Σὰν σήμερα 22 Νοεμβρίου 1940 ἀπελευθερώνεται ἡ Κορυτσὰ τῆς Βορείου Ἠπείρου

22 Νοεμβρίου 1940: 'Ἕλληνες στρατιῶτες
στὸν ἐξώστη τοῦ Δημαρχείου τῆς Κορυτσᾶς

Στίς 22 Νοεμβρίου 1940 τμήματα τοῦ ἑλληνικοῦ στρατοῦ εἰσέρχονται ἀπελευθερωτὲς τοῦ βορειοηπειρωτικοῦ διαμερίσματος τῆς Kορυτσᾶς. Ὁ κόσμος βγῆκε στοὺς δρόμους καὶ ζητωκραύγαζε: «Πήραμε τὴν Κορυτσά!». H ἀπελευθέρωση τῆς Κορυτσᾶς ἦταν ἡ πρώτη μεγάλη ἐπιτυχία τοῦ Ἑλληνικοῦ Στρατοῦ στὸ βορειοηπειρωτικὸ μέτωπο. 

Αὐτὴ ἦταν ἡ δεύτερη φορὰ ποὺ ὁ ἑλληνικὸς στρατὸς εἰσερχόταν στὴν Κορυτσά. Κατὰ τὸν A' Βαλκανικὸ πόλεμο (Δεκέμβριος 1912), ὁ ἑλληνικὸς στρατὸς εἰσῆλθε στὴν πόλη, ἀπὸ τὴν ὁποία ἀποχώρησε τὸν Μάρτιο τοῦ 1914, παραδίδοντάς την στὴν νεοσυσταθεῖσα ἀλβανικὴ χωροφυλακή. Δὲν πρέπει νὰ ξεχνᾶμε ὅτι σύμφωνα μὲ ἄρθρο του Πρωτοκόλλου τῆς Κέρκυρας (Μάϊος 1914), ἡ Κορυτσὰ ἀποτελεί τμημά τῆς Αὐτόνομης Δημοκρατίας τῆς Βορείου Ἠπείρου, ἐντός τῆς ἀλβανικῆς ἐπικράτειας.

Ὁ Π. Παλαιολόγος, ἀπεσταλμένος τοῦ «Ἐλεύθερου Βήματος» στὸ μέτωπο ἀπέστειλε στὴν ἐφημερίδα τὴν παρακάτω ἐνθουσιώδη ἀνταπόκριση: «METΩΠON HΠEIPOY, 22 Νοεμβρίου (τοῦ ἀπεσταλμένου μας). H Ἤπειρος ὁλόκληρος εἰς μίαν ψυχὴν πανηγυρίζει ἐνθουσιωδῶς τὴν κατάληψιν τῆς Κορυτσᾶς. Ὁ Mητροπολίτης Ἰωαννίνων Σπυρίδων, ἐθναπόστολος, περιερχόμενος τὸ μέτωπον, μὲ ἠσπάσθη ψιθυρίζων: «Ὠμίλησεν ὁ Θεός. Οὗτοι ἐν ἄρμασιν, οὗτοι ἐν ἴπποις, ἠμεῖς ἐν ὀνόματι Θεοῦ». Οἱ στρατιῶται...

ἀγκαλιάζουν ἀλλήλους. Μὲ ψυχὴν πλημμυρισμένην ἀπὸ συγκίνησιν καὶ ὑπερηφάνειαν, συγκεντρώνω ἀπὸ τραυματίας ἀξιωματικοὺς στοιχεῖα ἀπὸ τὰς προχθεσινᾶς καὶ χθεσινᾶς μάχας εἰς τὸ μέτωπον τῆς Ἠπείρου. Χρειάζεται νέος Ὅμηρος διὰ τὴν περιγραφὴν τῆς σημερινῆς ἐποποιΐας. Ζῶμεν εἰς μίαν ἀτμόσφαιραν μέθης καὶ παραληρήματος».

Ἡ εἴσοδος τοῦ ἑλληνικοῦ 

στρατοῦ στὴν Κορυτσὰ

Ἀπὸ τὸ ματωμένο Ημερολογιό τοῦ Ἀχιλλέα Γκούμα: (…) «Τέλος, τὴν 22αν Νοεμβρίου τοῦ 1940 διατασσόμεθα νὰ εἰσέλθωμεν εἰς Κορυτσᾶν. Ἡ ἡμέρα αὐτὴ εἶναι ἡ ἡμέρα τῆς ἀπελευθερώσεως τῆς ἑλληνικωτάτης Κορυτσᾶς. Μὲ ἐπὶ κεφαλῆς τὸν πάντοτε δρώντα ἐν τῷ ἀγώνι ταγματάρχην μᾶς Παλαιοδημόπουλον ἐξεκινήσαμεν ἀπὸ ὕψος Μοράβα 1.800 μέτρα, περὶ ὥραν 1ην – 2αν μεσημβρινὴν μὲ ἀντικειμενικὸν σκοπὸν τὴν εἴσοδον εἰς τὴν Κορυτσᾶν.»(…) «Εἰσερχόμεθα εἰς τὰ πρῶτα σπίτια τῆς Κορυτσᾶς. Οἱ ὁρισθέντες πολίται διὰ τὴν ὑποδοχὴν μόλις μᾶς ἀντικρυσαν ἤρχισαν νὰ μᾶς διανέμουν δῶρα. Τουτέστιν, τσιγάρα, γλυκά, φροῦτα καὶ τόσα ἄλλα. Μετὰ προχωροῦμε διὰ τὸ κέντρο της. Ἀπὸ τὴν μία ἄκρη τῆς πόλεως, ἕως τὴν ἄλλην εἶχαν παραταχθῆ αἳ χιλιάδες τῶν κατοίκων τῆς διὰ νὰ μᾶς ὑποδεχθοῦν. Τὸ τί συνέβη κατὰ τὴν νύκτα ἐκείνη δὲν περιγράφεται. Τὸ ‘καλῶς ἤλθατε’ καὶ τὸ ‘ζήτω’ ἠκούετο ἀπὸ χιλιάδες στόματα. Συγκινητικότατη ὑπῆρξεν ἡ ὑποδοχή μας. Ἀπὸ τὴν μεγάλη τους χαρὰ πολλοὶ ἐκ τῶν κατοίκων τῆς ἔκλαιον. Ἀπ’ ὅπου κι ἂν περνοῦσα ἄφθονα τσιγάρα μᾶς ἐδίδοντο ἐκ τῶν πολιτῶν. Ἐγὼ δὲ τοὺς ἔλεγα: «Ἕλληνες εἶστε; Ἕλληνες;» «Ναί, ναὶ Ἕλληνες», μὲ ἔλεγαν.»(…)

Ὁ Ἀχιλλέας Γκούμας ἦταν ἕνας ἀπὸ τὶς πολλὲς χιλιάδες Ἑλλήνων ποὺ προμάχησαν γιὰ τὸ μεγαλεῖο καὶ τὴ δόξα τῆς Ἑλλάδας καὶ τὴ ντροπὴ καὶ τὸν ἐξευτελισμὸ τῶν εἰσβολέων. Εἶχε ὅμως τὴν ἔνδοξη μοίρα νὰ βρεῖ τὸ θάνατο λίγες μέρες πρὶν τελειώσει ὁ πόλεμος. Ἐκεῖ στὸ Μνῆμα τῆς Γριᾶς, σὲ ὑψόμετρο 2.120 μ., ποῦ ἦταν τὸ πιὸ προχωρημένο φυλάκιο τοῦ μετώπου, τραυματίστηκε θανάσιμα ἀπὸ βόμβα ἰταλικοῦ ἀεροπλάνου, καὶ σὲ λίγο ὑπέκυψε.

Στὴν ΣΕΑΠ κάποτε τραγουδούσαμε μὲ ὅλη μας τὴν δύναμη «Ἔχω μία ἀδερφή, κουκλίτσα ἀληθινή, τὴν λένε Βόρειο Ἤπειρο, τὴν ἀγαπῶ πολὺ (2). Στὸ βάθος μακριά, προβάλει ἡ Κορυτσά, τὴ βλέπω καὶ ραγίζεται ἡ δόλιά μου ἡ καρδιὰ (2). Θὰ πάω μία αὐγή, χωρὶς διαταγή, καὶ θὰ ἀγκαλιάσω στοργικὰ τὴν δόλιά μου ἀδερφὴ (2)»….

Ἔχω μια ἀδερφή,

κουκλίτσα ἀληθινή,

τὴν λένε Βόρειο Ἤπειρο,

τὴν ἀγαπῶ πολύ.

Κουκλίτσα ἀληθινή,

τῆς κλέψαν τὴν φωνή,

τὴν πήρανε αἰχμάλωτη

οἱ ἄτιμοι οἱ Ἀλβανοί.

Στὸ βάθος μακριά,

προβάλει ἡ Κορυτσά,

τὴ βλέπω καὶ ραγίζεται ἡ δόλιά μου ἡ καρδιά.

Καὶ τώρα ποὺ μπορῶ τὸ ὅπλο νὰ κρατῶ

καὶ ἀνήκω εἰς τὸν ἔνδοξο ἑλληνικὸ στρατό,

θὰ τρέξω μίαν αὐγή,

χωρὶς διαταγή,

γιὰ νὰ ἀγκαλιάσω στοργικὰ τὴν ὄμορφη ἀδερφή.

Κόκκινος