Το μέλλον τοῦ Ἐρντογάν δὲν ἔχει… ροδοπέταλα ἀλλὰ πολλὰ «ἀγκαθιὰ»

Γράφει ὁ Νίκος Χειλαδάκης,

Δημοσιογράφος-Συγγραφέας-Τουρκολόγος

Τὴν πρόβλεψη ὅτι ὁ νεοεκλεγεῖς μετὰ τὴν θριαμβευτική του νίκη στὶς προεδρικὲς ἐκλογὲς τῆς Τουρκίας, στὶς 10 Αὐγούστου, Ταΐπ Ἐρντογᾶν, θὰ εἶναι καὶ ὁ μοιραῖος ἡγέτης γιὰ τὴν Τουρκία καὶ ὅτι πολὺ σύντομα θὰ ἀντιμετωπίσει τεράστια προβλήματα ποὺ θὰ ἀντιστρέψουν μὲ δραματικὸ τρόπο τὸ θριαμβευτικὸ κλίμα ποὺ ἔχει ἐπικρατήσει μετὰ τὴν νίκη του, κάνει ὁ γνωστὸς Ἀμερικανὸς στρατηγικὸς ἀναλυτῆς του πανίσχυρου ἀμερικανικοῦ, «Συμβουλίου Ἐξωτερικῶν Σχέσεων», Daniel Pipes. Τὸ Συμβούλιο αὐτό, γνωστὸ ὡς CFR, εἶναι ἡ δεξαμενὴ σκέψεων ποὺ καθορίζουν στὸν μέγιστο βαθμὸ τὴν ἀμερικανικὴ ἐξωτερικὴ πολιτικὴ γι’ αὐτὸ καὶ οἱ δηλώσεις του σὲ τουρκικὴ ἐπιθεώρηση ἀποκτοῦν μεγάλη σημασία ἰδιαίτερα μετὰ τὰ μεγαλοπρεπῆ ἐπινίκια του Ἐρντογᾶν καὶ τὴν ἀναρρίχησή του στὴν τουρκικὴ προεδρία. Νὰ σημειωθεῖ ἐπίσης ὅτι ὁ Daniel Pipes εἶναι μέλος τοῦ πανίσχυρου Ἑβραϊκοῦ Συμβουλίου τῶν ΗΠΑ, ἱστορικὸς καὶ ἀκαδημαϊκός, γὶ αὐτὸ καὶ οἱ δηλώσεις τοῦ ἔχουν προκαλέσει μεγάλη....

αἴσθηση στὴν Τουρκία. 

Ἡ γενικὴ πεποίθηση εἶναι ὅτι ἡ «ἀκροβασία» τοῦ Ἐρντογάν ἀνάμεσά σε Εὐρώπη, ΗΠΑ, Ρωσία καὶ Κίνα, ἀνάμεσά σε ΝΑΤΟ, Εὐρασιατικὴ Ἕνωση, Σύμφωνό της Σαγκάης, κλπ, ἐνῶ φιλοδοξεῖ πάντα νὰ ἡγηθεῖ τοῦ ἰσλαμικοῦ κόσμου στηρίζοντας τζιχαντιστικᾶ κινήματα, θὰ τὸν φέρει ἀναπόφευκτα σὲ πολλαπλὰ ἀδιέξοδα ποὺ θὰ κλονίσουν σοβαρὰ τὸν ἴδιο ἀλλὰ καὶ τὴν χώρα του. Μὲ τὴν Εὐρωπαϊκὴ Ἕνωση ἔχει δημιουργήσει κλίμα ἐχθρικῆς καχυποψία. Μὲ τὸ Ἰσραὴλ ἐξακολουθεῖ νὰ ὑπάρχει μεγάλο πρόβλημα προσέγγισης παρὰ τὴν ἐπιθυμία πολλῶν παραγόντων καὶ στὶς δυὸ χῶρες ἐξ’ αἰτίας τῆς ὑπερφίαλης ἀντιισραηλινῆς ρητορικῆς τοῦ Ἐρντογάν ποὺ δὲν προβλέπεται νὰ τὴν ἀλλάξει τουλάχιστον στὸ ἐγγὺς μέλλον. Μὲ τὴν Ρωσία ἔχουμε κάποιες εὐκαιριακὲς συγκλίσεις ποὺ ὅμως δὲν μποροῦν νὰ σβήσουν τὶς πάγιες καὶ μεγάλες ἀντιθέσεις τῶν δυὸ χωρῶν στὸ πολιτικὸ τομέα καθὼς ἡ Τουρκία στηρίζει τοὺς ἐξτρεμιστὲς ἰσλαμιστὲς ποὺ εἶναι «κόκκινο πανὶ» γιὰ τὴν Μόσχα. Γενικὰ οἱ Ρῶσοι εἶναι πολλοὶ καχύποπτοι στὴν διγλωσσία τοῦ Ἐρντογάν στὰ γεγονότα τῆς Μέσης Ἀνατολῆς καὶ δὲν τὸν ἐμπιστεύονται ἐξ’ αἴτιας τῶν νατοϊκῶν του «παιχνιδιῶν». Ὑπάρχει καὶ τὸ ζήτημα τῶν Στενῶν ποὺ εἶναι ἕνα τεραστίας γεωστρατηγικῆς σημασίας θέμα καὶ οἱ Ρῶσοι δὲν θὰ ἐπιτρέψουν ποτὲ τὸν Ἐρντογάν νὰ κάνει ἐδῶ ὅτι τοῦ κατέβει καὶ νὰ πιστεύει ὅτι αὐτὸς ἐλέγχει ἀπόλυτα τὴν περιοχή. Γιὰ τὸν ἴδιο λόγο ἡ Μόσχα δὲν θὰ ἤθελε ποτὲ μιὰ ἔνοπλη σύγκρουση στὸ Αἰγαῖο ἀπὸ κάποια τουρκικὴ προβοκάτσια, καθὼς ἔτσι θὰ ἀποκοβότανε ἀπὸ τὴν ἀνατολικὴ Μεσόγειο. Μὲ τὴν Κίνα τὰ πράγματα εἶναι ἀκόμα πιὸ δύσκολα. Παρὰ τοῦ ὅτι ἐπαγγέλλονται μεγάλες οἰκονομικὲς συμφωνίες ὑπάρχει ἔντονη δυσπιστία ἐξ’ αἰτίας τοῦ θέματος τῶν Οὐιγούρων ποὺ δημιουργεῖ ἔντονη ἀντιπαράθεση καὶ ἀντικινεζικὸ κλίμα μέσα στὸ κόμμα τοῦ Ἐρντογάν ἐνῶ τὸ Πεκίνο θεώρει τὴν Ἄγκυρα σὰν τὸν κύριο ὑποκινητὴ τῆς ἀποσταθεροποίησης τοῦ κινεζικοῦ Τουρκεστάν.

Θὰ ἔλεγε κανεὶς πὼς οἱ ΗΠΑ θὰ μποροῦσαν φυσιολογικὰ νὰ εἶναι τὸ μεγαλύτερο στήριγμα τοῦ Ἐρντογάν. Ἀλλὰ δὲν συμβαίνει αὐτό. Ὁ γνωστὸς Ἀμερικανὸς στρατηγικὸς ἀναλυτῆς, ποὺ ἀναφέραμε παραπάνω, ἔκανε μιὰ ἀνάλυση τῶν ἀμερικανοτουρκικῶν σχέσεων τὴν τελευταία δεκαετία καὶ προχώρησε σὲ κάποιες σημαντικὲς προβλέψεις γιὰ τὸ μέλλον τῆς Τουρκίας ποὺ δὲν τὸ προβλέπει καί… τόσο ρόδινο. Σύμφωνα μὲ τὸν Daniel Pipes, οἱ ΗΠΑ μέχρι τὸν Ἰούνιο τοῦ 2011 εἶχαν ἀκόμα ἀπόλυτη ἐμπιστοσύνη στὸν Ἐρντογᾶν καὶ μέχρι τότε τὸν θεωροῦσαν σὰν βασικὸ σύμμαχο καὶ σὰν τὸ πρότυπο μοντέλο γιὰ τὸν ἰσλαμικὸ κόσμο. Ἡ ἐκλογὴ τοῦ τὸ 2002 εἶχε χαιρετιστεῖ μὲ ἱκανοποίηση ἀπὸ τὶς ΗΠΑ καὶ θεωρήθηκε ὅτι θὰ φέρει μιὰ νέα ἐποχὴ στὶς σχέσεις Ἀμερικῆς Τουρκίας ἐνῶ προσδοκοῦσαν νὰ συνεχίσει τὴν πολιτικὴ τῶν προκάτοχών του στὶς σχέσεις τῆς Τουρκίας μὲ τὸ Ἰσραήλ. Ἀπὸ τὸ 2011 ὅμως καὶ μετά, ἡ ἀπροκάλυπτη στήριξη τοῦ Ἐρντογάν σὲ ἐξτρεμιστικὲς ἰσλαμικὲς ὁμάδες καὶ ἡ τακτική του νὰ προβαίνει συνεχῶς σὲ ἀνεξέλεγκτες ἐνέργειες ἐνῶ ἄρχισαν νὰ ξεσποῦν οἱ μεγάλες κρίσεις στὴν Μέση Ἀνατολή, προκάλεσε τὴν ριζικὴ ἀναθεώρηση τῶν ἀμερικανικῶν ἐκτιμήσεων γιὰ τὸ πρόσωπό του. 

Ἡ «σταγόνα» ποὺ ξεχείλισε τὸ ποτήρι στὶς σχέσεις ΗΠΑ Τουρκίας ἦταν τὸν Μάιο τοῦ 2013, ὅταν ὁ Ἐρντογάν ἐπέμενε ὅτι ὁ ἀρχηγὸς τῆς ΜΙΤ καὶ δεξί του χέρι, ὁ Χακᾶν Φιντάν, (ποὺ προαλείφεται γιὰ ὑπουργὸς Ἐξωτερικῶν μετὰ τὴν πιθανὴ μεταπήδηση τοῦ Νταβούτογλου στὴν πρωθυπουργία), ἔπρεπε νὰ συμμετάσχει στὴ συνάντηση ποὺ θὰ εἶχε τότε μὲ τὸν πρόεδρο Μπαρὰκ Ὀμπάμα στὶς Ἡνωμένες Πολιτεῖες. Οἱ Ἀμερικανοὶ ἔπνεαν μένεα κατὰ τοῦ Φιντᾶν ἐξ’ αἰτίας τῶν ὑπόγειων διασυνδέσεών του μὲ τὸ καθεστὼς τοῦ Ἰρᾶν καὶ τῆς ἀνάμιξής του σὲ πολλὲς «σκοτεινὲς» ὑποθέσεις μὲ ἀντιαμερικανικὲς ἰσλαμιστικὲς ἐξτρεμιστικὲς ὁμάδες .Ὁ Ἐρντογᾶν ἔφτασε στὸ σημεῖο νὰ ἀπειλεῖ ἀκόμη καὶ μὲ ἀκύρωση τῆς ἐπίσκεψής του στὴν Οὐάσιγκτον ἂν δὲν γίνονταν δεκτό το αἴτημά του. Τελικὰ ἔγινε αὐτὸ ποὺ ἤθελε ὁ Ἐρντογᾶν καὶ ὁ Φιντᾶν φιγουράριζε δίπλα του, στὴν ἐπίσημη συνάντησή του μὲ τὸν Ἀμερικανὸ πρόεδρο. Μετὰ ὅμως τὴ συνάντηση αὐτή, (ποὺ κατέληξε σὲ μεγάλο φιάσκο), ἡ ἀμερικανικὴ κυβέρνηση φανέρωσε μὲ χαρακτηριστικὸ τρόπο τὴν ἀπογοήτευσή της γιὰ τὸν τρόπο μὲ τὸν ὁποῖο πολιτεύεται ὁ πρωθυπουργὸς τῆς Τουρκίας. Αὐτὸ ἦταν ἕνα μεγάλο «χαστούκι» γιὰ τὸν Ἐρντογάν. Στὴ διάρκεια τῆς ἐπίσκεψής του στὶς ΗΠΑ ὁ Ἐρντογᾶν, σύμφωνα μὲ τοὺς Ἀμερικανούς, ἔδειξε ἀπίστευτο «τσαρλατανισμὸ» ἐπιμένοντας νὰ ἐπισκεφθεῖ τοὺς ἡγέτες τῆς Χαμάς, ἀπαιτώντας στρατιωτικὴ ἐπίθεση μὲ συμμετοχὴ τῶν Ἡνωμένων Πολιτειῶν στὴ Συρία καὶ συνεχίζοντας νὰ ἐξυβρίζει μὲ προκλητικότατο τρόπο τοὺς ἡγέτες τοῦ Ἰσραήλ. Ἦταν φανερὸ πὼς εἶχε «σπάσει τὸ γυαλί», ἂν καὶ μερικοὶ Ἀμερικανοὶ διπλωμάτες ἐπέμεναν ὅτι ἀποτελοῦσε τὸν ἡγέτη μιᾶς κοσμικῆς μουσουλμανικῆς χώρας τὴν ὁποία ἔχει ἀνάγκη ἡ Ἀμερική, ἀποσιωπώντας οὐσιαστικὰ τὴν ἀλήθεια, ὅτι δηλαδὴ ἐπρόκειτο γιὰ ἕνα νέο μοντέλο ἰσλαμικῆς «δημοκρατίας» σὲ ἕνα μεῖγμα ἀπολυταρχισμοῦ – ἰσλαμισμοῦ, ποὺ φαίνεται νὰ σέβεται τὶς δημοκρατικὲς διαδικασίες ἐνῶ στὴν πραγματικότητα τὶς καταπατᾶ. Στὴ συνέχεια τὰ γεγονότα τοῦ Ἰουνίου 2013 στὴν πλατεία Ταξίμ, «μόλυναν» ἀκόμα περισσότερο τὴν ἀτμόσφαιρα μεταξὺ Οὐάσιγκτον καὶ Ἄγκυρας. Καὶ αὐτὸ ἐπειδὴ ὁ Ἐρντογᾶν, ὁ ὁποῖος κυριαρχεῖτο ἀπὸ ἐμμονές, ἐπηρεασμένος καὶ ἀπὸ τὴν ὀξύτατη κλειστοφοβία ποὺ τὸν ταλαιπωρεῖ, πίστευε καὶ τὸ δήλωσε δημόσια, πὼς πίσω ἀπὸ τοὺς διαδηλωτὲς κρύβονταν οἱ Ἰσραηλινοὶ καὶ οἱ Ἀμερικανοί. Πρόκειται γιὰ θεωρία τοῦ ἴδιου τοῦ Φιντάν τὴν ὁποία ὁ Ἐρντογᾶν ἀσπάστηκε ἀπόλυτα, ὅτι δηλαδὴ οἱ Σιωνιστὲς καὶ οἱ σύμμαχοί τους στὶς ΗΠΑ θέλησαν νὰ τιμωρήσουν τὸν Ἐρντογᾶν γιὰ τὴν «ὑπερήφανη στάση» τῆς Τουρκίας ἀπέναντι στοὺς «δολοφόνους» τοῦ Ἰσραήλ. Οἱ σχέσεις ΗΠΑ Τουρκίας οὐσιαστικὰ εἶναι ἐδῶ καὶ πολλοὺς μῆνες παγωμένες. Χαρακτηριστικὸ εἶναι πὼς τέσσερις ἀπόπειρες μέσα στοὺς τελευταίους μῆνες τοῦ Ἐρντογάν νὰ συνομιλήσει τηλεφωνικὰ μὲ τὸν πρόεδρο Ὀμπάμα δὲν εἶχαν καμία ἀνταπόκριση ἀπὸ τὸν Ἀμερικανὸ πρόεδρο.  

Οἱ ἐκτιμήσεις τοῦ Daniel Pipes  γιὰ τὸ ἐγγὺς μέλλον εἶναι ὅτι ὁ Ἐρντογᾶν κατὰ πρῶτο θὰ ἀφήσει ἀρκετὰ πολιτικὰ προβλήματα στὸ κόμμα τοῦ σχετικὰ μὲ τὴν διάδοχη κατάσταση μετὰ τὴν ἀνάληψη τῆς τουρκικῆς προεδρίας καὶ τὸ κενὸ ποὺ θὰ δημιουργηθεῖ. Παράλληλα ἡ τουρκικὴ οἰκονομία ἀναμένεται νὰ σημειώσει ἐπικίνδυνη ὕφεση μετὰ ἀπὸ ἀρκετὰ χρόνια ἀνάπτυξης. Τὸ ἐξωτερικὸ χρέος μεγαλώνει συνεχῶς, ὁ πληθωρισμὸς καὶ ἡ ἀνεργία ἔχουν πάρει τὴν ἀνιούσα μὲ ἐπικίνδυνο ρυθμὸ καὶ ὅλο αὐτὸ θὰ προστεθεῖ στὰ προβλήματα του ἐνῶ ἡ ἐσωτερικὴ ἔνταση ἀναμένεται νὰ αὐξηθεῖ καὶ πολὺ πιθανὸ νὰ δημιουργηθεῖ μεγάλο μέτωπο ἐναντίον του καθὼς οἱ ἀπολυταρχικές του τακτικὲς θὰ συνεχιστοῦν καὶ θὰ ἐνταθοῦν μὲ ἀποτέλεσμα νὰ κατηγορηθεῖ ἄμεσα γιὰ ἀντιδημοκρατικὲς μεθόδους. Ἡ πρόθεσή του νὰ ἀναθεωρήσει τὸ σύνταγμα γιὰ νὰ ἀποκτήσει μεγαλύτερες ἐξουσίες, πιθανῶς νὰ τοῦ γυρίσει μπούμερανκ, καθὼς θὰ φάνει γιὰ ἄλλη μιὰ φορὰ ἡ μεγαλομανία του ποὺ θὰ προκαλέσει μιὰ ἔντονη ἀντισυσπείρωση. Ἀλλὰ ἐκεῖνο ποὺ θὰ τὸν δυσχεραίνει ἀκόμα περισσότερο εἶναι τὸ συνεχιζόμενο ἀδιέξοδο στὸ περίγυρο τῆς Τουρκίας ἐνῶ θὰ συνεχιστεῖ καὶ ἴσως ἐνταθεῖ ἀκόμα περισσότερο ἡ ἐχθρικὴ στάση ἐναντίον του ἀπὸ τὴν Εὐρωπαϊκὴ Ἕνωση καὶ ἀπὸ τὶς ΗΠΑ. Οἱ συνεχιζόμενες πολεμικὲς συγκρούσεις στὴν Συρία, Ἰρὰκ καὶ γενικότερα Μέση Ἀνατολή, μὲ τὴν συνεχιζόμενη  προέλαση τῶν ἐξτρεμιστῶν ἰσλαμιστῶν ποὺ τοὺς ἔχει στηρίξει ἐνῶ τώρα δὲν τοὺς ἐλέγχει, θὰ μεγαλώσουν τὴν γενικότερη ἀστάθεια ποὺ θὰ ἐπηρεάσει ἄμεσα τὴν ἴδια τὴν συνοχὴ τῆς Τουρκίας. Ἡ ἴδια ἡ πολιτικὴ του συνέχεια θὰ ἐξαρτηθεῖ ἄμεσα ἀπὸ τὶς κουρδικὲς ψήφους γιὰ νὰ κάνει τὴν συνταγματικὴ μεταρρύθμιση μὲ ἄγνωστα ὅμως ἀνταλλάγματα τὰ ὁποῖα σίγουρο εἶναι ὅτι θὰ προκαλέσουν ἔντονες ἐσωτερικὲς ἀντιδράσεις ἀκόμα καὶ μέσα στὸ δικό του κόμμα. Ὅλα αὐτὰ θὰ δημιουργήσουν ἕνα πολὺ προβληματικὸ πεδίο ποὺ ὁ Ἐρντογάν θὰ κληθεῖ νὰ τὸ ἀντιμετωπίσει ἄμεσα. Μὲ τὰ δεδομένα τῆς «εὔφλεκτης» ἰδιοσυγκρασίας του, ἀναμένεται νὰ προκαλέσει ἀκόμα μεγαλύτερες συγκρουσιακὲς καταστάσεις ποὺ ἀντὶ νὰ ἠρεμήσουν τὰ πράγματα θὰ τὰ ἐπιδεινώσουν ἀκόμα περισσότερο μὲ ἀπρόβλεπτες ἐξελίξεις γιὰ τὸν ἴδιο καὶ γιὰ τὴν χώρα του.

Τὸ πρόβλημα μὲ ὅλα αὐτὰ ποὺ παραπέμπει καὶ σὲ ἐμᾶς, εἶναι πὼς μπορεῖ νὰ ἐξελιχτεῖ μιὰ πιθανὴ διαδικασία ἀποσταθεροποίησης τῆς Τουρκίας καὶ κυρίως τί ἐπιπτώσεις θὰ ἔχει αὐτὴ στὴν δική μας πλευρά. Ἐδῶ εἶναι ἕνα μεγάλο θέμα πρὸς ἐξέταση ἀλλὰ μὲ τὶς κυβερνήσεις ποὺ κυβερνοῦν σήμερα τὴν Ἑλλάδα καὶ ἂν δὲν ἀλλάξει αὐτὴ ἡ κατάσταση, μὲ μιὰ δουλικὴ ἐξωτερικὴ πολιτική, δὲν προβλέπεται πρὸς τὴν πλευρὰ μας τίποτα τὸ εὐοίωνο. Νὰ μὴν ξεχνᾶμε ὅτι, «Τὸ θηρίο ὅταν πληγωθεῖ θανάσιμα γίνεται πιὸ ἐπικίνδυνο».