ΓΙΑΤΙ ΝΗΣΤΕΥΟΥΜΕ;

ΟΜΙΛΙΑ ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΟΥ ΦΛΩΡΙΝΗΣ ΑΥΓΟΥΣΤΙΝΟΥ

ΔΙΑNYOYMΕ τὸ στάδιο τῆς ἁγίας καὶ Μεγάλης Τεσσαρακοστῆς καὶ συνεχίζεται ἡ νηστεία. Ἂς ποῦμε λίγες λέξεις γι’ αὐτήν.

* * *

Ἡ νηστεία, ἀγαπητοί μου, δὲν εἶναι μία χθεσινὴ διάταξις τῆς Ἐκκλησίας. Δὲν εἶναι, ὅπως λένε οἱ ἄπιστοι, ἐφεύρεσι τῶν παπάδων. Ὄχι. Εἶναι νόμος ἀρχαῖος, ποὺ ἀρχίζει μὲ τὴν πρώτη ἐμφάνισι τοῦ ἀνθρώπου. Ὅπως λέει ὁ Μέγας Βασίλειος, ἡ νηστεία εἶναι τόσο ἀρχαία ὅσο καὶ ὁ ἄνθρωπος. Ὁποῖος ἀμφιβάλλει, ἂς ἀνοίξει τὴν ἁγία Γραφή. θὰ τὴ βρεῖ ἐκεῖ στὸ πρῶτο βιβλίο, στὴ Γένεσι. Ἐκεῖ λέει, ὅτι ὁ Θεὸς δημιούργησε τὸ πρῶτο ζεῦγος, τὸν Ἀδὰμ καὶ τὴν Εὕα, τοὺς ἔβαλε στὸν παράδεισο, καὶ τοὺς εἶπε· Ἔχετε δικαίωμα νὰ τρῶτε ἀπ’ ὅλος τους καρπούς, ἀλλ’ ἀπὸ τὸν καρπὸ ἑνὸς δέντρου δὲν θὰ φᾶτε (βλ. Γέν. 2,16-17). Τὰ λόγια αὐτὰ σημαίνουν, ὅτι ὁ Δημιουργὸς μέσα στὸν παράδεισο ἔθεσε τὸ νόμο τῆς νηστείας. Ὤρισε δὲ καὶ ποινὴ ἐὰν τὸν παραβοῦν· «θανάτω ἀποθανεῖσθε», θὰ πεθάνετε δηλαδὴ (ἔ.α.).

Ἀλλὰ θὰ πεῖ κανείς· Ἡ νηστεία, λοιπόν, εἶναι ἐντολὴ τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης, δὲν εἶναι τῆς Καινῆς Διαθήκης. Λάθος. Εἶναι ἐντολὴ καὶ τῆς Παλαιᾶς καὶ τῆς Καινῆς Διαθήκης. Εἶναι καὶ τῆς Καινῆς Διαθήκης, διότι αὐτὸς ὁ Κύριός μας μίλησε περὶ νηστείας, ὅρισε τὸν τρόπο ποὺ πρέπει νὰ νηστεύουμε καί, τὸ σπουδαιότερο, νήστεψε ὁ ­ἴδιος δίνοντας τὸ παράδειγμα. Νήστεψε ὄχι μία μέρα, ὄχι δυὸ μέρες, ἀλλὰ σαράντα μέρες καὶ σαράντα νύχτες (βλ. Μάτθ. 4,2).

Πρὸς τιμὴν λοιπὸν τῆς νηστείας τοῦ Χριστοῦ ὁρίσθηκε καὶ ἡ νηστεία αὐτή, ποὺ προηγεῖται τῶν παθῶν καὶ τῆς ἀναστασεῶς του.

Νήστεψε ὁ Χριστός. Νήστεψε ἡ Παναγία μας. Νήστεψαν παλαιότερα οἱ προφῆτες καὶ οἱ δίκαιοι. Νήστεψαν οἱ ἀπόστολοι, ὁ Παῦλος ὁ Πέτρος καὶ οἱ λοιποί. Νήστεψαν οἱ πατέρες καὶ διδάσκαλοι, οἱ ὅσιοι καὶ οἱ μάρτυρες… Ὅλη ἡ Ἐκκλησία μᾶς τηρεῖ τὴ νηστεία, ποὺ εἶναι νόμος ὑποχρεωτικὸς γιὰ ὅλους. Ἑξαιροῦνται μόνο ἄρρωστοι ἢ ἡλικιωμένοι, ποὺ διατρέχουν κίνδυνο κ’ ἔχουν ἀνάγκη συμπληρωματικῆς τροφῆς. Οἱ ὑγιεῖς ὅμως εἶναι ὑποχρεωμένοι νὰ....

 νηστεύουν.

Ἀλλὰ καὶ οἱ πρόγονοί μας νήστευαν. Ἀκόμα καὶ οἱ πολεμισταὶ καὶ οἱ ἥρωες τοῦ 21. Ὅταν ἄρχισαν τὴ πολιορκία στὴν Τρίπολι ἦταν ἡμέρα Παρασκευή, κι ὁ Κολοκοτρώνης διέταξε, κανεὶς νὰ μὴ φάει καταλύσιμο φαγητό. Καὶ τὸ 12 οἱ στρατιῶτες μᾶς νηστεύανε. Τώρα μπῆκε τὸ ἀμερικάνικο σύστημα καὶ δὲ’ νηστεύουν οὔτε στρατιῶτες οὔτε ἀξιωματικοί. Ἔννοιά σου, πολὺ καλὰ πηγαίνουμε… Ἂν εἴμεθα ὀρθόδοξη χώρα, δὲ’ μπορεῖς, κύριε, νὰ καταργεῖς τὴ νηστεία!

Ὅταν ἤμουν στρατιωτικὸς ἱερεύς, παρὰ λίγο νὰ μὲ παραπέμψουν στὸ στρατοδικεῖο. Πῆγα σ’ ἕνα στρατόπεδο καὶ ἤτανε Μεγάλη Σαρακοστὴ καὶ Παρασκευή. Βλέπω εἶχαν μαγειρέψει κρέας. Μάζεψα τὰ παιδιά, καμιὰ τριακοσαριά. Ρὲ παιδιά, λέω, κάτω οἱ μανάδες  καὶ οἱ πατεράδες σᾶς νηστεύουν, ὅλη ἡ  Ἑλλὰς νηστεύει· ἐσεῖς; Δὲ’ θὰ φᾶτε! θὰ φᾶτε ψωμὶ καὶ νερό, τίποτ’ ἄλλο. Πρὸς τιμήν τους, οὔτε ἕνας δὲν ἄγγιξε. Τὰ καζάνια ἔμειναν ὅπως ἦταν. Ἔγινε τότε θόρυβος μέχρι τὸ στρατηγό, ὅτι ὁ παπὰς κηρύσσει ἐπανάστασι  κ’ ἐνῶ ὑπάρχει τροφὴ δὲν ἀφήνει τὰ παιδιὰ νὰ φᾶνε – ἐνῶ τὰ παιδιὰ μόνα τους ἀποφάσισαν.

Τὰ παλιὰ τὰ εὐλογημένα χρόνια τὴν Κυριακὴ τῶν Ἀπόκρεω ὁ χασάπης κρεμοῦσε τὸ μαχαίρι του· τὸ ἐπίανε πάλι Μέγα Σάββατο γιὰ τὰ ἀρνιὰ τοῦ Πάσχα. Τώρα; Ἔχει καταργηθεῖ ἡ νηστεία. Ἀπ’ ὅλα τὰ Βαλκάνια ἐμεῖς γίναμε οἱ πιὸ κρεοφάγοι. Δὲ’ φτάνουν τὰ ἀρνιὰ τῆς Ἑλλάδος καὶ φέρνουμε κι ἀπὸ τὴ Σερβία καὶ τὴ Βουλγαρία. Καὶ καμιὰ ἐλάττωσι τῆς κρεοφαγίας τουλάχιστον τὴν περίοδο αὐτή.

Θὰ ἔρθει τιμωρία! Πρὶν τὸ δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο στὰ ρεστωρᾶν τῶν Ἀθηνῶν δὲν εὕρισκες νηστήσιμο φαγητό. Ἦρθε μετὰ ὁ πόλεμος καὶ τότε, ὄχι κρέας, ὄχι ψάρι, ὄχι βούτυρο, ἀλλὰ καὶ τὸ ψωμὶ ἀκόμη νηστεύανε. Καὶ ὄχι σαράντα μέρες, ἀλλὰ ἕνα χρόνο ὁλόκληρο. Θεωροῦσαν μεγάλη εὐτυχία τὸ Πάσχα  νὰ βροῦν μιὰ φούχτα ὄσπρια νὰ τὰ βράσουν νὰ πιοῦν τὸ ζουμί. Κάτι τέτοιο θὰ γίνει. Διότι ὄχι μόνο καταλύουν τὴ νηστεία, ἀλλὰ καὶ κοροϊδεύουν ἐκείνους ποὺ νηστεύουν. Ἐπίτηδες μαγαρίζουν τὶς ἡμέρες τῆς νηστείας. Ἔννοιά σου!

Ἔχω ὑπ’ ὄψι μου ἕνα μέρος στὴν Ἄκαρνανια. Κάτι ἄθεοι καὶ ὑλισταὶ ἐκεῖ, Μεγάλη Παρασκευή, ἐνῶ στὴν ἐκκλησία ἔψαλλαν «Σήμερον κρεμᾶται…», αὐτοὶ ἀπ’ ἔξω σούβλιζαν γουρουνόπουλα. Ὀργὴ Θεοῦ, σεισμός, τοὴς κατέστρεψε· δὲν ἔμεινε τίποτα.

Φοβερὰ ἡ ὀργὴ τοῦ Θεοῦ ἐκεῖ ποὺ χωρὶς λόγο καταλύουν τὴ νηστεία. θὰ πέσει καρκίνος καὶ ἄλλες ἀσθένειες. Καὶ εἶναι γεγονὸς ὅτι μιὰ αἰτία τοῦ καρκίνου εἶναι καὶ ἡ κρεοφαγία. Σὰν τὰ ὄρνια! Δὲν ἔπλασε ὁ Θεὸς τὸν ἄνθρωπο ἐξ ἀρχῆς κρεοφάγο. Τώρα βεβαίως τὸ κρέας δὲν ἀπαγορεύεται. Ἄρχικως ὅμως ὁ ἄνθρωπος ἦτο φυτοφάγος. Ἔπειτα, μετὰ τὸν κατακλυσμὸ τοῦ Νῶε (βλ. Γέν. 9,3), ἐπέτρεψε ὁ Θεὸς τὸ κρέας. Ἂλλ’ αὐτὸ δὲν σημαίνει ὅτι θὰ τρώει κρέας συνεχῶς. Μὲ μέτρο θὰ καταλύει. Δὲν εἶναι ἀπόλυτος ἀνάγκη ἡ διατροφὴ μὲ κρέας. Ἡ δὲ ἀποχὴ ἀπὸ τὸ κρέας ἐνδείκνυται καὶ ἰατρικῶς. Δέ? λέω νὰ μὴν τρώει κανεὶς καθόλου κρέας. Ἂλλ’ αὐτὸ ποὺ γίνεται τώρα, ἡ συνεχὴς κρεοφαγία, νὰ μὴ μπορεῖ ὁ ἄνθρωπος νὰ περιορίσει τὸν ἑαυτό του, εἶναι ἁμαρτία.

Σήμερα λοιπὸν γίνεται καταπάτησις τοῦ θεσμοῦ τῆς νηστείας. Οἱ Χριστιανοὶ ὅμως ποὺ πιστεύουν, ὑπακούουν καὶ συμμορφώνονται μὲ τὴ διάταξι τῆς Ἐκκλησίας καὶ νηστεύουν τὴν περίοδο τῆς Μεγάλης Τεσσαρακοστῆς.

* * *

Ἀλλὰ τί ἐννοοῦμε ὅταν λέμε νηστεία; Καὶ ἄλλοτε τὸ ἐ­ίπαμε· νηστεία δὲν εἶναι μόνο ἡ ἀποχὴ ἀπὸ ὁρισμένα φαγητά. Αὐτὴ εἶναι ἡ εὔκολη νηστεία· καὶ πολλοὶ τὴν τηροῦν, διότι τὴν ἐπιβάλλει ἐ­ίτε ὁ γιατρὸς γιὰ λόγους ὑγείας ἐ­ίτε ἡ μόδα γιὰ λόγους ἐμφανίσεως. Διατάζει ὁ διάβολος «νηστεία», καὶ τὴν ἐκτελοῦν· ἀλλ’ ὅταν διατάζει ὁ Χριστός, δὲν τὴν ἐκτελοῦν.

Ποιὸ ὅμως ἔχει ἀξία; Τὸ νὰ νηστέψεις ἀπὸ ὁρισμένα φαγητὰ δὲν εἶναι δύσκολο· τὸ νὰ νηστέψεις ἀπὸ ἄλλα πράγματα εἶναι δύσκολο. Προχθὲς στὸ Ἀμύνταιο, περνώντας μπροστὰ ἀπὸ κάποιον, κατάλαβα ὅτι καπνίζει· εἶδα καὶ τὰ δάχτυλά του κίτρινα. Τοῦ λέω· ―Τώρα ἐσὺ εἶσαι Χριστιανός; νηστεύεις; ―Nηστεύω, λέει. ―Εγώ σοὺ λέω τώρα, νὰ κόψεις τὸ τσιγάρο· μπορεῖς; ―Ά μπά, λέει· τὸ κρέας τὸ κόβω, τὸ τσιγάρο δὲν τὸ κόβω. Τέλος πάντων πείσθηκε νὰ κόψει τὸ τσιγάρο μέχρι τὸ Πάσχα.

Νηστεία δὲν εἶναι ἁπλῶς νὰ ἀπέχεις ἀπὸ ὁρισμένα φαγητά. Ἡ ἀληθινὴ νηστεία ἔχει βάθος καὶ πλάτος. Νηστεία, λέει ὁ Μέγας Βασίλειος καὶ ἄλλοι πατέρες, εἶναι νὰ νηστέψουν πρῶτα – πρῶτα τὰ χέρια ἀπὸ κάθε ἀδικία, κλοπή, κ.λπ.. Νὰ νηστέψουν τὰ πόδια, νὰ μὴν πᾶνε σὲ τόπους ἁμαρτίας. Νὰ νηστέψουν τὰ αὐτιά, νὰ μὴν ἀκοῦς λόγια ἄπρεπα καὶ κουτσομπολιά. Νὰ νηστέψουν τὰ μάτια – δύσκολη νηστεία· τί τὸ ὄφελος νὰ ρχεσαι στὴν ἐκκλησία, καὶ τὸ βράδυ ἐπὶ ὧρες νὰ βλέπεις ἐκεῖνα τὰ αἰσχρὰ κι ἀκατονόμαστα; Νὰ νηστέψει ἀκόμα ἡ γλώσσα – ἀκόμα πιὸ δύσκολη νηστεία, ἀπὸ τὰ ψέματα, τὴν κατάκρισι, τὴν αἰσχρολογία, κι ἀπὸ τὸ φοβερώτερο ἀπ’ ὅλα τὴ βλασφημία. Ἡ πιὸ δύσκολη ὅμως νηστεία ποιὰ εἶναι; Τὸ νὰ νηστέψει τὸ μυαλὸ καὶ ἡ καρδιὰ ἀπὸ κακὲς σκέψεις καὶ ἐπιθυμίες. Γιὰ προσπαθεῖστε μιὰ μέρα νὰ κρατήσετε τὸ νοῦ ἀπὸ κακοὺς λογισμοὺς καὶ τὴν καρδιὰ ἀπὸ αἰσχρὲς ἐπιθυμίες.

* * *

Ὁ Θεὸς νὰ μᾶς βοηθήσει ὅλους νὰ διαπλεύσουμε τὸ πέλαγος τῆς Μεγάλης Τεσσαρακοστῆς μὲ συνοδοὺς τὴ νηστεία καί, μαζὶ μὲ τὴ νηστεία, τὴν ἐλεημοσύνη. Οἱ πρῶτοι Χριστιανοὶ ἔλεγαν· «Νηστεύσωμεν, ἴνα ἐλεήσωμεν»· ἂς νηστέψουμε, καὶ (ἀπὸ τὴν οἰκονομία ποὺ θὰ ἔχουμε) νὰ κάνουμε ἐλεημοσύνη. Συνδέονται αὐτὰ τὰ δυό.

Γι’ αὐτὸ στὸ σπίτι τὸ βράδυ μὴν κοιμᾶσαι, ἂν δὲ’ βάλεις κάτι στὴν ἄκρη. Ἔτσι λέει ὁ Μέγας Βασίλειος· Νύχτωσε; γονάτισε καὶ κᾶνε τὴν προσευχή σου· ἀλλὰ προηγουμένως ρίξε κάτι σ’ ἕνα κουτὶ γιὰ ἐλεημοσύνη. Ἂς τὸ συνηθίσουμε αὐτό.

Νὰ γίνει καὶ πάλι ἡ νηστεία στὴν πατρίδα μᾶς θεσμὸς σεβαστός. Ὅπως τὸν τηροῦσαν οἱ ἥρωες πρόγονοί μας, ὁ Κανάρης στὰ πυρπολικὰ κι ὁ Παῦλος Κουντουριώτης στὸν θρυλικὸ «Ἀβέρωφ», ποὺ δὲν ἐπέτρεπε νὰ καταλύσουν νηστεία. Μὴ μαγαρίζετε τὸ καράβι μου! τῆς φώναξε κάποτε.

Ἂς νηστέψουμε λοιπὸν ὅλοι. Καὶ εὔχομαι ἔτσι νὰ περάσουμε τὶς ἅγιες αὐτὲς ἡμέρες, γιὰ νὰ μᾶς ἀξιώσει ὁ Θεὸς νὰ ἑορτάσουμε τὰ σεπτὰ πάθη καὶ τὴν ἔνδοξο ἀνάστασι τοῦ Κυρίου ἠμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ. Ἀμήν.

† ἐπίσκοπος Αὐγουστίνος

(ι. ναὸς Ἁγίου Γεωργίου Λακκιας – Ἀμυνταίου,

Καθαρὰ Δευτέρα ἑσπέρας 8-3-1970)

www.augoustinos-kantiotis.gr