Γενοκτονία στόν Εὔξεινο Πόντο ...ἐκεῖ Ἔλλενοι ἐπέθαναν

Δημήτρης Νατσιός

δάσκαλος-Κιλκίς

Πρόεδρος "ΝΙΚΗΣ"

«Ἄν ἐξεράθη τό κλαδί, πάντα χλωρή εἶν' ἡ ρίζα»

Ἀριστοτέλης Βαλαωρίτης.

Γενάρης τοῦ 1952, πέρα ἀπό τόν Ἅγιο Νικόλαο καί πάνω στούς πρόποδες τοῦ Πάϊκου βρέθηκε μισοφαγωμένη ἀπό ἄγρια θηρία τοῦ βουνοῦ ἡ ἐνενηντάχρονη γριούλα Παλάσα Παχατουρίδου. Κανένας συγχωριανός της δέν παραξενεύτηκε. Γνώριζαν καλά τό δρᾶμα τῆς μεγαλοκυράς ἀπό τήν Χαμενία τοῦ Κάρς πάνω στόν Καύκασο. Ἡ δύστυχη ἔχασε δέκα γιους λεβέντες καί τόν ἄνδρα της στήν Μικρασιατική Καταστροφή. Τελευταία εἶχε χάσει καί τό μυαλό της. Ἀναζητοῦσε κάθε μέρα νά βρεῖ το δρόμο γιά τήν μεγάλη ἐπιστροφή στήν "πατρίδα". Ἐκεῖνο τό βράδυ ἔψαχνε το δρόμο γιά την γῆ πού ἦταν σπαρμένη μέ... τά κόκαλα τῶν παιδιῶν της...

8 Ἀπριλίου 1921, ὁ βουλευτής Κ. Φίλανδρος μιλῶντας στήν ἑλληνική Βουλή γιά τήν Γενοκτονία ἀναφέρει μεταξύ ἄλλων τά ἑξῆς: "Αἱ γραῖαι καί οἱ γέροντες διεσκορπίζοντο τότε εἰς τάς ἐρήμους, ὅπου γυμνοί, ἄστεγοι καί νήστεις σωρηδόν ἀπέθνησκον. Ἀλλά καί ὁσάκις τήν μακράν πεζοπορίαν διεδέχετο ἡ διά τοῦ σιδηροδρόμου μεταβίβασις τῶν εἱλώτων, ἐξετυλίσσοντο σκηναί φρικτοτέρας τραγωδίας. Ἐσταμάτα τό τραῖνον μέσα εἰς τήν ἔρημον, διά νά ριφθῶσιν ἀπροστάτευτα τά δυστυχῆ ἐκεῖνα πλάσματα εἰς τήν διάκρισιν τῶν ἀγρίων θηρίων καί τῶν ἀνθρωπόμορφων θηρίων. Δυστυχής μητέρα, ἐστoιβαγμένη μετ' ἄλλων γυναικῶν ἐντός σκευοφόρου βαγονίου, βλέπουσα κινδυνεῦον τό τέκνο της ἀπό ἀσφυξίαν, ἐτόλμησε νά ζητήσει βοήθεια. Παρευθύς Τοῦρκος χωροφύλαξ ἁρπάσας ἀπό τήν ἀγκάλην τῆς μητρός τό τέκνον τῆς τό ἐξεσφενδόνισεν ἐκ τοῦ παραθύρου εἰς τό κενόν, ἐνῶ τό τραῖνο ἐξηκολούθει τρέχον εἰς τήν ἀπέραντην ἔρημον! Ἄλλαι μητέρες εὑρέθησαν παγωμέναι εἰς τά χιονισμένα ὄρη μέ τά δυστυχῆ μικρά των κρεμασμένα ἀπό ξηρούς μαστούς!...".

Ὁ θάνατος τῆς ἄμοιρης γριούλας, στό χιονισμένο Πάϊκο καί οἱ θάνατοι ἑκατοντάδων χιλιάδων Ἑλλήνων καί Ἑλληνίδων τοῦ Πόντου ἔχουν ἕνα κοινό στοιχεῖο. Ἦταν ἀπόρροια τοῦ "λευκοῦ θανάτου". Τραγική μοῖρα ἐπεφύλαξε στήν χαρακομένη κυρά-Παλάσα θάνατο σάν αὐτόν πού γνώρισαν τά παιδιά της. Ὁ θάνατος φέρνει μιά καί μόνη ὀνομασία. Οἱ Τοῦρκοι ὅμως τοῦ ἔβαλαν ἐπίθετο, τόν ἔφεραν στά μέτρα τους, ἐπινόησαν ἕνα νέο εἶδος θανάτου. "λευκός θάνατος". Τί εἶναι ὁ "λευκός θάνατος;". "Εἶναι ἡ γενοκτονία ἀλά τούρκα, εἶναι βουβή, πονηρή, ἀνατολίτικη" γράφει στό βιβλίο του "Γενοκτονία στόν Εὔξεινο Πόντο" ὁ καθηγητής Π. Ἐνεπεκίδης. "Οἱ καλούμενες ἐκτοπίσεις, ἐξορίες τῶν κατοίκων ὁλόκληρων χωριῶν, οἱ ἐξοντωτικές ἐκεῖνες ὁδοιπορίες μέσα στό χιόνι τῶν γυναικοπαίδων καί τῶν γερόντων -οἱ ἄνδρες βρίσκονται ἤδη στά τάγματα ἐργασίας ἤ στό στρατό- δέν ὁδηγοῦν φυσικά σέ κανένα Ἄουσβιτς μέ τούς διαβολικά ὀργανωμένους μηχανισμούς τῆς φυσικῆς ἐξόντωσης τοῦ ἀνθρώπου- ὄχι! Ἦταν ὅμως ἕνα Ἄουσβιτς ἐν ροῇ, οἱ ἄνθρωποι πέθαιναν καθ' ὁδόν, δέν περπατοῦσαν γιά νά φτάσουν κάπου· ὄχι, περπατοῦσαν γιά νά πεθάνουν ἀπό τίς κακουχίες, τήν παγωνιά, τήν πεῖνα, τόν ἐξευτελισμό τοῦ ἀνθρώπινου. Αὐτό ἦταν τό διαβολικό σύστημα, πονηρά ὀργανωμένο. Δέν ὑπῆρχε στό τέρμα κανένα Ἄουσβιτς, γιατί γιά τούς περισσότερους δέν ὑπῆρχε τέρμα. Τό ταξίδι πρός τόν θάνατο ἦταν ὁ θάνατος, ὄχι τό τέρμα τοῦ ταξιδιοῦ".

Ἡμέρα Μνήμης τῆς Γενοκτονίας τῶν Ποντίων, ἡ 19η Μαΐου κάθε ἔτους. Στίς 24 Φεβρουαρίου τοῦ 1994 ἔληξε ἡ ντροπή, τό ὄνειδος τοῦ νεοελληνικοῦ κράτους πού ἀρνοῦνταν γιά δεκαετίες ὁλόκληρες νά ἐπιτελέσει τό ἐλάχιστο καθῆκον του ἀπέναντι στά ἑκατομμύρια τῶν νεκρῶν. Ἀναγνωρίζεται ὁμόφωνα ἀπό τήν ἑλληνική Βουλή ἡ Γενοκτονία τῶν Ἑλλήνων τοῦ Πόντου.

Ἡ Γενοκτονία τῶν Ποντίων καί τῶν Ἑλλήνων τῆς Μικρᾶς Ἀσίας δέν ἄρχισε τό 1916 ἤ τό 1913. Τό ἀπάνθρωπο φαινόμενο τῆς Γενοκτονίας αἰῶνες τώρα, χαρακτηρίζει τήν πολιτική τῶν ἑκάστοτε τουρκικῶν ἤ ὀθωμανικῶν κυβερνήσεων. Ἀπό τήν ἧττα στό Ματζικέρτ (1071) ὡς τήν πτώση τῆς Αὐτοκρατορίας τῶν Μεγάλων Κομνηνῶν τῆς Τραπεζοῦντας (1461), ἀπό τήν ἐποχή τοῦ Α' Παγκοσμίου Πολέμου (1915) ὡς τήν Συνθήκη τῆς Λωζάνης (1923) καί ἀπό τούς βανδαλισμούς τοῦ 1955 στήν Πόλη ὡς τήν εἰσβολή στήν Κύπρο (1974) ἕνας ἦταν καί εἶναι ὁ στρατηγικός στόχος τῆς Τουρκίας: ἡ ἐξόντωση τοῦ Ἑλληνισμοῦ.

Ἤδη ἀπό τό 1908 οἱ λεγόμενοι Νεότουρκοι, οἱ αἱμοσταγεῖς Ἐμβέρ πασᾶς, ὁ Ταλαάτ, ὁ δρ. Σακίρ, ὁ δρ. Ναζί, ὁ Νουρεντίν, ὁ σφαγέας τῆς Σμύρνης καί τοῦ ἐθνομάρτυρα Μητροπολίτη τῆς Χρυσόστομου εἶχαν πάρει τήν ἀπόφαση νά ἐξοντώσουν τόν Ἑλληνισμό τῆς Μ. Ἀσίας.

"Θά σᾶς κόψουμε τά κεφάλια, θά σᾶς ἐξαφανίσουμε. Ἤ ἐμεῖς θά ἐπιζήσουμε ἤ ἐσεῖς" δήλωνε ὁ Τοῦρκος πρωθυπουργός Σεφκέτ πασᾶς, τόν Ἰούλιο τοῦ 1909, στόν μεγάλο πατριάρχη τοῦ Γένους, Ἰωακείμ τόν Γ'. Οἱ Γερμανοί, πού πολλοί ὑποστηρίζουν πώς ἦταν οἱ ἠθικοί αὐτουργοί τῶν ἐγκλημάτων, ἔβλεπαν τούς Ἕλληνες καί τούς Ἀρμενίους ὡς φραγμό, ἐμπόδιο στά σχέδιά τους γιά οἰκονομική διείσδυση στήν Ἀνατολή. Ὁ καθοδηγητής τῶν Τούρκων στρατηγός Λίμαν Φόν Σάντερς ὑποστήριζε τά ἑξῆς: "ἡ Τουρκία δέν ἔχει οὐδεμίαν ἀσφάλειαν οὔτε δύναται νά ὀργανωθεῖ ἐλευθέρως εἰς τό μέλλον, λόγῳ τῆς παρουσίας τῶν Ἑλλήνων". ("Πῶς ἡ Γερμανία κατέστρεψε τόν Ἑλληνισμό τῆς Μ. Ἀσίας", Μ. Ροδά, ἐκδ. "Παρουσία". Τό βιβλίο γράφτηκε τό 1916 καί ἐπανατυπώθηκε). Γιά νά μήν προκληθεῖ ἀντίδραση στόν "πολιτισμένο" κόσμο προτείνει, ὡς "τελική λύση", τόν λευκό θάνατο, τίς ἀτέλειωτες ὁδοιπορίες. "Σᾶς διαβεβαιώνω ὅτι οἱ παγωνιές καί τό κρύο τοῦ χειμῶνα, οἱ βροχές καί ἡ μεγάλη ὑγρασία, ὁ ἥλιος καί ἡ τρομερή ζέστη τοῦ καλοκαιριοῦ, οἱ ἀρρώστιες τοῦ ἐξανθηματικοῦ τύφου καί τῆς χολέρας, οἱ κακουχίες καί ἡ ἀσιτία, θά φέρουν τό ἴδιο ἀποτέλεσμα, μέ τίς σφαγές πού λογαριάζετε νά κάνετε ἐσεῖς", δήλωνε στούς Τούρκους ὁ Σάντερς. Ἀπό τήν στιγμή ἐκείνη (1914) ὁ Ἑλληνισμός δέν ὑπῆρχε. Ἐκμεταλλευόμενοι καί τόν ρωσοτουρκικό πόλεμο οἱ Τοῦρκοι διατάζουν γιά δῆθεν λόγους ἀσφαλείας τήν μεταφορά τῶν χριστιανῶν τοῦ Πόντου στά ἐνδότερα. Ἀρχίζει πλέον ἀπροκάλυπτα ἡ ἐξόντωση. Οἱ ἄνδρες δολοφονοῦνται στά διαβόητα "Ἀμελέ Ταμπουροῦ", στά τάγματα θανάτου καί τά γυναικόπαιδα μέ τήν διαδικασία τοῦ "λευκοῦ θανάτου". 353.000 Πόντιοι πεθαίνουν ἀπό φρικτό θάνατο. Ἑκατοντάδες χιλιάδες οἱ μάρτυρες τῶν μαρτυρίων τοῦ Ποντιακοῦ Ἑλληνισμοῦ. Ἀδυνατεῖ ὁ ἀνθρώπινος νοῦς νά συλλάβει τήν φρίκη.

Ἐλάχιστα μόνο μποροῦν νά ἀναφερθοῦν στό παρόν ἀφιέρωμα. Θά περιοριστοῦμε σ' ἕνα ἀποτρόπαιο συμβάν στόν Πόντο, χαρακτηριστικό τῆς τουρκικῆς θηριωδίας. Δέκα ἀποστολές νεῶν παλληκαριῶν ἔγιναν ἀπό τήν Ἀμισό στά νότια, τό καλοκαίρι τοῦ 1919. Κάθε ἀποστολή ἀκολουθοῦσε τό ρεῦμα ἑνός φαραγγιοῦ, πού μέχρι σήμερα λέγεται Σεϋταν ΝΤΕΡΕΣΙ δηλ. τό φαράγγι τοῦ διαβόλου. Ἦταν τά χρόνια ἐκεῖνα, ὁ δρόμος πού ὁδηγοῦσε νότια πρός τήν Σεβάστεια. Εἴκοσι χιλιόμετρα νοτιότερα ἀπό τήν Ἀμισό, ἐκεῖ στό Σεϋτάν Ντερεσί κρυμμένοι καραδοκοῦσαν οἱ Τσέτες. Μόλις ἔφτανε ἡ ἀποστολή, ἔπεφταν σάν λυσασμένοι λύκοι πάνω στούς ἀνύποπτους καί ταλαιπωρημένους ἐξορίστους, γιά νά τούς κατασφάξουν. Οἱ συνοδοί χωροφύλακες πρόσεχαν μήπως ξεφύγει κανείς. Μέσα στόν πανικό καί τούς ἀλαλαγμούς, ἐλάχιστοι κατόρθωσαν νά γλιτώσουν, τρέχοντας πρός τά βουνά. Αὐτοί διέσχισαν, σάν ζητιάνοι, ὅλη τήν Ἀνατολή καί ἔφτασαν στήν Μερσίνα, στά νότια τῆς Τουρκίας, ἀπ' ὅπου ἔφυγαν στήν Ἑλλάδα, γιά νά εἶναι μάρτυρες, τοῦ τί ἔγινε τή χρονιά ἐκείνη, στό φαράγγι τοῦ διαβόλου.

Ὁ Τοπάλ Ὀσμάν, ὁ πρώην ἀρχιχαμάλης τοῦ λιμανιοῦ τῆς Κερασούντας, ἀνέλαβε μέ τούς Τσέτες του, ν' ἀλλάξει δημογραφικά τόν Πόντο, δηλαδή νά ἐξαφανίσει τό ἑλληνικό στοιχεῖο. Λήστευε, λεηλατοῦσε, σκότωνε καί ἔκαιγε χωριά ὁλάκερα, μέ σκοπό νά ἀναγκάσει τούς ὑπολοίπους νά φύγουν.

Στό Παρίσι οἱ Μεγάλες Δυνάμεις ἀποφάσιζαν τήν κατάργηση καί τήν διάλυση τοῦ πιό βάρβαρου κράτους τῆς Εὐρώπης καί τήν δημιουργία ἀνεξαρτήτων κρατῶν, ἀπό τούς γηγενεῖς, ἐκ τῆς ἀρχαιότητος, κατοίκους τῆς περιοχῆς. Ἕνα ἀπό τά προβλεπόμενα κράτη ἦταν καί ἡ Δημοκρατία τοῦ Ἀνεξαρτήτου Πόντου. (Πρωτοτάστησε σ' αὐτό ὁ ἡρωικός Μητροπολίτης Τραπεζοῦντας καί μετέπειτα ἀρχιεπίσκοπος Ἀθηνῶν Χρύσανθος). Ὁ Τοπάλ Ὀσμάν καί τά σχέδια τῆς λευκῆς σφαγῆς, σκοπό καί στόχο εἶχαν, νά μειώσουν τόν ἑλληνικό πληθυσμό τῆς περιοχῆς. Ἐάν γινόταν εἰρήνη καί ἔρχονταν ἐπιτροπές γιά τήν καταμέτρηση τοῦ πληθυσμοῦ, νά μήν βρεθοῦν Ἕλληνες.

Καί σάν νά μή ἔφταναν αὐτά, τό ἐγκληματικό κεμαλικό καθεστώς, πού δῆθεν ἀνέλαβε νά μεταρρυθμίσει τήν χώρα καί νά ἐπιφέρει τήν εἰρήνη στούς λαούς τῆς περιοχῆς, ὀργάνωσε τά ἔκτακτα στρατοδικεῖα στήν Ἀμάσεια, τό 1921, γιά νά προσδώσει νομιμοφάνεια στό ἔγκλημα, πού εἶχε ἤδη συντελεσθεῖ. Μάζεψε ἐκεῖ στήν Ἀμάσεια καί στοίβαξε στό κτίριο τοῦ Τιμαρχανέ, δηλαδή μέσα στό τρελλοκομεῖο της Ἀμάσειας, ὅλο τό ἄνθος τοῦ Ποντιακοῦ Ἑλληνισμοῦ, προκειμένου δῆθεν νά τό δικάσει.

Ἡ Ἀμάσεια, μιά ἀπό τίς ὡραιότερες πόλεις τοῦ κόσμου, μέ μοναδικό στόν κόσμο προνόμιο φυσικῆς ὀχύρωσης, ἡ πατρίδα τοῦ μεγαλύτερου γεωγράφου τῆς ἀρχαιότητας, του Στράβωνας, εἶχε ἐπιλεγεῖ γιά τόν ἐπίλογο τοῦ ἐγκλήματος.

Ἡ κατηγορία γιά ὅλους τούς παρόντες καί ἐρήμην ἀπόντες κατηγορουμένους, ἦταν ὅτι: "Ὅλοι μαζί καί ὁ καθείς χωριστά, προσπάθησαν νά ἱδρύσουν ἀνεξάρτητο κράτος, ἀποσπῶντας μέγα μέρος ἀπό τήν Αὐτοκρατορία καί συγκεκριμένα, ἀπό τά ρωσικά σύνορα μέχρι τήν Σινώπη". Ἡ δίκη γινόταν στό κτίριο τῆς Γαλλικῆς Σχολῆς τῆς Ἀμάσειας. Δικαστής,Δικαστῆς τοῦ λεγόμενου Δικαστηρίου Ἀνεξαρτησίας (ΙΣΤΙΚΛΑΡ ΜΟΥΧΑΚΕΜΕΣΙ), ὁρίστηκε ὁ δικηγόρος ἀπό τήν Μπάφρα, Καβατζέ Ζατέ Ἐμίν Μπέης, πού ἦταν πρίν βουλευτής Ἀμισοῦ. Ἦταν ἕνας ἄνθρωπος σαράντα χρόνων, μετρίου ἀναστήματος, αἱμοχαρής, μοχθηρός, ἀνθρωπόμορφο τέρας. Παραβίασε κάθε ἔννοια δικαιοσύνης. Ξεφώνιζε ὀνόματα, ἔβριζε, ἀπολογοῦνταν ὁ ἴδιος ἀπό μόνος του γιά λογαριασμό τῶν κατηγορουμένων καί σημείωνε δίπλα στό κάθε ὄνομα τήν ποινή, πού ἦταν ὁ θάνατος. Ἡ δίκη ἔγινε τόν Σεπτέμβριο τοῦ 1921. Τέτοιο μῖσος εἶχε, πού κατά λάθος δίκασε εἰς θάνατον καί τόν ἐπίσκοπο Πάφρας-Ζήλων Εὐθύμιο Ἀγριτέλλη, ὁ ὁποῖος ὅμως εἶχε ἤδη πεθάνει τόν Μάϊο στίς φυλακές Ἀμασείας. Δηλαδή δίκασε καί νεκρούς ἀκόμη. Πολλοί δικάστηκαν ἐρήμην, γιατί εἶχαν προλάβει καί ἦσαν ἐκτός Τουρκίας. 69 ὅμως ἄτομα κρεμάστηκαν στήν κεντρική πλατεῖα της Ἀμασείας. Οἱ βαρυποινῖτες ἦρθαν στήν Ἑλλάδα, μετά τό 1924 μέ τήν Ἀνταλλαγή καί αὐτοί εἶναι οἱ μάρτυρες, γιά ὅσα ἔγιναν στήν φυλακή καί στό δικαστήριο τήν χρονιά ἐκείνη. Στίς 5 Σεπτεμβρίου 1921, Κυριακή πρωί, οἱ μελλοθάνατοι ἔκαμαν τήν Θεία Λειτουργία καί τή δική τους νεκρώσιμη ἀκολουθία. Ἤξεραν ὅτι θά τούς ἔθαβαν σάν τά ζῶα.

Ἡ ἀπόφαση βγῆκε στίς 7 Σεπτεμβρίου 1921, ὥρα 4 τό ἀπόγευμα. Ὅλοι οἱ κατάδικοι φώναζαν ΑΣ ΚΟΛΣΟΥΝ ΑΤΑΛΕΤΙΝΙΖΕ, δηλ. συγχαρητήρια στή δικαιοσύνη σας. Ὁ μόνος πού μπόρεσε νά μιλήσει ἦταν ὁ νεαρός δημοσιογράφος ἀπό τήν Τραπεζοῦντα, ὁ Νίκος Καπετανίδης. Ὁ Ἐμίν Μπέης τόν ἄφησε νά μιλήσει, γιατί νόμισε ὅτι μετάνιωσε καί ἤθελε νά τόν ξεφτιλίσει. "Ἐγώ κύριε Πρόεδρε" εἶπε μέ φωνή σταθερή, "δέν ἀγωνίστηκα ποτέ γιά Ἀνεξάρτητο Πόντο. Ἐγώ μιά ζωή ἀγωνίστηκα γιά τήν Ἕνωση τοῦ Πόντου μέ τήν Ἑλλάδα". Μέ κραυγές τοῦ στημένου ἀκροατηρίου, βγῆκε κατακόκκινος ἀπό θυμό ὁ πρόεδρος Ἐμίν Μπέης ἀπό τό δικαστήριο. Ὅταν τό πρωί ὁδηγοῦσαν τους καταδικασθέντες στήν πλατεῖα της Ἀμάσειας γιά κρέμασμα, ἔβαλαν ἐπικεφαλῆς πρῶτο στήν πομπή τόν ἀρχιμανδρίτη, γέροντα 70 ἐτῶν, Πλάτωνα Ἀϊβαζίδη ("ἄν ὑπάρχει κάποιος ἔνοχος, αὐτός εἶμαι ἐγώ", δήλωσε στούς Τούρκους, προσπαθῶντας νά σώσει τούς συγκαταδίκους του), καί πάνω στό στῆθος του, στό ράσο, καρφίτσωσαν τήν ἀπόφαση.

Μιά ὁμάδα ἀπό χαμάληδες, ἀλῆτες καί ἀνθρώπους τοῦ ὑποκόσμου ἀφέθηκαν ἐλεύθεροι νά περιφέρονται κάτω ἀπό τά αἰωρούμενα σώματα. Τά περιέπαιζαν, τά σκύλευαν, ἀφαιροῦσαν παπούτσια καί ροῦχα. Τόσο ἀπαίσιο ἦταν τό θέμα, πού καί Τοῦρκος ἀξιωματικός δέν ἄντεξε καί τούς ἔδιωξε μέ κλωτσιές λέγοντας: "Δέν τούς φτάνει τό κακό πού ἔπαθαν";

Θά πρέπει νά ἀναφέρουμε καί τό γεγονός, ὅτι τήν ἄγρια ἐκείνη ἐποχή, τρεῖς γυναῖκες ἀπό τήν Ἀμισό, πῆραν τήν ἀπόφαση νά πᾶνε μόνες τους στήν Ἀμάσεια, γιατί τίς ἔτρωγε ἡ ἀγωνία, γιά τήν τύχη τῶν φυλακισμένων ἀνδρῶν τους. Αὐτές ἦσαν: Ἡ γυναῖκα τοῦ γιατροῦ Α. Χρυσαφίδη, τοῦ φαρμακοποιοῦ Θεολ. Δημητριάδη καί τοῦ μουσικοδιδασκάλου Διογένους. Ὅταν οἱ ἄμοιρες γυναῖκες ἔφτασαν, μέ τή ναυλωμένη ἅμαξα, στήν γέφυρα τοῦ Ἴρη ποταμοῦ, ἦταν πιά ἀργά. Ἀπό τή γέφυρα εἶδαν, ἀπέναντι στήν πλατεῖα, τά κρεμασμένα σώματα τῶν ἀνδρῶν τους. Τραβοῦσαν τά μαλλιά τους, χτυπιόντουσαν καί ἔκλαιγαν στό θέαμα τοῦ φριχτοῦ θανάτου πού βρῆκε τούς συζύγους τους. Δέν εἶχαν δικαίωμα νά πάρουν τά πτώματα γιά ταφῆ, ἀλλά καί οὔτε νά πλησιάσουν. Τήν ὥρα πού ἀλιτήριοι περιέπαιζαν τούς νεκρούς, οἱ γυναῖκες τους δέν εἶχαν δικαίωμα οὔτε νά τούς ἀγγίξουν.τους ἔθαψαν, ὅλους σωρηδόν, σέ λάκο ἔξω ἀπό τήν Ἀμάσεια, χωρίς παπᾶ καί χωρίς λιβάνι.

Παρενθέτῳ στό σημεῖο αὐτό μιά συγκλονιστική ἐπιστολή τοῦ Ἀλ. Ἀκριτίδη, ἔμπορου ἀπό τήν Τραπεζοῦντα, ἑνός ἀπό τά θύματα τοῦ Ἐμίν Μπέη. Εἶναι ἀποκαλυπτική τοῦ ἤθους, τῆς ἀρχοντιᾶς, τοῦ πολιτισμοῦ πού κόμιζαν οἱ ἄνθρωποι πού κατοικοῦσαν στά «κεῖθε τοῦ Αἰγαίου», στήν καλλίγονο Ἰωνία, στόν ἀνδρειωμένο Πόντο. Ἐνώπιον τοῦ φρικτοῦ καί ἄδικου θανάτου ὁ Ρωμιός τοῦ Πόντου, δείχνει θαυμαστή καρτερία, φανερώνει μεγαλοψυχία, ἀρχοντιά, πίστη, φιλοπατρία, ἀγάπη μεγαλοπρεπῆ πρός τούς οἰκείους του. Ὅλη ἡ ἐπιστολή ἀποπνέει τό ἄρωμα τῆς πονεμένης Ρωμιοσύνης, πού διατήρησε ἐν αἰχμαλωσίᾳ, ἐν σκιᾷ θανάτου, τήν πολιτισμική του αὐτεπίγνωση

«1921 7βρ. 5 Κυριακή.

Γλυκυτάτη μου Κλειώ,

Σήμερον ἐτελέσθη ἐν τῇ φυλακῇ λειτουργίᾳ κά ἐκοινωνήσαμε ὅλοι περί τούς 100 ἀπό διάφορα μέρη. Ἔχει ἀποφασισθεῖ ὁ διά κρεμάλας θάνατος. Αὔριον θά πηγαίνουν οἱ 60, μεταξύ αὐτῶν οἱ 5 Τραπεζούντιοι καί θά γίνει ὁ δι' ἀγχόνης θάνατος. Τήν Τρίτην δέν θά εἴμεθα ἐν ζωῇ, ὁ Θεός νά μᾶς ἀξιώσει τούς οὐρανούς καί σε σας νά δώσει εὐλογίαν κά ὑπομονήν καί ἄλλο κακόν νά μήν δοκιμάσετε. Ὅταν θά μάθετε τό λυπηρόν γεγονός, νά μή χαλάσετε τόν κόσμον, νά ἔχετε ὑπομονή. Τά παιδιά ἄς παίξουν κι ἄς χορέψουν. Ἄς σέ βλέπω νά κανονίσεις ὅλα ὅπως ξέρεις σύ. Ὁ ἀγαπητός μου Θεόδωρος ἄς ἀναλαμβάνει πατρικά καθήκοντα καί νά μήν ἀδικήσει κανένα ἀπό τά παιδιά, τόν Γέργον νά τελειώσει τό σχολεῖον καί νά γίνει καλός πολίτης. Τόν Γιάννην ἄς τόν ἔχει μαζί του στή δουλειά. Ἀπό τά μικρά, τόν Παναγιώτη νά στείλεις στό σχολεῖον, τήν Βαλεντίνην νά τή μάθεις ραπτικήν. Τήν Φωφῶν νά μή χωρίζεσαι ἐνόζω ζεῖς. Εἰς τόν Στάθιον τάς εὐχάς μου καί τήν ὑποχρέωσιν ὅπως χωρίς ἀμοιβήν διεκπεραιώσει ὅλας τα οἰκογενειακάς μοῦ ὑποθέσεις πού θά τοῦ ἀναθέσητε. Ὁ παπα Συμεῶν ἄς μέ μνημονεύει ἐνόσῳ ζεῖ. Νά δώσεις 5 λίρες στήν Φιλόπτωχον, 5 λίρες στήν Μέριμναν, 5 λίρες στόν Λυκαστή τό σχολεῖον. Καί ἄς μέ συγχωρέσουν ὅλοι οἱ ἀδερφοί μου, οἱ νυφάδες καί ὅλοι οἱ συγγενεῖς καί φίλοι. Ἀντίο, βαίνω πρός τόν πατέρα καί συγχωρέσατέ μου.

Ὁ ὑμέτερος

Ἀλ. Γ. Ἀκριτίδης»

Τόν σφαγέα 80.000 Ἑλλήνων τοῦ Πόντου, κατά διαταγή τοῦ Κεμάλ, τόν Τοπάλ Ὀσμάν τόν τιμοῦν οἱ Τοῦρκοι ὡς ἐθνικό τους ἥρωα καί ἀνήγειραν καί ἀνδριάντα στήν Κερασούντα, τήν πατρίδα του. Νά ἀναφέρουμε στό σημεῖο αὐτό πώς ὁ Πόντος δέν ἔπεσε ἀμαχητί. Εἶναι ἄγνωστο, ἀποσιωπᾶται ἐπιμελῶς τό ἔπος τοῦ "ἀντάρτικου τοῦ Πόντου". Ὁ Γερμανός Καραβαγγέλης (ἰδού ὁ ποιμήν ὁ καλός), μητροπολίτης Ἀμασείας-Ἀμισοῦ, ὑπολογίζει τούς ἀντάρτες σέ 20.000. Οἱ τουρκικές πηγές μιλοῦν γιά 25.000. Ὀνόματα ὅπως καπετάν Εὐκλείδης, ἡγέτης τῶν ἀνταρτῶν τῆς Σάντας, ὁ ξακουστός καπετάνιος Ἰστύλ ἀγᾶς (Στυλιανός Κοσμίδης) στήν Σαμψούντα, οἱ ὁπλαρχηγοί Ἰορδάνης Παπούλας, Βασίλης Ἀνθόπουλος (Βασίλ ἀγᾶς), Κώστας Ἐπεσλής, Ἰορδάνης Χασερής, ὁ περιλάλητος ὁπλαρχηγός Ἀντῶν πασᾶς πού εἶχε τό βασίλειό του στά βουνά τῆς Πάφρας, ὅπου ἔδρασε μαζί μέ τήν σύζυγό του Πελαγία, εἶναι λίγα μόνο ὀνόματα ἀπ' αὐτά πού κοσμοῦν τό Συναξάρι τῶν ἡρώων τοῦ Πόντου. (Ἀποκαλυπτικό γιά τό θέμα αὐτό τό βιβλίο τοῦ Α. Ἀνθεμίδη " Τά ἀπελευθερωτικά στρατεύματα τοῦ Ποντιακοῦ Ἑλληνισμοῦ", Θέσ/νίκη 1998). Ὁ ἀρχιτσέτης, Τοπάλ Ὀσμάν, τό κτῆνος, τό δολοφονικό ἐργαλεῖο τοῦ Κεμάλ στόν Πόντο, ποτέ δέν τόλμησε νά συγκρουστεῖ μέ Πόντιους ἀντάρτες. Ἔβγαζε τό μένος του στά γυναικόπαιδα καί τούς γέρους.

Αἰωνία,Αἰωνίᾳ τους ἡ μνήμη,μνήμῃ

Δημήτρης Νατσιός

δάσκαλος Κιλκίς