ΛΑΔΙ ΟΧΙ, ΕΛΙΕΣ ΝΑΙ˙ ΓΙΑΤΙ;

Ἀπαντᾶ ὁ ἀείμνηστος καθηγητής τῆς Λειτουργικῆς

Ιω.Φουντούλης

«Γιατί σέ καιρό νηστείαςνηστεύουμε τό λάδι καί τά ψάρια καί τρῶμε ἐλιές καί αὐγοτάραχο;»

Ἡ παλιά καί ἀληθινήνηστεία συνίσταται στήν πλήρη ἀποχήτροφῆς ἡ στήν ξηροφαγία. Ἐπειδήὅμως αὐτή δέν εἶναιδυνατόν νά τηρηθεῖ στίς μεγάλες περιόδους τῶν νηστειῶντοῦ ἐκκλησιαστικοῦ ἔτους, λόγω δύσκολων συνθηκῶν ζωῆς ἡ ἔλλειψης ζήλου, ἔχουν στήν πράξη ἐπινοηθεῖ διάφορες διευκολύνσεις, ὥστε νά εἶναιδυνατή ἡ ἐφαρμογή τῆς νηστείας ἀπό ὅλους τους πιστούς.

Στην ἀρχαία ἐποχή οἱ χριστιανοί μετά τήν ἐνάτη ὥρα (3 μ.μ.)τῶν νηστήσιμων ἡμερῶν κατέλυαν μόνο νερό καί ψωμί. Σιγά-σιγά ὅμως...

ὄχι μόνο ἡδιάρκεια τῆς ὁλοκληρωτικῆς ἀποχῆς ἀπό τροφή περιορίστηκε στά συνηθισμένα καίστίς ἄλλες μέρες ὅρια γί αὐτό μετατέθηκαν καί οἱ Ἑσπερινοί της Τεσσαρακοστῆςκαί οἱ Προηγιασμένες τό πρωί ἀλλά καί ἄλλα εἴδη τροφῶν ἄρχισαν νάχρησιμοποιοῦνται, ὅπως οἱ καρποί, τά ὄσπρια, τά ὀστρακόδερμα, τά μαλάκια κ.ο.κ.

Μέσα στά πλαίσια αὐτά μπορεῖ νά κατανοηθεῖ καί τό ὅτι τρῶμεἐλιές κατά τίς ἡμέρες πού δέν τρῶμε λάδι, καί αὐγοτάραχο κατά τίς ἡμέρες πούἀπέχουμε ἀπό ψάρια. Γιά τό πρῶτο μποροῦμε νά ἐπικαλεστοῦμε τό λόγο ὅτι οἱ ἐλιέςτρώγονται ὡς καρπός, ἐνῷ ἡ ἀπαγόρευση τοῦ λαδιοῦ ἀφορᾶ στά φαγητά πού παρασκευάζονταιμέ λάδι. Γιά τό δεύτερο ἡ δικαιολογία εἶναι λιγότερο εὔλογη, ἀφοῦ δέν ἰσχύει τόἴδιο γιά τό γάλα ἡ τά αὐγά, ἀλλά καί αὐτά ἀπαγορεύονται κατά τίς νηστεῖες μαςὡς «καρπός... καί γεννήματα ὧν ἀπεχόμεθα» κατά τόν 56ο κανόνα τῆςΠενθέκτης Οἰκουμενικῆς Συνόδου. Γνωρίζω πάντως εὐλαβεῖς χριστιανούς πούκατανοοῦν ὅτι πρόκειται γιά «οἰκονομία», καί κατά τίς ἡμέρες τῶν μεγάλωννηστειῶν, ὅπως καί τήν παραμονή πού θά κοινωνήσουν, ἀπέχουν καί ἀπό ἐλιές καίἀπό αὐγοτάραχο.

Είναι ἀλήθεια πώς αὐτή τήν ἐρώτηση τήν ἀκοῦμε συχνά ἀπόκαλοπροαίρετους πιστούς καί συχνότερα ἀπό μερικούς πού εἰρωνεύονται τίςνηστεῖες. Θά μποροῦσε καί στίς δύο περιπτώσεις νά ὑπογραμμιστεῖ ἡ ἐλαστικότητακαί τό φιλάνθρωπο τῶν σχετικῶν ἐθίμων καί τῶν κανόνων τῆς Ἐκκλησίας, πού δένἔχουν σκοπό νά ἐξοντώσουν τούς ἀνθρώπους, ἀλλά νά τούς βοηθήσουν νά ἀσκηθοῦνστήν ἐγκράτεια καί νά κυριαρχήσουν στά πάθη τους. Ἄν τούς σκανδαλίζουν οἱτροφές αὐτές, μποροῦν νά ἀπέχουν ἀπό αὐτές χωρίς κατά τόν ἀπόστολο νάἐξουθενώνουν τούς «ἐσθίοντας» ἡ νά «κρίνουν» (Ρῶ 14,3) τήν Ἐκκλησία γιά τήνφιλάνθρωπη τακτική της. Τό νά ἀναλάβει ἡ Ἐκκλησία ἀγῶνα γιά τήν ἐκκαθάριση τῶνσχετικῶν μέ τή νηστεία ἐθίμων καί τῶν τροφῶν πού τρώγονται ἡ ὄχι σ αὐτήν, οὔτετοῦ παρόντος εἶναι οὔτε μπορεῖ νά μείνει πάντοτε μέσα στά ὅρια τῆς σοβαρότητος.Ἐκεῖνο πού πρωτεύει εἶναι ὁ τονισμός τῆς ἀνάγκης τῆς νηστείας καί τῆςπνευματικῆς ὠφέλειας πού προέρχεται ἄπ αὐτή, καθώς καί ἡ προσπάθεια γιά τήνκατά τό δυνατόν συμμόρφωση τῶν πιστῶν στίς σχετικές ἐκκλησιαστικές διατάξεις,πού ἀρκετά ἔχουν ἀτονήσει στίς μέρες μας.