Ὁ Καθηγητὴς Παγκόσμιας Ἱστορίας στὸ Πανεπιστήμιο τῆς Ὀξφόρδης Peter Frankopan δημοσίευσε πρόσφατα (9/10/25) μιὰ βιβλιοκριτικὴ στοὺς Financial Times πάνω στὸ πρόσφατο βιβλίο τοῦ David Tonge μὲ τίτλο «H διαρκὴς ἐπικράτηση τοῦ Ἰσλὰμ στὴν Τουρκία: Ἡ ἀναβίωση τῶν θρησκευτικῶν τάξεων καὶ ἡ ἄνοδος τοῦ Ἐρντογάν» ("The Enduring Hold of Islam in Turkey: The Revival of the Religious Orders and Rise of Erdogan").
Ὁ David Tonge, ὁ ὁποῖος ἐργάστηκε καὶ ἔζησε στὴν Ἄγκυρα ὡς ἀνταποκριτής, διέγνωσε τὴν εὐθεῖα σχέση ἀνάμεσα στὸν τρόπο οἰκονομικῆς ἀνάπτυξης τῆς σύγχρονης Τουρκίας καὶ στὸ σουνιτικὸ Ἰσλάμ! Ὁ Peter Frankopan ἀναδεικνύει στό ἄρθρο του τὴ δυναμικὴ ποὺ ἀποκτᾶ μιὰ χώρα ἀπὸ τὸν συνδυασμὸ μιᾶς πολιτικοθρησκευτικῆς προσέγγισης μὲ μιὰ δυναμικὰ ἀνερχόμενη οἰκονομία!
Σύμφωνα μὲ τὸ περιεχόμενο τοῦ βιβλίου τὸ σουνιτικὸ Ἰσλὰμ ἔχει... ἀντιστρέψει τὴ φθίνουσα ἐπιρροὴ τῆς θρησκείας στὴν σύγχρονη τουρκικὴ κοινωνία!
Ὁ Καθηγητής τῆς Ὀξφόρδης ἐπισημαίνει ὅτι ἀπὸ τὴν πτώση τῆς Ὀθωμανικῆς Αὐτοκρατορίας τὸ 1922, ἡ Τουρκία εἶχε ταυτιστεῖ μὲ μιὰ κινητικότητα πρὸς τὴν ἐκκοσμίκευση, πρὸς τὸν θρησκευτικὸ φιλελευθερισμὸ ποὺ γεννήθηκε ἀπὸ βαθιὰ ριζωμένες παραδόσεις ἀνεκτικότητας καὶ συμπεριληπτικότητας.
Ὁ Μουσταφᾶ Κεμὰλ ἦταν ἀποφασισμένος νὰ ὁδηγήσει τοὺς Τούρκους στὴ σύγχρονη ἐποχὴ καὶ εἶδε τὴν ἰσλαμικὴ θρησκεία καὶ τοὺς θρησκευτικούς της ἡγέτες νὰ στέκονται ἐμπόδιο σὲ σημαντικὲς μεταρρυθμίσεις του.
Ἀργὰ ἀλλὰ σταθερά, τὸ σουνιτικὸ Ἰσλὰμ ἔχει σήμερα ἀποκατασταθεῖ στὸν ρόλο του ὡς κεντρικὸ στοιχεῖο τῆς πολιτιστικῆς ταυτότητας τοῦ τουρκικοῦ λαοῦ. Στὸ ἐπίκεντρο αὐτῆς τῆς ἀναγέννησης ἦταν ἡ ἀδελφότητα Nakşibendi καὶ οἱ διάφοροι κλάδοι της - Erenköy, Süleymancı, İskenderpaşa, İsmailağa καὶ Menzil - ποὺ ἔχουν ἑδραιωθεῖ σὲ ὅλα τὰ τουρκικὰ ἱδρύματα. Αὐτὰ εἶναι μερικὰ μόνο ἀπὸ τὰ θρησκευτικὰ τάγματα ποὺ ἱδρύθηκαν γιὰ τὴν ἀναζήτηση τῆς «θείας ἀλήθειας» ποὺ ἀποτελοῦν μέρος τῆς τουρκικῆς θρησκευτικῆς, κοινωνικῆς καὶ πολιτιστικῆς ζωῆς γιὰ αἰῶνες.
Ἡ ἐπικράτησή τους στὴ λειτουργία τοῦ κράτους σήμερα εἶναι εὐρύτατη. Αὐτὰ τὰ θρησκευτικὰ τάγματα μποροῦν νὰ κινητοποιοῦν συχνὰ ἑκατομμύρια λαοῦ εἴτε σὲ προεκλογικὲς περιόδους εἴτε σὲ διαδηλώσεις καὶ διαμαρτυρίες γιὰ φλέγοντα ζητήματα τῆς τρέχουσας πολιτικῆς. Οἱ ἡγετικὲς προσωπικότητες αὐτῶν τῶν ἰσλαμιστικῶν ἀδελφοτήτων ἔχουν τεράστια καὶ ἀλληλένδετα ἐπιχειρηματικὰ συμφέροντα, ποὺ συχνὰ ἑδραιώνονται ἀπὸ στενοὺς οἰκογενειακοὺς δεσμούς.
Ἐκτὸς ἀπὸ τὴ βαθιὰ ἐπιρροή τους στὴν Τουρκία, οἱ Nakşibendi ἔχουν ἐξαιρετικὴ ἐμβέλεια καὶ ἐκτὸς τῆς ἐπικράτειας τῆς Τουρκίας ἐν μέρει χάρη στὴν ἐκτεταμένη τουρκικὴ διασπορὰ σὲ ὅλο τὸν κόσμο, ἀλλὰ καὶ λόγῳ τῆς προσπάθειας ποὺ ἔχει καταβληθεῖ γιὰ ὑποδομὲς καὶ ἐπενδύσεις ἀπὸ τὴν Κεντρικὴ Ἀσία μέχρι τὰ Βαλκάνια καὶ ἀπὸ τὴν Κολωνία μέχρι τὸ Μπρούκλιν.
Ὅπως ἐξηγεῖ ὁ Tonge στὸ βιβλίο του, οἱ διαφορετικὲς φατρίες τῶν Nakşibendi μερικὲς φορὲς ἀνταγωνίζονται μεταξύ τους γιὰ τὶς ψυχὲς καὶ τὶς καρδιὲς τῶν Τούρκων ἀλλὰ καὶ γιὰ τὴν πρόσβαση τοὺς στὴν οἰκονομία καὶ τοὺς διαδρόμους ἐξουσίας. Ὁ Πρόεδρος τῆς Τουρκίας Ταγὶπ Ἐρντογὰν τὸ κατάλαβε αὐτὸ πολὺ καλά, κολακεύοντας τοὺς πνευματικοὺς ἡγέτες τῶν Nakşibendi, παρευρισκόμενος στὶς κηδεῖες τους, ἐκφωνῶντας κατάλληλες καὶ προσαρμοσμένες στὰ μηνύματά τους ὁμιλίες καὶ χτίζοντας μιὰ ἀκαταμάχητη κοινωνικὴ βάση γιὰ τὴν ἐξουσία του!
Κατὰ τὸν Peter Frankopan, ὁ Tonge στὸ βιβλίο του ἀποδεικνύει ὅτι εἶναι ἕνας ὀξυδερκὴς σχολιαστὴς ποὺ περιηγεῖται μὲ αὐθεντία στὶς δαιδαλώδεις διαδρομὲς τῆς τουρκικῆς πολιτικῆς, τῆς πολιτισμικῆς ταυτότητας καὶ τῶν πνευματικῶν πεποιθήσεων. Τὸ συμπέρασμά του Tonge στὸ βιβλίο του εἶναι ὅτι τὸ Ἰσλὰμ κατὰ τὴ διάρκεια τῆς Ὀθωμανικῆς Αὐτοκρατορίας ἦταν πλούσιο, βαθὺ καὶ ἑτερόκλητο. Τὰ τάγματα τῶν σούφι ἐνθάρρυναν τὴ διαφορετικότητα καὶ τὴν ἀνεκτικότητα.
Σήμερα, ὡστόσο, «τὸ εὗρος τοῦ Ἰσλὰμ ποὺ προσφέρεται» ἔχει περιοριστεῖ καθὼς ὁ μυστικισμὸς καὶ ἡ «καλοσύνη» ἔχουν δώσει τὴ θέση τους σὲ μιὰ κοσμοθεωρία Nakşibendi ποὺ εἶναι ἀναγνωρίσιμη σὲ ὅλες τὶς διαφορετικὲς ἀδελφότητες, ἡ ὁποία εἶναι «αὐστηρὴ» καὶ «μισαλλόδοξη». Αὐτό, κατὰ τὸν Καθηγητή, θὰ πρέπει νὰ μᾶς δώσει τροφὴ γιὰ σκέψη, καθὼς ἡ Τουρκία εἶναι κάτι περισσότερο ἀπὸ τὸν Ἐρντογάν.
Πρόκειται γιὰ τὴ «νέα Τουρκία ποὺ ἔχει ὡς θεμέλιο τὶς ἐντολὲς Nakşibendi». Ἔχουν δομὲς ποὺ εἶναι εὐρεῖες, πανταχοῦ παροῦσες καὶ ἀνθεκτικές. «Αὐτοὶ καὶ τὰ ἑκατομμύρια τῶν ὑποστηρικτῶν τους θὰ εἶναι ἐκεῖ γιὰ νὰ διαμορφώσουν καὶ χρωματίζουν τὰ περιγράμματα τῆς μετακοσμικῆς Τουρκίας».
Κατὰ τὸν Peter Frankopan, ὁ Tonge ἔκανε μὲ τὸ νέο του βιβλίο θαυμάσια δουλειὰ ὑπενθυμίζοντας ὅτι δὲν εἶναι τὰ πρόσωπα ποὺ ἔχουν σημασία στὴν ἱστορία, ἀλλὰ οἱ θεσμοὶ ποὺ παρέχουν τοὺς πυλῶνες πάνω στοὺς ὁποίους οἰκοδομεῖται ἡ ἐξουσία.
Ὁ David Tonge, ὁ ὁποῖος ἐργάστηκε καὶ ἔζησε στὴν Ἄγκυρα ὡς ἀνταποκριτής, διέγνωσε τὴν εὐθεῖα σχέση ἀνάμεσα στὸν τρόπο οἰκονομικῆς ἀνάπτυξης τῆς σύγχρονης Τουρκίας καὶ στὸ σουνιτικὸ Ἰσλάμ! Ὁ Peter Frankopan ἀναδεικνύει στό ἄρθρο του τὴ δυναμικὴ ποὺ ἀποκτᾶ μιὰ χώρα ἀπὸ τὸν συνδυασμὸ μιᾶς πολιτικοθρησκευτικῆς προσέγγισης μὲ μιὰ δυναμικὰ ἀνερχόμενη οἰκονομία!
Σύμφωνα μὲ τὸ περιεχόμενο τοῦ βιβλίου τὸ σουνιτικὸ Ἰσλὰμ ἔχει... ἀντιστρέψει τὴ φθίνουσα ἐπιρροὴ τῆς θρησκείας στὴν σύγχρονη τουρκικὴ κοινωνία!
Ὁ Καθηγητής τῆς Ὀξφόρδης ἐπισημαίνει ὅτι ἀπὸ τὴν πτώση τῆς Ὀθωμανικῆς Αὐτοκρατορίας τὸ 1922, ἡ Τουρκία εἶχε ταυτιστεῖ μὲ μιὰ κινητικότητα πρὸς τὴν ἐκκοσμίκευση, πρὸς τὸν θρησκευτικὸ φιλελευθερισμὸ ποὺ γεννήθηκε ἀπὸ βαθιὰ ριζωμένες παραδόσεις ἀνεκτικότητας καὶ συμπεριληπτικότητας.
Ὁ Μουσταφᾶ Κεμὰλ ἦταν ἀποφασισμένος νὰ ὁδηγήσει τοὺς Τούρκους στὴ σύγχρονη ἐποχὴ καὶ εἶδε τὴν ἰσλαμικὴ θρησκεία καὶ τοὺς θρησκευτικούς της ἡγέτες νὰ στέκονται ἐμπόδιο σὲ σημαντικὲς μεταρρυθμίσεις του.
Ἀργὰ ἀλλὰ σταθερά, τὸ σουνιτικὸ Ἰσλὰμ ἔχει σήμερα ἀποκατασταθεῖ στὸν ρόλο του ὡς κεντρικὸ στοιχεῖο τῆς πολιτιστικῆς ταυτότητας τοῦ τουρκικοῦ λαοῦ. Στὸ ἐπίκεντρο αὐτῆς τῆς ἀναγέννησης ἦταν ἡ ἀδελφότητα Nakşibendi καὶ οἱ διάφοροι κλάδοι της - Erenköy, Süleymancı, İskenderpaşa, İsmailağa καὶ Menzil - ποὺ ἔχουν ἑδραιωθεῖ σὲ ὅλα τὰ τουρκικὰ ἱδρύματα. Αὐτὰ εἶναι μερικὰ μόνο ἀπὸ τὰ θρησκευτικὰ τάγματα ποὺ ἱδρύθηκαν γιὰ τὴν ἀναζήτηση τῆς «θείας ἀλήθειας» ποὺ ἀποτελοῦν μέρος τῆς τουρκικῆς θρησκευτικῆς, κοινωνικῆς καὶ πολιτιστικῆς ζωῆς γιὰ αἰῶνες.
Ἡ ἐπικράτησή τους στὴ λειτουργία τοῦ κράτους σήμερα εἶναι εὐρύτατη. Αὐτὰ τὰ θρησκευτικὰ τάγματα μποροῦν νὰ κινητοποιοῦν συχνὰ ἑκατομμύρια λαοῦ εἴτε σὲ προεκλογικὲς περιόδους εἴτε σὲ διαδηλώσεις καὶ διαμαρτυρίες γιὰ φλέγοντα ζητήματα τῆς τρέχουσας πολιτικῆς. Οἱ ἡγετικὲς προσωπικότητες αὐτῶν τῶν ἰσλαμιστικῶν ἀδελφοτήτων ἔχουν τεράστια καὶ ἀλληλένδετα ἐπιχειρηματικὰ συμφέροντα, ποὺ συχνὰ ἑδραιώνονται ἀπὸ στενοὺς οἰκογενειακοὺς δεσμούς.
Ἐκτὸς ἀπὸ τὴ βαθιὰ ἐπιρροή τους στὴν Τουρκία, οἱ Nakşibendi ἔχουν ἐξαιρετικὴ ἐμβέλεια καὶ ἐκτὸς τῆς ἐπικράτειας τῆς Τουρκίας ἐν μέρει χάρη στὴν ἐκτεταμένη τουρκικὴ διασπορὰ σὲ ὅλο τὸν κόσμο, ἀλλὰ καὶ λόγῳ τῆς προσπάθειας ποὺ ἔχει καταβληθεῖ γιὰ ὑποδομὲς καὶ ἐπενδύσεις ἀπὸ τὴν Κεντρικὴ Ἀσία μέχρι τὰ Βαλκάνια καὶ ἀπὸ τὴν Κολωνία μέχρι τὸ Μπρούκλιν.
Ὅπως ἐξηγεῖ ὁ Tonge στὸ βιβλίο του, οἱ διαφορετικὲς φατρίες τῶν Nakşibendi μερικὲς φορὲς ἀνταγωνίζονται μεταξύ τους γιὰ τὶς ψυχὲς καὶ τὶς καρδιὲς τῶν Τούρκων ἀλλὰ καὶ γιὰ τὴν πρόσβαση τοὺς στὴν οἰκονομία καὶ τοὺς διαδρόμους ἐξουσίας. Ὁ Πρόεδρος τῆς Τουρκίας Ταγὶπ Ἐρντογὰν τὸ κατάλαβε αὐτὸ πολὺ καλά, κολακεύοντας τοὺς πνευματικοὺς ἡγέτες τῶν Nakşibendi, παρευρισκόμενος στὶς κηδεῖες τους, ἐκφωνῶντας κατάλληλες καὶ προσαρμοσμένες στὰ μηνύματά τους ὁμιλίες καὶ χτίζοντας μιὰ ἀκαταμάχητη κοινωνικὴ βάση γιὰ τὴν ἐξουσία του!
Κατὰ τὸν Peter Frankopan, ὁ Tonge στὸ βιβλίο του ἀποδεικνύει ὅτι εἶναι ἕνας ὀξυδερκὴς σχολιαστὴς ποὺ περιηγεῖται μὲ αὐθεντία στὶς δαιδαλώδεις διαδρομὲς τῆς τουρκικῆς πολιτικῆς, τῆς πολιτισμικῆς ταυτότητας καὶ τῶν πνευματικῶν πεποιθήσεων. Τὸ συμπέρασμά του Tonge στὸ βιβλίο του εἶναι ὅτι τὸ Ἰσλὰμ κατὰ τὴ διάρκεια τῆς Ὀθωμανικῆς Αὐτοκρατορίας ἦταν πλούσιο, βαθὺ καὶ ἑτερόκλητο. Τὰ τάγματα τῶν σούφι ἐνθάρρυναν τὴ διαφορετικότητα καὶ τὴν ἀνεκτικότητα.
Σήμερα, ὡστόσο, «τὸ εὗρος τοῦ Ἰσλὰμ ποὺ προσφέρεται» ἔχει περιοριστεῖ καθὼς ὁ μυστικισμὸς καὶ ἡ «καλοσύνη» ἔχουν δώσει τὴ θέση τους σὲ μιὰ κοσμοθεωρία Nakşibendi ποὺ εἶναι ἀναγνωρίσιμη σὲ ὅλες τὶς διαφορετικὲς ἀδελφότητες, ἡ ὁποία εἶναι «αὐστηρὴ» καὶ «μισαλλόδοξη». Αὐτό, κατὰ τὸν Καθηγητή, θὰ πρέπει νὰ μᾶς δώσει τροφὴ γιὰ σκέψη, καθὼς ἡ Τουρκία εἶναι κάτι περισσότερο ἀπὸ τὸν Ἐρντογάν.
Πρόκειται γιὰ τὴ «νέα Τουρκία ποὺ ἔχει ὡς θεμέλιο τὶς ἐντολὲς Nakşibendi». Ἔχουν δομὲς ποὺ εἶναι εὐρεῖες, πανταχοῦ παροῦσες καὶ ἀνθεκτικές. «Αὐτοὶ καὶ τὰ ἑκατομμύρια τῶν ὑποστηρικτῶν τους θὰ εἶναι ἐκεῖ γιὰ νὰ διαμορφώσουν καὶ χρωματίζουν τὰ περιγράμματα τῆς μετακοσμικῆς Τουρκίας».
Κατὰ τὸν Peter Frankopan, ὁ Tonge ἔκανε μὲ τὸ νέο του βιβλίο θαυμάσια δουλειὰ ὑπενθυμίζοντας ὅτι δὲν εἶναι τὰ πρόσωπα ποὺ ἔχουν σημασία στὴν ἱστορία, ἀλλὰ οἱ θεσμοὶ ποὺ παρέχουν τοὺς πυλῶνες πάνω στοὺς ὁποίους οἰκοδομεῖται ἡ ἐξουσία.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου