Ἄς… τραγουδήσουμε λοιπόν. Ἄνοιξε το Τριώδιο!

«Ἐν χορδαῖς...». Τοιχογραφία Ι.Μ. Βαρλαάμ. Μετέωρα 16ος αἰ.

Ἀλλά τί εἶναι τό Τριώδιο;

Σήμερα λοιπόν, καθώς λέμε, ἀρχίζει ἤ ἀνοίγει τό Τριώδιο. Ἀλλά τί εἶναι τό Τριώδιο καί τί ἐννοοῦμε, ὅταν λέμε ὅτι ἀρχίζει τό Τριώδιο, καί τί εἶναι ἡ ἐκκλησιαστική περίοδος τοῦ Τριωδίου; Γι’ αὐτά τά πράγματα λοιπόν θά μιλήσουμε τώρα. Πρῶτα – πρῶτα τό Τριώδιο εἶναι ἕνα ἀπό τά λειτουργικά βιβλία τῆς Ἐκκλησίας. Στό βιβλίο αὐτό περιέχονται σχεδόν κάθε ἡμέρα ὕμνοι, πού λέγονται Τριώδια, ὕμνοι δηλαδή μέ τρεῖς ὠδές. Οἱ ὕμνοι αὐτοί γενικά λέγονται Κανόνες. Οἱ Κανόνες, στήν ἄρτια μορφή τους καί ἀντίθετα πρός τά Τριώδια, ἀποτελοῦνται ἀπό ἐννέα ὠδές. Τί εἶναι οἱ ὠδές; Εἶναι ὁμάδες ἀπό τέσσερα ὡς πέντε ἤ καί περισσότερα τροπάρια, πού ψάλλονται ὅλα μέ τόν ἴδιο τρόπο. Ἐνῶ λοιπόν οἱ Κανόνες εἶναι ὕμνοι μέ ἐννέα ὠδές, τά Τριώδια εἶναι μικρότεροι ὕμνοι μέ τρεῖς μόνο ὠδές. Ὠδή εἶναι τό ἱερό τραγούδι. Ἀπό τά Τριώδια λοιπόν αὐτά, λέγεται καί τό βιβλίο Τριώδιο.

Ὅλα αὐτά ὡς ἐδῶ εἶναι ἕνα ἀνιαρό μάθημα. Κι ὅμως αὐτά παλαιότερα οἱ χριστιανοί τά ἤξεραν καί δέν ἤσαν περιττά γιά τήν εὐσέβειά τους. Ἀντίθετα, αὐτά καί ὅσα γίνονται καί λέγονται στήν Ἐκκλησία, ἤσαν ἐκεῖνα, πού χαρακτήριζαν τήν ὀρθόδοξη εὐσέβεια. Ἡ ἱερή ὑμνολογία, ἡ βυζαντινή ψαλμωδία, καί ἡ θεία λατρεία γενικά της Ἐκκλησίας, μαζί μέ τήν ἀνάγνωση τῶν Γραφῶν καί τό θεῖο κήρυγμα εἶναι τά ἱερά γράμματα καί ἡ παιδεία τῶν ὀρθοδόξων. Γιά μᾶς τούς Ἕλληνες εἶναι καί ἡ ἐθνική μας γλώσσα, γιατί ὅλα αὐτά εἶναι γραμμένα στά Ἑλληνικά, καί ἡ θεία Γραφή καί οἱ ἱερές Ἀκολουθίες. Αὐτό γιά τό Ἔθνος μᾶς εἶναι ἕνα ἐξαιρετικό προνόμιο.

Τριώδιο λέγεται καί ἡ ἐκκλησιαστική περίοδος ἀπό σήμερα ὡς τό Πάσχα, ἐπειδή ὅλο αὐτό τό χρονικό διάστημα, εἶναι σέ χρήση τό λειτουργικό βιβλίο τοῦ Τριωδίου. Δηλαδή, οἱ τέσσερις ἑβδομάδες πρίν ἀπό τή Μεγάλη Τεσσαρακοστή, οἱ πέντε ἑβδομάδες τή Μεγάλη Τεσσαρακοστή ὡς τό Σάββατο τοῦ Λαζάρου, καί ἡ Μεγάλη Ἑβδομάδα. Σ’ αὐτές ὅμως τίς ἥμερες πρέπει νά προσθέσουμε καί τίς ἄλλες ἐκεῖνες τοῦ Πεντηκοσταρίου, ἀπό τό Πάσχα δηλαδή μέχρι τήν Κυριακή τῶν Ἁγίων Πάντων. Τό Πεντηκοστάριο εἶναι ἕνα δεύτερο λειτουργικό βιβλίο, συνέχεια στό Τριώδιο. Ἡ ἐκκλησιαστική λοιπόν περίοδος, πού ἀρχίζει σήμερα, κλείνει τήν Κυριακή τῶν Ἁγίων Πάντων. Αὐτή ἡ περίοδος εἶναι τέσσερις μῆνες, ἀπό τά τέλη τοῦ χειμώνα ὡς τίς ἀρχές τοῦ καλοκαιριοῦ.

Ὅλη αὐτή ἡ περίοδος, μέ ὅλες μαζί τίς Κυριακές, εἶναι οἱ κινητές ἑορτές τοῦ ἐκκλησιαστικοῦ χρόνου. Λέγονται κινητές, γιατί ἀλλάζουν ἡμερομηνίες καί κινοῦνται πότε πρώιμα καί πότε ὄψιμα. Αὐτές οἱ ἑορτές εἶναι δεμένες μέ τή μεγάλη ἑορτή τοῦ Πάσχα, τήν ὁποία καί ἀκολουθοῦν. Καί εἶναι γνωστό ὅτι γιά διάφορους λόγους, πού δέν θά ποῦμε τώρα, ἡ ἑορτή τοῦ Πάσχα ἑορτάζεται ἄλλοτε πρώιμα κι ἄλλοτε ὄψιμα.

Ὅλα αὐτά ἄς μή τά πάρουμε σάν ἕνα στεγνό μάθημα. Δέν κερδίζουμε τίποτε, ἄν μάθουμε περισσότερα καί δέν χάνουμε ἄν ξέρουμε λιγότερα. Τό ζήτημα εἶναι πώς αὐτά τά πράγματα τά ζοῦμε μέσα μας ὡς ὀρθόδοξοι. Αὐτή ἡ λειτουργική τάξη καί παράδοση τῆς Ἐκκλησίας μᾶς εἶναι ζυμωμένη μέ τή ζωή τῶν πατέρων μας. Καί δέν εἶναι λίγο νά κρατᾶμε τήν πίστη τῶν προγόνων μας καί νά πιστεύουμε ὅτι ὁ Θεός μᾶς εἶναι «ὁ Θεός τῶν πατέρων ἠμῶν», καθώς ἡ Ἐκκλησία τό ψάλλει κάθε ἥμερα στήν ἱερή Ἀκολουθία. Ὅλη ἡ περίοδος τοῦ Τριωδίου εἶναι γιά τούς ὀρθόδοξους χριστιανούς καιρός μετανοίας, προσευχῆς καί νηστείας. Γι’ αὐτό κι ἀπό σήμερα, πού ἀνοίγει τό Τριώδιο, ὁ κάθε πιστός προσεύχεται κατανυκτικά καί ψάλλει· «τῆς μετανοίας ἀνοιξόν μοί πύλας, Ζωοδότα…». Ἀμήν.

(+Ἐπισκ. Διονυσίου Λ. Ψαριανοῦ, Εἰκόνες ἔμψυχοι)

ΑΠΟΨΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΜΟΝΗ ΒΑΤΟΠΑΙΔΙΟΥ