«Ἰσότιμη ἀντιμετώπιση, μά καί παράδοση»

Ἀπόστολος Παπακωνσταντίνου, Δικηγόρος, διδάκτωρ Συνταγματικοῦ Δικαίου

Ἡ συζήτηση γιά τίς σχέσεις κράτους -ἐκκλησίας στή χώρα μας δέν μπορεῖ νά μή λαμβάνει ὑπόψη τῆς τό ἀναμφισβήτητο γεγονός ὅτι τό ἑλληνικό ἔθνος συνδέεται στενά μέ τήν Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία στήν ἱστορική του περιοδολόγηση. Τοῦτο ἀποτυπώνεται ἄλλωστε στά συνταγματικά κείμενα πού ἴσχυσαν κατά περιόδους Δέν εἶναι ἔτσι τυχαῖο ὅτι ἤδη ἀπό τό σύνταγμα τῆς Ἐπιδαύρου τοῦ 1822 ἐμφανίζεται στό προοίμιό του ἡ ἀναφορά «Ἐν ὀνόματι τῆς Ἁγίας καί Ἀδιαιρέτου Τριάδος».ἡ ὁποία ἐπαναλαμβάνεται μέ μικρές παραλλαγές στά μετέπειτα συντάγματα τοῦ 1827, 1844, 1864, 1911, 1948, 1952 καθώς καί στό ἰσχῦον σύνταγμα τοῦ 1975. Ἐπιπλέον, ὅλα τά ἑλληνικά συντάγματα ἀναγνώριζαν τήν Ἀνατολική Ὀρθόδοξή του Χριστοῦ Ἐκκλησία ὡς «ἐπικρατοῦσα θρησκεία». Μάλιστα τό ἰσχῦον σύνταγμα ἀφιερώνει τό Β Τμῆμα τοῦ πρώτου Μέρους τοῦ («Βασικές διατάξεις») στίς Σχέσεις Ἐκκλησίας καί Πολιτείας (ἄρθρο 3) ἐνῶ στό ἄρθρο 16 πάρ. 2 προβλέπει ὡς σκοπό τῆς παιδείας τήν «ἀνάπτυξη τῆς ἐθνικῆς καί θρησκευτικῆς συνείδησης» καί στά ἄρθρα 33 καί 59 ὁρίζεται ὁ θρησκευτικός ὅρκος πού.... δίδουν ὁ πρόεδρος τῆς Δημοκρατίας καί οἱ βουλευτές.
Ὁ ἐφαρμοστῆς του συντάγματος ἀλλά καί ἡ ἑκάστοτε πολιτική ἐξουσία δέν μποροῦν ἀσφαλῶς νά παραβλέπουν τήν ἱστορική σύνδεση τοῦ ἔθνους μέ τήν Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία, οὔτε νά παραγνωρίζουν τίς παραδόσεις πού ἀσπάζεται μεῖζον τμῆμα τοῦ ἑλληνισμοῦ. Ἡ πρόσφατη ἀπόφαση τῆς ὁλομέλειας τοῦ ΣτΈ (660/2018) γιά τό μάθημα τῶν θρησκευτικῶν ἐπιβεβαιώνει τοῦ λόγου τό ἀσφαλές. Συγχρόνως ὅμως, τό σύνταγμα δέν ἐπιβάλλει ἀσφαλῶς τή θεσμική διασύνδεση ἤ πολύ περισσότερο τήν ταύτιση κράτους καί ἐκκλησίας Ἀντιθέτως ἀναγνωρίζει τόν διακριτό ρόλο τους, ὁ ὁποῖος τηρεῖται ἄλλωστε σέ γενικές γραμμές στήν πράξη. Σέ μία ἐποχή πού ἡ σύνθεση τῆς κοινωνίας μᾶς ἀλλοιώνεται, γιά ἐξωγενεῖς κατά βάση λόγους, εἶναι θεσμικά ἰδεολογικά καί πολιτικά ἀναγκαῖο νά διαφυλαχθοῦν τόσο ὁ σεβασμός στήν παραδοσιακά ἰδιαίτερη θέση τῆς Ὀρθόδοξης Ἐκκλησίας ὅσο ὅμως καί ἡ ἐλευθερία τῆς θρησκευτικῆς συνείδησης (ἄρθρο 13 σύντ.) καί ἡ ἰσότιμη ἀντιμετώπιση τῶν πολιτῶν ἀνεξαρτήτως θρησκεύματος, ὅπως ἐπιβάλλει τό συνταγματικό μας κείμενο.

Documento, 15.04.2018