Τοῦ Κωνστανίνου Ἄθ. Οἰκονόμου, δασκάλου
ΑΞΙΩΜΑΤΙΚΟΣ ΤΟΥ ΒΥΖΑΝΤΙΝΟΥ ΣΤΡΑΤΟΥ: Ὁ Νικόλαος γεννήθηκε στὴν Μ. Ἀσία ἀπὸ εὐσεβεῖς καὶ εὐγενεῖς γονεῖς καὶ ἀνατράφηκε ἀπὸ μικρὸς μὲ τὰ νάματα τῆς χριστιανικῆς πίστης. Ὅταν μεγάλωσε, οἱ γονεῖς τοῦ τὸν κατέταξαν στὸ στρατὸ τοῦ βυζαντινοῦ κράτους ὅπου καὶ ἦταν τὸ πρότυπό του ἥρωα γιὰ τοὺς συστρατιῶτες τοῦ χάρις στὰ σπουδαῖα του ἀνδραγαθήματα. Τὰ χρόνια ἐκεῖνα, ἡ αὐτοκρατορία βρισκόταν σὲ δεινὴ θέση γιατί κάθε χρόνο, ἀπὸ Ἀπρίλιο μέχρι Σεπτέμβριο, οἱ ἐμπειροπόλεμες ἀραβικὲς φυλὲς πραγματοποιοῦσαν θαλάσσιες ἐπιδρομὲς στὸ Αἰγαῖο Πέλαγος καὶ κατέστρεφαν ἀκμάζουσες Ἑλληνικὲς πόλεις τῶν παραλίων καὶ τῆς ἐνδοχώρας. Τότε καταλήφτηκε ἡ Κρήτη καὶ ἡ Σικελία, ἔπεσε ἡ Δημητριάδα (Βόλος), καὶ ἡ Θεσσαλονίκη. Χρησιμοποιώντας ὡς ὁρμητήριο τοὺς τὴν Κρήτη, οἱ μουσουλμάνοι ἐπιδρομεῖς, φανατισμένοι ἀπὸ τὴν ἰδεολογία τοὺς περὶ τοῦ ἱεροῦ πολέμου καὶ συνήθως ὑπὸ τὴν ἀρχηγία ἀρνησιθρήσκων ἡγετῶν (ὁρκισμένων ἐχθρῶν του Χριστοῦ) ἔγιναν ὁ φόβος καὶ ὁ... τρόμος τῶν Χριστιανῶν, οἱ ὁποῖοι κατέφευγαν στὴν ἐνδοχώρα, χωρὶς καν τὶς περισσότερες φορὲς νὰ προβάλλουν ἀντίσταση.
Στὸ μεταξύ, ὅταν ὁ αὐτοκράτορας Λέων Στ΄ὁ Σοφός, πληροφορήθηκε γιὰ τὸ χαρακτήρα τοῦ πιστοῦ του ἀξιωματικοῦ, τὸν κάλεσε στὸ παλάτι, τὸν προβίβασε σὲ ταξίαρχο καὶ τοῦ ἀπένειμε το οφφίκιο1 τοῦ Δούκα καὶ τοῦ στρατιωτικοῦ διοικητῆ ἐπαρχίας (πιθανότατα κάπου στὴ Θεσσαλία). Ἔπειτα, ὁ αὐτοκράτορας ἔστειλε τὸν Νικόλαο μὲ τὴ στρατιωτικὴ μονάδα τοῦ (500 λογχοφόροι, 200 κονταράτοι καὶ 300 τοξότες) γιὰ νὰ ἐνισχύσει τὴν ἄμυνα τῆς Λάρισας, "προκαθεζομένης τῆς Θετταλίας πόλεως" καὶ φημισμένης σ' ὅλο τὸ "Ἑλλαδικὸ Θέμα". Ἐκεῖ, σὲ συνεργασία μὲ τὸ λιγοστὸ τοπικὸ θεματικὸ στρατό, ἔκανε ὅ,τι μπόρεσε: Ἐπιδιόρθωσε τὰ τείχη, ἐμψύχωσε τὸ χριστιανικὸ πληθυσμὸ καὶ ἐπὶ πλέον ἐπιδόθηκε στὴ φιλανθρωπία ἐπιχειρώντας μία ἤπια φορολογικὴ πολιτικὴ ("χορηγίες", "ἐλέη") ὑπὲρ τῶν ἀσθενεστέρων τάξεων.
Αὐτὸ τὸ τελευταῖο ὅμως ἐνόχλησε ἰδιαίτερα τὸν τοπικὸ "Τουρμάρχη" καὶ τοὺς ἐπιτελεῖς του. Οἱ τουρμάρχες, ἀρχηγοὶ τῆς "Τούρμας", (μόνιμου τοπικοῦ στρατεύματος ἑκάστου θέματος), συγκέντρωναν στὸν ἑαυτὸ τοὺς στρατιωτική, πολιτικὴ δικαστικὴ καὶ φορολογικὴ ἐξουσία, ἰδίως ἐν καιρῶ πολέμου. Ἦταν παντοδύναμοι καὶ ὡς ἐκ τούτου συχνὰ διεφθαρμένοι. Τὸ μόνο ποὺ τοὺς ἐνδιέφερε ἦταν οἱ πρόσθετες φορολογίες ("ἐπήρειες, δουλεῖες, κακώσεις") καὶ ἡ ἀπολαυστικὴ ζωή. Ἐδῶ λοιπόν, στὴ Λάρισα, ἡ παρουσία ἑνὸς φιλάνθρωπου βασιλικοῦ Ταξίαρχου (ἢ Δούκα, κατὰ τὸ Συναξαριστή), μπῆκε "καρφὶ στὸ μάτι" τοῦ Θεσσαλοῦ Τουρμάρχη. Ἡ κακότητα καὶ ὁ φθόνος ὁδήγησαν σὲ συνωμοσία: Ἀσυμφωνία στὸ σχεδιασμὸ ἀμύνης, παρεμπόδιση τῶν Σλάβων τῆς τοπικῆς Σκλαβηνίας, προφανῶς τοῦ Βελεστίνου(;), νὰ μετάσχουν στὴν ἀντίσταση, σχέδιο προδοσίας τῆς πόλης (διὰ προδοσίας ἔπεσε ἡ Δημητριάδα ἕνα χρόνο πρίν), τέλος ὑποκίνηση σὲ ἀποστασία τῶν στρατιωτῶν τῆς Ταξιαρχίας. Ὁ Νικόλαος ἔμεινε μόνο μὲ 12 ἐμπίστους καὶ μερικὲς δραστήριες γυναῖκες ποὺ εἶχαν πρωτοστατήσει στὴ φιλανθρωπικὴ κίνηση. Βλέποντας πὼς ἡ ὑπόθεση ἦταν χαμένη, σὲ συνεννόηση μὲ τὸν Μητροπολίτη Φίλιππο, ἔβγαλαν τὸν ἄμαχο πληθυσμὸ ἀπὸ τὴν πόλη (ὅσους βέβαια προτίμησαν τὴν ἔντιμη φυγὴ ἀπὸ τὴ μάταιη ἐλπίδα πὼς θὰ γλιτώσουν) καὶ τὸν ὁδήγησαν στὰ κρησφύγετα καὶ τὰ ἀσκηταριὰ τοῦ ὅρους Τέρναβο, (Μελούνα). Τελικά, τὴν ἄνοιξη τοῦ 902, ἕνα χρόνο μετὰ τὴ σφαγὴ τῶν Βολιωτῶν, οἱ πειρατικὲς ὀρδές, μὲ ἐπικεφαλῆς, προφανῶς, τὸν ἀρνησίθρησκο Δαμιανό, ἀποβιβάστηκαν στὴν παραλία καὶ ἐπιδόθηκαν στὸ καταστροφικό τους ἔργο. Ἡ Λάρισα πιθανότατα λεηλατήθηκε, ὅπως καὶ ἠ υπόλοιπη ὕπαιθρος.
Μποροῦμε νὰ φανταστοῦμε τὸ τί ἐπακολούθησε: Παντοῦ ἀλαλαγμοὶ (λὰ ἰλάχα ἰλαλάχ: ἕνας εἶναι ὁ Ἀλλάχ), κραυγές, φωτιές, βιασμοί, ἁρπαγὲς ἱερῶν καὶ ὁσίων, σφαγές. Τοὺς γέροντες τοὺς ἔσφαξαν, τοὺς νέους καὶ τὶς νεανίδες τοὺς στοίβασαν στὰ καράβια γιὰ τὰ σκλαβοπάζαρα τῆς Ἀραπιᾶς, πολλούς τους ἀνάγκασαν νὰ ἐξωμόσουν (ἀναλογικὰ τέτοιο “ἔργο” τῶν Σαρακηνῶν περιγράφεται ἀπὸ ἱστορικούς της ἐποχῆς στὶς περιπτώσεις τῶν ἁλώσεων τῆς Θεσσαλονίκης, τοῦ Ἄργους, κ. α.). Ἂς δοῦμε ὅμως τί ἀπέγινε ὁ Νικόλαος. Ὁ εὐσεβής, ὁ πατριώτης, ποὺ τὸν θαύμασαν οἱ ἀσκητὲς γιὰ τὴν ἀρετή του, ἀφοῦ ἐξασφάλισε τὴ σωτηρία πολυάριθμων ἀμάχων, ὤρμησε ἀκάθεκτος μὲ τοὺς λιγοστοὺς συντρόφους του στὸ πεδίο τῆς μάχης. Ὅλοι τους, ὡς ἀτρόμητοι χριστιανοί, ὁμολόγησαν Χριστὸ καὶ σὰν Διγενεῖς πολέμησαν μέχρις ἐσχάτων καὶ ἔπεσαν μέχρις ἑνός, μαζί τους καὶ δύο γυναῖκες. Μετὰ τὴν ἐπιστροφὴ τῶν διασωθέντων, ὁ Μητροπολίτης Φίλιππος φρόντισε τὴν ἀνακομιδὴ τῶν ἱερῶν σκηνωμάτων τους. Τιμῶνται ὡς ἅγιοι καὶ εἶναι οἱ: Ἁρμόδιος, Γρηγόριος, Ἰωάννης, Δημήτριος, Μιχαήλ, Ἀκίνδυνος, Θεόδωρος, Παγκράτιος, Χριστόφορος, Παντολέων, Εὐώδιος, Αἰμιλιανός, Εἰρήνη καὶ Πελαγία. Μόνο ὁ Νικόλαος ἄντεξε καὶ διέφυγε τραυματισμένος σὲ ἄγνωστο τόπο. Οἱ Θεσσαλοί, ἔμαθαν τὰ γεγονότα καὶ ὁ γεναῖος Ταξίαρχος Νικόλαος ἔγινε θρύλος. Μὰ τώρα ποῦ τὸν ἔκρυβε ἡ Θεία Χάρη; Οἱ χριστιανοὶ τὸν ζητοῦσαν νὰ τὸν τιμήσουν, οἱ πειρατὲς τὸν ἔψαχναν παντοῦ. Ὁ Συναξαριστὴς τοῦ Ἁγίου ἀναφέρει ὅτι ὁ Νικόλαος πῆγε στοὺς λόφους τῆς περιοχῆς Βουναίνης2, ὅπου μόναζαν καὶ ἄλλοι ἀσκητές, καί, μαθητεύοντας κοντά τους, παρουσίαζε μεγάλη πρόοδο στὴν ἀρετή. Κάποιος ὅμως “Χρισιανός” φαίνεται πὼς τὸν πρόδωσε. Ὁ Νικόλαος, βλέποντας τοὺς εἰσβολεῖς, στήριξε τοὺς συναθλητές του γιὰ νὰ μὴ δειλιάσουν. Ὅταν οἱ βάρβαροι συνέλαβαν τὸν Νικόλαο, προσπάθησαν νὰ τὸν πείσουν ν’ ἀρνηθεῖ τὴν πίστη του μὲ ὑποσχέσεις καὶ κολακεῖες στὴν ἀρχή, μὲ χτυπήματα καὶ μαστιγώσεις στὴ συνέχεια. Μάταια, ὅμως, γιατί ὁ Νικόλαος ἔμενε στέρεος στὴν πίστη του. Τότε ὁ ἐπικεφαλῆς τῶν φονέων διέταξε νὰ τὸν δέσουν σ’ ἕνα δέντρο ὅπου τὸν κατατρύπησαν μὲ τὶς λόγχες τους. Τέλος τὸν ἔσυραν μισοπεθαμένο καὶ τὸν ἀποκεφάλισαν τὴν 9η Μαΐου.
Στὸ «Μέγα Συναξαριστὴ» ἀναφέρονται ἐνδεικτικὰ ὁρισμένα θαύματα ποὺ ἔκανε ὁ Ἅγιος μετὰ το θάνατο τού.
Η ΕΥΡΕΣΗ ΤΟΥ ΣΚΗΝΩΜΑΤΟΣ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ: Ἔπειτα ἀπὸ περίπου πενήντα ἔτη, ὁ Θεὸς θέλει νὰ φανερώσει τὸν Ἅγιό Του. Ὁ Δούκας τῆς Θεσσαλονίκης Εὐφημιανός, ἕνας σκληρὸς καὶ ἀνάλγητος ἄνθρωπος, χτυπήθηκε ἀπὸ λέπρα. Ἐν ὄψει τοῦ ἐπερχόμενου θανάτου του, κατέφυγε στὸν Ἅγιο Δημήτριο καὶ κατόπιν στὸ θαυματουργὸ λείψανο τοῦ Ἁγίου Ἀχιλείου, στὴ Λάρισα. Μετὰ ἀπὸ μία θεία ὀπτασία, ποὺ ὑπέδειχνε κάποιον τόπο, κάποιο ἱερό, κάποια πηγή, ὁ Δούκας ξεκίνησε μὲ μερικοὺς ὑπηρέτες γιὰ τὴ λύση τοῦ μυστηρίου καὶ τὴν εὕρεση τῆς θεραπείας. Ἔφτασε στὴ Βούναινα.
Μαζὶ μὲ τὸν Ἐπίσκοπο Βουναίνης, τοὺς κληρικοὺς καὶ μερικοὺς ἀκόμα ἔψαχναν γιὰ τὸ ζητούμενο. Ὥσπου, εἶδαν ἕνα παλικάρι στὴν κουφάλα μίας αἰωνόβιας βελανιδιᾶς. Σφαγμένο, πληγωμένο μὲ μία λόγχη, (τὴ δική του λόγχη) μπηγμένη στὰ πλευρά του. Τὸ σῶμα τοῦ διατηρήθηκε ἄφθαρτο, γιατί ἔτσι θέλησε ἡ Θεία Χάρη, τὸ πρόσωπό του χαμογελοῦσε. Ὀσμὴ εὐωδίας πνευματικῆς ἀναπεμπόταν ἀπὸ τὸ ἱερὸ σκήνωμα. Τότε, κάποιοι βοσκοὶ τῆς περιοχῆς θυμήθηκαν πώς, πρὶν χρόνια τους διηγοῦνταν οἱ γονεῖς τους γιὰ ἕναν εὐσεβῆ ἀξιωματικὸ ποὺ τὸν πρόδωσε κάποιος χριστιανὸς καὶ τὸν σκότωσαν οἱ βάρβαροι σ' ἕνα ρουμάνι. Ἔλεγαν ἀκόμα πὼς τὸν βασάνισαν σκληρὰ γιὰ νὰ προδώσει καὶ νὰ ἐξωμόσει, ἀλλὰ ἐκεῖνος δὲ λύγισε, ὁμολόγησε μάλιστα ἄφοβα τὸ Χριστό. Ἡ μαρτυρική του ὁμολογία ἀντηχοῦσε σταθερή, μέχρι ποὺ σώπασε. Κανένας δὲν τὸν ἀναζήτησε, ἀπὸ τὸν φόβο τῶν αἱμοβόρων σφαγέων. Βρέθηκαν καὶ κάποια ἐμβλήματα, ποὺ δὲν ἔλιωσαν ἀπὸ τὴν πολυκαιρία, στάθηκαν ὅμως ἱκανὰ νὰ πιστοποιηθεῖ ὅτι αὐτὸς ἦταν ὁ Ταξίαρχος Νικόλαος, μάρτυρας πλέον τῆς Ἐκκλησίας καὶ τοῦ Ἔθνους. Ἔπειτα, ὁ Εὐφημιανὸς λούστηκε στὴ διπλανὴ πηγὴ καὶ γιατρεύτηκε. Ἔγινε καὶ ἡ Ταφὴ τοῦ ἱεροῦ σκηνώματος μὲ τιμές, καὶ πάνω στὸν Τάφο χτίστηκε Ναός. Ἡ φήμη τοῦ θαυμαστοῦ γεγονότος διαδόθηκε σ' ὅλη τὴ Θεσσαλία, σ' ὅλη τὴν Ἑλλάδα, σ' ὅλο τὸ Βασίλειο. Ἔκτοτε πολλοὶ Ναοὶ χτίστηκαν στὴ μνήμη του καὶ πολλὰ θαύματα ἔγιναν. Λείψανά του σώζονται στὸν τόπο τοῦ μαρτυρίου του καὶ στὸ διπλανὸ χωριὸ Βούναινα. Ἡ ἁγία Κάρα τοῦ βρίσκεται στηνΆνδρο. Ἡ Ἐκκλησία μας τὸν γιορτάζει στὶς 9 Μαΐου.
ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ: Ὁ ἱστορικὸς μελετητὴς Α. Σοφιανός4 ὑποστήριξε ὅτι ὁ ἀρχηγὸς τῶν Σαρακηνῶν (ἄρα Ἀράβων καὶ ὄχι Ἀβάρων, ὅπως ἀναγράφουν οἱ παλιοὶ συναξαριστὲς) ἀρνησίθρησκος Δαμιανός, μετὰ τὴν ἅλωση τῆς Δημητριάδας, γύρω στὸ 900 μ.Χ. εἰσέβαλε καὶ στὸ ἐσωτερικό της Θεσσαλίας.
Ἔτσι σύμφωνα καὶ μὲ ἕνα ἁγιολογικὸ κείμενο5 τοῦ 10ου αἰώνα, ὁ Νικόλαος ἐπικεφαλῆς τότε μίας μικρῆς στρατιωτικῆς μονάδας στὴ Λάρισα ἀποσύρθηκε, πρὸ τοῦ κινδύνου μὲ τὶς δυνάμεις του καὶ τὸν ἀρχιεπίσκοπο Φίλιππο, στοὺς πρόποδες τοῦ ὅρους Τέρναβος (Μελούνα), ὅπου πίστευε ὅτι μποροῦσε νὰ ὀχυρωθεῖ καλύτερα. Ἐκεῖ τελικὰ νικήθηκε ἀλλὰ κατόρθωσε νὰ διαφύγει προσωρινὰ γιὰ νὰ συλληφθεῖ ἀργότερα. Ἔτσι μετὰ τὴ σύλληψή του καὶ τὴν ἄρνησή του νὰ ἀλλαξοπιστήσει θανατώθηκε μαρτυρικὰ στὴ Βούναινα. Ἀντίθετα, ἡ ἱστορικὸς Ἄννα Ἀβραμέα6 ὑποστηρίζει ὅτι ἡ ἐπιδρομὴ ποὺ περιγράφει ὁ Συναξαριστὴς ἀφορᾶ στοὺς Βουλγάρους τοῦ Συμεὼν ποὺ ἔκαναν ἐπιδρομὲς στὴ Θεσσαλία στὰ τέλη τοῦ 9ου αἰώνα καὶ τὶς ἀρχὲς τοῦ 10ου.
Προσωπική μου γνώμη εἶναι ὅτι ἡ ἄποψη τοῦ Δ. Σοφιανοὺ εἶναι ἡ ὀρθὴ διότι οἱ Βούλγαροι ἦταν ἤδη ἀπὸ τὴν ἐποχὴ τοῦ τσάρου τοὺς Βόριδος (Μιχαὴλ) Χριστιανοί, ἐνῶ ἀντίθετα οἱ Σαρακηνοὶ ἐπιδίωκαν πάντοτε τὸ βίαιο ἐξισλαμισμὸ τῶν αἰχμαλώτων τους.
………………………………………………..
1 Ἐδῶ ἔχει τὴ σημασία τοῦ ἀξιώματος.
2 Μετὰ τὸ 1371 τὸ ὄνομα τῆς Βουναίνης (ἢ Βουνένης) ποὺ ἦταν καὶ ἕδρα Ἐπισκοπῆς δὲν ἀναφέρεται ἀπὸ καμιὰ πηγή.
3 «Μέγας Συναξαριστής», τόμος Ἐ΄, σ. 241-2.
4 Δ. Σοφιανός, Ὁ Ἅγιος Νικόλαος ὁ ἐν Βουναίνη, Ἀθῆναι 1972.
5 Κώδικας ἄρ. 81, στὴν Ι. Μ. Μεταμόρφωσης τοῦ Σωτήρα Μετεώρων.
6 Α. Ἀβραμέα, ο.π., σέλ.89-91 καὶ 129.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου