Τὰ στερεότυπα, ὁ ἅγιος καὶ ἡ πολιτικὴ

Ἀθανάσιος Ρακοβαλὴς

Ὁρίζουμε σὰν στερεότυπα παγιωμένες ἀντιλήψεις καὶ συμπεριφορὲς ποὺ εἶναι διαδεδομένες σὲ μεγάλο ἀριθμὸ ἀνθρώπων.  Μεταφέρονται ἀπὸ γενεὰ σὲ γενεὰ καὶ ἀπὸ ἄτομα σὲ ἄτομα, μέσω τῆς μίμησης. Ἕνα στερεότυπο ἐπιβάλλεται ἀπὸ τὸ πλῆθος τῶν ἀνθρώπων ποὺ τὸ πιστεύουν καὶ συνήθως δὲν ἔχει σχέση μὲ τὴν ἐνσυνείδητη ἀποδοχὴ μετὰ ἀπὸ κριτικὴ σκέψη. Γι’ αὐτὸ τὰ περισσότερα ἀπὸ αὐτὰ εἶναι ἀσυνείδητα. 

Χρειάζεται μία ἐσωτερικὴ καλλιέργεια, μία ταπείνωση καὶ μία ἐξυπνάδα γιὰ νὰ ἀντιληφθεῖ κανεὶς πρῶτα, ὅτι ὁ νοῦς τοῦ κατέχεται ἀπὸ στερεότυπα. Κατὰ δεύτερο λόγο, χρειάζεται ἀκόμα βαθύτερη καλλιέργεια καὶ αὐτοπαρατήρηση γιὰ νὰ ἀντιληφθεῖ κανεὶς ἀπο ποια συγκεκριμένα στερεότυπα μπλοκάρεται ὁ νοῦς του, ἄρα καὶ ἡ συμπεριφορά του. 

'Ὅλοι μας ἔχουμε στερεότυπα.. δηλαδὴ προκαθορισμένες ἰδέες, ἀπόψεις, γνῶμες, στάσεις γιὰ διάφορα θέματα, ποὺ κάποτε ἴσως τὶς σκεφτήκαμε καὶ τὶς ἀποδεχτήκαμε σὰν σωστές, ἀλλὰ ἀπὸ τότε δὲν θέλουμε νὰ τὶς ξαναεξετάσουμε, νὰ τὶς ξανασκεφτοῦμε. Τὶς ἀκολουθοῦμε σὰν μπούσουλα μὲ ἕναν τρόπο αὐτόματο, μηχανικό, χωρὶς δεύτερη σκέψη. Πρέπει κάτι νὰ συμβεῖ, ἕνα πρόβλημα, μία δυσκολία, ἕνα ἀπρόσμενο γεγονός, ποὺ θὰ μᾶς ἀναγκάσει νὰ σκεφτοῦμε καὶ νὰ...
ἀναρωτηθοῦμε ἂν αὐτὸ ποὺ πιστεύαμε μέχρι τώρα ἐξακολουθεῖ νὰ εἶναι σωστὸ . 

Τὰ στερεότυπα δὲν εἶναι κατ’ ἀνάγκη λάθος. Ὑπάρχουν καὶ πολλὰ στερεότυπα ποὺ εἶναι σωστὰ καὶ καλά. Μπορεῖ σὲ κάποια ἐποχή, κάτω ἀπὸ κάποιες συνθῆκες, νὰ ἦταν σωστὴ μία στάση, ἀλλὰ καθὼς ὁ κόσμος ἀλλάζει καὶ οἱ συμπεριφορὲς καὶ οἱ ἀντιδράσεις μᾶς χρειάζονται καὶ αὐτὲς ἀλλαγή. Σ’ αὐτὴ τὴν περίπτωση ἕνα στερεότυπο μπορεῖ νὰ ἀποτελέσει τροχοπέδη. 

Οἱ ἅγιοι εἶναι βαθιὰ καλλιεργημένοι ἄνθρωποι μὲ πολὺ βαθιὰ αὐτογνωσία. Αὐτοὶ ἔχουν ἐλευθερώσει τὸν νοῦ τους ἀπὸ πάθη καὶ ξεπερασμένα στερεότυπα. Εἶναι ὄντως ἐλεύθεροι, σὲ πλήρη ἐπαφὴ μὲ τὴν πραγματικότητα γι’ αὐτὸ βαθιὰ ρεαλιστὲς καὶ πρωτότυποι. Αὐτοὶ εἶναι ποὺ μᾶς ‘ξυπνᾶνε’ καὶ μᾶς δείχνουν τὸν δρόμο. 

Νὰ ἕνα παράδειγμα. Ὁ γέροντας Παϊσιος εἴπε « Παλιὰ ἂν ἦταν κανεὶς εὐλαβὴς κοσμικὸς ἢ παπὰς ἢ μοναχὸς ἀκόμα περισσότερο, ποὺ ἀσχολεῖτο μὲ τὰ κοσμικὰ (= ἐννοεῖ τὴν πολιτικὴ κατασταση ) τὸν εἶχαν γιὰ κλείσιμο στὸν πύργο (= ἐννοεῖ χαριτολογώντας τὴ φυλακὴ- τρελοκομεῖο). Σήμερα ἂν δὲν ἀσχολεῖται κανεὶς εἶναι γιὰ κλείσιμο στὸ πύργο, γιατί αὐτοὶ πᾶνε νὰ τὰ χαλάσουν ὅλα. Βλέπεις ὁ ἀπόστολος ἔλεγε στοὺς Χριστιανοὺς νὰ μὴν ἀσχολοῦνται, νὰ ξεχωρίζουν ἀπὸ τὸν κόσμο, γιατί τότε ὅλος ὁ κόσμος ἤτανε εἰδωλολατρικός, ἀνῆκε σὲ αὐτούς, κάνανε ὅπως θέλανε. Μετὰ τὸν Μέγα Κωνσταντῖνο ὅμως, ἄλλαξαν τὰ πράγματα, ἔγινε Χριστιανικὸς ὁ κόσμος .Ναοὶ , ἱδρύματα, ἐλεύθερη ἡ ἐκκλησία…Ἔχουμε εὐθύνη. Εἶναι δικά μας ὅλα αὐτά. Αὐτοὶ τώρα πᾶνε νὰ τὰ χαλάσουν ὅλα.» 

Ἐδῶ ὁ γέροντας ἐντοπίζει ἕνα στερεότυπο μεταξὺ τῶν χριστιανῶν. Ἕνα στερεότυπο ποὺ ἐκφράζεται καὶ μὲ τὰ λόγια… «Ἅ !, ἐγὼ δὲν ἀσχολοῦμαι μὲ τὴν πολιτική.» Ἢ μὲ τὴν προτροπὴ « Μὴν ἀσχολεῖσαι μὲ τὴν πολιτικὴ» 

Αὐτὸ διαμορφώνει μία ψυχικὴ στάση, μία συμπεριφορά, ποὺ ἀπαξιώνει καὶ ἀδιαφορεῖ γιὰ τὰ πολιτικὰ πράγματα. Αὐτὸ ὁδηγεῖ στὴν ἑξῆς συμπεριφορά. Πηγαίνει κανεὶς μία φορὰ κάθε τέσσερα χρόνια νὰ ψηφίσει, συνήθως δεξιά, καὶ αὐτὸ εἶναι ὅλο. 

Ἴσως αὐτὸ τὸ στερεότυπο νὰ δημιουργήθηκε πρὶν καὶ μετὰ τὸν ἐμφύλιο πόλεμο, τότε ποὺ ἦταν ἐπικίνδυνο νὰ ἀσχολεῖται κανεὶς μὲ τὴν πολιτική. Ἦταν τῆς νοοτροπίας ‘ ἄσε καλλίτερα, μὴν μπλέξουμε’. Από φόβο λοιπόν , ‘μὴν μπλέξουμε’ , διαδόθηκε αὐτὸ τὸ στερεότυπο, μίας καὶ παρουσίαζε τὴν δειλία σὰν σύνεση. Βολικὸ γιὰ κάποιους ἑαυτούληδες. 

Αὐτὴ τὴν στάση οἱ ἀρχαῖοι Ἀθηναῖοι τὴν εἶχαν καταδικάσει σὰν πονηρὴ καὶ ἰδιοτελῆ, γιατί ἀφήνεις τοὺς ἄλλους να ‘βγάλουν τὸ φίδι ἀπὸ τὴν τρύπα’. Αὐτοὺς ποὺ δὲν ἤθελαν νὰ ἀσχολοῦνται μὲ τὰ κοινά, μὲ τὶς ὑποθέσεις τῆς πόλης, γιὰ νὰ μὴν δημιουργοῦν ἀντιπαλότητες καὶ ἐχθρούς, τοὺς ὀνόμαζαν περιφρονητικὰ ‘ΙΔΙΩΤΕΣ’ , τοὺς θεωροῦσαν ἀνάξιους πολίτες καὶ ἀργότερα ἔβγαλαν καὶ νόμο καὶ τοὺς ἐδίωχναν ἀπὸ τὴν πόλη, σὰν ἄχρηστους, πονηροὺς καὶ ἐπικίνδυνους. 

Αὐτὴ ἦταν ἡ στάση τῶν πολλῶν εὐλαβῶν Χριστιανῶν γιὰ πολλὰ χρόνια. Ἄντε καλὰ νὰ εἶναι κανεὶς μοναχός, ἀσκητής, νὰ ἔχει ἀφιερώσει τὸν ἑαυτό του στὴν προσευχή, τὸ καταλαβαίνω, ἀλλὰ οἱ ὑπόλοιποι; 

Πιὸ εἶναι τὸ πρακτικὸ ἀποτέλεσμα αὐτῆς τῆς στάσης; Οι Χριστιανοὶ ἀποτραβήχτηκαν ἀπὸ τὴν πολιτικὴ καὶ τὰ κόμματα, καὶ τὸ ‘κενὸ’ τὸ γέμισαν, ἄθεοι ἀριστεροί, ἀντίχριστοι μασόνοι, ἄνθρωποι χωρὶς ἰδανικὰ καὶ ἀρετή, ἀδιάφοροι γιὰ τὴν πατρίδα καὶ τὸ κοινὸ καλό, ἄνθρωποι ποὺ τρέχουν γιὰ τὸ προσωπικό τους συμφέρον μόνο, κλπ. Ἔτσι οἱ Χριστιανοὶ μπῆκαν στὸ περιθώριο, ἡ πολιτικὴ τοὺς δύναμη καὶ παρουσία σχεδὸν μηδενίστηκε. 

Ἡ λεγόμενη ‘δεξιὰ’ ποὺ παραδοσιακὰ ψήφιζε ἕνα μεγάλο κομμάτι τῶν Χριστιανῶν, ἔστρεψε φανερά τὴν πλάτη της στὶς ἀξίες ποὺ ἐκφράζει ἡ ἐκκλησία. Πολλὰ στελέχη τοῦ δεξιοῦ κόμματος σὰν πρόσωπα δὲν ἐμφοροῦνται στὴν ἰδιωτική τους ζωὴ ἀπὸ τὶς ‘ἐκκλησιαστικὲς ἀξίες’. Ἀφοῦ ἀρνήθηκαν αὐτὲς τὶς ἀξίες σὰν πρόσωπα, φυσικὸ ἦταν νὰ τὶς ἐγκαταλείψουν σιγὰ- σιγὰ καὶ σὰν κόμμα. ‘Δεξιές’ κυβερνήσεις εἶναι αὐτὲς ποὺ καταργοῦν ἔμμεσα τὴν ἀργία τῆς Κυριακῆς γιὰ παράδειγμα. 

Φτάσαμε λοιπὸν σήμερα στὸ σημεῖο, ἐμεῖς ποὺ εἴμαστε ἡ πλειοψηφία τοῦ Ἑλληνικοῦ λαοῦ, οἲ ὀρθόδοξοι Χριστιανοί, νὰ μὴν ἔχουμε κόμμα νὰ ψηφίσουμε, νὰ μὴν ἔχουμε πολιτικὴ ἐκπροσώπηση, νὰ μὴν ἔχουμε πολιτικὴ ἐπιρροή. Μερικοὶ πάνω στὴν ἀπελπισία τοὺς στράφηκαν σὲ ἀκραία κόμματα, πατριωτικὰ ἴσως ἀλλὰ παγανιστικὰ- εἰδωλολατρικὰ σίγουρα, καὶ ὁπωσδήποτε πολὺ μακριὰ ἀπὸ τὸ ὀρθόδοξο συνοδικὸ δημοκρατικὸ πνεῦμα. 

Εἶναι νὰ ἀπορεῖ κανεὶς γιὰ τὴν δύναμη ποὺ ἔχουν τὰ στερεότυπα. Εἶναι νὰ θαυμάζει κανεὶς πὼς προωθώντας καὶ ἐπιβάλλοντας ἕνα στερεότυπο μπορεῖς νὰ ἐλέγξεις τὴν συμπεριφορὰ μεγάλου πλήθους ἀνθρώπων. Αὐτὴ εἶναι ‘η γνώση’ τῶν τεχνικῶν της ἐξουσίας. 

Ἐγὼ βέβαια θαυμάζω τον άγιο που βγάζει μέσα ἀπὸ τὰ σπλάχνα της ἡ ὀρθόδοξη ἐκκλησία μας. Καλὰ σήμερα ποὺ τὰ ζοῦμε αὐτὰ τὰ πράγματα εἶναι εὔκολο νὰ κάνει κανεὶς τὶς πάρα πάνω διαπιστώσεις. 

Ὁ Ἅγιος γέροντας Παϊσιος, ὁ διορατικὸς καὶ προφητικός, εἶπε αὐτὰ τὰ πράγματα σχεδὸν τριάντα χρόνια πρίν. Τότε ποὺ δὲν ὑπῆρχε οὔτε φωτιὰ οὔτε καπνός. Βλέποντας πολὺ πρὶν ἀπὸ ἐμᾶς, ποὺ ὁδηγοῦνται τὰ πράγματα εἶχε τὸ θάρρος νὰ ἐπιτεθεῖ κατὰ τοῦ καταστροφικοῦ στερεότυπου ποὺ λέει ‘ Ἅ! ἐγὼ δὲν ἀσχολοῦμαι μὲ τὴν πολιτική’. Βλέποντας τὴν μεγάλη καταστροφὴ νὰ πλησιάζει μᾶς προτρέπει νὰ ἀλλάξουμε νοοτροπία καὶ συμπεριφορά. Προτρέπει ἀκόμα καὶ οἱ μοναχοὶ (πόσο μᾶλλον οἱ λαϊκοὶ ) νὰ ἀρχίσουν νὰ ἀσχολοῦνται μὲ τὰ κοινά , ‘ γιατί αὐτοὶ πᾶνε νὰ τὰ χαλάσουν ὅλα’, ὅπως χαρακτηριστικὰ ἔλεγε. 

Καὶ γιὰ νὰ δείξει τὸ μέγεθος τῆς ἀνάγκης λέει μὲ ἔμφαση. ‘ Σήμερα ἂν δὲν ἀσχολεῖται κανεὶς εἶναι γιὰ κλείσιμο στὸν πύργο.’ Βλέπετε πόσο ἐλεύθερα σκεπτόμενοι ἔξω ἀπὸ στερεότυπα, ἀνατρεπτικοὶ καὶ ρεαλιστὲς εἶναι οἱ Ἅγιοι ὅταν χρειάζεται; Φέρνουν τὰ πάνω κάτω, ὅταν τὸ ἀπαιτεῖ ἡ ἀνάγκη καὶ τὰ πράγματα. 

Ἐμεῖς οἱ ὀρθόδοξοι εἴχαμε πάντα σὰν πρότυπα καὶ ὁδηγοὺς τοὺς Ἁγίους μας. Ἀναρωτιέμαι μήπως ἔφτασε ἡ ὥρα νὰ συμμετάξουμε ἐνεργὰ στὴν πολιτική; Μήπως ἔφτασε ἢ ὥρα γιὰ ἕνα νέο πολιτικὸ σχῆμα; ἢ εἶναι ἤδη πολὺ ἀργά; Μήπως πρέπει νὰ βαδίσουμε ἡ καλλίτερα νὰ τρέξουμε πρὸς τὴν κατεύθυνση τῆς δημιουργίας ἑνὸς πατριωτικοῦ, ὀρθόδοξου καὶ δημοκρατικοῦ πολιτικοῦ κινήματος ποῦ θὰ ἀναλάβει τὴν ἡγεσία τοῦ Ἑλληνικοῦ κράτους; 

Ὁ Ἅγιος γέροντας Παϊσιος εὐχόταν « νὰ ἀναστήσει ὁ Θεὸς Μακαβαίους». Τι ἦταν οἱ Μακαβαῖοι; Ἄνθρωποι ποὺ ἀγαποῦσαν τὸν ἀληθινὸ Θεὸ καὶ τὴν πατρίδα τους. Ἄνθρωποι ἀνιδιοτελεῖς, ἀνδρεῖοι, μὲ πνεῦμα αὐτοθυσίας γιὰ χάρη τοῦ ἀληθινοῦ Θεοῦ. Ὅταν ὁ τότε ξένος ἐξουσιαστὴς πῆγε νὰ τοὺς ἀπομακρύνει ἀπὸ τὴν πίστη στὸν ἀληθινὸ Θεό, πῆγε νὰ ἀλλοιώσει τὴν παράδοση καὶ τὸν τρόπο ζωῆς τους ποὺ εἶχε διαμορφωθεῖ ἀπὸ τὴν πίστη τους στὸν ἀληθινὸ Θεό, τότε ὕψωσαν ἀνάστημα, ἀντιστάθηκαν καὶ τελικὰ νίκησαν. 

Καὶ μία καὶ τὸ φιλοσοφοῦμε ἐδῶ πέρα, ἂς ψηλαφίσουμε κάποια ὅρια. 

Ἂς ἀναρωτηθοῦμε, μία καὶ ἔχουμε ἀκόμα ἐλευθερία σκέψης, εἶναι σωστὸ τὸ στερεότυπο ποῦ ἀπαγορεύει στοὺς κληρικοὺς νὰ συμμετέχουν ἐνεργὰ στὴ πολιτική; Εἰδικὰ σὲ περιπτώσεις ὅπου διακυβεύεται αὐτὴ καθαυτὴ ἡ ὕπαρξη τοῦ ἑλληνικοῦ ἔθνους καὶ κράτους; 

Στὴν παράδοσή μας, στὴν Χριστιανικὴ Ὀρθόδοξη αὐτοκρατορία ποὺ εἶχε πρωτεύουσα τὴν Κωνσταντινούπολη, στὴν Ρωμανία, ὁ Πατριάρχης ἔπαιρνε ἐνεργὸ μέρος στὴν διοίκηση, καὶ ὅταν ἔλειπε ὁ αὐτοκράτορας μακριὰ σὲ πολέμους ἀνελάμβανε αὐτὸς τὴν διοίκηση τοῦ κράτους, ἀκόμα – ἀκόμα, σὲ κάποιες περιπτώσεις, ἀνέβαζε ἢ κατέβαζε Αὐτοκράτορες. Βέβαια γινόταν καὶ τὸ ἀνάποδο. Ὁ Μέγας Φώτιος ἦταν ὑψηλότατο πολιτικὸ καὶ διοικητικὸ στέλεχος τῆς αὐτοκρατορίας καὶ ἔγινε Πατριάρχης μέσα σὲ μία ἑβδομάδα μὲ τὴν βοήθεια τοῦ φίλου του Αὐτοκράτορα. Καὶ φυσικὰ ἐξακολούθησε νὰ συμμετέχει στὴν διαμόρφωση τῆς πολιτικῆς τῆς αὐτοκρατορίας. 

Ὁ Μητροπολίτης Λάρισας Διονύσιος ποὺ ὀργάνωσε καὶ κήρυξε ἐπανάσταση τὸ 1600 κατὰ τοῦ Σουλτάνου Μεχμὲτ Γ’ δὲν ἔκανε ‘πολιτική’ ; 

Ὁ ἐπίσκοπος Παλαιῶν Πατρὼν Γερμανὸς ποῦ κήρυξε τὴν ἔναρξη τῆς ἐπανάστασης τὸ 1821 δὲν ἔκανε ἐθνικὴ πολιτική; 

Ὁ Παπαφλέσσας, ἀπὸ τὰ πλέον δραστήρια μέλη τῆς φιλικῆς ἑταιρείας, ποὺ ἀνέλαβε καὶ διοικητικὲς θέσεις στὶς πρῶτες ἐπαναστατικὲς ἑλληνικὲς κυβερνήσεις, δὲν εἶχε πολιτικὴ δράση; 

Ο ἐπίσκοπος Καστοριᾶς Γερμανὸς Καραβαγγέλης ποῦ ἦταν ἀπὸ τοὺς στυλοβάτες τοῦ Μακεδονικοῦ ἀγώνα (1904-1908) μαζὶ μὲ πολλοὺς ἱερεῖς δὲν ἔκανε ἐθνικὴ πολιτική ; 

Ο αρχιεπίσκοπος Ἀθηνῶν Χρύσανθος (1938-1941) ποὺ ἀρνήθηκε νὰ ὁρκίσει τὴν διορισμένη ἀπὸ τοὺς Γερμανοὺς κυβέρνηση Τσολάκογλου, καὶ στὴν συνέχεια συμμετεῖχε ἐνεργὰ στὴν ἀντίσταση κατὰ τῶν Ναζί, δὲν ἔκανε ‘πολιτική’ ; 

Στὴν σύγχρονη ἐποχὴ ἔχουμε τὸν Ἀρχιεπίσκοπο Μακάριο ποὺ κυβέρνησε τὴν Κύπρο γιὰ πολλὰ χρόνια. 

Ἔχουμε καὶ τὸν μακαριστὸ Ἀρχιεπίσκοπο Χριστόδουλο ποὺ ταρακούνησε τὴν Ἑλλάδα μὲ τὰ γιγάντια συλλαλητήρια ποὺ διοργάνωσε καὶ ἔδειξε ὅτι ὁ ἑλληνικὸς λαὸς ἐμπιστεύεται πολὺ περισσότερο τὴν ἐκκλησία του ἀπὸ ὅτι τὰ κόμματα ποὺ δὲν μποροῦν νὰ κινητοποιήσουν οὔτε ἕνα ἐλάχιστο πλῆθος. Ἔδειξε τὴν μεγάλη δύναμη τῶν ἑλλήνων καὶ ὀρθοδόξων ποὺ σήμερα τὴν ἔχουν ‘σβησει’ ἀπὸ τὸν πολιτικὸ χάρτη. Ἔβαλε κάποιους ἀντίχριστους πολιτικοὺς στὴν θέση τους, καὶ σταμάτησε κάποιες στραβὲς καὶ ἀντιλαϊκὲς πολιτικές. Γιὰ φαντασθεῖτε, τί θὰ γινόταν ἂν τὴν ὥρα ποὺ ψηφιζόταν τὸ καταστροφικὸ μνημόνιο, ἔξω ἀπὸ τὴν βουλή, μαζὶ μὲ τὸ ἕνα ἑκατομμύριο λαό, νὰ βρισκόταν στὸ πλάϊ τοῦ παραταγμένη καὶ ἡ ἐκκλησιαστικὴ ἱεραρχία; Πόσοι ἀπὸ τοὺς βολευτὲς θὰ τολμοῦσαν νὰ ψηφίσουν τὸ μνημόνιο ; Σὲ ποιὰ διαφορετικὴ κατάσταση θὰ βρισκόμασταν σήμερα; 

Μήπως ἦρθε ἡ ὥρα οἱ πνευματικοί μας (ἡγέτες) νὰ προτρέπουν τοὺς πιστοὺς νὰ συμμετέχουν στὰ κοινά, νὰ συμμετέχουν καὶ νὰ διεκδικοῦν ἡγετικὲς θέσεις σὲ συλλόγους μὲ κοινωνικὴ ἐπιρροή, νὰ διεκδικοῦν θέσεις στὴν τοπικὴ αὐτοδιοίκηση καὶ στοὺς ἰκανότερους καὶ τιμιώτερους νὰ συνασπίζονται σὲ συλλόγους, νὰ δημιουργοῦν πολιτικὰ σχήματα καὶ νὰ παίρνουν θέσεις στὴν ἑλληνικὴ βουλή; Δηλαδή νὰ ἀνατρέψουμε τὴν νοοτροπία τῆς ἀδράνειας καὶ τῆς παθητικότητας καὶ νὰ τὴν ἀντικαταστήσουμε μὲ τὴν παιδεία τῆς ὑπευθυνότητας καὶ τῆς συμμετοχῆς στὶς δημοκρατικὲς διαδικασίες. Ἐξ’ ἄλλου αὐτὸ εἶναι καὶ τὸ ὀρθόδοξο πνεῦμα τῆς συνοδικότητας. Νὰ καλλιεργήσουν αὐτὸ τὸ πνεῦμα στὰ κατηχητικὰ καὶ στὶς ἐνορίες. 

Θὰ εὐχόμουν νὰ βοηθήσουν δυναμικὰ νὰ σχηματισθεῖ ἕνα κίνημα πανελλήνιας ἐμβέλειας ποὺ θὰ δώσει μία πατριωτικὴ καὶ Χριστιανικὴ ἡγεσία, ποὺ τόσο πολὺ χρειάζεται ἡ πατρίδα μας, ἱκανὴ νὰ μᾶς σώσει ἀπὸ τὴν καταστροφὴ ποὺ πλησιάζει ὅλο καὶ πιὸ κοντά. 

Ὁ Θεὸς θὰ βοηθήσει τὴν Ἑλλάδα ἀλλὰ καὶ ὁ καθένας ἀπὸ μᾶς θὰ δώσει λόγο γιὰ τὴν στάση ποὺ θὰ κρατήσει αὐτὰ τὰ δύσκολα χρόνια, ἔλεγε ὁ γέροντας Παϊσιος.