Πρωταρχικὸς στόχος τῆς ζωῆς τοῦ ἀνθρώπου εἶναι ἡ μετάνοια

Γράφει ὁ πατὴρ Ἰωὴλ Κωνστάνταρος

Εὐαγγελικὸ Ἀνάγνωσμα Κυριακῆς μετὰ τὰ Φῶτα 

(Ματθ. Δ' 12-17)

Ὁ μεγαλύτερος τῶν Προφητῶν, ὁ Τίμιος τοῦ Κυρίου Πρόδρομος, ὁ ἀσυμβίβαστος καὶ κήρυκας τῆς μετανοίας, ὑπέγραψε τὸ ἐλεγκτικό του κήρυγμα κατὰ τοῦ Ἡρώδη μὲ τὸ ἴδιο του τὸ αἷμα. Μὲ τὸν ἀποκεφαλισμό του, ὄχι μόνο εὐαγγελίστηκε τὶς ψυχὲς στὸν Ἅδη, καὶ κατέστη ὁ μεγαλύτερος τῶν Ἁγίων, ἀλλὰ γίνεται καὶ τὸ παράδειγμα γιὰ ὅσους θέλουν νὰ ἀγωνίζονται σταθεροὶ καὶ ἀτρόμητα ἕνεκεν δικαιοσύνης καὶ ἀληθείας.

Τώρα πλέον ἔφτασε ἡ ὥρα τοῦ Κυρίου Ἰησοῦ Χριστοῦ. Ἐγκατέλειψε τὴν ἰδιωτική του ζωὴ καὶ ἀρχίζει τὴ δημόσια δράση του.

Εἶχε ζήσει τριάντα ἔτη στὴ Ναζαρέτ, καὶ ἦλθε νὰ ἐγκατασταθεῖ στὴν παραθαλάσσια πόλη Καπερναούμ. Σὲ ἕνα γεωγραφικὸ χῶρο ποὺ βρισκόταν στὰ σύνορα τῶν φυλῶν Ζαβουλῶν καὶ Νεφθαλεὶμ καὶ στὸν ὁποῖο διέμεναν πολλοὶ εἰδωλολάτρες.

Ἄνθρωποι δηλ. πού ἀγνοοῦσαν τὸν ἀληθινὸ Θεὸ καὶ ὡς ἐκ τούτου βρίσκονταν βυθισμένοι μέσα στὸ πυκνὸ σκοτάδι τῆς ἄγνοιας καὶ τῆς ἁμαρτίας. Αὐτὸ τὸ γεγονὸς τῆς ἐγκαταστάσεως τοῦ Κυρίου στὴν περιοχὴ αὐτή, τὸ εἶπε καὶ τὸ εἶχε προφητεύσει ὁ μεγαλοφωνότατος Πρ. Ἠσαΐας, ὀκτακόσια χρόνια πρὸ τῆς ἐνανθρωπήσεως λέγοντας: «Γῆ Ζαβουλῶν καὶ γῆ Νεφθαλείμ, ὁδὸν θαλάσσης πέραν τοῦ Ἰορδάνου, Γαλιλαία τῶν ἐθνῶν, ὁ λαὸς ὁ καθήμενος ἐν σκότει...

εἶδε φῶς μέγα, καὶ τοῖς καθημένοις ἐν χώρα καὶ σκιὰ θανάτου φῶς ἀνέτειλεν αὐτοῖς» (Ματθ. Δ' 15-16). Δηλ. Ἡ χώρα τῆς φυλῆς Ζαβουλῶν καὶ ἡ χώρα τῆς φυλῆς Νεφθαλείμ, ποὺ ἐκτείνεται κοντὰ στὴ λίμνη, πέρα ἀπὸ τὸν Ἰορδάνη, ἡ Γαλιλαία τῶν ἐθνικῶν (τῶν εἰδωλολατρῶν), ὁ λαὸς ὁ καθήμενος στὸ σκοτάδι εἶδε ἥλιο μεγάλο, ναί, στοὺς καθηλωμένους στὴ χώρα μὲ τὸ βαθὺ σκοτάδι τοῦ θανάτου, σ΄ αὐτοὺς ἥλιος ἀνέτειλε». Πρόκειται γιὰ μία τῶν πλέον λαμπροτάτων Xριστολογικῶν προφητειῶν τῆς Π.Δ. Ἀπευθύνεται ὁ θεόπνευστος Προφήτης πρὸς τοὺς κατοίκους τῶν περιοχῶν Ζαβουλῶν καὶ Νεφθαλείμ, ποὺ εὐρίσκοντο δυτικῶς τῆς λίμνης Γεννησαρέτ, πρὸς τὴν πολυσύχναστη παραθαλασσία ὁδὸ τῆς Μεσογείου, ποὺ συνέδεε τὴν Αἴγυπτο μὲ τὴν Συρία. Ἡ περιοχὴ αὐτὴ θὰ ἔπινε πρώτη τὸ πικρὸ ποτήριον τῆς ὑποδουλώσεως στοὺς Ἀσσυρίους κατακτητές, καὶ γιὰ τοῦτο πρώτη αὐτὴ ἀκούει τὸ χαρμόσυνο καὶ ἐλπιδοφόρο μήνυμα τῆς λυτρώσεως. Ἀπὸ αὐτὴν ἔκαναν τὴν ἀρχὴ τῆς κατακτήσεως τῆς Παλαιστίνης οἱ Ἀσσύριοι μὲ τὸν Τιγλὰθ-Πιλεσὰρ τὸ 734 π.Χ.. Ὀνομάζεται «Γαλιλαία τῶν Ἐθνῶν», διότι ἤδη ἀπὸ τὰ παλαιότερα χρόνια κατοικεῖτο καὶ ἀπὸ εἰδωλολατρικοὺς πληθυσμούς.

Ὁ λαὸς αὐτός, ποὺ θὰ ζοῦσε, λόγω τῆς Ἀσσυριακῆς εἰσβολῆς, μέσα στὴν συμφορὰ καὶ τὴν ἐξαθλίωση, «ἐν σκότει... ἐν χώρα καὶ σκιὰ θανάτου», θὰ φωτισθεῖ καὶ θὰ ἀναζωογονηθεῖ. Τὸ δὲ μέγα φῶς, γιὰ τὸ ὁποῖο κάνει λόγο ὁ Προφήτης, εἶναι ὁ Μεσσίας Χριστός. Ἡ ἐποχὴ τοῦ Μεσσίου ἀναμενόταν ὡς ἐποχὴ σωτηρίας τοῦ λαοῦ καὶ ὑψώσεώς του στὴν προτέρα του δόξα.

Ὁ μεγαλόπνοος Προφήτης ὁμιλεῖ κατ' ἀρχὰς γιὰ τὰ γεγονότα ποὺ ἐπρόκειτο νὰ συμβοῦν στὶς ἐπερχόμενες δεκαετίες, κατὰ τὶς ὁποῖες, ὁρισμένοι βασιλεῖς, ὅπως ὁ Ἐζεκίας, ὁ Ἰωσίας κ.λ.π., θὰ ἔδιναν κάποια ἀνακούφιση στὸν ταλαιπωρημένο λαὸ τοῦ Θεοῦ. Τὸ βλέμμα του ὅμως τὸ προφητικό, ὑπερπηδᾶ τὰ συνήθη γεγονότα καὶ ἀντικρίζει τὸ νέο ὅραμα τοῦ κόσμου μὲ τὴν ἄφιξη τῆς Βασιλείας τοῦ Θεοῦ.

Βλέπει δηλ. τὸν Κύριο νὰ κρατᾶ στὰ χέρια Του τὰ νήματα τῆς Ἱστορίας καὶ νὰ τὴν κατευθύνει πρὸς τοὺς ἐνδόξους ἐσχάτους καιρούς. Εἶναι δὲ βέβαιος ὅτι λόγω τῆς ἐπεμβάσεως τοῦ Θεοῦ, αὐτὸς ποὺ φαίνεται νὰ εἶναι νικημένος σήμερα, θὰ εἶναι ὁ νικητὴς στὸ μέλλον.

Τὸ βαθύτερο νόημα τῶν λόγων τοῦ Προφήτου εἶναι ὅτι οἱ ἐσκοτισμένοι, λόγω τῆς ἁμαρτίας Ἰουδαῖοι καὶ ἐξαιτίας τῆς πλάνης εἰδωλολάτρες, θὰ φωτισθοῦν μὲ τὸ φῶς τῆς διδασκαλίας τοῦ Κυρίου καὶ θὰ ζήσουν μία ὄντως νέα ἐποχή. Τὴν ἐποχὴ τῆς χάριτος. «Ὁ λαὸς ὁ ἐν τῆ ἐθνικὴ ἀγνοία ἐσκοτισμένος, εἶδε φῶς μέγα», ὄχι τὸ φῶς τοῦ πυρός, ἢ τῶν ἀστέρων, ἢ τῆς σελήνης. Οὔτε τὸ ἡλιακὸ ἢ τὸ φῶς τῆς ἀστραπῆς, «ἀλλὰ φῶς μέγα, ὁ καὶ νοητοῖς ἐπιλάμπει καὶ αἰσθητοῖς (δηλ. πού λάμπει καὶ φωτίζει τὰ ὑλικὰ καὶ πνευματικὰ) ὁ καὶ Πατρὶ συνεστι (δηλ. εἶναι τὸ Φῶς τοῦ Μονογενοῦς Υἱοῦ καὶ Λόγου τοῦ Θεοῦ, ποὺ συνυπάρχει μὲ τὸν Πατέρα) καὶ ἀνθρώπους φωτίζει καὶ Ἀγγέλους φαιδρύνει» (Μ. Βασίλειος).

Ἀπὸ αὐτὴ τὴν περιοχή, λοιπόν, ἄρχισε τὸ ἔργο τῆς ἀπολυτρώσεως τῆς ἀνθρωπότητας. Ἐπίσης, ἡ Ναζαρέτ, ὅπου ὁ Ἀρχάγγελος Γαβριὴλ εὐαγγελίστηκε τὸ μήνυμα τῆς σωτήριας στὴν Παναγία Παρθένο, ἀνῆκε στὴν φυλὴ Ζαβουλῶν. Ὁ δὲ Θεάνθρωπος εἶχε ὡς ὁρμητήριό Του τὴν πόλη Καπερναούμ, ποὺ βρισκόταν μεταξὺ τῶν ὁρίων Νεφθαλεὶμ καὶ Ζαβουλῶν, παρὰ τὰς ἐκβολὰς τοῦ Ἰορδάνου καὶ πρὸς τὴ βορειοδυτικὴ παραλία τῆς Τιβεριάδος.

Ἔτσι λοιπὸν φαίνεται ξεκάθαρα καὶ στὸ σημεῖο αὐτό, ποὺ ὁ Κύριος ξεκινᾶ τὸ σωτηριῶδες Του ἔργο, πόσο τὸ Πνεῦμα τὸ Ἅγιον, ποὺ φωτίζει τοὺς ἱεροὺς συγγραφεῖς στὸ νὰ καταγράψουν τὰ θεόπνευστα κείμενα, συνδέει ἄμεσα τὴν Παλαιὰ μὲ τὴν Καινὴ Διαθήκη. Πώς ἑρμηνεύεται ἡ Παλαιὰ ἀπὸ τὰ γεγονότα τῆς Καινῆς καὶ πὼς ὁ ἴδιος ὁ Ἰησοῦς συνδέει στὸ Θεανδρικὸ Του πρόσωπο τὶς δύο διαθῆκες. Τὴν πρώτη στὴν ὁποία κυριαρχεῖ ἡ προσμονὴ τῆς λυτρώσεως καὶ στὴν δεύτερη ἡ εὐλογία καὶ ὁ ἐνθουσιασμός, διότι αὐτὸς ὁ ἀναμενόμενος Μεσσίας ἐνανθρώπησε καὶ ἵδρυσε τὴν Ἐκκλησία του, τὸ Σῶμα Του.

Καὶ εἶναι συγκλονιστικὸ τὸ ὅτι ἡ Παλαιὰ διαθήκη κλείνει μὲ τὸ προφητικὸ κήρυγμα τοῦ Ἰωάννου τοῦ Βαπτιστοῦ, ποὺ κηρύττει μετάνοια, ἀλλὰ καὶ τὸ ὅτι στὴν Καινή, ὁ ἴδιος ὁ Κύριος Ἰησοῦς, ἐγκαινιάζει τὸν ἀποκαλυπτικό Του λόγο καὶ πάλι μὲ τὸ κήρυγμα τῆς μετανοίας.

Ο Ι. Εὐαγγελιστὴς Ματθαῖος δίνει μεγάλη ἔμφαση στὸ κύριο αὐτὸ σημεῖο, τὸ ὁποῖο ἀποτελεῖ καὶ τὸ κεντρικὸ κήρυγμα στὸν χῶρο τῆς Ἐκκλησίας, στὸ γεγονὸς δηλ. τῆς μετανοίας, γι' αὐτὸ καὶ καταγράφει: «Ἀπὸ τότε ἤρξατο ὁ Ἰησοῦς κηρύσσειν καὶ λέγειν «Μετανοεῖτε, ἤγγικε γὰρ ἡ Βασιλεία τῶν οὐρανῶν» (Ματθ. Δ' 17)+ Μετάφραση.

Νὰ σταθοῦμε ὅμως γιὰ λίγο στὴν μετάνοια.

Ὅταν ὁ Κύριος ἄρχισε τὸ δημόσιο κήρυγμά Του, καλοῦσε ὄχι μόνο κάποιες ψυχές, ἀλλὰ ὅλους τούς ἀνθρώπους νὰ ἀλλάξουν τρόπο σκέψης καὶ στάση ζωῆς, καὶ τοῦτο διότι ἔφτασε πλέον ἡ Βασιλεία τῶν Οὐρανῶν.

Πλησίασαν δηλ. οἱ ἡμέρες τῆς ἵδρυσης τῆς Ἐκκλησίας, ἡ ὁποία εἶναι ἡ Κιβωτὸς τῆς Σωτηρίας. Ἐγκαθιδρύεται ἤδη ἡ ἐπὶ γῆς, στρατευομένη του Ἐκκλησία, καὶ μὲ τὰ ζωοπάροχα Μυστήριά της φωτίζει καὶ ἐξαγιάζει τὸν ἄνθρωπο ποὺ ἀποδέχεται τὴν Πίστη στὸν Θεάνθρωπο Κύριο, καὶ τὸν κατευθύνει πρὸς τὸν προορισμό του ποὺ δὲν εἶναι ἄλλος ἀπὸ τὴν οὐράνια καὶ τὴν αἰώνια βασιλεία.

Ἂς μὴ πελαγοδρομεῖ ὁ ἄνθρωπος καὶ ἂς μὴ μπερδεύεται στὸ ποῖον δρόμο θὰ ἀκολουθήσει γιὰ τὴ σωτηρία του. Δὲν ὑπάρχουν πολλοὶ δρόμοι. Ἕνας εἶναι. Καὶ αὐτὸς ὀνομάζεται μετάνοια. Τὸ Ἀποστολικὸ κήρυγμα τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας μας καὶ στὸ θέμα αὐτὸ εἶναι σαφέστατο καὶ κρυστάλλινο.

Ἀφοῦ, ἐννοεῖται, ἔχει προηγηθεῖ τὸ Μυστήριο τοῦ Βαπτίσματος καὶ τὸ Χρίσμα, ἀπαιτεῖται ὁ ἰσόβιος ἀγώνας. Ὁ ὄμορφος ἀγώνας τῆς καθάρσεως, γιὰ νὰ τὸν διαδεχθεῖ ἡ εὐλογημένη κατάσταση τοῦ φωτισμοῦ. Ἀναγκαία ὅμως προϋπόθεση τῆς ὁδοῦ τῆς χάριτος, ὅπως κηρύσσει ὁ Ἀρχηγὸς τῆς Πίστεώς μας, εἶναι ἡ μετάνοια. Ἡ ἀλλαγὴ δηλ. τῆς νοοτροπίας. Ἡ ἀλλαγὴ-διόρθωση καὶ ἰσορροπία τοῦ νοὸς ποὺ ἑδρεύει στὴν καρδιά, τῆς παγίωσης τοῦ ὅλου φρονήματος στὶς θεῖες ἐντολές. Αὐτὴ εἶναι ἡ νόμιμη, ἡ ἀποκαλυπτικὴ καὶ ἡ Βασιλικὴ ὁδὸς πρὸς τὸ καθ' ὁμοίωσιν καὶ πρὸς τὸν ἀκύμαντο λιμένα τῆς Βασιλείας τῶν οὐρανῶν.

Ὑπάρχει ἄραγε ἀμφιβολία ὅτι ἡ πραγμάτωσις τοῦ σαλπίσματος καὶ τοῦ προσκλητηρίου αὐτοῦ τῆς μετανοίας πού μᾶς κάνει ὁ ἴδιος ὁ Κύριος, συντελεῖται μόνο μέσα στὸ χῶρο τῆς Ἐκλογῆς Του, τῆς Ἐκκλησίας μας;

Μόνο ἄσχετοι ἢ πεμπτοφαλαγγίτες τῆς Ὀρθοδοξίας μας θὰ μποροῦσαν νὰ ἰσχυριστοῦν τὸ ἀντίθετο. Ὅτι δηλ. ὁ καρπὸς τῆς μετανοίας μπορεῖ νὰ παραχθεῖ καὶ ἐκτὸς Ἐκκλησίας.

Καί, ὁπωσδήποτε, αὐτὴ ἡ μετάνοια δὲν χαρακτηρίζεται μὲ ἕνα συναισθηματισμὸ «θρησκευτικοῦ περιεχομένου».

Ἀποτελεῖ τρόπο ζωῆς ποὺ εἶναι ἀδύνατον ὁ ἄνθρωπος ἐξ' ἀρχῆς νὰ ἀντιληφθεῖ τὴν ἔκταση, καὶ τὸ βάθος τῆς θείας αὐτῆς δωρεᾶς ποὺ ὀνομάζεται μετάνοια. Ξεκινᾶ μὲν ἀπὸ τὴν ἀπόρριψη καὶ τὸ μίσος κατὰ τῆς ἁμαρτίας , ποὺ σηματοδοτεῖται μὲ τὴν ἐξομολόγηση καὶ τὴ θλίψη γιὰ τὸ ἁμαρτωλὸ παρελθὸν καὶ φτάνει μέχρι τὸν θρῆνο γιὰ ὅλον τὸν «Ἀδάμ». Γιὰ ὅλο τὸ ἀνθρώπινο γένος. Βιώματα δηλ. τῆς κατάστασης ποὺ γεύονται οἱ φωτισμένοι καὶ οἱ θεούμενοι ἀδελφοί μας, οἱ ὁποῖοι διὰ τῆς παγκοσμίου μετανοίας καὶ τῆς θεοΰφαντης ταπείνωσης, μᾶς ἀποκαλύπτουν τὰ μυστήρια καὶ τὸν ἀσφαλῆ δρόμο γιὰ τὴ δική μας Χριστοποίηση.

Ἀδελφοί μου. Ἤδη διανύουμε τὸν πρῶτο μήνα τοῦ νέου ἔτους ποὺ μᾶς ἀξίωσε ἡ Χάρις τοῦ Θεοῦ.

Συνειδητοποιοῦμε, ὅτι ἡ κλεψύδρα τοῦ χρόνου καὶ μάλιστα τοῦ προσωπικοῦ μας, ὅσο περνᾶ ὁ καιρὸς γίνεται ἀνελέητος. Δὲν ἔχουμε λοιπόν, παρὰ νὰ παραδεχθοῦμε ὅτι τὸ κύριο ἔργο ποὺ μᾶς καταρτίζει καὶ ποὺ μᾶς ὁδηγεῖ πρὸς τὸν τελικό μας στόχο καὶ σκοπὸ εἶναι ἡ μετάνοια.

Ἡ μετάνοια ἡ αὐθεντικὴ ποὺ ξεκινᾶ ἀπὸ τὶς ἀστοχίες μας ἕως καὶ τὸ σύνολο τῆς παγκόσμιας ἀποστασίας ποὺ τραγικὰ ὅλοι βιώνουμε.

Εἴθε ὁ Κύριός μας, νὰ μᾶς χαρίσει τὸ ἀτίμητο δῶρο τῆς ἀλλαγῆς τοῦ νοὸς καὶ ἐμεῖς νὰ συνειδητοποιοῦμε τὴν ταλαίπωρη κατάστασή μας, προσφέροντας τὴν ὅλη ὕπαρξή μας σ' Αὐτὸν τὸν Κύριό μας καὶ Θεό μας. Ἀμήν.