ Μεγαρεύς ποιητής ἄνηκε στήν ὀλιγαρχία τῆς πόλης του, ἡ ἀντιστοίχηση εἶναι εὔκολη. Ὁ ἴδιος ἐκφράζει τήν ὀλιγαρχική, τήν συντηρητική τάξη τῆς πόλης του, πού ἀντιτίθεται στό νεότευκτο δημοκρατικό πολίτευμα. Ἀντίστοιχα οἱ παγανιστές φιλόσοφοί του 5ου αἵ. μ.Χ. ἐκφράζουν τήν συντηρητική εἰδωλολατρική παλαιά τάξη, πού ἐναντιώνεται στήν προοδευτική δύναμη τοῦ Χριστιανισμοῦ, τήν νέα τάξη τῆς αὐτοκρατορίας. Ἔχουμε, λοιπόν, τήν σύγκρουση τῶν ἀντιστοίχων ζευγῶν ὀλιγαρχίας-εἰδωλολατρίας καί δημοκρατίας-Χριστιανισμοῦ, ἐκπεφρασμένη μέσα ἀπό τήν χρήση τῶν στίχων τοῦ Θεόγνι, καί τήν σύνταξη τῶν παγανιστῶν καί τῶν φιλοσόφων μέ τόν συντηρητισμό πού ὁ ποιητής ἐκπροσωποῦσε, προσαρμοσμένο στά σύγχρονα δεδομένα. Συμπληρωματικά, τό ἔργο τοῦ παραπάνω ἐλεγειακοῦ, πέραν ἀπό ἔκφραση τῶν πολιτικῶν τοῦ τοποθετήσεων, ἀποτελεῖ καί ἔκφραση τῶν προτιμήσεών του, καθότι βρίθει ἀναφορῶν στήν παιδεραστία, ἀπό τήν ὁποία δέν φαίνονταν ν' ἀποστασιοποιοῦνται ὅσοι τόν εἶχαν ὡς προσφιλές τους ἀνάγνωσμα.
Καί στίς τρεῖς παραπάνω περιπτώσεις σφετερισμοῦ τῆς ἐξουσίας, ἡ προσωπικότητα τοῦ ὑποψήφιου αὐτοκράτορα ἔχει τρία κοινά χαρακτηριστικά. Πρῶτον, εἶναι κατοχος ἀνώτερης εἰδωλολατρικῆς παιδείας. Δεύτερον κατέχει κάποιο ἀξίωμα, διά τοῦ ὁποίου μπορεῖ ν' ἀνέλθει στόν θρόνο μέ τήν κατάλληλη ὑποστήριξη. Δέν πρόκειται γιά ἔντονες καί ὑγιεῖς προσωπικότητες, ἀλλά μᾶλλον γιά μετριότητες, πού μέ τίς κατάλληλες ὑποσχέσεις χαλιναγωγοῦνται ἄνετα.
Ὅλα αὐτά δέν διέφυγαν τίς προσοχῆς οὔτε τοῦ Οὐάλη, οὔτε τῶν διαδόχων του. Μέ πρόσφατο τό πάθημα τοῦ Κωνστάντιου καί τήν ἐπιτυχῆ προσπάθεια τοῦ Ἰουλιανοῦ, ὁ ὁποιοσδήποτε καθόταν στόν θρόνο τῆς Κωνσταντινούπολης, ἔπρεπε νά εἶναι ὑποψιασμένος, διότι κινδύνευε ν' ἀνατραπεῖ ἀνά πάσα στιγμή, ἀπό τούς ψευδοπροφῆτες καί τούς πλάνους γόητες, πού κάτω ἀπό τό φιλοσοφικό τριβώνιο ἔκρυβαν τίς πραγματικές τους προθέσεις, ν' ἀναδείξουν δηλαδή αὐτοκράτορα-μαριονέτα, ὁ ὁποῖος θά ἐπανέφερε τήν ξεπερασμένη καί ἀποτυχημένη τάξη πραγμάτων.
Ὁ Οὐάλης ἔλαβε τά μέτρα του, ὡς ὄφειλε, γιά νά προστατέψει τήν θέση του καί τήν αὐτοκρατορία. Οἱ διώξεις πού ἀσκήθηκαν ἦταν ποινικές, ἀφοροῦσαν συγκεκριμένα ἐγκλήματα. Ἐπίσης θά μποροῦσαν ἄνετα νά χαρακτηρισθοῦν πολιτικές, ἀλλά σέ καμιά περίπτωση θρησκευτικές. Καί σίγουρα δέν ἐπρόκειτο γιά διωγμό, ἐφόσον ὑπῆρχαν βαρύτατα ἀδικήματα γιά τά ὁποία κατηγοροῦνταν.

ΟΙ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΙ ΔΙΩΓΜΟΙ ΤΟΥ ΟΥΑΛΗ ΚΑΤΑ ΤΗΣ ΟΡΘΟΔΟΞΙΑΣ
Διωγμό, καί μάλιστα θρησκευτικό ἤγειρε ὁ Οὐάλης κατά τῶν Ὀρθοδόξων, ὄντας ὁ ἴδιος Ἀρειανός. Ἐπίσκοποι διώχθηκαν ἀπό τίς θέσεις τούς γιατί ἦταν Ὀρθόδοξοι, χωρίς νά τούς βαραίνει ἄλλη κατηγορία. Καί πολλοί μαρτύρησαν γιά τίς θρησκευτικές τους θέσεις καί τήν ἐμμονή τους στήν παράδοση τῶν Πατέρων τῆς Συνόδου καί τοῦ συμβόλου τῆς Νίκαιας. Ὅμως, στά παραπάνω ἀποσπάσματα οὔτε ὁ Ζώσιμος, οὔτε ὁ Ἀμμιανός κάνουν αὐτή τήν διάκριση. Ἀντίθετα, οἰκειοποιοῦνται ξένα παθήματα.
Τό δικαίωμα αὐτοάμυνας τοῦ καθεστῶτος ἔναντι κάθε ἐπιβουλῆς ἀναγνωρίζει καί ὁ Ἀμμιανός Μαρκελίνος στό XXIX.18: «Ὁ Οὐάλης, λοιπόν, θά μποροῦσε νά δικαιολογηθεῖ πού ἔπαιρνε κάθε προφύλαξη νά ὑπερασπιστεῖ τήν ζωή του, τήν ὁποία ἐπιβουλεύονταν οἱ προδότες.» Πάνω σέ αὐτήν τήν κατεύθυνση κινεῖται καί ἡ ἄποψη τοῦ ἱστορικοῦ Σωζομενοῦ τοῦ Σαλαμίνιου, Ἐκκλησιαστική Ἱστορία, Βιβλίο Γ', Λόγος Στ', Κέφ. 35, :
« 8. Ἦταν δικαιολογημένο νομίζω, ὅσοι σκέπτονταν ὀρθά νά κατηγοροῦν τόν βασιλιά γά τήν τόσο μεγάλη ὀργή καί ὠμότητα, καί τούς φιλοσόφους γιά τήν ἀλαζονεία καί τίς ἐπιχειρήσεις τους πού δέν ἅρμοζαν σέ φιλοσόφους.
9. Γιατί ὁ βασιλιάς υἱοθετώντας αὐτήν τήν μεγάλη βλακεία, νά θανατώσει ἐκεῖνον πού θά βασίλευε μετά ἀπό αὐτόν, οὔτε τούς μάντεις λυπήθηκε, οὔτε ἐκεῖνον πού ἀφοροῦσαν οἱ μαντεῖες, καί ὅπως λένε, οὔτε τούς ὁμωνύμους του πού εἶχαν θέσεις διακεκριμένες τότε, μέ τό ἴδιο ὄνομα ἤ καί παρόμοιο, ἀρχίζοντας ἀπό τό θ μέχρι τό δ.
10. Οἱ φιλόσοφοι πάλι, σάν νά ἦταν δικαίωμά τους νά καθαιροῦν τό βασιλιά καί πάλι νά τόν ἐνθρονίζουν, προχώρησαν σ' αὐτή τήν ἐπιχείρηση. Καί βέβαια, ἄν αὐτά πρέπει νά τά ὑπολογίσομε σέ ὅσα ἅπαξ πιστεύθηκαν γιά τήν κίνηση τῶν ἄστρων, ἔπρεπε νά περιμένουν τόν μελλοντικό, ὅποιος καί νά ἦταν. Ἄν ὅμως αὐτό εἶναι ἔργο τῆς θείας βουλῆς, γιατί ἔπρεπε νά καταγίνονται μέ αὐτό; Γιατί βέβαια, δέν εἶναι δυνατό νά γνωρίζομαι τί θέλει ὁ Θεός ἀπό πρόγνωση ἤ μελέτη ἀνθρώπου, οὔτε ἄν ἦταν δυνατόν, θά ἦταν καλό νά νομίζομε ὅτι,
11. ἐνῶ εἶναι ἄνθρωποι, ἔστω καί σοφώτεροι ἀπό ὅλους, σκέπτονται καλύτερα ἀπό τόν Θεό. Ἄν ὅμως ἁπλῶς, ἀνυπομονώντας νά πληροφορηθοῦν τό μέλλον, ἀποδείχθηκαν τόσο ἀπερίσκεπτοι, ὥστε νά ὁρμήσουν στόν κίνδυνο πού καιροφυλακτοῦσε καί νά παραβιάσουν νόμους πού εἶχαν παλαιά τεθεῖ ἀπό τούς Ρωμαίους, καί ὅταν μάλιστα ἦταν ἀκίνδυνο νά λατρεύουν τά εἴδωλά τους καί νά κάνουν τίς θυσίες τους...12»
Σέ αὐτό τό ἀπόσπασμα ὁ ἱστορικός θέτει τά πράγματα ξεκάθαρα. Ἄν ἤ πρόβλεψη τοῦ ἑπόμενου αὐτοκράτορα περιορίζονταν μόνο σέ μία θρησκευτική, παγανιστική τελετή, τότε οἱ φιλόσοφοι ὄφειλαν νά περιμένουν τήν ἐκπλήρωση τῆς προρρήσεως. Ἀντίθετα, αὐτοί πέρασαν στήν ἐνεργό δράση. Ἡ Ψευδό-προφητεῖες ἦταν μόνο γιά νά τυλίξουν τό θύμα τους. Δέν ἦταν οὔτε καν τό ἰδεολογικό μανιφέστο τους. Ἡ ἐπιδίωξή τους ἦταν ἡ ἀνατροπή τοῦ αὐτοκράτορα καί ἡ ἄνοδος ἑνός εἰδωλολάτρη στό θρόνο. Οἱ πράξεις τούς συνιστοῦσαν ἔγκλημα, μέ βάσει τούς νόμους τῶν Ρωμαίων καί ἡ δίωξή τους ἦταν ποινική, ὄχι θρησκευτικός διωγμός, ὅπως θέλουν νά τόν παρουσιάζουν σήμερα οἱ νεόκοποι εἰδωλολάτρες.
Ἀντίθετα, θρησκευτικός διωγμός ἦταν ἡ ἀποπομπή τῶν Ὀρθοδόξων, ἀπό τόν ἴδιο αὐτοκράτορα. Ἀκόμη καί ἡ ἐκτέλεσή τους, σέ κάποιες περιπτώσεις, ὅπως αὐτή, πού ἀναφέρεται στόν ἴδιο ἐκκλησιαστικό ἱστορικό, κέφ. 14ο :
« 2. Ἐξέλεξαν (οἱ Ὀρθόδοξοι), λοιπόν, ὀγδόντα ἐκκλησιαστικούς ἄνδρες, μέ ἀρχηγούς τόν Οὐρβάνο, Θεόδωρο καί Μενέδημο. Ὅταν αὐτοί ἔφθασαν στήν Νικομήδεια, ἀφοῦ προσῆλθαν στόν Οὐάλη τοῦ ἐπέδωσαν λίβελλο ὅπου κατέγραψαν αὐτό πού ζητοῦσαν. Αὐτός ἄν καί θύμωσε ὑπερβολικά, δέν φανέρωσε βέβαια τήν ὀργή του, κρυφά ὅμως πρόσταξε τόν ἔπαρχο νά τούς συλλάβει καί νά τούς σκοτώσει.
3. Ὁ ὕπαρχος ὅμως, φοβούμενος μήπως τό πλῆθος στασιάσει γιά τόν παράλογο θάνατο τόσων πολλῶν εὐλαβῶν ἀνθρώπων πού δέν εἶχαν διαπράξει κανένα ἀδίκημα, προσποιεῖται ὅτι τούς καταδικάζει σέ ἐξορία. Στέλλοντάς τους τάχα γιά τήν ἐξορία αὐτή τούς ἀνέβασε σέ πλοῖο, ἕτοιμους μέ ὑπομονή καί γενναιότητα ν' ἀντιμετωπίσουν τό πάθημά τους.
4. Ὅταν ἔφθασαν στό μέσο τοῦ Ἀστάκιου κόλπου, οἱ ναῦτες ἔβαλαν φωτιά στό πλοῖο, ὅπως εἶχαν διαταχθεῖ, καί ἀπεχώρησαν πηδώντας στήν λέμβο. Τό πλοῖο ὠθούμενο ἀπό εὐνοϊκό ἄνεμο ἄντεξε νά φθάσει πλέοντας μέχρι τή Δακιβίζη (αὐτό εἶναι ἕνα παράλιο χωριό τῆς Βιθυνίας), ὅταν ὅμως ἐπίασε ξηρά, διαλύθηκε καί κατακάηκε μαζί μέ τούς ἀνδρες13.»
Ἰδού, λοιπόν, ποιοί διώχθηκαν γιά θρησκευτικούς λόγους, καί ποιοί τιμωρήθηκαν γιά τά ἐγκλήματά τους.

Η ΚΑΥΣΗ ΤΩΝ ΒΙΒΛΙΩΝ
Τελευταία κατηγορία εἶναι ἡ περί τῆς καύσης τῶν βιβλίων «τοῦ ἐθνικοῦ πολιτισμοῦ». Τί ἀκριβῶς ἐννοοῦν οἱ νέο-παγανιστές μέ αὐτήν τήν φράση; Ἡ Αἴκ. Χριστοφιλοπούλου, λέει ὅτι ὁ Οὐάλης διέταξε τήν καταστροφή τῶν περί μαγείας βιβλίων14. Μήπως, λοιπόν, μέ τήν φράση «ἐθνικός πολιτισμός» ἐννοοῦν τήν μαγεία; Καί πόσο μεγάλη ἀπώλεια μπορεῖ νά εἶναι γιά τόν πολιτισμό, νά μήν μποροῦν τινές σήμερα, νά καθιερώνουν τρίποδες, ψάλλοντας ἐπωδούς, καί νά προβλέπουν τ' ἀποτελέσματα τῶν ἀγώνων!! Ἤ μήπως ἐξέλιπαν οἱ χαρτορίχτρες, καί τά φλιτζανάκια τοῦ καφέ; Αὐτά θά συνεχίσουν νά ὑπάρχουν, ὅσο ὑπάρχουν εὔπιστα θύματα, πού νά καοῦν ὅλα τά βιβλία τοῦ Χάρυ Πότερ καί ὅλες οἱ σχολές ἀστρολογίας, χαρτομαντείας καί χαρτοπαιξίας.
Ἀπό τήν ἄλλη, ἄν κοιτάξει κάποιος στά ράφια τῆς βιβλιοθήκης του θά βρεῖ καί Πλωτίνο καί Ἰάμβλιχο, καί ὅτι ἄλλο ἀξιόλογο γράφτηκε ἀπό τούς ἐθνικούς της ἐποχῆς ἐκείνης. Ὅτι ἄξιζε νά διατηρηθεῖ, διατηρήθηκε. Ἀκόμη καί ἔργα πού δέν ἄξιζαν, ὅπως γιά παράδειγμα οἱ βλασφημίες τῶν εἰδωλολατρῶν κατά τῶν Χριστιανῶν, καί κατά τῶν ἱερῶν καί τῶν ὁσίων του Χριστιανισμοῦ. Ἔτσι, μᾶς σώθηκαν καί ἔργα τοῦ Ἰουλιανοῦ, τοῦ Κέλσου, καί τοῦ Πορφύριου, καί μάλιστα διασώθηκαν ἀπό τούς Χριστιανούς. Ἔτσι τό ἔργο τοῦ Κέλσου, Λόγος Ἀληθής, σώθηκε χάριν τῆς ἀπολογητικῆς του Ὠριγένη, μέσα στό ἔργο τοῦ Κατά Κέλσου, ἀκριβῶς ὅπως εἶχε. Τό ἴδιο συνέβη μέ τό ἔργο τοῦ Πορφύριου, Κατά Χριστιανῶν, σέ ἀποσπάσματα, μέσα στό ἔργο τοῦ Μακαρίου Μάγνητος (ἐπισκόπου Μαγνησίας;), Ἀποκριτικός πρός Ἕλληνας.
Ἀλλά ποιά ὑποχρέωση εἶχαν οἱ Χριστιανοί νά σώσουν τά ἔργα τῶν εἰδωλολατρῶν; Καμιά. Ἡ ὑποχρέωσή τους ἦταν νά σώσουν τά δικά τους θεολογικά συγγράμματα, τά ὁποῖα κινδύνευσαν κατά τήν περίοδο τῶν διωγμῶν. Καί ἀντί νά ὑπακοῦν στά διατάγματα τῶν ἀσεβῶν αὐτοκρατόρων, δέν τά παρέδιδαν γιά νά καταστραφοῦν. Ἀντίθετα παρέδιδαν τόν ἑαυτό τους. Τά μαρτυρολόγια εἶναι γεμάτα περιπτώσεις Χριστιανῶν πού μαρτύρησαν, διότι προστάτευαν τά ἱερά κείμενά τους.
Ἀπέναντι σέ αὐτήν τήν σθεναρή καί γεμάτη αὐτοθυσία στάση τῶν Χριστιανῶν, τί ἔχουν ν' ἀντιτάξουν οἱ εἰδωλολάτρες; Τό κείμενο τοῦ Ἀμμιανοῦ Μαρκελλίνου εἶναι διαφωτιστικό: «Μία ἀπό τίς ἐπιπτώσεις στίς ἀνατολικές ἐπαρχίες ἦταν, ὅτι ἀπό τό φόβο παρόμοιας μεταχείρισης, οἱ ἄνθρωποι ἔκαιγαν ὁλόκληρες τίς βιβλιοθῆκες τους.» Καί τόσο περισσότερο προτιμοῦσαν τήν ζωούλα τούς οἱ εἰδωλολάτρες, ὥστε ἔκαιγαν οἱ ἴδιοι, ἀπό μόνοι τους, ὁλόκληρες τίς βιβλιοθῆκες τους, ὄχι μόνο τά βιβλία μαγείας. Ἐδῶ ποῦ τά λέμε, γιά ποιά κείμενα νά θυσιαστοῦν; Ἄς δοῦμε μερικά ἀποσπάσματα.
Κέλσος, Λόγος Ἀληθής15,
«τί γάρ ἄλλο ἤν Θεῶ τό προβάτων σάρκας ἐσθίειν καί χωλήν ἤ ὄξος πίνειν πλήν σκατοφαγεῖν;»
«...πλασαμένου αὐτοῦ τήν ἐκ παρθένου γένεσιν? ἐκ κώμης αὐτόν γεγονέναι Ἰουδαϊκῆς καί ἀπό γυναικός ἐγχωρίου καί πενιχρᾶς καί χερνήτιδος... ἐκβληθεῖσα ὑπό τοῦ ἀνδρός καί πλανωμένη ἀτίμως σκότιον ἔτεκεν ἀπό τινός στρατιώτου Πάνθηρος τούνομα τόν Ἰησοῦν?»
Τέτοιου εἴδους βλασφημίες δαιμονικές, ἐπικαλυμμένες μέ δῆθεν συλλογιστική καί σερβιρισμένες ὡς φιλοσοφική ἐπιχειρηματολογία, κάνουν τόν Λόγο τοῦ Κέλσου, ὄχι Ἀληθῆ ἀλλά ἀηθῆ, ἡ γιά νά χρησιμοποιήσουμε μία προσφιλῆ του λέξη εὐηθῆ (=βλακώδη). Μά καί στόν Πορφύριο δέν βρίσκουμε κάτι καλύτερο:
«ὤ μύθος, ὤ λῆρος, ὤ γέλως ὄντως πλατύς. Χοίρων πλῆθος δισχιλίων εἰς θάλασσαν ἔδραμε καί συμπνιγέν ἀπώλετο.»
«Φέρε δέ σοί κακείνην ἐκ τοῦ εὐαγγελίου τήν ρῆσιν ἀναπτύξωμεν τήν γελοίως μέν ὧδε γραφεῖσαν ἀπιθάνως, γελοιωδέστερον δέ ἔχουσα τό διήγημα,...»
Τουλάχιστον ὁ Πορφύριος δέν ἰσχυρίζεται ὅτι προσφέρει λόγο ἀληθῆ, ἁπλῶς ξεκαθαρίζει μέ τόν τίτλο τοῦ ἔργου του, ὅτι καταφέρεται Κατά Χριστιανών16. Ποιά, λοιπόν ὑποχρέωση εἶχαν οἱ Χριστιανοί νά διαφυλάξουν αὐτά τά ἔργα; Καμιά. Καί ὅμως τά διατήρησαν, τήν στιγμή πού οἱ ἴδιοι οἱ εἰδωλολάτρες τά ἔκαιγαν. Ἀλλά μήπως καί οἱ σημερινοί εἰδωλολάτρες τά τιμοῦν περισσότερο; Τά φιλοσοφικά ἔργα γιά παράδειγμα τῆς περιόδου, συνήθως σκονίζονται στά κάτω ράφια βιβλιοθηκῶν, περιμένοντας κάποιον ἐρευνητή νά τ' ἀνοίξει, νά δανεισθεῖ χωρία γιά νά στηρίξει καινοφανῆ συμπεράσματα, ὥστε διά τῆς ταχείας λεωφόρου νά προβάλει τό ὄνομά του καί νά τά ἐπιστρέψει στήν σκόνη τους. Ἀπό τήν ἄλλη, τά ἔργα τῆς βλάσφημης ἀντιχριστιανικῆς ἀντιρρητικῆς ἔχουν περισσότερη πέραση στίς μέρες μας, καθότι ἀπ' αὐτά ξεσηκώνουν οἱ νεόκοποι «Ἑλληναράδες», τήν βωμολοχία τους. Αὐτήν, πού θέλουν νά μᾶς τήν πλασάρουν ὡς φρέσκια, προοδευτική, ἀλλά εἶναι στ' ἀλήθεια, πεπαλαιωμένη, συντηρητική, ξεπερασμένη ἐδῶ καί αἰῶνες. Ἄς δοῦμε, ὅμως ἕνα παράδειγμα, γιά νά καταλάβουμε τήν στάση αὐτή. Λέει ὁ Κέλσος:
«...τοιαῦτα ὕπ αὐτῶν (τῶν φρονιμοτέρων) προστάσσεσθαι? μηδείς προσίτω πεπαιδευμένος, μηδείς σοφός, μηδείς φρόνιμος? ...ἀλλ' εἰ τίς νήπιος, θαρρῶν ἠκέτω»
Καί μεταφράζει ὁ μεταφραστής παρασυρμένος ἀπό τήν εὐφράδειά του:
«Ἀκόμη οἱ πιό συνετοί τῶν Χριστιανῶν ἐπιβάλλουν νά μή ζυγώνει στίς κοινότητές τους κανένας μορφωμένος, κανένας σοφός, κανένας λογικός? ...Ἐνῶ ἄν κάποιος εἶναι ἀμαθής, βλάκας, ἀμόρφωτος ἤ νήπιος, μπορεῖ νά πλησιάσει ἄφοβα.»
Προφανῶς, ὁ μεταφραστής θεώρησε, ὅτι ὁ Κέλσος δέν εἶπε ἀρκετά κι ἔσπευσε νά συμπληρώσει, ἤ ὅτι ὁ Κέλσος δέν τά εἶπε τόσο καλά ὅσο θά τά ἔλεγε ὁ ἴδιος, καί προτίμησε νά τόν διορθώσει διά τῆς μεταφράσεώς του. Ὅσοι διαβάζουν τέτοιες μεταφράσεις, τέτοιων κειμένων, καλό εἶναι νά προσέχουν. Στό παραπάνω ἔργο ὑπάρχουν καί ἄλλες τέτοιου εἴδους λοξοδρομήσεις ἀπό τό κείμενο, ἀλλά δέν εἶναι τοῦ παρόντος.
Τελικά, κάηκαν τά κείμενα τοῦ «ἐθνικοῦ πολιτισμοῦ» ἀπό τόν Οὐάλη; Οἱ νέο-εἰδωλολάτρες ἐπιμένουν, πώς ναί. Ὁ Θεοδωσιανός Κώδικας τούς διαψεύδει17. Ὄχι μόνο δέν κάηκαν, ἀλλά ὁ αὐτοκράτορας αὐτός ἐνδιαφέρθηκε γιά τήν διάσωσή τους, γι' αὐτό διόρισε στήν βιβλιοθήκη τῆς Κωνσταντινούπολης ἑπτά ἀντιγραφεῖς (antiquarii) τέσσερείς της ἑλληνικῆς καί τρεῖς της λατινικῆς, πρός ἀντιγραφή καί ἀντικατάσταση τῶν φθαρμένων βιβλίων18. Συνεπῶς, ἄνθρακας ὁ θησαυρός τῶν εἰδωλολατρῶν, ὄχι τά βιβλία τους.

ΕΠΙΛΟΓΟΣ
Ἄν ὁ Οὐάλης δέν ἦταν φανατικός Ἀρειανός, καί δέν εἶχε ἐγείρει ἀνηλεής διωγμούς ἐναντίον τῶν Ὀρθοδόξων, θά μποροῦσε νά θεωρηθεῖ οὐμανιστής, μέ τήν ἀκαδημαϊκή ἔννοια. Παρότι, οἱ παγανιστές μάντεις, μάγοι, καί φιλόσοφοι, δύο φορές προσπάθησαν νά τόν ἐκθρονίσουν καί νά τόν ἀντικαταστήσουν μέ τά ἀνδρείκελά τους, Προκόπιο καί Θεόδωρο, αὐτός δέν φαίνεται νά κυνήγησε τήν θρησκεία τους. Τό μόνο πού ἔκανε ἦταν νά ἀπαγορεύσει τίς νυκτερινές θυσίες, ἤδη ἀπό τήν 9η Σεπτεμβρίου τοῦ 36419, καί αὐτό ὄχι ὡς ἀντίποινα γιά τήν στάση τούς ἀπέναντί του, ἀλλά γιά νά σταματήσουν οἱ ἐκδηλώσεις ἐκεῖνες πού προσέβαλαν τήν δημόσια αἰδῶ.
Οἱ ἐκκαθαρίσεις τῶν τρομοκρατικῶν ὀργανώσεων πού ὑπέσκαπταν τά θεμέλια της πολιτικῆς καί κρατικῆς νομιμότητας καί ὀντότητας, μακράν ἀπέχουν ἀπό τό νά χαρακτηριστοῦν θρησκευτικοί διωγμοί.
Θύματα θρησκευτικῶν διωγμῶν τοῦ ἐν λόγω αὐτοκράτορα ὑπῆρξαν γιά ἄλλη μία φορά οἱ Ὀρθόδοξοι. Ἀπό τούς Ὀρθόδοξους ἐπισκόπους, μόνο ὁ Μέγας Βασίλειος δέν διώχθηκε, ἄν καί προέταξε σθεναρή ἀντίδραση στήν ἐκκλησιαστική πολιτική τοῦ αὐτοκράτορα, σέ συνεργασία μέ τόν Ἅγιο Γρηγόριο τόν Θεολόγο. Ὁ Μέγας Ἀθανάσιος ἐξορίστηκε γιά πολλοστή φορά, ἀλλά στό τέλος μέ τήν βοήθεια τοῦ Θεοῦ ἐπέστρεψε στήν ἐπισκοπή του.
Δυστυχῶς γιά τόν ἴδιο καί τήν αὐτοκρατορία, ὁ Οὐάλης δέν μπόρεσε νά ἐπιφέρει τήν εἰρήνη στήν ἐκκλησία, οὔτε νά κάνει τούς εἰδωλολάτρες νομιμόφρονες. Θά χρειαστεῖ ἡ ἄνοδος τοῦ Μεγάλου Θεοδοσίου στόν θρόνο, γιά νά σταματήσει τά ὑποχθόνια, συνωμοτικά καί καταστροφικά σχέδια τους, αὐτά πού κατέστρωναν οἱ τῆς ἔξωθεν φιλοσοφίας, ἡ παγανιστική ἰντελιγκέντσια.
Τελικά γιά τίς κατηγορίες τῶν εἰδωλολατρῶν μποροῦμε νά ἐπικαλεστοῦμε τήν ἀποφασιστική μαρτυρία τοῦ Θεοδώρητου Κύρρου:
«Ἐν Ἀντιοχεία δέ ὁ Βάλης χρόνον διατρίψας ὅτι μάλιστα πλεῖστον, ἄπασι μέν ἄδειαν ἐδεδώκει, καί Ἔλλησι, καί Ἰουδαίοις, καί τοῖς ἄλλοις, ὅσοι τό Χριστιανόν ὄνομα περικείμενοι, ταναντία ταῖς εὐαγγελικαῖς διδασκαλίαις κηρύττουσι. Καί γάρ τάς ἑλληνικᾶς τελετᾶς ἐπετέλουν οἱ τή πλάνη δεδουλωμένοι, καί τήν μετά Ἰουλιανόν ὑπό Ἰοβιανού σβεσθείσαν ἑξαπάτην, ἀνθῆσαι πάλιν συνεχώρησεν οὗτος. Καί τά Δάσια, καί τά Διονύσια, καί τά τῆς Δήμητρας ὄργια, οὐκ ἐν παραβύστω ἐπλήρουν, ὡς ἐν εὐσεβεῖ βασιλεία, ἀλλά μέσης της ἀγορᾶς βακχεύοντες ἔτρεχον».20
Ἴσως ἡ σιωπή τοῦ Λιβάνιου ἔτσι νά ἑρμηνεύεται. Ὡς πρός τά ἄλλα, τά τῆς συνεργασίας πού μνημονεύει ὁ Θεοδώρητος, ν' ἀρκοῦσε ἡ παρουσία τοῦ Θεμίστιου.
Ἄλλη μία προπαγανδιστική προσπάθεια τῶν νέο-παγανιστῶν ἐλέγχεται ὡς ἀνακριβής, ἀνιστόρητη καί ἀπάδουσα τῶν πηγῶν.

Σημειώσεις:
1. «Καίτοι τίνα οὐκ ἄν ἐξέπληξε καί λίαν ὄντα καθ' Ὅμηρον ταλασίφρονα ὁ κατακλυσμός ἐκεῖνος καί ἡ ζάλη καί ἡ τρικυμία, ἀωρί μέν ἀρξαμένη, πολλή δέ ἐν ὥρα κατασκευασθεῖσα, ὄτε θεοῖς ἐχθρός ἄνθρωπος ἐν ὑπογραφέως ἀεί μοίρα διαβιούς ἐκ τοῦ μέλανος καί τῆς καλαμίδος ἐτόλμησεν εἰς νοῦν ἐμβάλεσθαι τήν Ρωμαίων ἡγεμονίαν,...» Θεμίστιου. Λόγος VII, 103.17-23, ἔκδ. G. Dindorf.
2. Ὁ Ζώσιμος εἶναι ἀπό τοῦ τελευταίους παγανιστές ἱστορικούς της ρωμαϊκῆς αὐτοκρατορίας τῶν μέσων χρόνων. Τό ἔργο τοῦ Ἱστορία Νέα, χωρισμένο σέ ἔξι βιβλία καταγράφει τά γεγονότα τῆς περιόδου ἀπό τήν παραίτηση τοῦ Διοκλητιανοῦ τό 305 ὡς τό 410 μ.Χ. μέ τήν ὀπτική ἑνός εἰδωλολάτρη. Πιθανολογεῖται ὅτι τό ἔργο αὐτό τό ἔγραψε στήν περίοδο 498-502, βλ. H. Hunger, Βυζαντινή Λογοτεχνεία, ἡ λόγια κοσμική γραμματεία τῶν Βυζαντινῶν, Μ.Ι.Ε.Τ., Ἀθήνα 2005 (γ' ἀνατύπ), τ.Β' σέλ.70. Τό κείμενο σώζεται σέ ἕνα μόνο χειρόγραφο τόν Codex Vaticanus graecus 156. Ἐμεῖς χρησιμοποιήσαμε τήν ἔκδοση τοῦ L. Mendelssohn, Λειψία 1887, ἐνῶ ὑπάρχει καί πιό πρόσφατη, αὐτή τοῦ F. Paschoud, Παρίσι, τ.1 1971, τ.2 1979.
3. Ὁ θεσμός τοῦ «Ἔπαρχου» ἤ «Ὕπαρχου τοῦ Πραιτωρίου» (Praefectus Praetorio), τήν ἐποχή τοῦ Μεγάλου Κωνσταντίνου δέχθηκε μεταβολές. Ὁ ἀριθμός τῶν Ἔπαρχων αὐξήθηκε ἀπό ἕνας σέ τέσσερεις καί ἡ «ἐπαρχότητα» ἔγινε μία μεγάλη διοικητική ἑνότητα πού περιελάμβανε κάποιες ἀπό τίς 17 διοικήσεις στίς ὁποῖες χωρίζονταν ἡ αὐτοκρατορία. Ὁ Ἔπαρχος εἶχε ἁρμοδιότητες διαφόρων εἰδῶν, διοικητικές, οἰκονομικές, δικαστικές, νομοθετικές, ἀγορανομικές κ.λ.π. Περισσότερα βλ. Κ. Πλακογιαννάκη, Τιμητικοί τίτλοι καί ἐνεργά ἀξιώματα στό Βυζάντιο, Θεσσαλονίκη 2001, σέλ. 210.
4. Ρωμαίος ἱστορικός του Δ' αἵ. μ.Χ. (325/330 - 391). Τό ἔργο τοῦ καλύπτει τήν ρωμαϊκή ἱστορία γιά τήν περίοδο 96 - 378 μ.Χ. Θεωρεῖται δηλαδή συνεχιστής τοῦ Τάκιτου. Ἔγραψε στά λατινικά. Ἀπό τά 31 βιβλία τοῦ ἔργου τοῦ Res Gestae τά δεκατρία ἀπωλέσθηκαν. Τά ὑπόλοιπα 18 καλύπτουν τήν περίοδο 353-378.
5. Πρόκειται μᾶλλον γιά τόν τίτλο τοῦ Comes Sacrarum Largitionum, καί ὄχι τοῦ «Κόμη τῶν Θείων Θησαυρῶν», καθώς ὁ δεύτερος εἰσήχθη γιά πρώτη φορά ἀπό τόν Ἀναστάσιο Ἅ' (491-518), ἐποχή στήν ὁποία ἔγραψε μέν ὁ Ζώσιμος, ἀλλά ὄχι ὁ Ἀμμιανός Μαρκελίνος. Βλ. Κ. Πλακογιαννήκη, Τιμητικοί..., σέλ.165.
6. Μεγαρέας ἐλεγειακός ποιητής, γιά τόν ὁποῖο ἐλάχιστα εἶναι γνωστά. Εἰκάζεται ὅτι ἔζησε τό τελευταῖο μισό του Στ' καί ἀρχές τοῦ Ἐ' αἵ. π.Χ. Οἱ στίχοι πού ἀναφέρονται ἐδῶ εἶναι οἱ ἑξῆς:
Ἄνδρ' ἀγαθόν πενίη πάντων δάμνησι μάλιστα
Καί γήρως πολιού, Κύρνε, καί ἠπιάλου
Ἤν δέ χρή φεύγοντα καί ἔς μεγακήτεα πόντον
Ρίπτειν, καί πετρῶν Κύρνε, κατ' ἠλιβάτων
7. Βραγχίδες ἦταν ἱερατικό καί μαντικό γένος τῆς Ἰωνίας. Εἶχε ὡς γενάρχη τόν Βράγχο, ὁ ὁποῖος εἶχε διδαχθεῖ τή μαντική τέχνη ἀπό τόν Ἀπόλλωνα. Οἱ Βραγχίδες ἐκμεταλλεύονταν τό μαντεῖο τοῦ Ἀπόλλωνα στήν πόλη Δίδυμα (18 χμ νότια της Μιλήτου) καί ἀπό τήν ἐποχή τοῦ Κύρου τοῦ Μεγάλου (553) σέ κάθε εὐκαιρία χρησμοδοτοῦσαν ὑπέρ τῶν περσικῶν συμφερόντων.
8. «Τό αἷμα σου δέν θά πέσει χωρίς ἐκδίκηση στή γῆ, καί γι' αὐτούς ἡ ὀργισμένη Τισιφόνη ἐξοπλίζει κακή μοίρα, στίς πεδιάδες τοῦ Μίμαντα τούς ἀναμένει τρομακτικός πόλεμος».
9. Γιά τό λατινικό κείμενο τοῦ Ἀμμιανοῦ Μαρκελίνου, χρησιμοποιήσαμε τήν ἔκδοση τοῦ Φραγκίσκου Eyssenhardt, Βερολίνο 1871, ἐνῶ ἡ μετάφραση εἶναι ἑλληνική ἀπόδοση τῆς ἀγγλικῆς του C. D. Yonge, Λονδίνο 1902.
10. Γιά τίς κατηγορίες αὐτές, ἀπό ἐπίσημα χείλη, μπορεῖ νά ἀνατρέξει κανείς στό σχετικό κείμενο τῆς Πολυμνιας Ἀθανασιάδη-Fowden στήν Ἱστορία τοῦ Ἑλληνικοῦ Ἔθνους, τῆς Ἐκδοτικῆς Ἀθηνῶν, τ.Ζ' σέλ. 72-73, καθώς καί στήν ὕπ. ἀριθμ. 73 σημείωση στήν ἑλληνική μετάφραση τῶν Γιάννη Ἀβραμίδη καί Θεοφάνη Καλαϊτζάκη τῆς Νέας Ἱστορίας τοῦ Ζώσιμου.
11. Πολύ καθαρά φαίνεται αὐτό στόν δεύτερο λόγο τοῦ Θεμίστιου, μέ τόν τίτλο Εἰς Κωνστάντιον τόν αὐτοκράτορα, ὅτι μάλιστα φιλόσοφος ὁ βασιλεύς, ἤ χαριστίριος. Ἐνδεικτικό εἶναι τό ἀπόσπασμα πού παραθέτουμε ἀπό τόν τέταρτο λόγο του, Εἰς Κωνστάντιον:
«Τοῦ δέ βασιλικοῦ κάλλους, οὐ ἐγώ ὁρᾶν ὤρμημαι καί ὤ παρασκεύασα ἐμαυτόν πρέποντα θεατήν, καλή μέν πού καί ἡ ἔξωθεν ἀγλαΐα, πολύ δέ ἀμηχανωτέρα καί ἀφραστοτέρα, ἤν ἐγκύψαντας χρή ἰδεῖν ὀπόσης γέμει ὥρας τέ καί εὐμένειας. Ἔνθ ἐνί μέν, κάθ΄Ὅμηρον, φιλότης ἀνθρώπων, ἀλλ' οὐ δολερά οὐδ' ἐπίβουλος, ἀλλά θεοειδῆς καί ἀκήρατος, ἤν ἤς συντεθέν τό ὄνομα ἐστί φιλανθρωπία? ἔνι δ' ἵμερος σωφροσύνης, ἐνατρεμεῖ δέ ἀλήθεια, ἐγκατοικεῖ δέ πραότης, ἐναστράπτει δικαιοσύνη, πολλά τέ ἄλλα ἰνδάλλεται κάλλη σεμνά τέ καί ἅγια καί θεσπέσια? οἶς μή προαγνεύσαντα ἱκανῶς μηδέ τήν ὄψιν προκαθηραμένον ἐκ τῶν φιλοσοφίας φαρμάκων εἰκῆ οὐτωσί τά ὄμματα ἐξ ἐπιδρομῆς ἐπιβάλλειν οὔτε ὅσιον οὔτε συμφέρον.»
Ἐπίσης ἕνα μικρό ἀπόσπασμα ἀπό τόν πέμπτο λόγο τοῦ εἰς Ἰοβιάνο:
«τιμωμένη δέ φιλοσοφία ἀντιδίδωσιν εἰς τουμφανές καί αὔτη τά χαριστήρια, λόγους ἱκανούς παραπέμψαι τά ἔργα τῷ χρόνω καί προσθεῖναι μνήμην τοῖς ἐφημέροις αἰώνιον καί συμβουλήν ἐν καιρῶ καί παρρησίαν...
Ἀλλά βούλει γνῶναι τήν παρά φιλοσοφίας συντέλειαν; Νόμον ἔμψυχον εἶναι φησί τόν βασιλέα, νόμον θεῖον ἄνωθεν ἠκόντα ἐν χρόνω τοῦ δί' αἰῶνος χρηστοῦ,...»
Αὐτό τό τελευταῖο κομμάτι χρησιμοποιεῖται ἀπό τούς μελετητές τῆς πολιτικῆς ἰδεολογίας τῆς αὐτοκρατορίας. Συνεχίζοντας στόν ἕκτο λόγο του, Φιλάνθρωποι ἤ περί φιλανθρωπίας:
«Ἔχει γάρ οὕτως ἄνωθεν, ὤ βασιλεῖς, εὔνοια καί συγγένεια βασιλεία πρός φιλοσοφίαν ἐστι καί ἐπί τήν αὐτήν χρείαν κατέπεμψε ὁ θεός ἀφοτέρας εἰς τήν γῆν, ἐπιμελεῖσθαι καί ἐπανορθοῦσθαι τούς ἀνθρώπους, τήν μέν διδάσκουσαν τά ἀγαθά, τήν δέ χορηγοῦσαν.»
Γενικά σέ κάθε λόγο τοῦ βλέπουμε νά προτρέπει τόν ἑκάστοτε αὐτοκράτορα πρός τήν φιλοσοφία, ὄχι βέβαια τήν χριστιανική, ἀλλά τήν παγανιστική, αὐτή πού δέν εἶχε ἐνδοιασμούς νά μετέρχεται ἀποκρυφιστικῶν μεθόδων. Ἄς μήν μᾶς μπερδέψει τό ὅτι μιλᾶ γιά θεό, καί ὄχι γιά θεούς. Πρός χριστιανό αὐτοκράτορα ἀπευθύνεται. Θεωροῦμε αὐτά τά ἀποσπάσματα ἀρκετά, δέν χρειάζεται ἡ παράθεση ἄλλων.
12. Σαλαμίνιου Σωζομενοῦ, Ἐκκλησιαστική Ἱστορία, τ.Β' σέλ. 247, στήν σειρά Ε.Π.Ε. ἐκδοτικός οἶκος Ἐλευθέριου Μερετάκη, Θεσσαλονίκη 2004, Κείμενο-Μετάφραση-Σχόλια Ἰγνάτιος Σακαλής. Διατηρεῖται ἡ ὀρθογραφία τοῦ μεταφραστῆ.
13. Σαλαμίνιου Σωζομενοῦ, Ἐκκλησιαστική Ἱστορία, τ. Β' σέλ. 161.
14. Αἴκ. Χριστοφιλοποόυλου, Βυζαντινή Ἱστορία, Βάνιας, Θεσσαλονίκη 21996, τ.Ἅ' σέλ. 165.
15. Κέλσου, Ἀληθής λόγος κατά Χριστιανῶν, Θύραθεν, Θεσσαλονίκη 1996.
16. Πορφύριος, Κατά Χριστιανῶν, Θύραθεν, Θεσσαλονίκη 2000.
17. C. Th. 11.24.2 - a.372
18. Ι. Καραγιαννόπουλου, Ἱστορία τοῦ Βυζαντινοῦ Κράτους, Βάνιας, Θεσσαλονίκη 1995 (Ἐ' ἀνατυπ.), τ. Ἅ' σέλ. 180.
19. C. Th. 9.16.7 - a.364.
20. Θεοδώρητος Κύρρου, Ἐκκλησιαστική Ἱστορία, βιβλίο Δ' κέφ. κά'

ΠΗΓΗ: Ι.Μ.ΠΑΝΤΟΚΡΑΤΟΡΟΣ