Ἡ ἁμαρτία

Τοῦ Μητροπολίτη  Γόρτυνος καί Μεγαλοπόλεως Ἱερεμία

1. Ἡ οὐσία τῆς ἁμαρτίας (Συνέχεια ἀπό τό προηγούμενο)

Τό γενικό ὄνομα γιά τήν ἁμαρτία εἶναι «χατα᾽ά», ἀπό ρῆμα «χατά», πού σημαίνει «ἁμαρτάνω». Κυρίως σημαίνει «ἀποτυγχάνω ἀπό τόν σκοπό μου», γιατί πορεύομαι λανθασμένο δρόμο, καί γενικά σημαίνει κάνω ὅ,τι εἶναι ἀπηγορευμένο καί παραλείπω ὅ,τι εἶναι νομοθετημένο. Σέ διάφορα περιστατικά ἡ ἁμαρτία γίνεται «ἁβών», ἀπό ρῆμα «ἁβά», πού σημαίνει «κλίνω», «στρίβω», «πλανῶμαι» ἀπό τόν σωστό δρόμο μέ κακή διάθεση καί ἄρα ἔχω ἐνοχή γι᾽ αὐτό πού κάνω. Ἡ ἁμαρτία εἶναι «ἁβέλ» καί «ἁβλά», ἀπό ρῆμα «οὕλ», πού σημαίνει «διαφθείρω». Ἡ ἁμαρτία λοιπόν εἶναι στρεβλότητα καί διαφθορά. Ἄλλη ὀνομασία τῆς ἁμαρτίας στήν Παλαιά Διαθήκη τό «πεσά῾» ἀπό τό «πασά῾», πού σημαίνει εἶμαι ἐπαναστάτης. Ἡ ἁμαρτία, δηλαδή, εἶναι ἀνταρσία κατά τοῦ Θεοῦ. Ἡ ὀνομασία αὐτή τῆς ἁμαρτίας ὡς «πεσά῾», ὑποδηλώνει καί τό σπάσιμο τῆς διαθήκης μέ τόν Θεό (βλ. L. Köhler, ZatW, 1928, 213-218). Tό ἴδιο δηλώνει καί ἡ ὀνομασία «μα῾άλ», πού σημαίνει προδοσία, ἀπιστία. Ὁ ἁμαρτωλός ἐπαναστατεῖ κατά τοῦ....

Θεοῦ, «μαράντ». Εἶναι πείσμων καί ἰσχυρογνώμων, «σαράρ», «μαρά». Ἄλλες κοινές λέξεις γιά τήν ἁμαρτία εἶναι οἱ: «ρα῾» καί «ρα῾ά», κακία καί φαυλότητα, «ἀσάμ», παράβαση, σφάλμα, «ἀβέν», ματαιότητα, ἀδικία, «νεβαλά», «σιχλούθ», ἀνοησία (βλ. «ναβάλ», «σαχάλ», ὁ ἀνόητος), «ρεσά῾», «ρισ῾ά»,  κακός, κακία. Ἡ λέξη «ρασά῾», ὁ κακός, εἶναι μιά συνηθισμένη ἔκφραση γιά τήν ἁμαρτία καί τόν ἁμαρτωλό. 

2. Ἡ εὐθύνη τοῦ ἁμαρτωλοῦ

Ἐπειδή ὁ ἄνθρωπος εἶναι ἐλεύθερος, γι᾽ αὐτό καί μπορεῖ νά πράττει τό θέλημα τοῦ Θεοῦ, ἀλλά, ὡς ἐλεύθερος πάλι, μπορεῖ καί νά εἶναι ἀνυπάκουος σ᾽ αὐτό. Ὁ Γιαχβέ Κύριος εἶπε στόν Κάιν: «Ἄν ἐσύ δέν πράττεις τό καλό, ἡ ἁμαρτία ἐνεδρεύει στήν πόρτα καί ἡ ἐπιθυμία της στρέφεται σέ σένα• ἐσύ ὅμως μπορεῖ νά τήν ἐξουσιάσεις» (Γεν. 4,7• κατά μικρή διόρθωση τοῦ Ἑβρ. κειμένου). Στό χωρίο αὐτό φαίνεται ἡ κλίση τοῦ ἀνθρώπου πρός τήν ἁμαρτία, ἡ ὁποία παριστάνεται σάν μία δύναμη ἕτοιμη νά παρασύρει τόν μή ἀντιδρῶντα, τόν μή ποιοῦντα τό ἀγαθόν, ἀλλά ὁ ἄνθρωπος, ἄν θελήσει νά παλαίσει πρός τήν ἁμαρτωλή αὐτή κλίση, θά γίνει κύριος τῆς ἁμαρτίας. Ἡ ἁμαρτία προέρχεται ἀπό τήν καρδιά τοῦ ἀνθρώπου, πού εἶναι ἡ ἕδρα τῶν σκέψεων καί τῶν ἐπιθυμιῶν, βλ. Γεν. 6,5. 8,21. Ἰερ. 4,4. Ἰεζ. 11,19. Ψαλμ. 50,12. Πιθανόν ὁ ἄνθρωπος νά παρακινηθεῖ ἀπό ἐσωτερικό ἤ ἐξωτερικό ἐρέθισμα πρός τήν ἁμαρτία, τήν ἀπόφαση ὅμως ἄν θά πράξει ἤ ὄχι τήν ἁμαρτία τήν λαμβάνει ὁ ἴδιος, καί αὐτός, λοιπόν, εἶναι ὑπεύθυνος γιά τήν ἁμαρτία του. Ὅπως μᾶς τό εἶπε ὁ παραπάνω μνημονευθείς λόγος τοῦ Θεοῦ πρός τόν Κάιν, ὁ ἄνθρωπος ἔχει τήν δύναμη νά ἐξουσιάσει τήν ἐπιθυμία τῆς ἁμαρτίας. Ἡ ἴδια ἡ ροπή τοῦ ἀνθρώπου πρός τήν ἁμαρτία δέν συνιστᾶ ἁμαρτία. Ἁμαρτία εἶναι τό ἄν δέν ἀγωνιστεῖ ὁ ἄνθρωπος νά ἀντιπαλαίσει πρός αὐτήν, γιατί καί ἡ ἁπλή σκέψη περί ἁμαρτίας φέρει τήν ἐπιθυμία της καί ἡ ἐπιθυμία της φέρει τήν πράξη της (βλ. Γεν. κεφ. 3). 

Κι ἄν ὁ Σατανᾶς καταναγκάζει τόν ἄνθρωπο νά πράξει τήν ἁμαρτία, ὅμως ὁ Θεός ἔδωσε τήν δύναμη στόν ἄνθρωπο νά ἀντιστέκεται καί νά ἀποκρούει τόν Διάβολο• καί ἄν αὐτό δέν τό κάνει πίπτει στήν ἁμαρτία, γιά τήν ὁποία εἶναι αὐτός, ὁ ἄνθρωπος, ὑπεύθυνος (βλ. πάλι Γεν. κ. 3). Ὅπου διαβάζουμε ὅτι ὁ Θεός πειράζει τόν ἄνθρωπο, αὐτό δέν σημαίνει ὅτι ὁ Θεός εὐθύνεται γιά τήν ἁμαρτία του, ἄν πράξει αὐτήν. Ὁ Θεός δοκιμάζει τόν ἄνθρωπο, γιά νά τόν λαμπρύνει περισσότερο, παραχωρώντας νά ἔλθουν σ᾽ αὐτόν θλίψεις καί ἀσθένειες (βλ. βιβλίον Ἰώβ). Δέν ἐπιτρέπεται ὅμως κανείς ἄνθρωπος νά ἐπιρρίπτει ἔπειτα στόν Θεό τήν εὐθύνη γιά τήν ἁμαρτία του, ἄν δέν ἀντέξει τόν πειρασμό τῶν θλίψεων καί τῶν ἀσθενειῶν. Εἶναι ὡραία ἡ περικοπή αὐτή τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης: 

«Μή εἴπῃς ὅτι διά Κύριον ἀπέστην

ἅ γάρ ἐμίσησεν, οὐ ποιήσεις.

Μή εἴπῃς ὅτι αὐτός μέ ἐπλάνησεν•

οὐ γάρ χρείαν ἔχει ἀνδρός ἁμαρτωλοῦ.

Πᾶν βδέλυγμα ἐμίσησε Κύριος,

καί οὐκ ἔστιν ἀγαπητόν τοῖς φοβουμένοις αὐτόν.

Αὐτός ἐξ ἀρχῆς ἐποίησεν ἄνθρωπον

καί ἀφῆκεν αὐτόν ἐν χειρί διαβουλίου αὐτοῦ.

Ἐάν θέλῃς, συντηρήσεις ἐντολάς

καί πίστιν ποίησαι εὐδοκίας.

Παρέθηκέ σοι πῦρ καί ὕδωρ• 

οὗ ἐάν θέλῃς, ἐκτενεῖς τήν χεῖρά σου.

Ἔναντι ἀνθρώπων ἡ ζωή καί ὁ θάνατος,

καί ὅ ἐάν εὐδοκήσῃ, δοθήσεται αὐτῷ.

(Σ. Σειράχ 15,11-17)

Δέν εὐθύνεται λοιπόν ὁ Θεός γιά τήν ἁμαρτία τοῦ ἀνθρώπου, ἀλλά ἡ κακή θέληση τοῦ ἰδίου τοῦ ἀνθρώπου. Ὁ Θεός λέγει στούς ἀνθρώπους οἱονεί παραπονούμενος: 

«Ἐκάλουν καί οὐχ ὑπακούσατε

καί ἐξέτεινα λόγους καί οὐ προσείχετε,

ἀλλά ἀκύρους ἐποιεῖτε ἐμάς βουλάς,

τοῖς δέ ἐμοῖς ἐλέγχοις οὐ προσείχετε».

(Παροιμ. 1,24-25)

Καί στήν πωρωμένη Ἰερουσαλήμ ὁ Θεός λέγει: «Ἐζήτησα νά σέ καθαρίσω, ἀλλά σύ δέν καθαρίστηκες ἀπό τήν ρυπαρότητά σου» (Ἰεζ. 24,13). 

(Συνεχίζεται)