Κόσμος καὶ κτίσις

Ὅταν μεταμορφώθηκε ὁ Κύριος πάνω στὸ Θαβώρ, οἱ ἱεροὶ εὐαγγελισταὶ μᾶς λέγουν ὅτι τὰ ἱμάτιά του ἔγιναν λευκὰ σὰν τὸ φῶς. Ἄστραψαν καὶ λευκάνθηκαν εκθαμβωτικα ἀπὸ τὸ πνεῦμα του ποὺ τὰ διαπότισε, ἀπὸ τὴ δόξα του ποὺ τὰ διαπέρασε. Τὸ ὕφασμα ποὺ τύλιγε τὸν Χριστὸ (τὰ ἱμάτια), καθὼς καὶ τὸ ἄλλο ἐκεῖνο ὕφασμα τὸ ἐσωτερικότερο ποὺ ἔκρυβε τὴ θεότητά του (ἡ σάρκα), εἶναι ἡ ὕλη που σκεπάζει τὸ Πνεῦμα. Τὸ σῶμα καὶ ἡ κτίσις, ἡ σάρκα καὶ τὰ ἱμάτια, δὲν μένουν  ἀμέτοχα στὸ Πνεῦμα, ἀλλὰ τὸ ἀπαυγάζουν. Ἡ Μεταμόρφωσις εἶναι μία εἰκόνα - τύπος, ἕνα γεγονὸς - προφητεία, μέσα στὴν Ἁγία Γραφή. Προλέγει τί θὰ συνέβαινε στὴν Ἐκκλησία. Γιατί καὶ ἡ Ἐκκλησία, ὅπως ὁ Χριστός, θὰ σκόρπιζε μὲς ἀπὸ τὴν ὕλη τὸ φῶς καὶ τὴ δόξα της.

Ἡ κορφὴ τοῦ Θαβώρ, στὸ ἔδαφος τῆς εὐαγγελικῆς ἱστορίας, εἶναι τὸ ψηλότερο σημεῖο. Ἀγγίζει τὸν οὐρανό. Πάνω της στεκόμενος ὁ Υἱός, βρίσκεται ξαφνικὰ μέσα στὸ φῶς τῆς δόξας, ποὺ ἀνέκαθεν εἶχε κοντὰ στὸν Πατέρα, ἐνῶ οἱ ἀπόστολοι εἶναι πεσμένοι πρηνεῖς στὸ χῶμα κι ἔχουν γίνει ἕνα μ' αὐτό. Δὲν ἀνῆκαν ἀκόμη σ’ αὐτὸ τὸ φῶς καὶ σ’ αὐτὴ τὴ δόξα. Ἡ Μεταμόρφωσις ἦταν ἕνα ἀνυπόμονο δεῖγμα τῆς δόξας καὶ τοῦ φωτὸς ποὺ θὰ δίνονταν ἀργότερα στὴν Ἐκκλησία, κατὰ τὴν ...

Πεντηκοστή.

Καὶ πράγματι. Ἡ Ἐκκλησία δὲν κατεβαίνει πλέον ποτὲ ἀπὸ τὸ μυστικὸ Θαβώρ, ὅπου αἰώνια τὴν κρατεῖ ὁ προορισμός της. Δὲν εἶναι πλέον σὰν τοὺς ἀμαυρωμένους ἀποστόλους, ἀλλὰ εἶναι ὅλη λάμψις, ὅλη ἀστραπὴ καὶ ὄχι ἁπλῶς σὰν σύνολο ψυχῶν, ἀλλὰ καὶ ἐξωτερικά, τυπώνοντας μὲ τὴν πνευματικὴ φλόγα τὴν ὕλη ποὺ τὴν περιβάλλει. Ἡ Ὀρθοδοξία αἴρεται πάνω ἀπὸ τὰ ἐγκόσμια, ἀλλὰ δίχως νὰ τὰ ἀποχωρίζεται. Σφραγίζει τὴν κτίσι μὲ τὴ δόξα τοῦ Θεοῦ. Κάνει ἐκεῖνο ποὺ λέγει ὁ ἀπόστολος Παῦλος στὴν πρὸς Ρωμαίους ἐπιστολή: δὲν συσχηματίζεται τῷ αἰώνι τούτω, ἀλλὰ παριστάνει τὰ σώματα τῶν τέκνων της καὶ τὸν κόσμο ὁλόκληρο θυσίαν ζῶσαν, ἁγίαν, τῷ Θεῶ.

Ἡ παραπάνω ἰδέα, ποὺ ἀναπτύξαμε σύντομα, ἀποτελεῖ μία ἀπὸ τὶς πιὸ ὡραῖες ἑρμηνεῖες μὲ τὶς ὁποῖες ὑπομνηματίζει τὴ Μεταμόρφωσι τοῦ Χριστοῦ ἡ ὀρθόδοξη θεολογία, τόσο ἡ ἀρχαία ὅσο καὶ ἡ νεώτερη, καὶ ποὺ βρίσκει ἔκφρασι αἰσθητὰ ἐπίμονη καὶ μέσα στὴν ὀρθόδοξη λατρεία.

Μία ἀπὸ τὶς πολλὲς ἀπόψεις ὅπου βλέπουμε τὸ θαῦμα τῆς Μεταμορφώσεως ἔτσι ἐννοούμενο κι ἐξηγημένο πάνω στὴ ζωὴ τῆς Ὀρθόδοξης Ἐκκλησίας, εἶναι καὶ τὸ πῶς αὐτὴ ἐννοεῖ τὴν Εἰκόνα.

Ἡ Εἰκόνα, στὴν Ὀρθοδοξία, δὲν εἶναι ἁπλῶς ἱερὴ τέχνη, ἀλλὰ ἁγιασμένο κομμάτι ὕλης, ἀποτύπωμα κι ἀπαύγασμα πνευματικό. Ἡ πολυφίλητη παράδοσις πὼς ἕνας ἀπὸ τοὺς Εὐαγγελιστᾶς, ὁ ἱερώτατος Λουκᾶς, ὑπῆρξε σύγχρονος ἁγιογράφος καὶ ὅτι σώζονται εἰκόνες του, προκαλεῖ μία θεολογικὴ ὑποβολὴ νὰ ἀναζητήση κανείς, στὸ ἄνθος τοῦ θείου Λόγου, ἕνα πέταλο ἀνάμεσα στὰ ἄλλα, ποὺ δὲν θὰ ἦταν ἀπὸ λόγο ἀλλὰ ἀπὸ χρῶμα, ποὺ δὲν θὰ ἦταν νόημα ἀλλὰ σχῆμα. Καὶ νὰ ἔλθη κανεὶς ἔτσι μέσα στὴν Ἁγία Γραφὴ νὰ βρῆ τὴν ἀρχὴ τῆς Μεταμορφώσεως ποὺ πραγματοποιεῖ ἡ Ἐκκλησία μέσα στὸν κόσμο, νὰ βρῆ τὴν ἀρχὴ αὐτὴ ὄχι σὰν δίδαγμα ἄλλα σὰν ἁπτὸ κειμήλιο, προορίζοντας στὰ φύλλα τῆς Καινῆς Διαθήκης καὶ τὶς εἰκόνες τοῦ Λουκᾶ.

Ἐκεῖνοι ποὺ θέλουν νὰ χειραφετηθοῦν ἀπὸ τὴν Παράδοσι γιά. νὰ φέρουν τὴν Ἐκκλησία πιὸ σιμὰ στὸν κόσμο, αὐτοὶ εἶναι ἀκριβῶς, ποὺ οὐσιαστικὰ τὴν ἀπομακρύνουν. Ἡ Παράδοσις μᾶς φανερώνει πῶς ὁ κόσμος μπορεῖ νὰ σφραγισθῆ ἀπὸ τὸ Πνεῦμα. Ἡ Ἀντιπαράδοσις μᾶς δείχνει πῶς τὸ Πνεῦμα μπορεῖ νὰ σκεπασθῆ ἀπὸ τὸν κόσμο.

Ὅταν, λοιπόν, θεωροῦν τὴν Παράδοσι σὰν ζάρωμα θρησκευτικό, σὰν ὁλόπλευρα ἀπόκοσμη, δὲν κάνουν τίποτε ἄλλο παρὰ νὰ ἀποδεικνύουν ὅτι τὴν ἀγνοοῦν καὶ τὴν παρεξηγοῦν, ὅτι δὲν τὴν ὑποπτεύονται καν τί ἀκριβῶς εἶναι. Γιατί αὐτὴ εἶναι ποὺ παρουσιάζει σὲ ὅλες τὶς πτυχὲς τῆς τὴν ὀρθὴ καὶ μόνη εὐαγγελικὰ γνήσια ἐπαφὴ μὲ τὸν κόσμο, ἐπαφὴ ποὺ — γιὰ νὰ περιορισθοῦμε μονάχα σὲ μία πλευρὰ — μπορεῖ κανεὶς νὰ τὴ θαυμάση π. χ. στὴ λατρεία. Ἡ ὀρθόδοξη λατρεία τί ἄλλο φανερώνει σὲ κάθε λεπτομέρεια τοῦ μυστικοῦ καὶ λαμπρότατα ἐκπεφρασμένου περιεχομένου τῆς παρὰ τὸ ἁγιαστικὸ ἔργο τῆς Ἐκκλησίας, ὄχι μόνο στὶς ψυχές, ἀλλὰ καὶ στὰ σώματα τῶν μελῶν της, ὄχι μόνο στὸν καθαρὰ πνευματικό, ἐσωτερικὸ χῶρο, ἀλλὰ καὶ ἐπάνω σ' ὅλη τὴ κτίσι;

Πῶς γίνεται ἡ ἀνατολικὴ ὀρθόδοξη λατρεία; Μὲ στεναγμοὺς ἀλαλήτους μόνο; Ὄχι, ἀλλὰ καὶ μὲς ἀπὸ τὶς σωματικὲς αἰσθήσεις καὶ μὲς ἀπὸ τὸν φυσικὸ πλοῦτο τῆς δημιουργίας. Κι ὅμως ἐνῶ εἶναι τόσο ὑλικὰ ἐκδηλωμένη, μένει ἡ πνευματικώτερη λατρεία, ἡ ἐσωτερικώτερη, ἡ πιὸ ἀπόκοσμη, ἡ πιὸ μεγαλειώδης καὶ καθαρὴ πραγματοποίησις τῶν λόγων τοῦ Χριστοῦ πρὸς τὴ Σαμαρείτιδα, ἡ ἀκριβῶς ἐν πνεύματι καὶ ἀληθεία προσκύνησις τοῦ Θεοῦ.

Οἱ ἀρνηταὶ τῆς Παραδόσεως, σήμερα, ἐκεῖνοι ποὺ κατορθώνουν νὰ μὴ συγκινοῦνται ἀπ’ αὐτή, νὰ μὴ τὴ σέβονται, νὰ μὴ τὴν καταλαβαίνουν πόσο πλατιὰ καὶ πραγματιστικὴ εἶναι, πόσο ἐλεύθερη καὶ θεία, δὲν ἔχουν οὔτε πίστι οὔτε βάθος σκέψεως οὔτε δύναμι ψυχῆς, θέλουν νὰ βάλουν χέρι πάνω στὴν Κιβωτὸ αὔτη, ἀλλὰ δὲν τολμοῦν νὰ τὸ πράξουν, δὲν ἔχουν τὸ σθένος. Εἶναι Δαθᾶν καὶ Ἀβειρῶν ἀπὸ πρὶν νεκροί. Μαραμένα φθινοπωρινὰ φύλλα, πελιδνὲς ψυχὲς ποὺ τὴν ἐλαφρότητά τους τὴ θαρροῦν πνευματικὸ ὕψος, ποὺ τὰ τρικλίσματά τους τὰ παίρνουν ὡς φιλελευθερισμὸ καὶ εὐρύτητα.

Οἱ περισσότεροι χριστιανοὶ τσαλαβουτοῦν στὰ ρηχά της Ἁγιότητος καὶ τῆς Ἁμαρτίας. Δὲν εἶναι οὔτε ἥρωες τῆς πίστεως, οὔτε ἥρωες ἀντίχριστοι. Οἱ Ἄρειοι καὶ οἱ Χρυσόστομοι σπανίζουν. Ἀλλὰ τὸ Μέτριο παρασύρεται εὔκολα ἀπὸ τὸ ποταπό. Ἡ ὑποθερμία λίγων, μπορεῖ νὰ κάνη κακὸ στοὺς πολλοὺς ποὺ ἔχουν κάποια πίστι, κάποια εὐσέβεια. Καὶ τότε, ἡ φοβερὴ ἀδράνεια τῆς μάζας, θὰ ὑπακούση στὸν νόμο της. Ὁ μεγάλος ἀριθμὸς θὰ κινηθῆ ἀσταμάτητα πρὸς τὴν ἀπώλεια.

Γι' αὐτὸ εἶναι ἀνάγκη νὰ βυθοσκοπηθῆ ἡ Παράδοσις, νὰ βγοῦν ἀπὸ τὰ κοιτάσματά της οἱ ἀθάνατοι θησαυροὶ ποὺ θὰ μᾶς κάνουν νὰ καταλάβουμε τί μεγάλη χάρις τοῦ Θεοῦ εἶναι ποὺ γεννηθήκαμε ὀρθόδοξοι Ἕλληνες.

Κιβωτὸς - Ἔτος Ἃ΄ Ἰούλιος 1952 -Φύλ. 7

I.M.Παντοκράτορος