Ἅγιοι Ραφαήλ, Νικόλαος καὶ Εἰρήνη: Οἱ νεοφανεῖς καὶ ἔνδοξοι Νεομάρτυρες

ΛΑΜΠΡΟΥ Κ. ΣΚΟΝΤΖΟΥ Θεολόγου – Καθηγητοὺ

Ἕνα ἀπὸ τὰ μεγαλύτερα προσκυνήματα στὴ χώρα μᾶς εἶναι καὶ αὐτὸ τηςΘέρμης Μυτιλήνης, ὅπου τιμῶνται τρεῖς νεοφανεῖς Μάρτυρες τῆς Ἐκκλησίας μας, οἱ ἅγιοι Ραφαηλ, Νικόλαος καὶ Εἰρήνη. Ἐκεῖ στὴν περίφημη Ἱερὰ Μονὴ τοῦ Ἁγίου Ραφαήλ, βρέθηκαν, ὕστερα ἀπὸ θαυμαστὰ γεγονότα, τὰ ἱερά τους λείψανα, ὅπου καὶ φυλάσσονται, ἁγιάζοντας τοὺς πολυάριθμους προσκυνητές. Πρόκειται γιὰ ἔνδοξους Νεομάρτυρες, οἱ ὁποῖοι μαρτύρησαν ἀμέσως σχεδὸν μετὰ τὴν πτώση τῆς Κωνσταντινουπόλεως στοὺς Τούρκους. Ἐλάχιστα πράγματα γνωρίζουμε γιὰ τοὺς βίους τους. 

Ο Ραφαήλ καταγόταν ἀπὸ τὸ χωριό Μυλοί της Ἰθάκης, ὅπου γεννήθηκε τὸ ἔτος 1410. Τὸ βαπτιστικό του ὄνομα ἤταν Γεωργιος καὶ τὸ ἐπώνυμο του Λάσκαρης η Λακαριδης. Ὁ πατέρας ὀνομαζόταν Διονυσιος. Κατατάχτηκε στὸν βυζαντινὸ στρατό, ὅπου ἀποφάσισε νὰ κάνει καριέρα στρατιωτικοῦ. Ἔφτασε μάλιστα καὶ σὲ μεγάλο ἀξίωμα. Ὅμως ἡ γνωριμία του μὲ κάποιον ἅγιο ἀσκητή, ὀνόματι Ιωαννη, τὸν μύησε στὴν πνευματικὴ ζωὴ καὶ στὴν κατὰ Χριστὸν...
βιωτή.

Κάποια Χριστούγεννα ὁ ἅγιος ἀσκητὴς γέροντας εἶχε πάει στὸ στρατόπεδο νὰ λειτουργήσει, νὰ κηρύξει καὶ νὰ ἐξομολογήσει τοὺς στρατιῶτες, ὁ Γεώργιος, τριανταπέντε χρονῶν τότε, ἐνθουσιάστηκε ἀπὸ τὰ λόγια του γέροντα καὶ πῆρε τὴν ἀπόφαση νὰ ἐγκαταλείψει τὴ στρατιωτικὴ καριέρα καὶ νὰ ἀφοσιωθεῖ στὴν Ἐκκλησία. Μάλιστα λίγες ἡμέρες μετά, κατὰ τὴν ἑορτὴ τῶν Θεοφανείων, ὅταν ὁ γέροντας εἶχε ἐπισκεφτεῖ καὶ πάλι τὸ στρατόπεδο, ἀποχαιρέτησε τοὺς συναδέλφους του καὶ ἀκολούθησε τὸν μοναχό. Ἀποφάσισε νὰ γίνει μοναχὸς καὶ ἔλαβε τὸ ὄνομα Ραφαήλ. Ἦρθε στὴν Ἀθήνα, ὅπου ἡ ἐπιθυμία τοῦ πραγματοποιήθηκε καὶ μάλιστα τοῦ προτάθηκε νὰ χειροτονηθεῖ πρεσβύτερος. Ἀργότερα τοῦ ἀπονεμήθηκε καὶ τὸ ὀφίκιο τοῦ ἀρχιμανδρίτη. 

Λίγο πρὶν τὴν ἅλωση, ἐπισκέφτηκε τὴν Κωνσταντινούπολη ὅπου τὸν δέχτηκε ὁ Οἰκουμενικὸς Πατριάρχης, ὁ ὁποῖος τὸν ἔστειλε στὴ Γαλλία, στὴν πόλη Μορλαι, γιὰ θεολογικὲς σπουδές. Ἀργότερα ἦρθε ξανὰ στὴν Ἀθήνα, ὡς ἱεροκήρυκας. Λειτουργοῦσε στὸ ναὸ του Αγίου Δημητρίου Λουμπαδιαρη καὶ συνήθιζε νὰ κηρύττει στο λόφο τοῦ Φιλοπάππου. Περὶ τὸ 1450 ἔφυγε γιὰ τὴ Μακεδονία, ὅπου περιπλανιόταν, κηρύττοντας τὸ Εὐαγγέλιο καὶ ἐνθαρρύνοντας τοὺς πιστούς, ἀπὸ τὰ ἐπερχόμενα δεινά. Ἀποφάσισε τελικὰ νὰ μονάσει σὲ κάποιο μέρος τῆς Θράκης, ποὺ δὲν γνωρίζουμε. 

Μαζί του εἶχε καὶ τὸν πιστὸ ὑποτακτικὸ του Νικόλαο, τὸν ὁποῖο εἶχε γνωρίσει στὴ Γαλλία καὶ ὁ ὁποῖος γεννήθηκε, ἄγνωστο πότε, στη Θεσσαλονικη ὴ κατ’ ἄλλους στους Ράγους της Μηδιας της Μ. Ἀσίας καὶ ἦρθε μικρός, μὲ τὴν οἰκογένειά του στὴ Θεσσαλονίκη, ὅπου μεγάλωσε καὶ σπούδασε. Ἀπὸ μικρὸς εἶχε τὴ λαχτάρα νὰ ἐνδυθεῖ τὸ μοναχικὸ σχῆμα καὶ νὰ ὑπηρετήσει τὴν Ἐκκλησία. Ἐκάρη μοναχὸς καὶ ἀργότερα χειροτονήθηκε διάκονος καὶ οὐδέποτε ἐγκατέλειψε τὸν Ραφαήλ. 

Ἀπὸ τὴν ἱστορία γνωρίζουμε πὼς ἡ κατάκτηση τοῦ ἑλλαδικοῦ χώρου ἀπὸ τοὺς ἀσιάτες Ὀθωμανοὺς γινόταν σταδιακὰ ἀπὸ τὶς ἀρχὲς τοῦ 15ου αιώνα. Ἡ τραγικὴ πτώση καὶ ἅλωση τῆς Βασιλεύουσας ὑπῆρξε ὁ τυπικὸς ἐπίλογος καὶ τὸ τέλος τῆς ἔνδοξης χιλιόχρονης βυζαντινῆς αὐτοκρατορίας (γιὰ νὰ κυριολεκτοῦμε: ἡ κατάλυση τοῦ Ἀνατολικοῦ Ρωμαϊκοῦ Κράτους). Οἱ πρώην ἐλεύθεροι λαοὶ τῆς χριστιανικῆς αὐτοκρατορίας, οἱ ὁποῖοι ἀπολάμβαναν τὴν ἐλευθερία καὶ τὴν ἀσφάλεια τοῦ θεοσωστοῦ Κράτους, τώρα βρίσκονται κάτω ἀπὸ στυγνὴ τυραννία. Τὸ χειρότερο κακὸ ἦταν ὅτι οἱ βάρβαροι ἀσιάτες μουσουλμάνοι Ὀθωμανοὶ δὲν σέβονταν τὴν Ὀρθόδοξη πίστη τῶν κατακτημένων Ρωμιῶν καὶ ἀσκοῦσαν πιέσεις καὶ μαρτύρια προκειμένου νὰ τοὺς ἀναγκάσουν νὰ ἐξισλαμιστοῦν καὶ ἄρα νὰ τουρκέψουν, ἀφοῦ ὁ κύριος συνδετικὸς κρίκος τους μὲ τὴν Ρωμαίικη συνείδησή τους ἦταν ἡ Ὀρθόδοξη Πίστη. 

Ὁ Ραφαήλ, μαζὶ μὲ τὴ συνοδεία του, μπροστὰ σὲ αὐτὴ τὴν δραματικὴ κατάσταση, πῆραν τὴ μεγάλη ἀπόφαση νὰ φύγουν ἀπὸ τὴ Θράκη, διότι ἐκεῖ κινδύνευαν περισσότερο. Ἀποφάσισαν νὰ μετακομίσουν στὴν νήσο Λεσβο, ἡ ὁποία δὲν εἶχε πέσει ἀκόμα στὰ χέρια τῶν Τούρκων. Ἀπὸ τὸ λιμάνι της Αλεξανδρουπόλεως πηραν τὸ καράβι γιὰ τὴ Μυτιλήνη. Διάλεξαν τὴν παλαιά Ιερα Μονὴ τοῦ Γενεσίου τῆς Θεοτόκου να ἐγκατασταθοῦν καὶ νὰ μονάσουν. Ἡ Μονὴ βρισκόταν στὸ χωριὸ Θέρμη, στὶς πρόποδες τοῦ λόφου Καρυὲς στὴν ὁποία ὑπῆρχε ἕνας γέρος μοναχός, ὀνόματι Ρουβειμ. Στὰ 1235 εἶχαν ἐπιδράμει στὴ Μονὴ Σαρακηνοὶ πειρατές, οἱ ὁποῖοι, ἀφοῦ τὴ λεηλάτησαν, σκότωσαν, μὲ φρικτὰ βασανιστήρια καὶ ἀπερίγραπτες βιαιότητες τὶς μοναχές, μὲ ἐπικεφαλῆς τὴν ἠγουμένηΟλυμπια, στὶς 11 Μαΐου τοῦ ἰδίου ἔτους καὶ εἶχαν κάψει τὴ Μονή. Ἀφοῦ, λοιπὸν ἀνακαίνισαν τὴν παλιὰ γυναικεία Μονή, ἐξέλεγη ἡγούμενος ὁ Ραφαὴλ καὶ ζοῦσαν θεοφιλῶς. 

Ἀλλὰ τὸ ἔτος 1463 ἡ Λέσβος ἔπεσε καὶ αὐτὴ στὰ χέρια τῶν Ὀθωμανῶν κατακτητῶν. Ἀκολούθησαν ἄγριες σφαγὲς καὶ λεηλασίες. Κάποτε ἔφτασαν καὶ στὴ Μονὴ τῶν Καρυῶν. Ἦταν τὸ βράδυ της Μεγάλης Πέμπτης. Συνέλαβαν τὸν Ραφαὴλ καὶ τὸν Νικόλαο, τοὺς ὁποίους ὑπέβαλαν σὲ ἀπάνθρωπα βασανιστήρια καὶ ταπεινώσεις. Τὸν Ραφαὴλ τὸν πῆραν τραβώντας ἀπὸ τὰ μαλλιὰ καὶ τὰ γένια, τὸν κρέμασαν σὲ ἕνα δένδρο καὶ τὸν τρυποῦσαν μὲ τὰ αἰχμηρὰ ὄπλα τους. Κατόπιν ἄναψαν φωτιὰ καὶ τὸν ἔκαιγαν σιγὰ – σιγά. Στὸ τέλος τοῦ πριόνισαν τὸ στόμα καὶ ἔτσι παρέδωσε τὴν ψυχὴ τοῦ ὁ ἡρωικὸς Μάρτυρας τοῦ Χριστοῦ. Ὁ Νικόλαος πέθανε ἀπὸ συγκοπῆ καρδιᾶς ἀπὸ τοὺς βασανισμούς, δεμένος σὲ ἕνα δένδρο. 

Μαζί τους μαρτύρησε καὶ ἡ δωδεκάχρονη Ειρηνη, κόρη τοῦ προεστοῦ τῆς Θέρμης Βασιλειου. Τῆς ἔκοψαν τὸ χέρι καὶ τὴν ἔκλεισαν σὲ πιθάρι καὶ τὴν ἔκαψαν, μπροστὰ στὰ μάτια τῶν γονέων της. Μετὰ Μαρτύρησαν ὁ πατέρας της Βασίλειος, ἡ μητέρα της Μαρία, τὸ πέντε ἐτῶν παιδὶ τους Ραφαήλ, ἡ ἀνεψιὰ τους Ελένη, ὁ δάσκαλος Θεοδωρος καὶ ὁ ἰατρός Αλεξανδρος. Το μαρτύριό τους ἔγινε στις 9 Ἀπριλίου τοῦ 1463, τὴν Τρίτη της Διακαινησίμου. Τὰ σώματά τους ἔμειναν ἄταφα γιὰ μέρες καὶ κατόπιν κάποιοι εὐσεβεῖς τὰ ἔθαψαν ἐντός της Μονῆς. 

Τὰ ἱερά τους λείψανα βρέθηκαν κατόπιν θαυματουργικῶν ὁραμάτων στὴ Θέρμη τῆς Μυτιλήνης τὸ 1959 καὶ τὸ 1960. Ἡ μνήμη τοὺς ἑορτάζεται τὴν Τρίτη της Διακαινησίμου. 

aktines