Στόν νότιο τοῖχο τῆς Ι.Μ. Παναγίας τοῦ Ἄρακα ὑπάρχει ἡ μεγάλη τοιχογραφία τῆς Παναγίας τῆς Ἀρακιώτισσας, ὅπου ἄγγελοι δεόμενοι στά δεξιά καί στά ἀριστερά της μέ συγκλονισμό κρατοῦν τά σύμβολα τοῦ πάθους, τόν Σταυρό, τόν σπόγγο καί τή λόγχη. Πρόκειται γιά πρώιμη ἀπεικόνιση τῆς Παναγίας τοῦ Πάθους.
Ἡ Παναγία εἶναι θλιμμένη καί στήν κεφαλή φορᾶ ἕνα βαθύ κόκκινο μαφόριο, τό ὁποῖο φτάνει μέχρι τά πόδια. Πίσω ἀπό τή Θεοτόκο ὑπάρχει ἕνας μεγαλοπρεπής θρόνος μέ πολλές ἐπιγραφές καί προσευχές γραμμένες στούς τοίχους. Τά χρώματα εἶναι σκοῦρα, ἐνῶ τά ἀμυγδαλόσχημα μάτια τῆς εἶναι τόσο γραμμικά καί ἐπιτηδευμένα πού ἡ ματιά τῆς Θεοτόκου ἑνώνεται μέ τή ματιά τοῦ βρέφους Ἰησοῦ. Φαίνεται δηλαδή νά μή βλέπει ἐμᾶς, ἀλλά νά συνομιλεῖ, ὡς ἐκπρόσωπος τοῦ ἀνθρωπίνου γένους, μέ τό βρέφος Ἰησοῦ.
Σέ αὐτή τή βαθυστόχαστη συνομιλία τῶν χρωμάτων καί τῶν κινήσεων, ὑπάρχει καί μία λεπτομέρεια πού προσδίδει γραφικότητα. Ἄν προσέξουμε καλά τόν Ἰησοῦ θά δοῦμε ὅτι στό ἀυτί Τοῦ φοράει ἕνα σκουλαρίκι. Τό ἴδιο κόσμημα βλέπουμε καί στήν τοιχογραφία πού βρίσκεται ἀκριβῶς ἀπέναντι ἀπό τήν Παναγία, ὅπου ὁ Ἰησοῦς ἀγκαλιάζεται «χερσί πρεσβυτικαῖς» ἀπό τόν Συμεών. Τό σκουλαρίκι στό Βυζάντιο ὀνομαζόταν σχολαρίκιον καί τό φοροῦσαν οἱ μαθητές τῆς Στρατιωτικῆς Σχολῆς Κωνσταντινουπόλεως γιά νά....
διακρίνονται, ἀφοῦ προορίζονταν γιά μέλη τῆς αὐτοκρατορικῆς φρουρᾶς. Ἐπειδή ὀνομάζονταν σχολάριοι, τά ἐνώτια πού ἔφεραν ὡς διακριτικό τους γνώρισμα ὀνομάστηκαν σχολαρίκια. Ἔτσι, ἀπό τό σχολάριον φτάσαμε στό σημερινό σκουλαρίκι.
Τώρα, γιατί νά φορεῖ σκουλαρίκι ὁ Χριστός; Διότι εἶναι ὁ μονογενής Υἱός καί Λόγος τοῦ Θεοῦ καί τό μοναχοπαίδι τῆς Παναγίας. Κι αὐτό παραπέμπει σ' ἕνα πολύ παλιό ἔθιμο. Θυμᾶμαι τή γιαγιά μου τή Μυροφόρα πού ἔζησε 97 χρόνια, πού μου ἔλεγε ὅτι ὅταν ἦταν νέα στό χωριό της, τήν Κάτω Ζώδεια, οἱ πλούσιες οἰκογένειες εἶχαν τό ἔθος νά βάζουν χρυσό σκουλαρίκι στό δεξί ἀφτί τοῦ μοναχογυιοῦ τους. Ὅταν τό παιδί μεγάλωνε καί παντρευόταν τοῦ ἔβγαζαν τό σκουλαρίκι καί τοῦ ἔλεγαν: «Γυιέ μου, τώρα ἐσύ θά πάρεις γυναίκα μέ σκουλαρίκι, δέν θά φορᾶς σκουλαρίκι.»
Ὅταν τή ρώτησα «γιατί ἔβαζαν σκουλαρίκι στόν μοναχογυιό, γιαγιά;», μοῦ ἔδωσε μία ἄκρως παιδαγωγική ἀπάντηση: «Τοῦ ἔβαζαν σκουλαρίκι διότι δέν εἶχε ἄλλα ἀδέλφια γιά νά ξεχωρίζει μέσα στό χωριό καί ἔτσι νά τόν προσέχουμε, νά τόν φροντίζουμε, νά μήν τόν πληγώνουμε καί νά τόν ἀγαποῦμε περισσότερο. Εἶχε ἀνάγκη ἀπό εἰδική σημασία, ἀφοῦ δέν εἶχε ἀδέλφια καί ἀδελφές γιά νά τοῦ τή δώσουν. Κι ὅταν ἔβρισκε σημασία καί ἀγάπη ἀπό τή γυναίκα τοῦ ὅταν παντρευόταν, ἔβγαζε τό σκουλαρίκι.»
Θυμᾶμαι, σέ μία ἐπίσκεψή μου στό Γυμνάσιο Κάτω Πύργου, μοίραζα στά παιδιά τῆς Γ' Λυκείου τήν εἰκόνα τῆς Παναγίας τῆς Ἀρακιώτισσας. Ὁπόταν, ἕνα παιδί μου λέει χαμηλόφωνα: «Πάτερ, εἶναι ἁμαρτία νά φορεῖς σκουλαρίκι; Θυμώνει ἡ καθηγήτρια καί λέει ὅτι εἶναι ἁμαρτία.» Τοῦ λέω: «Γυιέ μου, ἀφοῦ καί ὁ Χριστός, ὁ Θεός, πού τώρα σου ἔδωσα, φορεῖ σκουλαρίκι.» «Μά ποῦ πάτερ;» μοῦ λέει τό παιδί. «Κοίταξε τήν εἰκόνα καλά» του ἀπαντῶ. Τότε αὐτός βγάζει μία φωνή θριαμβευτική: «Κυρία καί ὁ Χριστός φόρεσε σκουλαρίκι.» Τοῦ λέω: «Θές νά μάθεις καί γιατί;» Καί ἀφοῦ τοῦ εἶπα τήν ἱστορία τῆς γιαγιᾶς Μυροφόρας, στό τέλος τοῦ λέω: «Ἐάν καί ἐσύ γυιέ μου ἔχεις ἀνάγκη ἀπό εἰδική σημασία, ἀπό περισσότερη ἀγάπη, φόρεσε σκουλαρίκι. Ἐάν ὅμως ἔχεις αὐτή τήν ἀγάπη ἀπό τούς συμμαθητές σου, ἀπό τό περιβάλλον σου καί τήν οἰκογένειά σου εἶναι περιττό.»
Βλέπουμε λοιπόν ὅτι καί οἱ χαριτωμένες λεπτομέρειες ἔχουν τή δική τους ἱστορία στή λαϊκή παράδοση καί στή θεολογία.
Πηγή: Μητροπολίτης Μόρφου κ. Νεόφυτος, Ἱερά Μονή Παναγίας τοῦ Ἄρακα, ἔκδ. «Θεομόρφου», σ. 23-27
* Σημείωση: Τό ἀπόσπασμα ἀναφέρεται στήν Ι.Μ. Παναγίας τοῦ Ἄρακα πού βρίσκεται στό χωριό Λαγουδερά τῆς ἐπαρχίας Λευκωσίας. Οἱ τοιχογραφίες χρονολογοῦνται στό 1192
πολύ ενδιαφέρον.
ΑπάντησηΔιαγραφή