Γράφει ὁ Γεώργιος Ἰ. Μαντζαρίδης,
Ὁμότιμος Καθηγητὴς Θεολογικῆς Σχολῆς Α.Π.Θ.
Σὲ Ἰδιόμελα τοῦ Ἑσπερινοῦ καὶ τῆς Λιτῆς τῆς Ὑπαπαντῆς τὸ «Νῦν ἀπολύεις τὸν δοῦλόν σου δέσποτα ἐν εἰρήνῃ...», ποὺ ἀπηύθυνε πρὸς τὸν Θεὸ ὁ δίκαιος Συμεῶν ὅταν δέχτηκε στὴν ἀγκάλη του τὸν Χριστό, ἀποδίδεται μὲ τὸ «Νῦν ἠλευθέρωμαι· εἶδον γὰρ τὸν Σωτῆρά μου» [1]. Ὁ θεοδόχος Συμεῶν βλέπει στὸ πρόσωπο τοῦ βρέφους ποὺ ἐναγκαλίζεται τὴν εἰρήνη καὶ τὴν ἐλευθερία του.
Ἡ αἴσθηση τῆς εἰρήνης εἶναι αἴσθηση τῆς ἐγγύτητας τοῦ Θεοῦ. Ἡ εἰρήνη προσεγγίζει τοὺς ἀνθρώπους μὲ τὸν Θεὸ καὶ μεταξύ τους. Αὐτὸ δηλώνει καὶ ἐτυμολογικὰ ἡ λέξη εἰρήνη, ἡ ὁποία προέρχεται ἀπὸ τὸ ρῆμα «εἴρω» ποὺ σημαίνει συνδέω. Εἰδικότερα ἡ θεόσδοτη εἰρήνη, ἡ εἰρήνη τοῦ Χριστοῦ, δόθηκε στοὺς μαθητὲς ὡς «ἐξιτήριον δῶρον» κατὰ τὴν συμπλήρωση τῆς ἔνσαρκης οἰκονομίας τοῦ Χριστοῦ μὲ τὰ... λόγια του, «εἰρήνην τὴν ἐμὴν δίδωμι ὑμῖν» [2].
Ἡ χριστιανικὴ εἰρήνη ὡς καρπὸς τοῦ Ἁγίου Πνεύματος συνδέεται ἄμεσα μὲ τὴν ἀγάπη καὶ τὴν χαρὰ· «ὁ δὲ καρπὸς τοῦ Πνεύματός ἐστιν ἀγάπη, χαρά, εἰρήνη...»[3]. Συνδέεται δηλαδὴ μὲ τὴν εὐτυχία καὶ τὴν ἀπελευθέρωση τοῦ ἀνθρώπου ἀπὸ τοὺς περιοριστικοὺς φραγμούς του. Ἀλλὰ καὶ στὸ Ἀπολυτίκιο τῆς γιορτῆς αὐτῆς ὁ Χριστὸς χαρακτηρίζεται ὡς «ἐλευθερωτὴς τῶν ψυχῶν ἡμῶν», ποὺ μᾶς χαρίζει τὴν ἀνάσταση.
Ὁ δίκαιος Συμεῶν βρίσκεται στὸ τέλος τῆς ἐπίγειας ζωῆς του. Δὲν ἔχει μπροστά του περιθώρια χρόνου ζωῆς. Ἀλλὰ καὶ ὁ χῶρος στὸν ὁποῖο μποροῦν νὰ κινηθοῦν τὰ τρεμάμενα μέλη τοῦ σώματός του εἶναι περιορισμένος. Παραμένει δεσμευμένος, σχεδὸν καθηλώμενος στὸν χῶρο καὶ τὸν χρόνο. Πὼς μπορεῖ νὰ λέει ὅτι ἔχει ἐλευθερωθεῖ;
Ἡ ἐλευθερία προϋποθέτει ἀποδέσμευση ἀπὸ κάθε περιοριστικὸ φραγμό. Προσφέρει τὴν δυνατότητα ἐπεκτάσεως καὶ κινήσεως στὸν χρόνο καὶ τὸν χῶρο. Ἡ ἀκόμα περισσότερο, παρέχει τὴν δυνατότητα τῆς ὑπερβάσεως τοῦ χώρου καὶ τοῦ χρόνου. Ποιά ἐλευθερία μπορεῖ νὰ ἔχει κάποιος μελλοθάνατος; Πόσο ἐλεύθερος μπορεῖ νὰ εἶναι κάποιος ποὺ διαθέτει περιορισμένες κινήσεις; Ἔτσι ζοῦσε ὁ Συμεῶν. Τέτοια ἦταν ἡ φυσική του κατά-σταση.
Παραταύτα ὁ Συμεῶν εἶχε μέσα του κάτι πολὺ σημαντικό. Εἶχε μία ἐλπίδα ἡ ἀκριβέστερα μία προσδοκία, ποὺ θὰ ἐκπληρωνόταν μέσα στὰ ὅρια τῆς πρόσκαιρης ζωῆς του. Εἶχε τὴν ὑπόσχεση τοῦ Θεοῦ ὅτι, πρὶν πεθάνει, θὰ δεὶ τὸν Μεσσία: «Ἢν αὐτῶ κεχρηματισμένον ὑπὸ τοῦ Πνεύματος τοῦ Ἁγίου μὴ ἰδεῖν θάνατον πρὶν ἡ ἴδη τὸν Χριστὸν Κυρίου» [4] . Αὐτὸν περίμενε.
Ἡ προσδοκία τοῦ Μεσσία ἔδινε νόημα καὶ περιεχόμενο στὴν ζωὴ τοῦ δικαίου Συμεῶν. Καὶ ἡ ἐκπλήρωση τῆς προσδοκίας αὐτῆς τὸν ἔκανε νὰ ζητήσει ἀπὸ τὸν δεσπότη του Θεό τον ἀπόλυσή του· τὸν θάνατό του. Δὲν περιμένει πλέον τίποτε ἄλλο. Αὐτὸ ποὺ περίμενε τὸ εἶδε. Ἡ περαιτέρω παράταση τῆς ἐπίγειας ζωῆς του δὲν θὰ εἶχε νόημα. Γι’ αὐτὸ ζήτησε τὴν ἀπόλυσή του.
Ἀπόλυση εἶναι ἡ ἀπελευθέρωση ἀπὸ κάποια ἐξουσία. Εἶναι ἡ ἀποδέσμευση ἀπὸ κάποια δεσμά. Ἡ ἀπόλυση ὅμως καθ' ἑαυτὴν ἔχει καὶ ἀρνητικὸ περιεχόμενο. Εἶναι μιὰ ρήξη. Καὶ ἡ ρήξη συνεπάγεται πόνο. Πολὺ περισσότερο πόνο συνεπάγεται ἡ ρήξη ποὺ προκαλεῖ ὁ θάνατος. «Θρηνῶ καὶ ὀδύρομαι, ὅταν ἐνοήσω τὸν θάνατον». «Οἷον ἀγῶνα ἔχει ἡ ψυχὴ χωριζομένη ἀπὸ τοῦ σώματος». Ἀλλὰ ὁ Συμεῶν οὔτε θρηνεῖ οὔτε βλέπει ἀγῶνα μπροστά του. Ἀπολύεται ἐν εἰρήνῃ.
Δὲν χαίρεται οὔτε εἰρηνεύει κάποιος, ὅταν ἀπολύεται ἀκούσια ἀπὸ τὴν ἐργασία του. Χαίρεται ὅμως, ὅταν ἡ ἀπόλυσή του πραγματοποιεῖται εἰρηνικὰ καὶ ἑκούσια· ὅταν αὐτὴ συνδέεται μὲ τὴν ἐκπλήρωση τοῦ «τέλους», δηλαδὴ τοῦ σκοποῦ κάποιας ἐργασίας καὶ τὴν εἴσοδο σὲ κάποια καλύτερη καὶ ὑψηλότερη ἐργασία.
Ὅταν ἡ ἔξοδος ἀπὸ τὴν πρόσκαιρη ζωὴ συνδέεται μὲ τὴν εἴσοδο στὴν ἀκατάλυτη ζωή, τότε ὁ θάνατος ἀποκτᾶ θετικὸ περιεχόμενο· γίνεται πανηγύρι. Γι’αυτό καὶ οἱ θάνατοι τῶν Ἁγίων τῆς Ἐκκλησίας μας γιορτάζονται μὲ πανηγύρια. Ὁ Ἀπόστολος Παῦλος ἀπευθύνει στοὺς πιστοὺς μιὰ τριπλὴ προτροπή: «Πάντοτε χαίρετε, ἀδιαλείπτως προσεύχεσθε, ἐν παντὶ εὐχαριστεῖτε· τοῦτο γὰρ θέλημα Θεοῦ ἐν Χριστῷ Ἰησοῦ εἰς ὑμᾶς» [5]. Αὐτὸ σημαίνει ὅτι ἡ χαρά, ἡ προσευχὴ καὶ ἡ εὐχαριστία προβάλλουν ὡς μία ἀδιαίρετη τριαδικὴ πράξη.
Ὁ δίκαιος Συμεῶν χαρακτηρίζει τὴν ἀπόλυση ποὺ ἀναμένει εἰρηνική, γιατί ἐκπληρώθηκε ἡ ὑπόσχεση ποὺ τοῦ ἔδωσε ὁ Θεὸς γιὰ τὴν σωτηρία ὅλων τῶν λαῶν. Τὰ λόγια του φανερώνουν ἄνθρωπο μὲ καρδιὰ παγκόσμιου εὕρους. Δείχνουν ὅτι ἀγκαλιάζει μέσα τοῦ ὅλους τοὺς λαούς, εἰρηνεύει μὲ ὅλους τοὺς ἀνθρώπους καὶ θεμελιώνει τὴν εἰρήνη του αὐτήν, ὅπως καὶ τὴν εἰρήνη ποὺ ἔχει μέσα του, στὴν εἰρήνη μὲ τὸν Θεό.
Ἡ αἰτία τοῦ βιώματος αὐτοῦ τοῦ Συμεῶν εἶναι, ὅπως ἀναφέρει τὸ Ἰδιόμελο τοῦ Ἑσπερινοῦ, τὸ ὅτι αὐτὸς ποὺ ἐναγκαλίζεται εἶναι «ὁ ἐκ Θεοῦ Θεὸς Λόγος, ὁ σαρκωθεὶς δι’ ἡμᾶς». Ὁ σαρκωθεῖς Θεὸς Λόγος ἑνώνει τὸν ἄνθρωπο μὲ τὸν Θεό, εἰσάγει στὸν πεπερασμένο κόσμο τὴν ἀπέραντη αἰωνιότητα, μεταλλάσσει τὴν φθορὰ καὶ τὸν θάνατο τῶν ἀνθρώπων σὲ ἀφθαρσία καὶ ἀθανασία.
Τὰ γεγονότα αὐτὰ δὲν ἔχουν καμιὰ θεογονικὴ ἔννοια. Δὲν ἀναφέρονται στὸν Θεὸ ἀλλὰ στὸν ἄνθρωπο. Ὁ Θεὸς σαρκώνεται, γιὰ νὰ σώσει τὴν ἀνθρώπινη φύση. Γίνεται ἄνθρωπος, γιὰ νὰ κάνει θεὸ καὶ τὸν ἄνθρωπο. Ἐκεῖνος εἶναι ὁ κατὰ φύση Θεὸς καὶ κάνει τὸν ἄνθρωπο κατὰ χάρη θεό. Μεταδίδει σὲ αὐτὸν τὴν ἄκτιστη χάρη του, τὴν ἀκατάλυτη ζωή του. Τὸν καθιστᾶ μέτοχο καὶ κοινωνὸ τῆς ἀγάπης καὶ τῆς μακαριότητός του.
Παραπομπές:
1. Α’ Στιχηρὸν ἰδιόμελον Μ. Ἑσπερινοῦ καὶ Ϛ’ Στιχηρὸν ἰδιόμελον Λιτῆς τῆς Ὑπαπαντῆς.
2. Ἰω. 14,27. Bλ. M. Βασιλείου, Ἐπιστολὴ 203,1, PG 32,737A.
3. Γάλ. 5,22.
4. Bλ. Λούκ. 2,26.
5. A’ Θέσ. 5,16-7.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου