Ἡ μαζικὴ δολοφονία τῆς ἡγεσίας τοῦ Ποντιακοῦ Ἑλληνισμοῦ (Ἀμάσεια Ἰούνιος- Σεπτέμβριος 1921)

Οἱ ἐκδηλώσεις καὶ ἡ ὁμιλία τοῦ Θ. Μαλκίδη στὸ Νέο Κεραμίδι Πιερίας γιὰ τὸ Ποντιακὸ ζήτημα.

Ἡ γενοκτονία τῶν Ἑλλήνων ποὺ ζοῦσαν σὲ χώρους μὲ μακραίωνη καὶ σημαντικὴ παρουσία, στὴν Μικρὰ Ἀσία, στὸν Πόντο, στὴ Θράκη, φτάνοντας μέχρι τὶς ἡμέρες μας στὴν Κωνσταντινούπολη, Ἴμβρο, Τένεδο καὶ στὴν Κύπρο, παρέμεινε στὸ περιθώριο τῆς πολιτικῆς καὶ ἐπιστημονικῆς ἀνάλυσης στὴν Ἑλλάδα καὶ τὸ ἐξωτερικὸ γιὰ πολλὰ χρόνια, καὶ ἰδιαίτερα σὲ περιόδους ποὺ ὑλοποιοῦνταν ἕνα ἀκόμη ἔγκλημα ἐναντίον τοὺς στὴν πρώην Σοβιετικὴ Ἕνωση ἀλλὰ καὶ ἐναντίον τῶν ἑλληνόφωνων ποὺ παρέμειναν στὸν Πόντο.

Οἱ ἀναζητήσεις ὅμως τῆς δεύτερης καὶ τρίτης γενιᾶς ἀνέδειξαν τὸ μαζικὸ καὶ λησμονημένο ἔγκλημα ἐνάντια στὸν ἑλληνικὸ πληθυσμὸ καὶ πλέον ἡ ἐπαναφορὰ στὸ προσκήνιο τοῦ ἀποσιωπημένου ἐγκλήματος ἀποτελεῖ ὑπόθεση καὶ ζήτημα πολλῶν ἐρευνητῶν καὶ θεσμῶν σὲ ὅλον τὸν κόσμο. Τὸ δικαίωμα στὴ μνήμη εἶναι πλέον τὸ κυρίαρχο αἴτημα, αὐτὸ ποὺ....
ὁδήγησε καὶ συνεχίζει νὰ ὁδηγεῖ πολλοὺς Ἕλληνες καὶ φιλέλληνες στὴν ἀλήθεια, δηλαδὴ στὴ μὴ λήθη.

Ἕνα μέρος αὐτῆς τῆς προσπάθειας ἀνάδειξης τοῦ ἐγκλήματος τῆς γενοκτονίας, ἀποτέλεσε καὶ ἀποτελεῖ ἡ δολοφονία τῶν Ἑλλήνων ἡγετῶν στὴν Ἀμάσεια τὸ Σεπτέμβριο τοῦ 1921.

Τὰ «δικαστήρια» τῆς Ἀμάσειας, ἦταν ἡ ἀρχὴ καὶ τὸ τέλος τῆς διαδικασίας ἐξόντωσης τῆς ποντιακῆς ἡγεσίας. Στὴν Ἀμάσεια, μετὰ ἀπὸ μία προετοιμασία τῶν δυνάμεων τοῦ Μουσταφά Κεμὰλ ποὺ ἤθελε νὰ τελειώνει ὁριστικὰ μὲ τοὺς Ἕλληνες, στήθηκαν τὰ «δικαστήρια» ὅπου μὲ ψευδεῖς κατηγορίες καταδικάστηκαν οἱ πιὸ σημαντικὲς προσωπικότητες τοῦ Ἑλληνισμοῦ.

H διαδικασία ἡ ὁποία ἀκολουθοῦνταν ἀπὸ τὰ μέλη τῶν «δικαστηρίων» ἦταν γρήγορη, ὅπου μετὰ τὴν ἀπολογία, σὲ ὅσους ἐπιτρεπόταν, ἀφοῦ δὲν ὑπῆρχε παρουσία δικηγόρων. ἀνακοινωνόταν ἡ «ἀπόφαση» τοῦ «δικαστηρίου» ποὺ ἦταν θάνατος δι' ἀπαγχονισμοῦ.

Οἱ σημαντικότερες μορφὲς τοῦ ποντιακοῦ Ἑλληνισμοῦ, «τὸ ἄνθος τῆς ἑλληνικῆς κοινωνίας τοῦ Πόντου», ὅπως ἀνέφερε σὲ κείμενο διαμαρτυρίας τὸ Οἰκουμενικὸ Πατριαρχεῖο, καταδικάστηκαν σὲ θάνατο. Ἀνάμεσά τους, ὁ πρώην βουλευτὴς Τραπεζοῦντος, Ματθαῖος Ι. Κωφίδης, ὁ ἐργοστασιάρχης Ἀλέξανδρος Γ. Ἀκριτίδης, ὁ ἰδιοκτήτης τῆς ἐφημερίδας «Ἐποχὴ» τῆς Τραπεζούντας Νίκος Καπετανίδης, ὁ ἔμπορος ἀπὸ τὴν Κερασούντα Γεώργιος Θ. Κακουλίδης, οἱ καθηγητὲς τοῦ Ἀμερικανικοῦ Κολεγίου τῆς Μερζιφούντας «Ἀνατόλια» Γ. Θεοχαρίδης, Χ. Γεωργίου καὶ Α. Συμεὼν καὶ οἱ μαθητὲς τοῦ ἴδιου κολλεγίου Ἀναστάσιος Παυλίδης καὶ Συμεὼν Ἀνανιάδης. 

Μάλιστα τὸ κολέγιο τῆς Μερζιφούντας «Ἀνατόλια» καὶ ἡ ποδοσφαιρική του ὁμάδα «Πόντος», συμπυκνώνουν τὴν νεώτερη ἱστορία τῶν Ἑλλήνων, ἡ ὁποία ὅπως εἶναι γνωστό, κατέληξε μὲ εὐθύνη τῶν Νεοτούρκων καὶ τῶν Κεμαλικῶν στὴν γενοκτονία. Οἱ μαθητὲς- ἀθλητὲς τῆς ποδοσφαιρικῆς ὁμάδας «Πόντος» θὰ καταδικασθοῦν σὲ θάνατο ἔχοντας σὰν βασικὴ κατηγορία τὴν ἐμφάνιση τῆς ὁμάδας: Ἄσπρες καὶ μπλὲ ὁριζόντιες ρίγες καὶ τὸ γράμμα «Π» στὸ στῆθος. Ἔτσι ἡ ποδοσφαιρικὴ ὁμάδα καὶ οἱ ἀθλητὲς της- μαθητὲς τοῦ «Ἀνατόλια», ἦταν ἀνάμεσα στὰ θύματα τῆς γενοκτονίας, ποὺ δολοφονήθηκαν μετὰ τὴν διαδικασία τῶν ἀποκαλούμενων «δικαστηρίων ἀνεξαρτησίας».

Ἀρκετοὶ καταδικάστηκαν ἐρήμην σὲ θάνατο, ἀνάμεσά τους οἱ μητροπολίτες Τραπεζούντας Χρύσανθος, Ἀμασείας Γερμανός, Νεοκαισαρείας Πολύκαρπος, Χαλδείας καὶ Κερασούντας Λαυρέντιος, τὰ ἡγετικὰ στελέχη τῆς ποντιακῆς διανόησης καὶ πολιτικῆς, Β. Ἰωαννίδη, Λ. Ἰασονίδη, Κ. Κωνσταντινίδη, Ἄρ. Νεόφυτο, Νίκ. Ἰασονίδη, Χ. Σιδηροπουλο, Ἐπ. Σεφεριάδη, Θέμ. Πατσιάδη, Κ. Παπαθεοδώρου, Γ. Γαληνό, Γ. Βαλαβάνη καθὼς καὶ τὸν ἐκδότη τῆς ἐφημερίδας Λόγος τῆς Τραπεζούντας Ν. Λεοντίδη.

Παρὰ τὶς διαμαρτυρίες τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου, πρὸς τοὺς ἐκπροσώπους τῶν Μεγάλων Δυνάμεων καὶ Ἐκκλησιῶν, ἡ μαζικὴ δολοφονία τῆς ποντιακῆς ἡγεσίας δὲν προκάλεσε τὸ ἐνδιαφέρον τῶν τότε Μεγάλων Δυνάμεων,. Ὡστόσο ἰδιαίτερη σημασία ἔχει τὸ ψήφισμα διαμαρτυρίας τῶν Ἑλλήνων διανοουμένων πρὸς τοὺς Εὐρωπαίους συναδέλφους, τὸ ὁποῖο μεταξύ των ἄλλων ὑπέγραφαν οἱ Καζαντζάκης, Σικελιανός, Ξενοπουλος, Παλαμάς.

H καταδίκη καὶ ὁ ἀπαγχονισμὸς στὴν Ἀμάσεια τὸ Σεπτέμβριο τοῦ 1921, ὅλης τῆς θρησκευτικῆς, πνευματικῆς καὶ πολιτικῆς ἡγεσίας ἦταν μιὰ ὀργανωμένη καὶ προσχεδιασμένη πράξη καὶ ἀποτελεῖ μία σημαντικὴ παράμετρο τοῦ μαζικοῦ καὶ ἐγκλήματος ἐναντίον τῶν Ἑλλήνων, στὸ ὁποῖο Τουρκία ἀντιδρᾶ μὲ φόβο καὶ ἀνασφάλεια. Ἀντιδράσεις οἱ ὁποῖες ἀποτελεῖ συνήθη τακτικὴ ὅταν ἡ ἀλήθεια ἀποκαλύπτεται, ἀντιδράσεις ποὺ φτάνουν ἀκόμη καὶ στὴν ἄρνηση ἢ τὴν ἀμφισβήτηση τῆς γενοκτονίας τῶν Ἑλλήνων, κάτι ὅμως ποὺ εἶναι ἀσέβεια καὶ ὕβρις ὄχι μόνο πρὸς τὰ ἑκατοντάδες χιλιάδες θύματα τῶν μαζικῶν δολοφονιῶν ἀλλὰ καὶ ἔναντί τῶν νέων γενεῶν ὅλου τοῦ πλανήτη, οἱ ὁποῖες πρέπει νὰ μαθαίνουν τὴν ἀλήθεια καὶ ὄχι τὸ ψέμα καὶ τὴν προπαγάνδα.

Τὸ ζήτημα τῆς μαζικῆς δολοφονίας τῆς ἡγεσίας τοῦ Ποντιακοῦ Ἑλληνισμοῦ στὴν Ἀμάσεια ἀποτελεῖ μία σημαντικὴ παράμετρος τῆς γενοκτονίας. Οἱ προσπάθειες ἀνάδειξης αὐτῆς τῆς συνιστώσας τῆς γενοκτονίας ἀποτελοῦν τὴν ἐλάχιστη πράξη διάσωσης τῆς μνήμης αὐτῶν τῶν ἀνθρώπων ποὺ ἔχασαν τὴ ζωή τους. Μπορεῖ ἡ παρουσία τοῦ Ἑλληνισμοῦ νὰ διακόπηκε βίαια, ἀλλὰ αὐτὸ ἔγινε μόνο προσωρινά, ὅπως δείχνει ἡ σημερινὴ ἀνιδιοτελὴς δραστηριοποίηση τῶν Ἑλλήνων καὶ φιλελλήνων σὲ ὅλο τὸν κόσμο, ὅπου πολιτικοί, κυβερνῆτες, βουλευτές, ἀκαδημαϊκοί, ἐπιστήμονες καὶ ἐρευνητές, ἔχουν πειστεῖ γιὰ τὴν τέλεση τοῦ ἐγκλήματος καὶ ἐκδίδουν σχετικὲς ἀναγνωρίσεις καὶ ψηφίσματα.
malkidis