Κοινοβουλευτισμὸς καὶ ἰδιοποίηση τοῦ κράτους

Γράφει ὁ Γιῶργος Κοντογιώργης, Καθηγητὴς Πολιτικῶν Ἐπιστημῶν

Στὴν ἐποχὴ τῆς μεταπολίτευσης γιγαντώθηκε ἡ ἰδιοποίηση καὶ ἡ ἀποδόμηση τοῦ κράτους, μέσω τῆς διαφθορᾶς. Κι ὄχι μόνο αὐτό. Πολιτικοί, μὲ τὴν κάλυψη συνταγματολόγων, θεσμοθέτησαν ἄθλιες ρυθμισεις γιὰ νὰ ἀποτρέψουν τὴ δυνατότητα ἐλέγχου καὶ κολασμοῦ τῆς διαπλοκῆς καὶ διαφθορᾶς, ἐκ μέρους στελεχῶν τοῦ πολιτικοῦ συστήματος. Οἱ συστημικοὶ διανοούμενοι νομιμοποιοῦσαν ἰδεολογικὰ ὅλη αὐτὴ τὴν κατάσταση, ἐνοχοποιώντας παράλληλα τὴν κοινωνία γιὰ ὅτι διέπραττε ἡ πολιτικὴ τάξη.
Ἡ δεξιὰ μᾶς ἔλεγε παλαιότερα ὅτι εἴμαστε ἐξαρτημένοι ἀπὸ τὴ δύση, ἐπειδὴ μᾶς ἀπελευθέρωσε καὶ ὡς ἐκ τούτου θὰ πρέπει νὰ τῆς εἴμαστε ὑπόχρεοι. Ἦρθαν μετὰ οἱ νεοαριστεροὶ νὰ μᾶς ποῦν ὅτι εἴμαστε καὶ ἰδεολογικὰ ὑπόχρεοι στὴ δύση, διότι μᾶς δίδαξε τὸν Διαφωτισμό. Τὴν κατήχηση αὐτὴ τὴν ἀκούσαμε καὶ ἀπὸ τὸν ἴδιο τὸν Ἀλέξη Τσίπρα, ὅταν ἦταν πρωθυπουργός.
Ἡ πραγματικότητα εἶναι ὅτι δαιμονοποιεῖται ἡ νηφάλια σκέψη, τὸ ἀδιαμφισβήτητο γεγονὸς ὅτι τὸ ἀνήκειν τῆς Ἑλλάδας συνέχεται μὲ τὶς γεωπολιτικὲς συνθῆκες καὶ μὲ τὴν ἐπιδίωξη τῶν συμφερόντων της σὲ ἕνα περιβάλλον ποὺ καθορίζεται ἀπὸ.... σχέσεις δύναμης. Στὴν Ἑλλάδα, ὄχι μόνο δὲν διεξάγεται οὐσιαστικὸ διάλογος, ἀλλὰ ἂν πεῖς κάτι διαφορετικό, κάτι ποὺ δὲν εἶναι μέσα στὶς προδιαγραφὲς τῶν νομέων τῆς ἐξουσίας, θὰ σὲ ταξινομήσουν καὶ θὰ προσπαθήσουν νὰ σὲ περιθωριοποιήσουν.

Δημοκρατία καὶ ἐλευθερία
Ἂς μὴν ξεχνᾶμε ὅτι ἡ δημοκρατία ὁρίζεται ἀπὸ τὸ σκοπό της. Ἀποβλέπει στὴν ἀπόλαυση ἀπὸ τὸν πολίτη τῆς καθολικῆς ἐλευθερίας, τῆς ἀτομικῆς, τῆς κοινωνικῆς καὶ τῆς πολιτικῆς. Τὸ πολιτικὸ σύστημα τῆς δημοκρατίας ἔρχεται νὰ ἐμπραγματώσει τὴν καθολικὴ ἐλευθερία. Αὐτὸ προϋποθέτει ὅτι τὸ σῶμα τῶν πολιτῶν διάγει βίον αὐτονομίας παντοῦ: στὴν προσωπική, στὴν κοινωνικὴ-οἰκονομικὴ καὶ πολιτικὴ τοῦ ζωή.
Ἡ πολιτικὴ ἐλευθερία ἑπομένως προϋποθέτει ὁ πολίτης νὰ ἔχει ἐνδυθεῖ τὸ σύνολο τοῦ πολιτικοῦ συστήματος. Διότι γιὰ νὰ εἶναι ὁ πολίτης ἐλεύθερος πρέπει νὰ μὴν ἄρχεται ὑπὸ μηδενός, ὅπως θὰ μᾶς ἔλεγε ὁ Ἀριστοτέλης. Στὴν ἀντιπροσώπευση, ἡ κοινωνία παίρνει ἀπὸ τὸν κάθε πρωθυπουργὸ ἢ πρόεδρο καὶ τὴν κάθε Βουλὴ τὴν ἰδιότητα τοῦ ἐντολέα καὶ τὴν κάνει δική της. Καὶ τοὺς ἀφήνει μόνο τὴν ἰδιότητα τοῦ ἐντολοδόχου.

Ἐρήμην της κοινωνίας
Πρέπει νὰ ὑπάρχει ἡ θεσμικὴ δυνατότητα ἡ κοινωνία νὰ μπορεῖ νὰ ἐκφράζει τὴ βούλησή της. Στὴν ἐκλόγιμη μοναρχία, τὸ πολίτευμα τὸ κατέχει δίκην ἰδιοκτησίας τὸ κράτος καὶ ἐντολέας καὶ ἐντολοδόχος εἶναι αὐτὸς ποὺ εἶναι διαπιστευμένος νὰ κυβερνάει. Αὐτὸ σημαίνει, ὅπως ξέρουμε, ὅτι ἡ κοινωνία θὰ διαιτητεύσει μὲ τὴν ψῆφο τῆς μεταξὺ αὐτῶν ποὺ ὅρισαν οἱ μηχανισμοὶ ὡς ὑποψηφίους. Θὰ πεῖ θέλω τὸν τάδε πρωθυπουργὸ καὶ ἐκεῖνος θὰ κυβερνάει γιὰ τέσσερα χρόνια, ὅπως τοῦ ἀρέσει κι ἂς χτυπιέται ἡ κοινωνία ἐναντίον τῶν ἀποφάσεων του.
Οὔτε τὸ κοινοβούλιο ἐκφράζει ὑποχρεωτικὰ τὴν κοινωνία. Τι λέει τὸ Σύνταγμα; Ὁ βουλευτὴς πολιτεύεται σύμφωνα μὲ τὴν συνείδησή του, ἴσως καὶ σύμφωνα μὲ τὰ συμφέροντά του, ὄχι σύμφωνα μὲ τὴν βούληση ὅσων τὸν ψήφισαν. Καὶ ἐντέλει τί κάνει ὁ βουλευτής; Ἐκχωρεῖ τὴν ψῆφο του στὴ βούληση τοῦ ἀρχηγοῦ τοῦ κόμματός του, προκειμένου νὰ μακροημερεύσει στὴν πολιτική.
Ἂν ὁ βουλευτὴς ἐκπροσωποῦσε τοὺς ψηφοφόρους του θὰ ἔπρεπε νὰ πηγαίνει νὰ τοὺς δίνει λογαριασμὸ καὶ οἱ ψηφοφόροι νὰ τοῦ δίνουν ἐντολές. Αὐτὸς ποὺ παίρνει ἐντολὲς δὲν μπορεῖ νὰ ἀποφασίζει ἐκεῖνος τί θέλει ὁ ψηφοφόρος. Ἂν ἡ κοινωνία ἐρωτάτο, θὰ εἴχαμε ἄραγε τὸ ἴδιο μεῖγμα πολιτικῆς; Στὸ σημερινὸ πολιτικὸ σύστημα ἡ δημοκρατία ταυτίζεται μὲ τὸ πρόσωπο τοῦ πρωθυπουργοῦ, ὁ ὁποῖος εἶναι καὶ κυβερνήτης καὶ νομοθέτης καὶ ἐντολέας καὶ ἐντολοδόχος τῶν δανειστῶν ἀπὸ τὸ 2010.
Ἀνάγκη γιὰ ἀντιπροσωπευτικὴ δημοκρατία
Ὁ Ἀριστοτέλης λέει ὅτι ὁ Σόλωνας τὸ πρῶτο ποὺ ἔκανε ἦταν ἡ σεισάχθεια. Διέγραψε τὰ χρέη τῶν ἀναξιοπαθούντων γιὰ νὰ ἐπανέλθουν στὴν πόλη, ὡς παραγωγικοὶ συντελεστὲς καὶ ὡς πολίτες, ἔτσι ὥστε νὰ αἰσθανθοῦν ἐλεύθεροι καὶ νὰ ἀγαπήσουν τὸν τόπο τους. Τὸ ἑπόμενο ποὺ ἔκανε, καὶ ἀποσιωπᾶται σήμερα, εἶναι ὅτι δημιούργησε τὸ ἀντιπροσωπευτικὸ σύστημα, προκειμένου νὰ μην κυβερνᾶνε οἱ τότε “ἀγορές”. Ὁ Σόλωνας θεσμοθέτησε τὴν κοινωνία σὲ σῶμα, σὲ δῆμο, ὥστε, μέσα ἀπὸ τὴ διαδικασία τῆς διαβούλευσης, νὰ ἀποφασίζει.
Ποιὲς ἁρμοδιότητες εἶχε ὁ δῆμος; Νὰ ἐκλέγει, νὰ ἀνακαλεῖ, νὰ ἐλέγχει, νὰ καταλογίζει εὐθύνες καὶ νὰ καθορίζει τὸ πλαίσιο τῶν πολιτικῶν ποὺ θὰ ἀκολουθήσει ὁ πολιτικὸς ποὺ θὰ τοῦ ἀνατεθεῖ ἡ ἐντολή. Δὲν ὑπάρχει τίποτε ἀπὸ αὐτὰ σήμερα. Ὅταν καθιερώθηκε ἡ δημοκρατία, ὁ δῆμος κατάργησε τὴ διάκριση ἐντολέα-ἐντολοδόχου καὶ ἀνέλαβε τὸ σύνολο τῆς πολιτικῆς ἁρμοδιότητας.
Βρισκόμαστε μακριὰ ἀπὸ τὸν χρόνο τῆς δημοκρατίας. Κανεὶς δὲν τὴν θέλει, ἀλλὰ οὔτε καὶ ἀντιλαμβάνεται ποιὸ εἶναι τὸ διακύβευμά της. Ἀρκεῖ, ὅμως νὰ συνειδητοποιήσουμε ὅτι γιὰ νὰ μεταβοῦν οἱ κοινωνίες στὸ μέλλον καὶ νὰ ἀλλάξει τὸ μεῖγμα τῶν πολιτικῶν ὑπέρ τους, ἀρκεῖ τὸ σύστημα νὰ γίνει κατ’ ἐλάχιστον ἀντιπροσωπευτικό. Αυτό θα μπορούσαμε νὰ τὸ κάνουμε στὸ μέλλον μέσω τῆς τεχνολογίας, χωρὶς νὰ χρειαστεῖ καν ὁ πολίτης νὰ μετακινηθεῖ ἀπὸ τὸ σπίτι ἢ τὴν ἐργασία του.

contogeorgis