Οἱ ἅγιες εἰκόνες

† π. Ἀντώνιος Ἀλεβιζόπουλος

Δρ. Θεολογίας  Δρ. Φιλοσοφίας

ΘΕΜΑΤΑ ΟΡΘΟΔΟΞΟΥ ΚΑΤΗΧΗΣΕΩΣ

ΟΙ ΑΓΙΕΣ ΕΙΚΟΝΕΣ

Ὁ Θεὸς εἶναι ἀόρατος καὶ ἀπρόσιτος, ἄγνωστος κατὰ τὴν οὐσία (Ἐξοδ. λγ' 20. Ἃ' Τίμ. ἃ' 17. στ' 16. Ἃ' Ἰω. δ' 12), δὲν εἶναι δυνατὸ νὰ εἰκονισθεῖ (Δευτερ. δ' 12). Ὅμως ὁ Υἱὸς τοῦ Θεοῦ σαρκώθηκε (Ἰω ἃ' 14. Κόλ. β' 9)• φανέρωσε τὴν εἰκόνα τοῦ Θεοῦ (Μάτθ. ἴα' 27. Λοὺκ \ 22. Ἰω. ἃ' 18. Ἰδ' 9. Β' Κόρ. δ' 4. Κόλ. ἃ' 15). Ἄρα μποροῦμε νὰ τὸν εἰκονίσουμε καὶ νὰ διακηρύξουμε τὴν πίστη μας στὴ Θεανθρωπότητα τοῦ Κυρίου.

Ἀπὸ τὸ ἄλλο μέρος ἡ ἐνανθρώπηση τοῦ Χριστοῦ ἀποκαλύπτει τὴν ἀληθινὴ φύση τοῦ ἄνθρωπου, ποὺ εἶναι συμμορφος πρὸς τὴν εἰκόνα τοῦ Θεοῦ (Ἃ' Κόρ. ἴε' 49. Β' Κόρ. γ' 18). Ἔτσι οἱ εἰκόνες τῶν ἁγίων ἀναφέρονται στὴν «καινὴ κτίση», στὸν «καινὸ ἄνθρωπο» καὶ ἀποτελοῦν μαρτυρία τῆς χριστιανικῆς ἐλπίδας γιὰ τὴ νέα ἐν Χριστῷ πραγματικότητα (Ἤσ. ξὲ' 14-17. ξστ' 22. Β' Κόρ. ἐ' 17. Γάλ. στ' 15. Ἐφεσ. β' 15. δ' 24. Β' Πέτρ. γ' 13. Ἀποκ. κὰ' 5).

Ἀλλὰ ἡ «καινὴ κτίσις» τὴν ὁποία προσμένουμε, δὲν ἀναφέρεται μόνο στὸν ἄνθρωπο- περιλαμβάνει ὁλόκληρη τὴ δημιουργία (Ρώμ. ἡ' 21). Ἔτσι ἡ κατασκευὴ καὶ ἡ τιμὴ τῶν εἰκόνων στὴν Ἐκκλησία δὲν γίνεται μόνο «πρὸς πίστωσιν τῆς ἀληθινῆς καὶ οὐ κατὰ φαντασίαν τοῦ Θεοῦ Λόγου ἐνανθρωπήσεως...» (ὅρος Ζ' Οἴκ. Συνόδου), δὲν ἀποτελεῖ μόνο...προεικόνιση καὶ μαρτυρία τοῦ «καινοῦ ἀνθρώπου», ἀλλὰ διακήρυξη καὶ μαρτυρία τῆς πίστης μας στὴν καθολικὴ μεταμόρφωση καὶ δόξα τῆς κτίσης.

Ἡ Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία κηρύσσει «Χριστὸν τὸν ἀληθινὸν Θεὸν ἠμῶν καὶ τοὺς Αὐτοῦ ἁγίους... τὸν μὲν ὡς Θεὸν καὶ Δεσπότην, προσκυνοῦντες καὶ σέβοντες, τοὺς δὲ (ἁγίους), διὰ τὸν κοινὸν Δεσπότην, ὡς Αὐτοῦ γνησίους θεράποντος τιμῶντες καὶ τὴν κατὰ σχέσιν προσκύνησιν ἀπονέμοντες» (Συνοδικόν της Ὀρθοδοξίας). Αὐτὴ ἡ τιμὴ πραγματοποιεῖται «ἐν λόγοις, ἐν συγγραφαῖς,... ἐν ναοῖς, ἐν εἰκονίσμασι» (Συνοδικόν της Ὀρθοδοξίας).

Ἡ διαφορὰ λοιπὸν μεταξύ της τιμῆς τοῦ Δεσπότου Χριστοῦ καὶ τῶν ἁγίων εἶναι φανερή, τὸν ἕνα τιμοῦμε «ὡς Θεὸν καὶ Δεσπότην», τοῦ ἀπονέμουμε δηλαδὴ λατρεία, τοὺς ἄλλους τοὺς τιμοῦμε σὰν πιστοὺς ὑπηρέτες τοῦ Κυρίου. «Ὄσω γὰρ συνεχῶς δὶ' εἰκονικῆς ἀνατυπώσεως ὀρῶνται, τοσούτον καὶ οἱ ταύτας θεώμενοι διανίστανται εἰς τὴν τῶν πρωτοτύπων μνήμην τὲ καὶ ἐπιπόθησιν, καὶ ταύταις ἀσπασμὸν καὶ τιμητικὴν προσκύνησιν ἀπονέμειν, οὐ μὴν τὴν κατὰ πίστιν ἠμῶν ἀληθινὴν λατρείαν, ἡ πρέπει μόνη τὴ θεία φύσει.... Ἡ γὰρ τῆς εἰκόνος τιμὴ ἐπὶ τὸ πρωτότυπον διαβαίνει καὶ ὁ προσκυνῶν τὴν εἰκόνα, προσκυνεῖ ἐν αὔτη τοῦ ἐγγραφόμενου τὴν ὑπόστασιν» (Ὅρος Ζ' Οἴκ. Συνόδου).

Ἡ Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία ἀποδίδει λατρεία μόνο στὸν Ἕνα καὶ Τριαδικὸ Θεό, ἀπορρίπτει τὴ λατρεία ψευδῶν θεῶν, εἰδώλων καὶ κτισμάτων. Δὲν ὑπάρχουν ἄλλοι θεοί, ὁποιαδήποτε λατρεία σὲ «ἄλλους θεοὺς» ἀποδίδεται στὸν Διάβολο. Τέτοιες εἰκόνες εἶναι εἴδωλα, ἀπαγορεύεται ἡ κατασκευή τους καὶ ἡ ὁποιαδήποτε τιμὴ (Ἔξοδ. κ' 4-5. κγ' 24-25. Λευιτ. ἰθ' 4. κστ' 1. Δευτερ. δ' 15-28. λ' 17-18. λβ' 16-21. Ἤσ. μδ' 9-20. Ἱερεμ. κὲ' 6. Δᾶν. ἐ' 23-25. Ψάλμ. 96/97,7. ριγ' 12-16/ριε' 4-8. ρλδ'/ρλὲ' 15-18. Ρώμ. ἃ' 23-24. Ἀποκ. ἰθ' 20).

Ἡ προσκύνηση ψεύτικων θεῶν καὶ τῶν εἰκόνων τοὺς (εἰδώλων) τιμωρεῖται αὐστηρὰ (Ἐξοδ. κβ' 20. Δευτερ. ἰγ' 6-11. Ἰζ' 2-10. Γ/Ἃ' Βασιλ. θ' 6-9. Ἰδ' 9-10. Ἱερεμ. ἃ' 16). Ὅμως αὐτὸ δὲν σημαίνει πῶς οἱ χριστιανοὶ ἀπαγορεύεται νὰ ἀγαποῦν καὶ νὰ τιμοῦν κάθε τί ποὺ ἔχει σχέση μὲ τὴ λατρεία τοῦ ἀληθινοῦ Θεοῦ ἡ καὶ μὲ τοὺς ἀνθρώπους ποὺ ἀγάπησε καὶ ἐτίμησε ὁ ἴδιος ὁ Θεός.

Ἤδη στὴν Παλαιὰ Διαθήκη, παράλληλα μὲ τὴν ἀπαγόρευση τῶν εἰδώλων, κατασκευάζονται μὲ ἐντολὴ τοῦ Θεοῦ διάφορα ἀντικείμενα γιὰ τὴ θεία λατρεία, ἡ σκηνή, ἡ κιβωτός, ἡ τράπεζα, τὸ θυσιαστήριο τῶν ὁλοκαυτωμάτων, τὸ θυσιαστήριο τοῦ θυμιάματος, χερουβείμ, λέοντες, βόες καὶ πολλὰ ἄλλα (Ἐξοδ. κὲ'-λά'. Γ/Ἃ' Βασιλ. στ'-ζ'. Ἔβρ. θ' 1-5). Κανεὶς δὲν διανοήθηκε νὰ ἀποδώσει σὲ αὐτὰ τὰ ἀντικείμενα λατρευτικὴ προσκύνηση, γιατί αὐτόματα θὰ μεταβάλλονταν σὲ εἴδωλα καὶ ἡ λατρεία τοῦ ἀληθινοῦ Θεοῦ σὲ εἰδωλολατρία. Αὐτὸ φαίνεται καθαρὰ στὸ «χωνευτὸ μόσχο» ποὺ κατασκεύασε ὁ Ἀαρῶν σὲ στιγμὴ ἀποστασίας τοῦ λαοῦ, ἡ ὁποία ὁλοκληρώθηκε μὲ τὴ φράση: «Οὗτοι οἱ θεοί σου, Ἰσραήλ»!

(Ἔξοδ. λβ' 4), αὐτὸ εἶναι τὸ χαρακτηριστικό της εἰδωλολατρίας- τὸ νὰ λατρεύεις γιὰ θεὸ κάποιο κτίσμα, ἡ κάποιο ἀνθρώπινο κατασκεύασμα!

Κανεὶς ποτὲ Ὀρθόδοξος χριστιανὸς δὲν στάθηκε μπροστὰ σὲ εἰκόνα μὲ τὴ σκέψη: «οὗτοι οἱ θεοί μου»! Κανεὶς ποτὲ δὲν ἀπέδωσε τιμὴ σὲ εἰκόνα μὲ τὴ σκέψη πῶς ἡ εἰκόνα εἶναι θεός! Ὅσοι κατηγοροῦν τοὺς Ὀρθόδοξους πὼς λατρεύουν τοὺς ἁγίους ἢ τὶς εἰκόνες, δὲν κατανόησαν ποτέ, οὔτε τί εἶναι Ὀρθοδοξία, οὔτε καὶ τί στὴν πραγματικότητα σημαίνει λατρεία.

Ἡ εὐλάβεια καὶ ἡ τιμὴ ποὺ ἀποδίδουμε στὰ ἱερὰ ἀνπκείμενα, τὰ ὁποῖα ὑπάρχουν στὸ λατρευπκὸ χῶρο, στηρίζεται στὴν ἁγία Γραφή. Ὁ ἴδιος ὁ Θεὸς τιμᾶ τὰ ἀνπκείμενα αὐτά, θυμιάζονται καὶ ραντίζονται μὲ αἷμα (Ἐξοδ. λ' 6-7. μ' 5. Λευιτ. ἰστ' 12-13. Ἃ' Παραλ. στ' 34/A' Χρόν. στ' 49. Β' Παραλ./Χρόν. ἰγ' 11. Ἔβρ. θ' 21) καὶ ὁ Θεὸς ἐπιδοκιμάζει τὰ γενόμενα (πρβλ. Γ/Ἃ' Βασιλ. θ' 3).

Ὅλα τὰ «ἐγγύς» του Θεοῦ εἶναι ἅγια, ἄξια σεβασμοῦ καὶ τιμῆς, ὁ τόπος πλησίον της βάτου (Ἐξοδ. γ' 5), ἡ κιβωτὸς (Ἃ' Βασιλ./Ἃ' Σάμ. στ' 3), ὁ ναὸς (Ψάλμ. ἐ' 8/7), τὸ ὅρος τοῦ Θεοῦ (Ψάλμ. 98/99,5.9. Πρβλ. ρλὰ/ρλβ' 7), ἡ ράβδος τοῦ Ἰωσὴφ (Γέν. μζ' 31. Ἔβρ. ἴα' 21), ἀκόμη καὶ ἡ «γῆ» στὴν ὅποια ἐμφανίσθηκαν ἄγγελοι τοῦ Θεοῦ (Ἰησ. Ναυὴ ἐ' 15). Ὅλα εἶναι ἅγια καὶ ἄξια τιμητικῆς προσκύνησης!

Ὁ ἴδιος ὁ Θεὸς τιμᾶ τὰ ἱερὰ ἀντικείμενα καὶ τοὺς χαρίζει τὴ θαυματουργική Του ἐνέργεια. Τοῦτο βλέπουμε στὴ ράβδο τοῦ Μωϋσῆ (Ἐξοδ. δ' 2-3. ζ' 19-21. θ' 23-26. Ἰδ' 16.21. ἴε' 25. Ἰζ' 5-7), στὸ χάλκινο φίδι, ποὺ προεικόνιζε τὸν τίμιο σταυρὸ (Ἀριθ. κὰ' 8-9. Ἰω. γ' 14), στὴν κιβωτὸ (Ἰησ. Ναυὴ γ' 15-17), στὴ μηλωτὴ τοῦ Ἠλία (Δ' Βασιλ. β' 8-14) ἡ ἀκόμη καὶ στὰ ροῦχα τοῦ Χρίστου (Μάτθ. θ' 20-22), στὸ λάδι (Μάρκ. στ' 13. Ἰακ. ἐ' 14), στὸ νερὸ (Ἴω. ἐ' 2-4), στὰ μανδήλια καὶ περιζώματα (Πράξ. ἰθ' 11-12). Ἡ σκιὰ τοῦ ἀποστόλου Πέτρου γίνεται μὲ τὴ χάρη τοῦ Θεοῦ θαυματουργικὴ εἰκόνα (Πράξ. ἐ' 12-16). Κάθε βεβήλωση τῶν ἱερῶν ἀντικειμένων τιμωρεῖται αὐστηρὰ ἀπὸ τὸν Θεὸ (Ἀριθ. δ' 15.20. Ἃ' Βασιλ./Ἃ' Σάμ. ἐ' 2-4. στ' 2-5. Β' Βασιλ./Β' Σάμ. στ' 6-7. Ἃ' Παραλ./Ἃ' Χρόν. ἰγ' 9-10).

Κλείνοντες τὸ μέρος αὐτό, προτρέπουμε τὸν ἀναγνώστη νὰ ἐπανέρχεται σ' αὐτό, κάθε φορᾶ ποὺ ἡ ἀνππαράθεση μὲ τὶς διάφορες προτεσταντικὲς ὁμάδες κρίνεται ἀπαραίτητη. Ὅλα τὰ σημεῖα ποὺ θίξαμε εἶναι ἀναγκαῖα γιὰ τὴν ποιμαντικὴ ἀντιμετώπιση τῶν αἱρέσεων ποὺ παρουσιάζουν ἀποκλίσεις ἀπὸ τὴν Ὀρθοδοξία στὴ θεία ἀποκάλυψη, στὴ διδαχὴ γιὰ τὴν πτώση καὶ τὴν ἀνόρθωση τοῦ ἀνθρώπου, στὴν ἔννοια τοῦ βαπτίσματος, στὴ θεία εὐχαριστία, στὴν ἱερωσύνη, στὸ ἅγιο χρίσμα, στὴν ἐξομολόγηση, στὸ εὐχέλαιο, στὸ μυστήριο τοῦ γάμου καὶ στὶς ἐκκλησιολογικὲς τοὺς ἀπόψεις.

Προτιμήσαμε νὰ ἐκθέσουμε τὴν ὅλη διδαχὴ τῆς Ἐκκλησίας μας γιὰ τὸ κάθε θιγόμενο θέμα, ἐπειδὴ πολλὲς ὁμάδες χρησιμοποιοῦν στὴν προπαγάνδα τοὺς ἀνέντιμη μέθοδο, ἰδιαίτερα ὅταν μιλοῦν γιὰ τὴν τιμὴ τῶν ἁγίων εἰκόνων, γιὰ τὸ πρόσωπο τῆς Παρθένου Μαρίας, γιὰ τὰ μνημόσυνα καὶ γιὰ τὰ τίμια λείψανα. Ἔτσι ὁ ἀναγνώστης, μπορεῖ νὰ ἐλέγξει εὐκολώτερα τὸ ζήτημα καὶ νὰ μὴ πέσει θύμα ἀνακριβειῶν καὶ φθηνῆς προπαγάνδας ἀπὸ μέρους διαφόρων προτεστανπκῶν αἱρέσεων.

 Π. ΑΝΤΩΝΙΟΣ ΑΛΕΒΙΖΟΠΟΥΛΟΣ

ΕΓΧΕΙΡΙΔΙΟΝ ΑΙΡΕΣΕΩΝ ΚΑΙ ΠΑΡΑΧΡΙΣΙΑΝΙΚΩΝ ΟΜΑΔΩΝ

Γ' ΕΚΔΟΣΗ ΕΠΑΥΞΗΜΕΝΗ

ΑΘΗΝΑ 1994

ΠΗΓΗ:Ι.Μ.ΠΑΝΤΟΚΡΑΤΟΡΟΣ