Μακεδονικὸς Ἀγώνας: Ἀγώνας γιὰ Ἑλληνικὴ Ἐλεύθερη Μακεδονία

Μυργιώτης Παναγιώτης, Μαθηματικὸς

Μακεδονικός ἀγώνας ὀνομάζεται ὁ ἀκήρυκτος πόλεμος μεταξὺ Ἑλλήνων καὶ Βουλγάρων, κυρίως, καὶ ἄλλων σλαβόφωνων λαῶν κατὰ τὴν περίοδο 1904 ἕως 1908 μὲ τὸ θέατρο τῶν συγκρούσεων νὰ εἶναι ἡ τουρκοκρατούμενη τότε Μακεδονία.

Ἄς πάρουμε τὰ πράγματα ἀπὸ τὴν ἀρχή. Ἡ λήξη τῆς ἐπανάστασης τοῦ 1821 δὲν βρῆκε ὁλόκληρη τὴν Ἑλλάδα ἐλεύθερη. Τὰ βόρεια σύνορα τῆς ἐλεύθερης Ἑλλάδας ἀποτελοῦσε ἡ Θεσσαλία. Ἀντιλαμβανόμαστε, λοιπόν, ὅτι ἕνα μεγάλο τμῆμα τοῦ ἑλληνισμοῦ παρέμεινε ὑποδουλωμένο στὴν ὀθωμανικὴ αὐτοκρατορία. Ἡ Θεσσαλία τοῦ Ρήγα Φεραίου, ἡ Μακεδονία τοῦ Μεγάλου Ἀλεξάνδρου καὶ ἄλλες ἔνδοξες καὶ ἑλληνικότατες περιοχὲς Ἤπειρος, Κρήτη, Θράκη καὶ πόλεις ὅπως Ἰωάννινα, Θεσσαλονίκη, Μοναστήρι, Ρόδος, Βέροια στέναζαν κάτω ἀπὸ τὴν... μπότα τοῦ τούρκου δυνάστη.

     Ὁ ἐλεύθερος ἑλληνισμὸς τὸ ἔφερε βαρέως τὸ γεγονὸς αὐτό. Ἡ περιοχὴ τῆς Μακεδονίας μας ἦταν ἐμπορικὸ σταυροδρόμι τῆς ἐποχῆς καὶ ἡ ἀνάμειξη ἀνθρώπων διαφορετικῶν θρησκειῶν καὶ γλωσσῶν ἦταν γεγονὸς ἀναπόφευκτο. Ὁ τοῦρκος δυνάστης ἀπαγόρευε τὴν λειτουργία ἑλληνικῶν σχολείων γιὰ ἑκατοντάδες χρόνια. Ἀναμενόμενο ἦταν κάποιοι ἄνθρωποι νὰ ἀρχίζουν νὰ μὴ μιλᾶν ἑλληνικά, νὰ ἀναπτύσσονται τοπικοὶ διάλεκτοι καὶ νὰ παρεισφρέουν καὶ σλαβικὲς λέξεις. Μήπως σήμερα ποῦ λειτουργοῦν σχολεῖα δὲν παρατηροῦμε τὴν ἄναρχη εἰσβολὴ ξένων λέξεων εἰς τὸ καθημερινὸ λεξιλόγιό μας;;.

     Οἱ Βούλγαροι καὶ ἄλλοι σλαβικοὶ λαοὶ ἔβλεπαν τὶς πλούσιες μακεδονικὲς πεδιάδες μὲ τοὺς μεγάλους ποταμοὺς καὶ τὰ λιμάνια τῆς Μακεδονίας, κυρίως τῆς Θεσσαλονίκης, καὶ ἐπιθυμοῦσαν σφόδρα νὰ τὰ προσαρτήσουν. Νόμισαν ὅτι βρῆκαν τὴν κατάλληλη εὐκαιρία νὰ προσαρτήσουν τὴν ἑλληνικὴ Μακεδονία. Οἱ εὐρωπαῖοι προβλέπουν τὴν διάλυση τῆς ὀθωμανικῆς αὐτοκρατορίας καὶ προσπαθοῦν νὰ κερδίσουν ὅτι μποροῦν.

      Γιὰ νὰ προσαρτήσει τὴν Μακεδονία ἡ Βουλγαρία ἔπρεπε νὰ ἀποδείξει ὅτι οἱ Μακεδόνες εἶναι Βούλγαροι. Γιὰ τὸ σκοπὸ αὐτὸ ἱδρύει μία ὀργάνωση τὸ Κομιτάτο καὶ τὰ μέλη της ὀνομάζονται κομιτατζῆδες. Ὁ ρόλος τῶν κομιτατζήδων εἶναι μὲ τὴν βία καὶ τὸν ἐξαναγκασμὸ νὰ ἀποδείξουν ὅτι ὁ ντόπιος πληθυσμὸς ἀκολουθεῖ τὴν Βουλγαρία. Ἐκβιάζουν καὶ ἀπειλοῦν τοὺς ὀρθόδοξους χριστιανοὺς νὰ μὴ ἐκκλησιάζονται εἰς τὶς ἐκκλησίες ποὺ ἀνήκουν εἰς τὸ οἰκουμενικὸ πατριαρχεῖο ἀλλά  εἰς τὶς ἐκκλησίες ποὺ ἀνήκουν στὴ βουλγαρικὴ ἐξαρχία. Στὴν Ὀθωμανικὴ τάξη ἡ ἐκκλησιαστικὴ ἔνταξη ἀποτελοῦσε κριτήριο ἐθνικῆς κατηγοριοποίησης. Ἡ ἔνταξη κάποιου σὲ μία ἀπὸ τὶς δύο Ἐκκλησίες, τὴ βουλγαρικὴ Ἐξαρχία ἢ τὸ Πατριαρχεῖο τῆς Κωνσταντινούπολης, σήμανε τὴ δήλωσή του ὡς «Βούλγαρου» ἢ «Ἕλληνα» ἀντίστοιχα. Μεγάλη ἡ πίεση καὶ ἡ ἀγριότητα ποὺ ἀντιμετώπιζαν οἱ Μακεδόνες γιὰ νὰ ἐνταχθοῦν εἰς τὴν Βουλγαρικὴ ἐξαρχία καὶ μέσῳ αὐτῆς νὰ ὑποδουλωθοῦν εἰς τὴν Βουλγαρία. Ταυτόχρονα οἱ κομιτατζῆδες ἱδρύουν καὶ σχολεῖα εἰς τὰ ὁποία διδάσκεται ἀποκλειστικὰ καὶ μόνο ἡ βουλγαρικὴ γλώσσα.

       Τὴν ἴδια ὥρα ὁ Ἑλληνισμὸς ἀντιδρᾶ, δὲν μένει ἀπαθὴς καὶ ἀδρανής. Ὁ οἰκουμενικὸς Πατριάρχης Ἰωακεὶμ Γ΄ τοποθετεῖ ἱεράρχες νέους, μορφωμένους καὶ ἄξιους νὰ προσφέρουν γιὰ τὴ διάσωση τοῦ Ἑλληνισμοῦ τῆς Μακεδονίας. Εἶναι ὁ Γερμανὸς Καραβαγγέλης  εἰς τὴν Μητρόπολη Καστορίας, ὁ Ἰωακεὶμ Φορόπουλος  εἰς τὸ Μοναστήρι καὶ ὁ Χρυσόστομος Καλαφάτης εἰς τὴ Δράμα. Ταυτόχρονα, ἡ ἑλληνικὴ κυβέρνηση στέλνει τοὺς δικούς της ἀνθρώπους. Ὁ Ἴων Δραγούμης ἀναλαμβάνει τὸ Προξενεῖο Μοναστηρίου, ὁ Λάμπρος Κορομηλᾶς τὸ Προξενεῖο Θεσσαλονίκης, ὁ Νικόλαος Σαχτούρης τὸ Προξενεῖο Σερρῶν καὶ ὁ Τιμολέων Μαυρουδὴς τὸ Προξενεῖο Καβάλας.

     Θεωρητικά οἱ κομιτατζῆδες θεωροῦνται αὐτόνομοι ἀντάρτες, δὲν ἀνήκουν σὲ κανένα κράτος καὶ ἔτσι ἡ πατρίδα μας Ἑλλάδα δὲν μπορεῖ νὰ κηρύξει πόλεμο σὲ καμιὰ χώρα. Στέλνει μικρὲς στρατιωτικὲς μονάδες γιὰ νὰ βοηθήσουν τοὺς μακεδονομάχους. Ὁ Καστορίας Γερμανὸς Καραβαγγέλης γυρίζει μὲ κίνδυνο τῆς ζωῆς του ἀπὸ χωριὸ σὲ χωριὸ γιὰ νὰ στηρίξει τὸ ἑλληνικὸ φρόνημα. Δάσκαλοι καὶ δασκάλες μὲ καρδιὲς φλεγόμενες καὶ παλλόμενες ἀπὸ Ἑλλάδα καὶ χριστὸ στηρίζουν τὰ παιδιὰ καὶ τοὺς γονεῖς των. Διδάσκουν Ἑλληνικὰ καὶ ἑλληνικὴ Ἱστορία. Δίνουν δύναμη καὶ κουράγιο γιὰ νὰ μὴ χαθεῖ ὁ ἑλληνισμὸς ἀπὸ τὴν Μακεδονία.

     Εις τὴν Ἀθήνα ἱδρύεται τὸ μακεδονικὸ κομιτάτο γιὰ νὰ βοηθήσει τὸν ἑλληνισμὸ τῆς Μακεδονίας ἀπὸ τὸν δημοσιογράφο Δημήτριο Καλαποθάκη. Πιέζει πρὸς τὴν κατεύθυνση αὐτὴ καὶ τὴν ἑλληνικὴ κυβέρνηση.

    Τον Αὔγουστο τοῦ ἔτους 1904 ὁ ἀξιωματικὸς Παῦλος Μελᾶς ἐγκαταλείπει λαμπρὴ καριέρα, σύζυγο καὶ παιδιὰ περνάει τὰ σύνορα καὶ κυκλοφορεῖ εἰς τὴν Μακεδονία μὲ τὸ ψευδώνυμο Μίκης Ζέζας. Βοηθᾶ σημαντικὰ εἰς τὸν ἀγώνα τῶν μακεδονομάχων καὶ εἶναι ὁ σημαντικότερος ἥρωας τοῦ μακεδονικοῦ ἀγώνα. Στὶς 13 Ὀκτωβρίου 1904 βρίσκεται εἰς τὴν κωμόπολη Σιάτιστα καὶ ἐκεῖ περικυκλώνεται ἀπὸ τούρκους ἀστυνομικοὺς οἱ ὁποῖοι εἶχαν ἐνημερωθεῖ ἀπὸ τοὺς κομιτατζῆδες τοῦ Μήτρου Βλάχου. Περικυκλωμένος ἀπο  τούρκους πολεμᾶ ἡρωικὰ καὶ ἀντιστέκεται γενναία. Μετὰ ἀπὸ 2 ὧρες ἀντίστασης διατάζει ἔξοδο εἰς τὴν διάρκεια τῆς ὁποίας τραυματίζεται καὶ πεθαίνει μετὰ ἀπὸ μισῆ ὥρα.

    Ἡ εἴδηση τοῦ θανάτου τοῦ ἥρωα εὐπατρίδη Παύλου Μελᾶ συγκίνησε καὶ συγκλόνισε ὅλο τὸν ἑλληνισμὸ καὶ ὄχι μόνο. Ἀπὸ παντοῦ πλέον ἀρχίζουν νὰ ἐμφανίζονται ἐθελοντὲς γιὰ νὰ πολεμήσουν εἰς τὴν Μακεδονία. Ὁ Καλαποθάκης, ὁ Κορομηλᾶς, ὁ Δραγούμης καὶ ὁ Καραβαγγέλης συντονίζουν τὴν προσπάθεια, ἡ ὁποία, μετὰ τὸν θάνατο τοῦ Μελᾶ, παίρνει νέα ὁρμή.

     Τὸ 1906 ὁ Μεσήνιος ὁπλαρχηγὸς Σαράντος Ἀγαπηνὸς μὲ τὸ ψευδώνυμο  «Καπετὰν Ἄγρας» ἐγκαθίσταται εἰς τὴν περιοχὴ τῆς Λίμνης Γιαννιτσῶν καὶ καθαρίζει τὴν περιοχὴ ἀπὸ τοὺς κομιτατζῆδες. Τὸ τέλος του ἡρωικό. Μαρτύρησε γιὰ τὴν Μακεδονία. Οἱ κομιτατζῆδες τὸν κρέμασαν ἔξω ἀπὸ τὴν Ἔδεσσα. Εἰς τὴν Νάουσα διακρίνεται ὁ ὁπλαρχηγὸς Κωνσταντῖνος Μαζαράκης μὲ τὸ ψευδώνυμο «Καπετὰν Ἀκρίτας». Πολὺ σπουδαῖος πατριώτης μαχητὴς καὶ ὁ Καπετὰν Γαρέφης ἀπὸ τὸν Βόλο, ὁ ὁποῖος ἐγκαταλείπει τὰ ἐγκόσμια ἀπὸ τὰ πυρὰ τῶν κομιτατζήδων. Εἰς τὴ Φλώρινα ὁ ὁπλαρχηγὸς Κωνσταντῖνος Χρήστου ἢ ὅπως εἶναι πιὸ γνωστὸς, Καπετὰν Κώτας δίνει πολλὲς μάχες. Οἱ τοῦρκοι τὸν κρεμοῦν εἰς τὸ Μοναστήρι. Εἶναι σλαβόφωνος καὶ τὰ τελευταία λόγια εἶναι «Ζίβια Γκρίτσια! Σλόμποντα ἰ Σμίρ!», δηλαδὴ «Ζήτω ἡ Ἑλλάδα! Ἐλευθερία ἢ Θάνατος!». Εἰς τὴν Δράμα, μαρτυρικὴ εἶναι ἡ μορφὴ τοῦ καπετὰν Ἄρμεν Κούπτιου, ὁ ὁποῖος κρεμάστηκε ἀπὸ τοὺς τούρκους σὲ ἕνα πλατάνι εἰς τὴν κεντρικὴ πλατεία τῆς πόλεως. Εἰς τὶς Σέρρες δρᾶ ὁ δαιμόνιος Δούκας Δούκας ἢ καπετὰν-Ζέρβας, φόβος καὶ τρόμος τῶν Βουλγάρων. Αὐτὴ ὅμως ποὺ ἔμεινε στὴν ἱστορία ἦταν ἡ ἐκτέλεση τοῦ καπετὰν-Μητρούση  μεσα στὴν πόλη τῶν  Σερρῶν , ἀφοῦ πρῶτα κατάφερε νὰ ἀντιμετωπίσει 3.000 Τούρκους μαζὶ μὲ 5 συντρόφους του. Ἕνας ἀπὸ αὐτοὺς ἦταν ὁ Ἀγρινιώτης Νικόλαος Παναγιώτου, γνωστὸς ὡς καπετὰν-Κουμπούρας.

     Οι ξένες δυνάμεις ἀρχίζουν νὰ ἀνησυχοῦν ἀπὸ τὴν τακτική τῆς πατρίδας μας. Φοβοῦνται ὅτι μὲ τὴν διάλυση τῆς Τουρκίας θὰ ἐνισχυθεῖ ἡ Ρωσία. Ἡ Ἑλληνικὴ κυβέρνηση εἶναι σὲ μεγάλη κινητικότητα καὶ εἰς τὴν Τουρκία ξεσπᾶ ἐπανάσταση καὶ ὁ σουλτάνος ἀναγκάζεται νὰ δώσει Σύνταγμα ποὺ ἐξασφαλίζει ἴσα δικαιώματα σὲ ὅλους. Βρισκόμαστε στὸ ἔτος 1908. Ὁ Μακεδονικὸς ἀγώνας σταματᾶ προσωρινά. Ἀργότερα ἄλλοι ἔνδοξοι καὶ αἱματηροὶ ἀγῶνες ἐξασφαλίζουν τὴν ἀπελευθέρωση τῶν ὑπολοίπων τμημάτων τῆς ἑλληνικῆς ἐπικράτειας.

    Φοβούμαι ὅτι χωρὶς τὸν ἀγώνα τῶν γνωστῶν καὶ ἀγνώστων μαχητῶν καὶ ἡρώων καὶ μαρτύρων τῆς ἑλληνικῆς γῆς τοῦ Μακεδονικοῦ Ἀγώνα θὰ εἴμασταν σήμερα τμῆμα τῆς γείτονος καὶ συμμάχου Βουλγαρίας. Σημαντικὴ καὶ καθοριστικὴ ἡ συμβολὴ εἰς τὸν ἀγώνα αὐτὸν κληρικῶν καὶ ἐκπαιδευτικῶν καὶ κάθε ἁγνοῦ πατριώτη Ἕλληνα. Τοὺς ὀφείλουμε σεβασμὸ καὶ ὑποχρεούμαστε νὰ κλίνουμε τὸ γόνυ μας εὐλαβικὰ καὶ νὰ  ἀποτείουμε  τὸν πρέποντα σεβασμὸ καὶ φόρο τιμῆς.