Ἅγιος Ἰσαάκιος Δαλμάτων ὁ Ὁμολογητής (30 Μαΐου †)

ΛΑΜΠΡΟΥ Κ. ΣΚΟΝΤΖΟΥ Θεολόγου - Καθηγητοῦ

Μιά πολύ δύσκολη ἐποχή γιά τήν Ἐκκλησία μας ὑπῆρξε ὁ 4ος αἰῶνας, κατά τόν ὁποῖο δεινοπάθησε ἀπό τήν φοβερή αἵρεση τοῦ ἀρειανισμοῦ. Τό δυστύχημα ἦταν ὅτι ὑποστηρικτές τῆς αἱρέσεως καταστάθηκαν  καί κάποιοι βυζαντινοί αὐτοκράτορες, καταδιώκοντας τούς Ὀρθοδόξους. Τήν περίοδο αὐτή ἀναδείχτηκαν μεγάλοι Πατέρες καί ὁμολογητές, οἱ ὁποῖοι ἀντέκρουσαν τήν κακοδοξία καί ἀγωνίστηκαν γιά τήν σώζουσα ὀρθόδοξη πίστη. Ἕνας ἀπό αὐτούς ὑπῆρξε καί ὁ ἅγιος Ἰσαάκιος ὁ Ὁμολογητής καί ἡγούμενος τῆς Μονῆς Δαλμάτων.

Δέ γνωρίζουμε πολλά γιά τή ζωή τοῦ ἁγίου...Ἰσαακίου. Καταγόταν ἀπό τά μέρη τῆς Συρίας καί γεννήθηκε στά τέλη 3ου ἤ στίς ἀρχές τοῦ 4ου αἰῶνα. Ἦταν ἐνάρετος ἄνθρωπος καί ἀσπάσθηκε τόν μοναχικό βίο ἀπό τά νεανικά του χρόνια. Μάλιστα ἀξιώθηκε νά γίνει ἡγούμενος τῆς περίφημης Μονῆς Δαλμάτων καί ζοῦσε μέ προσευχή, νηστεία, ἀγρυπνία καί μελέτη τῶν Ἁγίων Γραφῶν καί τῶν συγγραμμάτων τῶν Πατέρων τῆς Ἐκκλησίας μας. Διακρίνονταν γιά τήν βαθειά του προσήλωση στήν ὀρθόδοξη πίστη, ἡ ὁποία εἶναι συνώνυμη μέ τή σωτηρία, σέ ἀντίθεση μέ τήν πλάνη καί τήν αἵρεση, ἡ ὁποία ὁδηγεῖ στήν ἀπώλεια.

Στά χρόνια πού βασίλευε στήν Ἀνατολή ὁ αὐτοκράτορας Οὐάλης (364-378), ἀναγκάστηκε νά φτάσει στήν Κωνσταντινούπολη. Βρισκόμαστε στήν ἐποχή πού ἡ αἵρεση τοῦ Ἀρείου, ἡ ὁποία ἀρνοῦνταν τή Θεότητα τοῦ Κυρίου μας Ἰησοῦ Χριστοῦ καί φυσικά τό δόγμα τῆς Ἁγίας Τριάδος, παρά τήν καταδίκη τῆς ἀπό τήν Ἀ΄ Οἰκουμενική Σύνοδο (325), βρισκόταν σέ ἔξαρση. Ὅπως εἶναι γνωστό ὁ Οὐάλης ὑπῆρξε φανατικός ὀπαδός καί ὑποστηρικτής τοῦ ἀρειανισμοῦ καί καταδίωκε μέ μῖσος τούς Ὀρθοδόξους. Εἶχε φτάσει δέ στό σημεῖο νά κλείσει τό μεγαλύτερο μέρος τῶν ὀρθοδόξων ναῶν, ὥστε νά μή μποροῦν νά ἀσκήσουν τίς λατρευτικές τους ἀνάγκες.

Ἀξίζει νά τονίσουμε τό γεγονός ὅτι οἱ αἱρετικοί ἀρειανοί διακατέχονταν ἀπό ἕναν τυφλό φανατισμό, ὁ ὁποῖος τούς ὁδηγοῦσε σέ ἀκραῖες πρακτικές. Δέ δίσταζαν νά ἁρπάζουν τούς ναούς τῶν ὀρθοδόξων, νά συμπεριφέρονται βάναυσα κατά τῶν κληρικῶν, νά τούς βασανίζουν, νά τούς ἐξορίζουν, ἀκόμα καί νά τούς θανατώνουν. Θυμίζουμε, πώς τό 380, οἱ ἀρειανοί τῆς Κωνσταντινουπόλεως εἶχαν ἐπιτεθεῖ κατά τοῦ ἁγίου Γρηγορίου τοῦ Θεολόγου, μέ σκοπό νά τόν φονεύσουν, ὁ ὁποῖος σώθηκε ἐκ θαύματος ἀπό βέβαιο θάνατο.

Ἐκεῖνες τίς μέρες ὁ Οὐάλης προετοιμάζονταν νά ἐκστρατεύσει κατά τῶν βαρβάρων φοιδεράτων Γότθων, οἱ ὁποῖοι εἶχαν ἐγκατασταθεῖ στή Θράκη καί τή Μοισία καί προξενοῦσαν σέ ὅλη τή Βαλκανική μεγάλες καταστροφές στούς πληθυσμούς τῶν περιοχῶν αὐτῶν. Εἶχαν στασιάσει καί μάλιστα ἀπειλοῦσαν νά καταλάβουν καί αὐτή τήν Κωνσταντινούπολη. Ὁ Οὐάλης, μπροστὰ σέ αὐτή τή δύσκολη κατάσταση, ἀκύρωσε προγραμματισμένη ἐκστρατεία στήν Ἀρμενία καί στράφηκε στήν Ἀδριανούπολη, τό κέντρο τῆς ἐξέγερσης, νά καταστείλει τήν στάση τῶν Γότθων.

Ὁ Ἰσαάκιος, ἐνοχλημένος ἀπό τήν ἐκκλησιαστική πολιτική του Οὐάλη, πρίν φύγει γιά τήν ἐκστρατεία, ζήτησε ἐπίμονα νά τόν συναντήσει καί νά τοῦ ζητήσει νά πάψει νά διώξει τούς ὀρθοδόξους καί νά ἀνοίξει του ναούς τους. Ἀλλά ὁ φανατικός αἱρετικός αὐτοκράτορας ἔμεινε ἀμετάπειστος. Γι' αὐτό ὁ Ἰσαάκιος τόν προειδοποίησε, πώς ἄν δέν ἀνοίξει τούς ναούς, θά πάει στόν πόλεμο καί θά πέσει στά χέρια τῶν ἐχθρῶν καί θά χαθεῖ.

Τά λόγια καί τό θάρρος τοῦ Ἰσαακίου ἐξόργισαν τόν ὀργίλο αὐτοκράτορα, ὁ ὁποῖος ἔδωσε διαταγή νά τόν μαστιγώσουν ἀνηλεῶς καί νά τόν ρίξουν σέ ἕνα ἀπόκρημνο βάραθρο, στ' ἀγκάθια. Ὁ Ἰσαάκιος ὑπόμεινε μέ καρτερία τό μαρτύριο. Ἀλλά μόλις συνῆρθε, γεμᾶτος πληγές καί αἵματα, ἔτρεξε καί πάλι κοντά στόν αὐτοκράτορα, ἔπιασε το χαλινό τοῦ ἀλόγου του καί τοῦ ἐπεσήμανε τήν ἐπερχόμενη καταστροφή του. Τότε ὁ Οὐάλης τόν παρέδωσε στούς ὑποτακτικούς του Σατορνίνο καί Βίκτωρα νά τόν φυλακίσουν, μέχρι πού θά γυρνοῦσε, ὅπως πίστευε, νικητής. Νά διαψεύσει τίς προρρήσεις του καί νά τόν ἐξευτελίσει.  Ὁ Ἰσαάκιος τοῦ εἶπε «ἄν  ἐσύ γυρίσεις εἰρηνικά τότε πάει νά πεῖ πώς δέ μίλησε σέ μένα ὁ Θεός. Ἀλλά σοῦ λέω καί πάλι, πώς θά ξεφύγεις ἀπό τούς ἐχθρούς, θά ἐγκαταλειφτείς καί φωτιά θά καταστρέψει τη ζωῆς σου».

Ὁ Οὐάλης δέν ἔδωσε πλέον σημασία στά λόγια τοῦ Ἰσαακίου, πῆγε στήν ἐκστρατεία, ἡ ὁποία ὅμως, δυστυχῶς, κατέληξε σέ καταστροφή. Στή φοβερή μάχη τῆς Ἀδριανούπολης (9-8-378) νικήθηκε οἰκτρά ὁ βυζαντινός στρατός, τράπηκε σέ φυγή, ἀφήνοντας πίσω του χιλιάδες νεκρούς. Μεταξύ τῶν ἄτακτων φυγάδων στρατιωτῶν ἦταν καί ὁ Οὐάλης, μέ τόν ὑπασπιστή τοῦ Πραιπόσιτο, ὁ ὁποῖος ἦταν καί αὐτός φανατικός ἀρειανός καί συκοφαντοῦσε στόν αὐτοκράτορα τούς ὀρθοδόξους. Γιά νά γλυτώσουν, κατέφυγαν σέ ἕναν ἀχυρῶνα. Ἀλλά οἱ Γότθοι τούς ἀντιλήφτηκαν καί ἔβαλαν φωτιά καί τούς κατέκαψαν. Σύμφωνα μέ τούς ἱστορικούς, αὐτή ἦταν ἡ χειρότερη ἧττα τῶν ρωμαϊκῶν στρατευμάτων ἀπό τήν ἐποχή τῆς φονικῆς μάχης τοῦ Τευτοβούργιου Δρυμοῦ. Σέ αὐτή ἔπεσαν οἱ πλέον ἔμπειροι ἀξιωματικοί καί ὁπλῖτες, τούς ὁποίους στερήθηκε ἡ ρωμαϊκή στρατιωτική μηχανή. Τό χειρότερο, ἀπ' ὅλα, εἶναι ὅτι ὁ διάδοχος τοῦ Οὐάλη Θεοδόσιος Α΄ (378-395) ἀναγκάστηκε νά κάνει ταπεινωτικές παραχωρήσεις στούς Γότθους.

Ὅταν ἔγινε γνωστός ὁ τραγικός θάνατος τοῦ Οὐάλη, βγῆκαν ἀληθινές οἱ προρρήσεις τοῦ ἁγίου Ἰσαακίου. Ὁ νέος αὐτοκράτορας Θεοδόσιος ἄλλαξε ἐκκλησιαστική πολιτική καί ὑποστήριξε τούς Ὀρθοδόξους καί ἀπελευθέρωσε τούς φυλακισμένους γιά τήν πίστη τούς κληρικούς, μοναχούς καί λαϊκούς. Μαζί τους ἀπελευθερώθηκε καί ὁ Ἰσαάκιος, ὁ ὁποῖος ἀναχώρησε γιά τή Μονή του, ὅπου ἔζησε τόν ὑπόλοιπο βίο του μέ ἡσυχία καί γαλήνη.

Τό 381 ἔλαβε μέρος στήν Β΄ Οἰκουμενική Σύνοδο, συμβάλλοντας τά μέγιστα γιά τήν ἐπιτυχία της. Κοιμήθηκε τό 396, σέ βαθύ γῆρας, ἀφοῦ πρίν εἶχε προαισθανθεῖ τό τέλος της ἐπί γῆς ζωῆς του καί εἶχε ὁρίσει ὡς διάδοχό του, ἡγούμενο στή Μονή, τόν Δαλμάτιο. Ἡ μνήμη του τιμᾶται στίς 30 Μαΐου, καθώς καί στίς 3 Αὐγούστου, μαζί μέ τόν ἅγιο Δαλμάτιο.