Τί σχέση μπορεῖ νὰ ὑπάρχει ἀνάμεσα στὴν κρίση καὶ στὸ Ἅγιο Ὅρος (ἂν βέβαια δὲν ἔχει πέσει κανεὶς στὴν παγίδα, ποὺ στήθηκε τόσο ἐπιδέξια, καὶ θεωρήσει ὅτι τὸ Ἅγιο Ὅρος εἶναι μέρος τῆς κρίσης ποὺ μαστίζει τὴν Πατρίδα μας ἀλλὰ καὶ τὸν κόσμο ὁλόκληρο); Ὅσο κι ἂν τὸ θέμα ξενίζει ἐκ πρώτης ὄψεως, νομίζω ὅτι ὑπάρχει μία ἐξαιρετικὰ σημαντικὴ σχέση καὶ ἀλληλεπίδραση ἀνάμεσα στὶς δύο αὐτὲς ἔννοιες, ἡ ὁποία δὲν ἔχει ἐπαρκῶς τονισθεῖ, παρὰ τὸ γεγονὸς ὅτι τὸ θέμα εἶναι ἐξαιρετικὰ σημαντικὸ γιὰ τὴν ὕπαρξη τῆς Ἑλλάδας, καὶ ὄχι μόνο (ἡ Ὀρθοδοξία δὲν χρειάζεται τὴν Ἑλλάδα, ὅμως ἡ Ἑλλάδα χρειάζεται τὴν Ὀρθοδοξία, ἀκρόπολη τῆς ὁποίας ἀποτελεῖ τὸ Ἁγιώνυμο Ὅρος). Γιὰ τὸν λόγο αὐτό, θὰ ἤθελα νὰ σκιαγραφήσω τὴν κρίση, νὰ περιγράψω γενικὰ τὴν σημασία καὶ τὸ νομικὸ καθεστὼς τοῦ Ἁγίου Ὅρους, ἔπειτα νὰ θέσω σύντομα μερικὰ καίρια ἐρωτήματα καὶ τέλος νὰ κάνω κάποιες προτάσεις μὲ τὴν ἐλπίδα ὅτι θὰ προάγουν τὴν συζήτηση.
Εἶναι σαφὲς ὅτι ἡ κρίση ἔχει πολλὲς πλευρές, ἐθνική, θρησκευτική, πολιτική, κοινωνική, οἰκονομική, θεσμική, ἀξιακὴ καὶ κρίση ταυτότητας. Εἶναι ἐθνικὴ ἡ κρίση ἀφοῦ οἱ διαφωνίες μας σὲ βασικὰ ἐθνικὰ ζητήματα μᾶς ὁδήγησαν ἐδῶ καὶ ἡ κυβέρνηση, γιὰ νὰ ἀντιμετωπίσει τὴν οἰκονομικὴ κρίση, φαίνεται νὰ ἔχει δεχτεῖ μείωση τῆς ἐθνικῆς μας κυριαρχίας, χωρὶς καν νὰ ζητήσει ἔγκριση ἀπὸ τὸν λαό. Εἶναι θρησκευτικὴ ἀφοῦ ὑπάρχει μία ἀπομάκρυνση ἀπὸ τὸν παραδοσιακὸ τρόπο ζωῆς τῶν Ἑλλήνων, ἔνταση ἀνάμεσα στὸ Κράτος καὶ στὴν Ἐκκλησία, μὲ ἀποτέλεσμα τὴν δυσλειτουργία καὶ τῶν δύο, ἀλλὰ καὶ μία τεράστια σύγχυση καὶ διαφωνία στὸν λαὸ γιὰ τὸν ρόλο τῆς Ἐκκλησίας. Ἡ κρίση εἶναι βεβαίως καὶ πολιτικὴ ἀφοῦ πολιτικὰ λάθη ἔφεραν τὴν οἰκονομικὴ κατάρρευση καὶ πλέον ἔχουμε μία κυβέρνηση ποὺ...
δὲν ἔχει τὴν ἐμπιστοσύνη τοῦ λαοῦ καὶ ἀκολουθεῖ μία πολιτικὴ ποὺ δὲν τὴν ἔχει ἐγκρίνει ὁ λαός. Εἶναι ἐπίσης κοινωνικὴ ἀπὸ τὴν στιγμὴ ποὺ ἡ κοινωνία μας δὲν λειτούργησε σωστὰ ὥστε νὰ ἀποτρέψει τὴν οἰκονομικὴ κρίση, ἀλλὰ καὶ ἀπειλεῖ τὶς κοινωνικὲς κατακτήσεις τοῦ λαοῦ μας, ἀφοῦ στρέφει τὴν μία κοινωνικὴ τάξη κατὰ τῆς ἄλλης καὶ καταρρέει ὁ κοινωνικὸς ἱστὸς τῆς χώρας μας. Περαιτέρω, ἡ κρίση εἶναι οἰκονομικὴ ἀφοῦ καὶ τόσο πρὶν τὴν κρίση ὅσο καὶ τώρα ξοδεύουμε περισσότερα ἀπὸ ὅσα βγάζουμε καὶ δανειζόμαστε γιὰ νὰ πληρώσουμε τὰ χρέη μας. Εἶναι θεσμικὴ ἀφοῦ οἱ θεσμοί μας δὲν λειτούργησαν σωστὰ στὸ παρελθὸν γιὰ νὰ ἀποτρέψουν τὴν κρίση καί, κάτω ἀπὸ τὸ βάρος τῆς διαφθορᾶς καὶ τῆς ἀτιμωρησίας, δὲν λειτουργοῦν ἀκόμη ὥστε γιὰ νὰ ἀντιμετωπίσουν τὴν κρίση ἀποτελεσματικά. Ἡ κρίση εἶναι τέλος ἀξιακὴ καὶ κρίση ταυτότητας, ἀφοῦ δὲν συμφωνοῦμε πλέον οὔτε καν στὸ ποιοὶ εἴμαστε (ἕνα ὀρθόδοξο ἑλληνικὸ γένος), οὔτε γιὰ ποιὲς ἀξίες ζοῦμε ἀλλὰ καὶ εἴμαστε ἕτοιμοι νὰ πεθάνουμε.
Εἶναι ἐπίσης σαφὲς ὅτι ἡ ἰδιαίτερη σημασία τοῦ Ἁγιωνύμου Ὅρους γιὰ τὴν ἀνθρωπότητα ἔγκειται στὸ γεγονὸς ὅτι διασώζει τὴν ἐμπειρία τῆς ἀλήθειας, τὴν ἡσυχαστικὴ καὶ φιλοκαλικὴ παράδοση τῶν Πατέρων τῆς Ἐρήμου. Τὸ Περιβόλι τῆς Παναγίας εἶναι αὐτοδιοίκητο τμῆμα τοῦ ἑλληνικοῦ Κράτους, ἀλλὰ εἶναι μέγεθος ποὺ ξεπερνᾶ τὰ σύνορα κάθε Κράτους. Ὑπάγεται πνευματικὰ στὸ Οἰκουμενικὸ Πατριαρχεῖο, ἀλλὰ ξεπερνᾶ τὰ ὅρια τῆς δικαιοδοσίας τοῦ Πατριαρχείου καὶ ἀφορᾶ ὅλη τὴν Ὀρθοδοξία, ἀλλὰ καὶ τὴν ἀνθρωπότητα. Ὁ τρόπος ζωῆς τοῦ Ἁγιωνύμου Ὅρους δὲν ἀφορᾶ μόνο τοὺς Μοναχούς, μᾶς ἀφορᾶ ὅλους. Καὶ δὲν περιορίζεται σὲ ἕνα μέρος μόνο τῆς ζωῆς, ἀλλὰ ἀφορᾶ τὸ σύνολο τῆς ζωῆς μας.
Ἡ διάσπαση τῶν δυνάμεων τῆς ψυχῆς διὰ τῶν αἰσθήσεων καὶ ἡ ὑποδούλωση τῆς ψυχῆς στὰ πάθη (ποὺ εἶναι ἐπώνυμα καὶ προσωπικά), ἀλλὰ καὶ ἡ ἐπανένωση τῆς ψυχῆς διὰ τῆς καταδύσεως τοῦ νοῦ στὴν καρδιὰ μέσω τῆς καρδιακῆς, τῆς νοερᾶς, προσευχῆς, καὶ τὴν ἐπίκληση τοῦ ὀνόματος τοῦ Θεανθρώπου («Κύριε, Ἰησοῦ Χριστέ, ἐλέησον μέ, τὸν ἁμαρτωλόν»), καὶ ἡ μὲ αὐτὸ τὸν τρόπο ἀπελευθέρωση ἀπὸ τὰ πάθη (ποὺ εἶναι καὶ τὸ πραγματικὸ νόημα καὶ ἡ κύρια προϋπόθεση τῆς ἐλευθερίας) εἶναι ἡ κοσμοσωτήρια ἀποκάλυψη τοῦ Θεοῦ μέσω τῶν μεγάλων νηπτικῶν Πατέρων. Τί μεγάλο προνόμιο, νὰ μποροῦμε νὰ μιλᾶμε, κυριολεκτικὰ πρόσωπο μὲ πρόσωπο καὶ μὲ τὴν οἰκειότητα τοῦ ἑνικοῦ, ὄχι μὲ κάποιον ἐπὶ τῆς γὴς ἐξουσιαστή, τοῦ ὁποίου ἡ ἐξουσία εἶναι περιορισμένη καὶ προσωρινή, ἀλλὰ μὲ τὸν Βασιλέα τῶν Οὐρανῶν, Τοῦ Ὁποίου ἡ Βασιλεία μένει εἰς τὸν αἰώνα, καὶ νὰ πιάνουμε στὰ μιαρὰ χείλη μας τὸ ἅγιο ὄνομά Του, ἀποκαλώντας Τὸν «Κύριο» καὶ «Πατέρα»! Τί μεγάλο προνόμιο νὰ ἔχουμε μεσίτρια «τὴν ὑψηλοτέραν τῶν Οὐρανῶν καὶ καθαροτέραν λαμπηδόνων ἡλιακῶν» Παναγία Μητέρα Του καὶ νὰ ἀξιωνόμαστε νὰ προφέρουμε τὸ παναγνὸ ὄνομα Τῆς («Ὑπεραγία Θεοτόκε, σῶσον ἠμᾶς»). Ἰδοὺ τὰ μεγάλα προνόμιά μας. Ἰδοὺ ἡ δύναμή μας ὡς Γένους. Σὲ τί σκοτεινοὺς λαβύρινθους ἔχουμε χαθεῖ ὥστε νὰ τὴν ἀφήνουμε ἀνεκμετάλλευτη;!
Λέγεται συχνὰ ὅτι αὐτὸς ὁ τρόπος ζωῆς εἶναι ξένος καὶ ἄπιαστο ὄνειρο γιά μας. Ξένος καὶ ἀκατόρθωτος ὁ τρόπος αὐτὸς στὸ Γένος ποῦ ἔδωσε ἑκατομμύρια ἁγίους στὴν ἀνθρωπότητα;! Οὐδὲν ἀναληθέστερον καὶ πονηρότερον τούτου τοῦ ἰσχυρισμοῦ, ποὺ σκοπὸ ἔχει νὰ μᾶς καταστρέψει ἀμαχητί. Περνώντας μέσα ἀπὸ τὴν ὀρθόδοξη ψυχοθεραπεία τῆς κάθαρσης μὲ τὴν προσευχὴ καὶ τὴν ἐν γένει ἄσκηση τῶν ἀρετῶν, ὁ Μοναχὸς (ἀλλὰ καὶ οἱοσδήποτε ἐξ ἠμῶν) περνάει στὴν ἔλλαμψη καὶ ἀπὸ ἐκεῖ οἱ κατὰ χάριν ἅγιοί του Θεοῦ στὴν ἕνωση μὲ τὸν Θεόν, στὴν θέωση. Ὅσοι περνοῦν μέσα ἀπὸ αὐτὴν τὴν ψυχοθεραπεία σώζονται ἀλλὰ καὶ σώζουν μὲ τὸ παράδειγμά τους, λάμπουν φῶς Κυρίου. Καὶ ταυτόχρονα ἀποτελοῦν καλοὺς καγαθοὺς πολίτες. Αὐτὴ εἶναι ἡ προϋπόθεση γιὰ μία ὑγιῆ πνευματική, ἀλλὰ καὶ κοινωνική, οἰκονομικὴ καὶ πολιτικὴ ζωή. Αὐτὸς ὁ τρόπος ζωῆς εἶναι ἀναπόσπαστα συνδεδεμένος καὶ ἀποτελεῖ πρότυπο πνευματικῆς, κοινωνικῆς καὶ οἰκονομικῆς ζωῆς τοῦ Γένους μας. Εἶναι ἡ κοινοτικὴ καὶ κοινοβιακὴ παράδοση τῆς Ὀρθοδοξίας, ποὺ δὲν ἔχει σχέση μὲ καμία ἰδεολογία, φιλελεύθερη ἡ σοσιαλιστική, ἀλλὰ στὰ πλαίσια τῆς ὁποίας ἕκαστος συνεισφέρει ὅσα δύναται καὶ ἐσοδεύει ὅσα χρειάζεται γιὰ μία λιτὴ ζωή, γιὰ τὴν ἀγάπη τοῦ Χριστοῦ, γιὰ νὰ μιμηθεῖ τὸν Χριστό, γιὰ νὰ ζήσει «κατὰ Χριστὸν καὶ ἐν Χριστῷ». Αὐτὸ τὸ μήνυμα διασώζει τὸ Ἅγιον Ὅρος μὲ τὸ παράδειγμά του. Ἂς ἀναλογιστοῦμε. Ἔχουμε κάτι πιὸ πολύτιμο νὰ προσφέρουμε ὡς Γένος στὴν ἀνθρωπότητα τὴν σύγχρονη ἐποχή, ἀπὸ τὸ μήνυμα αὐτό, τῆς σωτηρίας ἑαυτῶν καὶ ἀλλήλων;!
Ὅσον ἀφορᾶ στὸ νομικὸ καθεστώς, τὸ Ἅγιον Ὅρος εἶναι «… σύμφωνα μὲ τὸ ἀρχαῖο προνομιακὸ καθεστώς του, αὐτοδιοίκητο τμῆμα τοῦ Ἑλληνικοῦ Κράτους, τοῦ ὁποίου ἡ κυριαρχία πάνω σ’ αὐτὸ παραμένει ἄθικτη. Ἀπὸ πνευματικὴ ἄποψη τὸ Ἅγιο Ὅρος διατελεῖ ὑπὸ τὴν ἄμεση δικαιοδοσία τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου» (ἄρθρο 105, πάρ. 1, τοῦ Συντάγματος). «Ἡ διοίκησή του ἀσκεῖται ἀπὸ ἀντιπροσώπους τῶν ἱερῶν μονῶν, οἱ ὁποῖοι ἀποτελοῦν τὴν ἱερὴ κοινότητα» (ἄρθρο 105, πάρ. 2). «Ὁ λεπτομερὴς καθορισμὸς τῶν ἁγιορειτικῶν καθεστώτων καὶ τοῦ τρόπου τῆς λειτουργίας τοὺς γίνεται ἀπὸ τὸν καταστατικὸ χάρτη τοῦ Ἁγίου Ὅρους» (ἄρθρο 105, πάρ. 3:). «Ἡ ἀκριβὴς τήρηση τῶν ἁγιορειτικῶν καθεστώτων τελεῖ ὡς πρὸς τὸ πνευματικὸ μέρος ὑπὸ τὴν ἀνώτατη ἐποπτεία τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου καὶ ὡς πρὸς τὸ διοικητικὸ μέρος ὑπὸ τὴν ἐποπτεία τοῦ Κράτους, στὸ ὁποῖο ἀνήκει ἀποκλειστικὰ καὶ ἡ διαφύλαξη τῆς δημόσιας τάξης καὶ ἀσφάλειας (ἄρθρο 105, πάρ. 4). «Οἱ πιὸ πάνω ἐξουσίες τοῦ Κράτους ἀσκοῦνται ἀπὸ διοικητή, τοῦ ὁποίου τὰ δικαιώματα καὶ καθήκοντα καθορίζονται μὲ νόμο …» (ἄρθρο 105, πάρ. 5).
Τὸ Ἅγιον Ὅρος, δηλαδή, εἶναι αὐτοδιοίκητο, ἐνῶ συγκεκριμένες διοικητικὲς ἁρμοδιότητες ἔχει τὸ ἑλληνικὸ κράτος καὶ πνευματική, καὶ μόνο, δικαιοδοσία ἔχει τὸ Οἰκουμενικὸ Πατριαρχεῖο. Τὰ ὅρια βέβαιά του αὐτοδιοίκητου ἀποτελοῦν ἐνίοτε ἀντικείμενο συζήτησης ἀνάμεσα στὸ Ἅγιον Ὅρος ἀπὸ τὴν μία πλευρὰ καὶ στὸ ἑλληνικὸ Κράτος ἡ τὸ Οἰκουμενικὸ Πατριαρχεῖο ἀπὸ τὴν ἄλλη. Ἀλλὰ νομίζω ὅτι κάθε ἀμφισβήτηση ὀφείλει νὰ λύεται ὑπὲρ τοῦ αὐτοδιοίκητου στὸ βαθμὸ ποὺ αὐτὸ ὑπηρετεῖ τὸν σκοπὸ τοῦ αὐτοδιοίκητου, δηλαδὴ τὴν διατήρηση τοῦ «ἀρχαίου προνομιακοῦ καθεστῶτος» τοῦ Ἁγίου Ὅρους. Τὸ Ἅγιον Ὅρος δὲν τὸ ἵδρυσε οὔτε τὸ ἑλληνικὸ Κράτος, οὔτε καὶ τὸ Πατριαρχεῖο. Ἡ πρόνοια τοῦ Θεοῦ ἐπέτρεψε νὰ τὸ ἱδρύσουν οἱ Ρωμαῖοι αὐτοκράτορές μας γιὰ νὰ εἶναι ἀνεξάρτητο τόσο ἀπὸ τὴν κρατικὴ ὅσο καὶ ἀπὸ τὴν πατριαρχικὴ ἐξουσία. Νομίζω δὲ ὅτι καὶ ὁ πιστὸς λαὸς ἀκόμη ἐμπιστεύεται τὸ Ἅγιον Ὅρος περισσότερο καὶ ἀπὸ τὸ ἑλληνικὸ Κράτος -τὸ ὁποῖο ἦταν πάντα ὑπὸ ξένη ἐπιρροή, καὶ πλέον ξένη ἐπιτροπεία. Καὶ ἔτσι ἐξηγεῖται καὶ ὁ πρόσφατος πόλεμος κατὰ τοῦ Ἁγίου Ὅρους ἀπὸ τὸ ἑλληνικὸ Κράτος ἡ μὲ τὴν ἀνοχὴ ἡ ἀδυναμία τοῦ ἑλληνικοῦ Κράτους, ποὺ σκοπὸ ἔχει νὰ μειώσει τὸ Ἅγιον Ὅρος στὴν συνείδηση τοῦ λαοῦ (μὲ ἀστεία ἐπιχειρήματα τοῦ τύπου «ζοῦν μέσα σὲ χλιδή, ἐνῶ ὁ λαὸς πένεται»). Ἐνῶ οἱ ἑκάστοτε προσπάθειες παρέμβασης τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου πιστεύω ὅτι ὀφείλονται σὲ μία καλόπιστη διαφορετικὴ ἑρμηνεία τοῦ πατροπαράδοτου αὐτοδιοίκητου καθεστῶτος, ἀλλὰ μὲ τὸν ἀγαθὸ σκοπὸ νὰ διατηρηθεῖ ὁ οἰκουμενικὸς χαρακτήρας τοῦ Ἁγίου Ὅρους, νὰ μὴ ἐκκοσμικευθεῖ καὶ νὰ μὴ γίνει ἀντικείμενο πολιτικῆς ἐκμετάλλευσης.
Ἡ φύση τῆς κρίσης εἶναι τέτοια καὶ ὁ χαρακτήρας τοῦ Ἁγίου Ὅρους εἶναι τέτοιος ὥστε νὰ μπορεῖ νὰ λεχθεῖ μὲ σιγουριὰ ὅτι ἡ κρίση προϋποθέτει ἕνα τρόπο ζωῆς ποὺ ἔρχεται σὲ εὐθεία ἀντίθεση μὲ τὸν τρόπο ζωῆς τοῦ Ἁγίου Ὅρους, ἄρνηση ὅλων τῶν ἀρετῶν ποὺ καλλιεργεῖ ὁ Ἁγιορείτικος τρόπος ζωῆς. Δὲν ἰσχυρίζομαι ὅτι τὸ Ἅγιον Ὅρος εἶναι ὁ παράδεισος, ἡ ὅτι ὅλοι οἱ Ἁγιορεῖτες εἶναι ἐξ ὁρισμοῦ ἅγιοι. Ἰσχυρίζομαι ὅμως ὅτι, ἐκεῖ ἀκόμη κι ἂν πέφτουν, γνωρίζουν τί σημαίνει νὰ σηκώνεσαι, μποροῦν ἀκόμη νὰ διακρίνουν τὸ σωστὸ ἀπὸ τὸ λάθος, μποροῦν νὰ βλέπουν ὅτι ὑπάρχει ἀκόμη πατρικὴ οἰκία γιὰ νὰ ἐπιστρέψουν ὡς ἄσωτοι. Τὸ πρόβλημα στὸν κόσμο, συμπεριλαμβανομένης καὶ τῆς Πατρίδας μας, δὲν εἶναι ἡ πτώση του, ἀλλὰ ὅτι ἡ πτώση ἔχει γίνει μόνιμη κατάσταση, σωστὴ ἀποστασία, καὶ ἔχουμε πλέον χάσει τὴν πυξίδα ποὺ χρειαζόμαστε γιὰ νὰ ξαναβροῦμε τὸν προσανατολισμό μας. Ἀρμενίζοντας τόσο καιρὸ στραβά, ἔχουμε χάσει πλέον τὴν δυνατότητα νὰ ξεχωρίζουμε τὸ στραβὸ ἀπὸ τὸ ἴσιο, τὴν ἀλήθεια ἀπὸ τὸ ψέμα. Ἐκεῖ μας χρειάζεται ἡ ὀρθόδοξη ψυχοθεραπεία τῆς ἀγάπης καὶ τῆς συγχώρησης, ὥστε νὰ δοῦμε καὶ πάλι τὸν Ἥλιο τῆς Δικαιοσύνης καὶ νὰ κάνουμε μία καινούργια ἀρχή. Ἂν ζούσαμε κατὰ Θεόν, ἂν εἴχαμε τὴν κοινοτικὴ καὶ κοινοβιακὴ παράδοση τοῦ Γένους μας σὰν πρότυπο, δὲν θὰ φτάναμε στὴν κρίση, τουλάχιστον ὄχι στὴν κρίση αὐτή. Καὶ γιὰ νὰ ξεπεράσουμε τὴν κρίση αὐτή, δὲν μᾶς φτάνει ἡ ἀναδιάρθρωση τοῦ χρέους, ἡ ἕκτη ἡ ἄλλη δόση τῆς ξένης οἰκονομικῆς βοήθειας (σημαντικὸ μέρος τῆς ὁποίας βέβαια ἐπιστρέφει σὲ αὐτοὺς ποὺ μᾶς τὴν δίνουν γιὰ νὰ πληρωθοῦν χρέη). Ὅλα τὰ ἀπαραίτητα οἰκονομικὰ ἡ πολιτικὰ μέτρα εἶναι ἀναγκαῖες ἀλλὰ ὄχι ἐπαρκεῖς προϋποθέσεις γιὰ νὰ ξεπεράσουμε τὴν κρίση. Χρειαζόμαστε νὰ ξαναβροῦμε τὴν ἐργατικότητα, τὴν τιμιότητα, τὴν καλοσύνη, τὴν δημιουργικότητα, τὴν ἀλληλεγγύη, ἀλλὰ καὶ τὸ πῶς κερδίζονται «τὴ ταπεινώσει τὰ ὑψηλά, τὴ πτωχεία τὰ πλούσια», τὶς ἀρετὲς δηλαδὴ ποὺ διακρίνουν τὴν κοινοτικὴ καὶ κοινοβιακὴ παράδοση τοῦ λαοῦ μας. Αὐτὴ τὴν παράδοση ποὺ διασώζει τὸ Ἅγιον Ὅρος. Εἶναι δηλαδὴ τὸ Ἅγιον Ὅρος τὸ ναυαγοσωστικό μας σὲ αὐτὴ τὴν τρικυμία τῆς κρίσης, ἡ Κιβωτός μας σὲ αὐτὸ τὸν κατακλυσμό. Ἀντὶ νὰ τὸ διώκουμε, θὰ πρέπει νὰ μιμηθοῦμε τὸν τρόπο τῆς ζωῆς του. Νὰ δοῦμε πὼς λειτουργεῖ τὸ κοινόβιο σὰν ρολόι, πὼς γίνονται ὅλα μὲ ἀνθρωπιὰ ἀλλὰ καὶ μὲ ἀρχοντιά, πὼς συνδέεται ἡ ἐλευθερία (πρῶτα ἀπὸ τὰ πάθη) μὲ τὴν ὑπακοὴ (στὸ θέλημα τοῦ Θεοῦ), πὼς καὶ γιατί χωρὶς ταπείνωση, δὲν ὑπάρχει οὔτε ὑπακοὴ καὶ χωρὶς ὑπακοὴ δὲν κάνουμε τίποτα καὶ κυριαρχοῦν τὰ πάθη, πὼς κυβερνᾶ ὁ Γέροντας τὴν κάθε Μονὴ (Σκήτη ἡ Κελί), ἐλεύθερα ἐκλεγμένος, μὲ ἀγάπη καὶ δικαιοσύνη, μὲ τὴν βοήθεια τῶν ἐπίσης ἐκλεγμένων ἐπιτρόπων, ἀσκῶν τὰ καθήκοντά του ὡς διακόνημα, ζώντας ὡς ὁ τελευταῖος γιὰ νὰ εἶναι πρῶτος. Τὸ Ἅγιον Ὅρος εἶναι τὸ μόνο μέρος ὅπου οἱ Ἕλληνες δὲν θέλουν νὰ εἶναι ὅλοι πρῶτοι, γιατί πρῶτος ἐκεῖ σημαίνει διάκονος, πρῶτος ἐκεῖ σημαίνει πρῶτος στὸ μαρτύριο, πρῶτος στὸ σταυρό. Αὐτὴ λοιπὸν νομίζω εἶναι ἡ σχέση ἀνάμεσα στὴν κρίση καὶ στὸ Ἅγιον Ὅρος. Ὁ τρόπος ζωῆς τοῦ Ἁγίου Ὅρους προλαβαίνει τὴν κρίση, κι ἂν ἡ κρίση ξεσπάσει, τὴν ἀντιμετωπίζει ἀποτελεσματικὰ (καὶ προετοιμάζει γιὰ τὴν τελικὴ κρίση).
Ἀξίζει ὅμως νὰ δοῦμε τί σημαίνει ἡ οἰκονομικὴ κρίση τῆς Ἑλλάδος γιὰ τὸ Ἅγιον Ὅρος. Σημαίνει πολλά. Γιὰ παράδειγμα, ἔχει αὐξηθεῖ ἡ ἀνάγκη νὰ βοηθήσει πνευματικὰ ἀλλὰ καί, κατὰ τὸ δυνατόν, ὑλικὰ τὸν χειμαζόμενο ἑλληνικὸ λαό. Ὅμως ἔχει αὐξηθεῖ καὶ ἡ πίεση ἀπὸ τὴν ἑλληνικὴ κυβέρνηση μὲ ἀπαιτήσεις γιὰ πρόσθετη φορολογία. Λέγουν πολλοὶ «εἶναι σωστὸ νὰ βοηθήσει καὶ τὸ Ἅγιον Ὅρος, καὶ ἡ Ἐκκλησία, καὶ ὅλοι». Αὐτὸ τὸ ἐπιχείρημα φαίνεται ἐκ πρώτης ὄψεως σωστό. Ἂν προσέξει ὅμως κανεὶς πιὸ πολύ, θὰ δεῖ ὅτι εἶναι ἀπατηλό. Λέμε σὲ αὐτοὺς ποὺ ἔδωσαν αἷμα γιὰ νὰ ἀναστηθεῖ καὶ νὰ σταθεῖ ὄρθιο τὸ Γένος νὰ βοηθήσουν;! Καὶ ποιοὶ τὸ λέμε, αὐτοὶ ποῦ φέραμε τὴν Χώρα ἐδῶ;! Εἶναι αὐτὸ εἰλικρινές; Προφανῶς ὄχι. Τότε ποῦ ἀποσκοπεῖ; Νομίζω ὅτι ὁ στόχος εἶναι ὁ ἴδιος μὲ τοῦ Φαρισαίου «ἐγὼ τὰ ἔκανα ὅλα σωστά, ἐσὺ ποὺ δὲν τὰ ἔχεις κάνει ὅλα σωστά, τώρα νὰ κάνεις τὸ καθῆκον σου» (δηλαδή, ὅπως λέει ὁ λαὸς «ἔλα παππού μου νὰ σοὺ δείξω τὰ ἀμπελοχώραφά σου»)! Δὲν εἶναι σοβαρὰ πράγματα αὐτά, καὶ δὲν βοηθοῦν κανένα. Ἀντίθετα, βλάπτουν. Ἡ Ἐκκλησία καὶ τὸ Ἅγιον Ὅρος βέβαια βοηθοῦν καὶ θὰ βοηθήσουν, ἀλλὰ κτίζουμε στὴν ἄμμο παλάτια, ἂν δὲν ἀλλάξουμε τὴν νοοτροπία ποὺ μᾶς ἔφερε ἐδῶ. Ἂν ὁ ἄσωτος δὲν μετανιώσει καὶ δὲν γυρίσει, δὲν σώζεται, καὶ ὁ Πανάγαθος Πατέρας θὰ περιμένει, σεβόμενος τὴν ἐλευθερία του, τὴν μεταστροφὴ τῆς καρδιᾶς τοῦ ἀσώτου προτοῦ καταργήσει κάθε ἀπόσταση, ἀφήνοντας τὴν οἰκία Του, προτοῦ τρέξει νὰ τὸν ἀγκαλιάσει, νὰ τὸν καταφιλήσει, νὰ τὸν ντύσει πάλι μὲ βασιλικὰ ροῦχα καὶ νὰ τὸν καλέσει στὴν τράπεζα τῆς Βασιλείας Του.
Ἕνα πρακτικὸ ἐρώτημα, γιὰ παράδειγμα, ποὺ θέτει ἡ κρίση εἶναι ἂν πρέπει νὰ φορολογηθοῦν τὰ ἐκτός του Ἁγίου Ὅρους ἀκίνητα τῶν Ἁγιορείτικων Μονῶν. Ἐκφράστηκε ἀπὸ πολλοὺς ἡ ἐκ πρώτη ὄψεως εὔλογη ἄποψη ὅτι οἱ Ἁγιορείτικες Μονὲς πρέπει νὰ φορολογηθοῦν ὅπως ὅλοι. Προσφέρουν ὅμως ὅλοι, ἰδιῶτες, ἑταιρεῖες, τὸ ἔργο ποῦ προσφέρει τὸ Ἅγιον Ὅρος; Ἂν ὄχι, δὲν εἶναι ἄνιση ἡ μεταχείριση τοῦ Ἁγίου Ὅρους; Καὶ μὲ αὐτὴ τὴν ἄνιση μεταχείριση, τὸ Κράτος ὠφελεῖται ἡ ζημιώνεται, ἀφοῦ ἀφαιρεῖ ἀπὸ τὸ Ἅγιον Ὅρος τὴν δυνατότητα νὰ συνεχίσει τὸ κοινωφελὲς ἔργο του, τὸ ὁποῖο τὸ Κράτος εἴτε δὲν θέλει εἴτε δὲν μπορεῖ νὰ ἀναλάβει; Περαιτέρω, ἂν αὐτὴ ἡ φορολόγηση κάνει δύσκολη ἡ ἀδύνατη τὴν πατροπαράδοτη κοινοβιακὴ ζωὴ καὶ φιλοξενία, ἀλλὰ καὶ τὸ ἐν γένει ψυχωφελὲς καὶ ἐθνωφελὲς ἔργο τοῦ Ἁγίου Ὅρους, δὲν ἀντίκειται στὸ Σύνταγμα καὶ στὸν Καταστατικὸ Χάρτη τοῦ Ἁγίου Ὅρους ποῦ προστατεύουν τὸ «ἀρχαῖο προνομιακὸ καθεστὼς» τοῦ Ἁγίου Ὅρους; Τίθεται ἐπίσης τὸ συναφὲς ἐρώτημά του πὼς θὰ βρεθεῖ λύση. Μὲ συζήτηση καὶ συμφωνία κυβέρνησης καὶ Ἱερᾶς Κοινότητας ἡ μὲ μονομερῆ κυριαρχικὴ ἀπόφαση τῆς κυβέρνησης; Καὶ ἂν γίνει τὸ τελευταῖο, θὰ φτάσει τὸ Κράτος νὰ διώκει ἕνα ἀπὸ τοὺς ἰδρυτικοὺς θεσμούς του; Καὶ ἂν ἡ Ἱερὰ Κοινότης προσφύγει στὰ δικαστήρια καὶ χάσει, ἀλλὰ προσφύγει στὸ Ε.Δ.Α.Δ. θὰ γίνουμε θέαμα τοῦ κόσμου;
Περαιτέρω, ὀφείλουμε νὰ ἐξετάσουμε μία ἄλλη συνέπεια τῆς κρίσης ποὺ μπορεῖ νὰ ἐπηρεάσει ἀρνητικὰ τὸ Ἅγιον Ὅρος. Συγκεκριμένα, τίθεται τὸ ἐρώτημα. Τί σημαίνει ἡ πολιτικὴ κρίση καὶ ἡ μείωση τῆς ἐθνικῆς κυριαρχίας τῆς Ἑλλάδος γιὰ τὸ Ἅγιον Ὅρος; Τί θὰ ἐμποδίσει τὸ ξένο διευθυντήριο νὰ λάβει ἡ νὰ ὠθήσει τὴν ἑλληνικὴ κυβέρνηση νὰ λάβει ἀποφάσεις ποὺ θίγουν τὸ Ἅγιον Ὅρος, νὰ ὑπὲρ-φορολογήσει καὶ ἔτσι οὐσιαστικὰ νὰ ἀπαλλοτριώσει περιουσία Ἁγιορείτικων Μονῶν ἐκτὸς τῶν ὁρίων τοῦ Ἁγίου Ὅρους; Γιὰ παράδειγμα, ἂν τὸ σχέδιο «Πυθία» (βλ. «Ἐπίκαιρα» 16.06.11), ποὺ περιλαμβάνει καὶ τὴν ἀποσταθεροποίηση τῆς Χώρας μὲ τὸ «σκάνδαλο» τοῦ Βατοπαιδίου, ἔχει ἀληθείας (ποὺ φαίνεται νὰ ἔχει ἀφοῦ, ὅπως συνέβη καὶ μὲ τὶς τηλεφωνικὲς παρακολουθήσεις, κανεὶς δὲν τολμᾶ νὰ τὸ ἀγγίξει), δὲν εἶναι σαφὲς ὅτι τὸ ἑλληνικὸ Κράτος ἀπέτυχε νὰ προστατεύσει τὸ Ἅγιον Ὅρος ἀπὸ τὴν ξένη ἐπέμβαση; Ὅπως ἐπίσης δὲν εἶναι σαφὲς ὅτι τὸ ἄφησε ἕρμαιο ξένων κύκλων πού, γιὰ τοὺς δικούς τους ἰδεολογικοὺς ἡ πολιτικοὺς λόγους (π.χ. γιατί, ὅπως ὁ Σαμουὴλ Χάντινγκτον καὶ οἱ ὀπαδοί του σὲ ἰσχυρὰ κέντρα ἀποφάσεων κυρίως τῶν Η.Π.Α., θεωροῦν τὴν Ὀρθοδοξία ἀντίθετη πρὸς τὴν παγκοσμιοποίηση), ἐπιθυμοῦν νὰ τὸ δοῦν νὰ μειώνεται ἡ καὶ νὰ καταστρέφεται (π.χ. μὲ τὴν ἄρση τοῦ «ἀβάτου»);
Τί πρέπει νὰ γίνει γιὰ νὰ ἀντιμετωπιστεῖ αὐτὸς ὁ κίνδυνος; Ὑποθέτω ὅτι, οἱ Μονὲς μὲ ξένες ἀδελφότητες ἐνημερώνουν, ὡς δικαιοῦνται καὶ ὀφείλουν (ἀφοῦ εἶναι διαχειριστὲς τῆς περιουσίας τοῦ ὀρθόδοξου λαοῦ τους), καὶ ζητοῦν τὴν ἐνίσχυση τῶν ὀρθοδόξων ἐκκλησιῶν καὶ κρατῶν τους. Οἱ Μονὲς μὲ ἑλληνικὲς ἀδελφότητες, ἡ Ἱερὰ Κοινότης, τί πρέπει νὰ κάνουν; Νομίζω ὅτι πρέπει νὰ κάνουν τὸ ἴδιο. Δικαιοῦνται ἀλλὰ καὶ ὑποχρεοῦνται ὡς διαχειριστὲς τῆς περιουσίας τῆς Ὀρθοδοξίας ἀλλὰ καὶ Ν.Π.Δ.Δ. νὰ τὴν προστατεύσουν, χάριν τῆς Ὀρθοδοξίας. Ἂν δὲ παραλείψουν νὰ τὸ κάνουν, εὐθύνονται γιὰ παράβαση καθήκοντος, καὶ ἀπέναντί του νόμου, ἀλλὰ καί, τὸ σπουδαιότερο, ἀπέναντί του Θεοῦ.
Εἶναι πιθανὸ ὅτι ἡ ἑλληνικὴ κυβέρνηση (ἡ τὸ ξένο διευθυντήριο) θὰ ἀντιδράσει σὲ μία τέτοια προσπάθεια. Καὶ θὰ προσπαθήσει νὰ κινητοποιήσει ἀντὶ-ἐκκλησιαστικοὺς κύκλους στὴν Ἑλλάδα καὶ στὸ ἐξωτερικὸ κατὰ τοῦ Ἁγίου Ὅρους. Τὸ εἴδαμε αὐτὸ νὰ γίνεται στὴν περίπτωση τοῦ Βατοπαιδίου. Εἶναι ἐπίσης πιθανὸ ὅτι καὶ ἐκκλησιαστικοὶ κύκλοι θὰ ἀντιδράσουν. Σὲ αὐτοὺς τοὺς κύκλους ἀνήκουν ἐκεῖνοι ποὺ θεωροῦν ἀπειλὴ γιὰ τὴν ἐξουσία τοὺς τὸ Ἅγιον Ὅρος (ἡ τὰ Μετόχια τοῦ ἀνὰ τὴν Ἑλλάδα ἡ καὶ τὸν κόσμο), φοβοῦνται ὅτι τὸ τσουνάμι κατὰ τοῦ Ἁγίου Ὅρους θὰ πνίξει καὶ αὐτοὺς ἡ ἁπλὰ εἶναι ὅμηροι διαφόρων κύκλων. Εἶναι τέλος πιθανὸ ὅτι ἀκόμη καὶ ἁγιορείτικοι κύκλοι μπορεῖ νὰ ἀντιδράσουν ἀπὸ ἀντιζηλία, ὑπερτονισμὸ τοῦ κινδύνου ἀπὸ τοὺς ὁμοδόξους (ἐνῶ οἱ ἴδιοι κύκλοι ὑποτιμοῦν τὸν κίνδυνο ἀπὸ τοὺς ἐχθρούς της Ὀρθοδοξίας) ἡ ἁπλὰ ἐπειδὴ θέλουν νὰ παρουσιάζονται πατριαρχικότεροι … καὶ τοῦ Πατριάρχη! Εἶμαι βέβαιος ὅμως ὅτι τὸ Ἅγιον Ὅρος τῶν τέκνων τῶν χαρισματικῶν Γερόντων Ἰωσὴφ τοῦ Ἡσυχαστῆ, Ἐφραὶμ τοῦ Κατουνακιώτη, Χαραλάμπους τοῦ Διονυσιάτη, Παϊσίου, Πορφυρίου, Γεωργίου τοῦ Γρηγοριάτη, Αἰμιλιανοῦ τοῦ Σιμωνοπετρίτη καὶ τόσων ἄλλων «ὧν οὐκ ἔστιν ἀριθμός», αὐτὸ ποὺ ἐκφράζει καὶ θὰ ἐκφράζει τὸ λαὸ τοῦ Θεοῦ, θὰ τὰ λάβει ὅλα αὐτὰ ὑπόψη του, ἀλλὰ τελικὰ θὰ πράξει τὸ καθῆκον τοῦ ἀπέναντι στὸν Θεὸ καὶ στὴν Ὀρθοδοξία, μὲ σεβασμὸ καὶ ἀγάπη καὶ γιὰ τὴν Ἑλλάδα ἀλλὰ καὶ γιὰ τὸ Οἰκουμενικὸ Πατριαρχεῖο.
Συμπερασματικά, θὰ ἔλεγα ὅτι ἡ λύση στὰ προβλήματα ποὺ θέτει ἡ κρίση βρίσκεται στὸν τρόπο ζωῆς τοῦ Ἁγίου Ὅρους, στὴν κοινοτικὴ καὶ κοινοβιακὴ παράδοση τοῦ Γένους. Τὸ πρόβλημα δὲν εἶναι κυρίως οἰκονομικὸ ἡ πολιτικό. Εἶναι πρωταρχικὰ πνευματικό. Ὅσο ἡ σχέση μας μὲ τὸν Θεὸ δὲν εἶναι αὐτὴ ποὺ πρέπει νὰ εἶναι, ἡ κρίση θὰ βαθαίνει καὶ θὰ ἀναπαράγεται, πότε σὰν οἰκονομικὸς καὶ πολιτικός, δηλαδή, ψυχρὸς πόλεμος, καὶ πότε σὰν θερμὰ ἐπεισόδια ποὺ θὰ ἐγκυμονοῦν τοὺς κινδύνους μίας γενικευμένης σύρραξης. Γιὰ νὰ συνεχίζει νὰ ἀποτελεῖ τὴν Κιβωτὸ τοῦ Γένους τὸ Ἅγιον Ὅρος, πρέπει νὰ διατηρήσουμε τὸ πατροπαράδοτο τρόπο ζωῆς τοῦ ἀλώβητο, καὶ γιὰ νὰ σωθοῦμε ἐμεῖς πρέπει νὰ μιμηθοῦμε αὐτὸν τὸν τρόπο ζωῆς. Καὶ ἰδίως αὐτὴν τὴν ἐποχὴ νὰ τὸ προστατεύουμε ἀπὸ τὴν κρίση καὶ κάθε ἐξωτερικὴ ἐπέμβαση. Βέβαια, ἔτσι ἁπλὰ γινόμαστε συνεργοὶ τῆς Παναγίας καί, ἀντὶ νὰ σώζουμε, σωζόμαστε, γιατί τὸ Ἅγιον Ὅρος τὸ σκεπάζει καὶ τὸ προστατεύει ἡ Ὑπέρμαχος Στρατηγός. Καί, ὅπως ἡ μεγαλύτερη νίκη τοῦ διάβολου (νὰ ἀνεβάσει τὸν Κύριο στὸν σταυρὸ) ἦταν ἡ μεγαλύτερη ἥττα του (ἡ κατάργηση τοῦ θανάτου μὲ τὴν ἀνάσταση τοῦ Κυρίου), ἔτσι καὶ ἡ μεγαλύτερη ἥττα ὅλων τῶν ἐναντίων δυνάμεων θὰ συμβεῖ τὴν στιγμὴ ποὺ θὰ νομίσουν ὅτι ἔχουν ἐπικρατήσει. Ἕνα εἶναι βέβαιο. Πύλαι ἅδου οὐ κατισχύσουσιν τῆς Ἐκκλησίας.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου