29 Απρ 2013

Πάσχα καὶ Ἡμερολόγια

ορτασμς το Πάσχα συνδέθηκε στορικ μ τν αριν σημερία κα τν πρώτη πανσέληνο τς νοιξης 
Το Διευθυντ το Πλανηταρίου το δρύματος Εγενίδου. Διονύση Π. Σιμόπουλου
Τ λο θέμα το προσδιορισμο τς ορτς το Πάσχα εναι να πλ στρονομικ-μαθηματικ πρόβλημα.
πως εναι γνωστ λέξη «Πάσχα» προέρχεται π τν βραϊκ λέξη «πεσχ» πο σημαίνει «διέλευση» κα εναι «μνημόσυνος» ορτ τν βραίων πο ναφέρεται στ «διέλευση το αβ» πάνω π τν Αγυπτο πρς πάταξη τν πρωτότοκων παιδιν τν Αγυπτίων ο ποοι κρατοσαν τος πόγονους το ωσφ κα τν δελφν του ς δούλους. Σύμφωνα μ τ σεληνιακό τους μερολόγιο ο βραοι γιόρταζαν τ Πάσχα τους στ διάρκεια το μηνς Νισν, πο στ βραϊκ σημαίνει «καιρς πο πρασινίζουν τ πάντα». μήνας ατς ταν πίσης κα πρτος μήνας το βραϊκο τους κα ρχιζε λίγο πρν π τν αριν σημερία τν μέρα τς μφάνισης τς Νέας Σελήνης, φο ο βραϊκο μνες δν καθορίζονταν μ μόνιμο μερολόγιο λλ σύμφωνα μ τς νουμηνίες, τς φάσεις δηλαδ τς Σελήνης. Γι’ ατ ορτ το Πάσχα γιορτάζοταν π τος βραίους τν 15η το μηνς Νισν, τν μέρα δηλαδ τς πρώτης αρινς πανσελήνου.
Σ’ ατ τ πλαίσιο θ πρέπει ν τοποθετήσουμε κα τν θριαμβευτικ εσοδο το ησο στν ερουσαλήμ, τν Μυστικ Δεπνο κα τν Σταύρωση φο πως ξέρουμε λα ατ γιναν τν βδομάδα πο γιορτάζονταν τ βραϊκ Πάσχα. Κατ τος πρώτους, μως, τρες αἰῶνες τς Χριστιανοσύνης ο διάφορες κκλησίες γιόρταζαν τ Πάσχα σ διαφορετικς μερομηνίες. λλες μν κατ τ παράδειγμα τν ποστόλων ωάννη κα Παύλου, κατ τν μέρα το θανάτου το Χριστο τν 14η του βραϊκο μηνς Νισν, μία δηλαδ μέρα...
πρν π τν γιορτ το βραϊκο Πάσχα κα σ ποιαδήποτε μέρα τς βδομάδας κα ν συνέπιπτε, λλες δ πάντοτε κατ τν Κυριακ πο πονταν τς πρώτης αρινς πανσελήνου.
Λόγω τν διαφορν ατν στν ορτασμ το Πάσχα π τς διάφορες κκλησίες  Α΄ Οκουμενικ Σύνοδος, πο συνεκλήθη στ Νίκαια τς Βιθυνίας π τ Μέγα Κωνσταντνο τ 325 μ.Χ., θέσπισε τ το προσδιορισμο τς ορτς το Πάσχα μ μία γκύκλιο πιστολ το Μεγάλου Κωνσταντίνου που κτίθεται γνωστς π τότε ς «ρος τς Νικαίας». Σύμφωνα μ’ ατόν: «Τ Πάσχα θ πρέπει ν ορτάζεται τν Κυριακ μετ τν πρώτη πανσέληνο τς νοιξης, κα ν πανσέληνος συμβε Κυριακ τότε ν ορτάζεται τν πομένη Κυριακ (γι ν μν συμπέσει μ τν ορτασμ το βραϊκο Πάσχα).» ορτασμς το Πάσχα λοιπν συνδέθηκε μεσα μ τν αριν σημερία κα τν πρώτη πανσέληνο τς νοιξης.
πως λλωστε ναφέρει κα στ διδακτορική του διατριβ μακαριστς ρχιεπίσκοπος Χριστόδουλος «…ξιοσημείωτον τυγχάνει τ γεγονς τι  Α΄ Οκουμενικ Σύνοδος, θελήσασα ν ρίση τν μέραν ορτασμο το Πάσχα, δν ρισε μήνας κα μέρας το ουλιανο μερολογίου, λλ’ θετο ς σταθερν βάσιν το πολογισμο τν αρινν σημερίαν, δηλ. ρισε τ κατ τν ορτασμν οχ μερομηνιακς, λλ’ στρονομικς, κα τοτο διότι τ κανονικς νδιαφέρον δν εναι μερομηνία, λλ’ σημερία.»
Τ λο θέμα δηλαδ εναι, μ βάση τν ρο τς Νικαίας, να καθαρ στρονομικ-μαθηματικ πρόβλημα, γι’ ατ κα ἡ Α΄ Οκουμενικ Σύνοδος λόγω τς κμς τς στρονομίας κα τν μαθηματικν στν λεξάνδρεια, νέθεσε στν κάστοτε Πατριάρχη λεξανδρείας μ εδικς «πασχάλιες πιστολς» ν γνωστοποιε κάθε χρόνο στς λλες κκλησίες τν μέρα το Πάσχα, φο πρτα πολογιστε μ τν βοήθεια τν στρονόμων τς λεξάνδρειας μερομηνία τς πρώτης αρινς πανσελήνου. Γι ν βρομε πομένως τν μερομηνία τς ορτς το Πάσχα νς τυχόντος τους ρκε ν γνωρίζουμε ποι εναι μερομηνία τς πρώτης αρινς πανσελήνου κα στ συνέχεια ν βρομε τν πρώτη Κυριακ πο κολουθε μετ π τν πανσέληνο ατή.
Τ μερολόγιο πο ταν σ σχ τν ποχ τς Α΄ Οκουμενικς Συνόδου ταν τ ουλιαν πο εχε θεσπίσει ούλιος Καίσαρ (101-44 π.Χ.) τ 44 π.Χ. μ τ βοήθεια το λληνα στρονόμου Σωσιγένη π τν λεξάνδρεια. Γι τν δημιουργία το ουλιανο μερολογίου Σωσιγένης, βασισμένος στος πολογισμος το πατέρα τς στρονομίας ππάρχου ( ποος ναν αώνα νωρίτερα εχε προσδιορίσει τι τ λιακ τροπικ τος χει διάρκεια ση μ 365,242 μέρες), θέσπισε να μερολόγιο το ποίου τ τη εχαν 365 μέρες ν σ κάθε τέταρτο τος πρόσθετε μία κόμη μέρα μετ τν «κτη πρ τν καλενδν το Μαρτίου» πο νομάστηκε «bis sextus». τσι μέρα ατή, πειδ μετριόταν δύο φορές, νομάζεται κόμη κα σήμερα «δς κτη» κα τ τος πο τν περιέχει «δίσεκτο». Με λλα λόγια Σωσιγένης γι ν πλοποιήσει τ πρόβλημά του θέσπισε τν διάρκεια το τους στς 365,25 μέρες.
λλ τ ουλιαν μερολόγιο δν ταν τέλειο. Γιατί παρ’ λο τν καλύτερο προσδιορισμ το λιακο τους π τν Σωσιγένη, πρχε κόμη μία μικρ πόκλιση π τν πραγματικότητα φο σήμερα γνωρίζουμε μ μεγαλύτερη κρίβεια τι διάρκεια το λιακο τους εναι 365,242199 μέρες. τσι τ καθορισμένο π τν Σωσιγένη τος εναι μεγαλύτερό του πραγματικο κατ 0,007801 τς μέρας, δηλαδ κατ 11 λεπτ κα 13 περίπου δευτερόλεπτα, χρόνος πο κ πρώτης ψεως φαίνεται σχεδν σήμαντος.
Κάθε τέσσερα μως χρόνια τ μικρ ατ λάθος γίνεται περίπου 45 λεπτά, κα κάθε 129 χρόνια φτάνει τν μία λόκληρη μέρα. Μέσα στ πρτα 400 χρόνια π τν φαρμογ το ουλιανο μερολογίου τ λάθος εχε φτάσει τς τρες μέρες μ ποτέλεσμα τ 325 μ.Χ. αριν σημερία ν συμβε στς 21 Μαρτίου. Τν χρονι κείνη γινε Α΄ Οκουμενικ Σύνοδος στ Νίκαια τς Βιθυνίας κα θέσπισε πως επαμε τν «ρο τς Νικαίας» γι τν προσδιορισμ το Χριστιανικο Πάσχα πο συνδέονταν τσι μεσα μ τν πρώτη αριν πανσέληνο.
Τ λάθος μως τν 11 περίπου λεπτν του ουλιανο μερολογίου συσσωρευόταν κάθε χρόνο κα αριν σημερία μετατοπιζόταν λο κα πι νωρίς. τσι ν τν ποχ το Χριστο αριν σημερία συνέβαινε στς 23 Μαρτίου, τ 325 μ.Χ. συνέβη στς 21 Μαρτίου, κα τ 1582 μ.Χ. εχε φτάσει ν συμβαίνει στς 10 Μαρτίου, γεγονς πο δημιουργοσε προβλήματα στν κριβ καθορισμ το ορτασμο το Χριστιανικο Πάσχα σύμφωνα μ τν ρο πο εχε θεσπίσει Α΄ Οκουμενικ Σύνοδος.
Τ 1572, τ χρονι πο ξελέγη πάπας Γρηγόριος ΙΓ’, ησουίτης στρονόμος Χριστόφορος Κλάβιους, μ τ βοήθεια το στρονόμου Λουίτζι Λίλιο, πεξεργάστηκε τν παπικ βούλα τς μερολογιακς μεταρρύθμισης πο δημοσιεύτηκε τ Φεβρουάριο το 1582. Μ τ μεταρρύθμιση κτωβρίου 1582 νομάστηκε 15η κτωβρίου, γι ν διορθωθε τ λάθος τν 10 μερν, πο εχε συσσωρευτε στος προηγούμενους 11 αἰῶνες, κα γι ν πιστρέψει αριν σημερία στν 21η Μαρτίου, πως ταν κατ τν Α΄ Οκουμενικ Σύνοδο.
Γι ν μν παναληφθε λοιπν τ λάθος το ουλιανο μερολογίου, Λίλιο ρισε τι δίσεκτα θ εναι τ τη πο ριθμς τους διαιρεται μ τ 4 ξαιρουμένων τν «παιωνίων», τ τη δηλαδ τν αώνων, π τ ποία ριζε ς δίσεκτα μόνον σα χουν ριθμ αώνων πο διαιρεται πακριβς μ τ 4. Μ ατ τν τροποποίηση τ τος 1900 δν ταν δίσεκτο, ν ντίθετα τ παιώνιο τος 2000 ταν δίσεκτο. τροποποίηση ατ δηλαδ καθορίζει τι σ κάθε 400 χρόνια χουμε 97 δίσεκτα τη φο τ λάθος το ουλιανο μερολογίου εναι 3 μέρες κα 3 ρες περίπου κάθε 400 χρόνια. Μ’ ατ τν τρόπο διορθώνουμε τ λάθος τν τριν μερν, παραμένει μως να λάθος τριν περίπου ρν κάθε 400 χρόνια πο θ συσσωρευτε σ μία περίπου μέρα μετ τν πάροδο 3.200 περίπου τν.
Τ Νέο Γρηγοριαν μερολόγιο δν γινε μως μέσως ποδεκτό, κα τσι καθολικς κλρος ναγκάστηκε ν προσφύγει στν νακοίνωση «θαυμάτων» γι ν τ καθιερώσει. Τ καθολικ κράτη τς Ερώπης τ ποδέχτηκαν τελικ μέσα στ πόμενα πέντε χρόνια. Τ προτεσταντικ μως κράτη χρειάστηκαν ναν κόμη αώνα, ν γγλία κα μερικ κόμη περισσότερο ποδεχόμενες τελικ τ μεταρρύθμιση (μ διαδηλώσεις κα διαμαρτυρίες το λαο) μόλις τ 1752. Τ διο λλωστε συνέβη κα στν νατολ που ντίδραση τς ρθόδοξης κκλησίας ταν μεση κα ξεία. Ο πατριάρχες Κωνσταντινουπόλεως, λεξανδρείας κα ντιοχείας διαμαρτυρήθηκαν ντονα στ Ρώμη κα τ ουλιαν μερολόγιο παρέμεινε σ σχ σ λα τ ρθόδοξα κράτη ως τν 20ο αιώνα.
λληνικ πολιτεία νακίνησε τ μερολογιακ θέμα τ 1919, ποτε μετ π γνωμάτευση μίας εδικς πιτροπς ερ Σύνοδος ποφάσισε παμψηφε τι « μεταβολ το ουλιανο μερολογίου μ προσκρούουσα ες δογματικος κα κανονικος λόγους δύναται ν γίνει… τς κκλησίας κρατούσης μέχρι το νέου πιστημονικο μερολογίου, τ ουλιανόν». Κι τσι λληνικ πολιτεία μ τ νομοθετικ διάταγμα τς 18ης ανουαρίου 1923, πο δημοσιεύτηκε στς 23 ανουαρίου, ντικατέστησε τ ουλιαν μερολόγιο μ τ Γρηγοριαν κα ρισε τν ναρξη τς φαρμογς του τ 16η Φεβρουαρίου 1923 πο νόμασε 1η Μαρτίου. φαιρέθηκαν δηλαδ 13 μέρες π τ τος 1923, γιατί στς 10 μέρες λάθους μεταξ Γρηγοριανο κα ουλιανο π τ 325 ως τ 1582 εχε πέλθει καθυστέρηση κα λλων τριν μερν στ περίπου 340 χρόνια πο εχαν παρέλθει π τν πρώτη εσαγωγ το Γρηγοριανο μερολογίου.
πειδ μως κκλησία διατήρησε τ ουλιαν μερολόγιο πρξε ξεία ντίδραση το λαο ταν ορτασμς το Εαγγελισμο τς Θεοτόκου δ συνέπεσε μ τν θνική μας ορτ τς 25ης Μαρτίου. τσι μ μόφωνη κα πάλι πόφαση τς κκλησία τς λλάδος «λαμβάνουσα μν π’ ψιν τν κ τς διαφορς το κκλησιαστικο μερολογίου πρς τ πικρατσαν δη πολιτικν μερολόγιον προερχομένην σύγχυσιν παρ τ λα κα τν κ ταύτης θρησκευτικν βλάβην ατο, νταποκρινομένη δ ες τν πανταχόθεν κδηλουμένην πιθυμίαν, ποφασίζει πως φομοιώση τ κκλησιαστικ μερολόγιον πρς τ πολιτικόν…». τσι π τς 23 Μαρτίου 1924 τ κκλησιαστικ μερολόγιο συνταυτίστηκε μ τ πολιτικό, χωρς μως τ μετακίνηση το Πασχαλίου πο κολουθε κα πολογίζεται, κόμη κα σήμερα, μ βάση τ ουλιαν Παλαι μερολόγιο.
διαφορ μως το ορτασμο το Πάσχα π τς δυτικς κα τς νατολικς κκλησίες δν βασίζεται μόνο στ λάθος το ουλιανο μερολογίου λλ κα στν πίσης λλιπ Μετωνικ Κύκλο (5ος αιώνας π.Χ.) μ τν ποο ρθόδοξη κκλησία ξακολουθε ν πολογίζει τς μερομηνίες τν αρινν πανσελήνων. Γιατί, σύμφωνα μ τν Σεληνιακ κύκλο το Μέτωνα, 19 ουλιαν τη εναι περίπου σα μ 235 σεληνιακος συνοδικος μνες. ποτίθεται δηλαδ τι μετ παρέλευση 19 τν ο μερομηνίες τν πανσελήνων παναλαμβάνονται. Ατ μως δν εναι τελείως κριβές.
πειδ σήμερα γνωρίζουμε τι νας συνοδικς μήνας εναι σος μ 29,530588 μέρες ο 235 μνες το μετωνικο κύκλου μς κάνουν 6.939,688180 μέρες. Γνωρίζουμε πίσης τι τ τροπικ (λιακ) τος χει διάρκεια 365,242199 μέρες, πο σημαίνει τι στ 19 τη το μετωνικο κύκλου θ χουμε 6.939,601781 μέρες. νάμεσα στος 235 συνοδικος μνες κα τ 19 τροπικ τη πάρχει μία διαφορ 0,086399 τς μέρας, 2 ρες, 4 λεπτ κα 24,8736 δευτερόλεπτα σ κάθε 19ετή κύκλο.
Μ τν πάροδο μως τν τν τ λάθη ατ χουν συσσωρευτε. τσι στς 13 μέρες τς λανθασμένης ουλιανς αρινς σημερίας, προστίθεται κα τ λάθος το 19ετούς μετωνικο κύκλου, τ ποο νέρχεται σήμερα σ 5 περίπου μέρες. λληνικ ρθόδοξος κκλησία, παρ’ λο πο πως επαμε χει ποδεχτε π τ 1924 τ νέο Γρηγοριαν μερολόγιο γι τς κίνητες ορτές, ξακολουθε κόμη κα σήμερα ν χρησιμοποιε τ παλαι ουλιαν μερολόγιο λλ κα τν κύκλο το Μέτωνος, γι τν προσδιορισμ τς μερομηνίας το Πάσχα. τσι πολλς φορς ντ ν γιορτάζουμε τ Πάσχα τν πρώτη Κυριακ μετ τν πρώτη πανσέληνο τς νοιξης, μες τ γιορτάζουμε μετ τ δεύτερη αριν πανσέληνο. Μερικς φορς μάλιστα τ γιορτάζουμε τ δεύτερη Κυριακή τς δεύτερης πανσελήνου τς νοιξης (πως συμβαίνει φέτος), ντ τς πρώτης Κυριακς μετ τν πρώτη αριν πανσέληνο πο ρισε Σύνοδος τς Νικαίας.
τσι λοιπν τ δύο ατ πολογιστικ μαθηματικ-στρονομικ σφάλματα, τν 5 μερν το κύκλου το Μετωνος κα τν 13 μερν το ουλιανο μερολογίου, πο πεισέρχονται στν πολογισμ το ρθόδοξου Χριστιανικο Πάσχα, μς πομακρύνουν διττς π τ γράμμα λλ κα τ πνεμα το ρου τς Νικαίας. τσι στε ν εναι φανερ τι ν τηρεται συνοδικ διάταξη ς πρς τ ουδαϊκ Πάσχα (πο δν τηρον ο δυτικς κκλησίες), παραβιάζεται ντούτοις ς πρς τ οσιαστικότερο μέρος της, ς πρς τν πρώτη δηλαδ Κυριακ μετ τν πρώτη αριν πανσέληνο.
ποτέλεσμα λων ατν εναι κα τ γεγονς τς διαφορς πο χουμε στν ορτασμ το Πάσχα π τς νατολικς κα τς δυτικς κκλησίες. διαφορ ατ δν πτεται καθόλου πάνω σ δογματικ θέματα τς Χριστιανικς κκλησιαστικς λατρείας θρησκείας. Γιατί πως εδαμε τ λο θέμα το προσδιορισμο τς ορτς το Πάσχα εναι να πλ στρονομικ-μαθηματικ πρόβλημα. 

1 σχόλιο:

  1. είναι σίγουρα τόσο απλό το όλο Θέμα ;;;;;;;;;;;;;;
    ακόμη και για χάριν της λογικής είναι αποδεκτή η διώρθωση αποφάσεων Οικουμενικών Συνόδων;;
    Μήπως η όλη διατύπωση του ευχάριστου αυτού άρθρου είναι μια ακόμη παγίδα του κακώς νοουμένου Οικουμενισμού;;
    Από την σελίδα σας περιμένουμε να είστε πιο προσεκτικοί σε τόσο σοβαρά θέματα!!!!!!!!!!!

    ΑπάντησηΔιαγραφή

ΚΑΝΤΕ ΑΝΑΖΗΤΗΣΗ ΤΟΥ ΙΣΤΟΛΟΓΙΟΥ ΜΑΣ.