Ὑπάρχουν πολλοὶ λόγοι ποὺ τὰ ἑλληνικὰ δάση εἶναι εὐάλωτα στὶς πυρκαγιὲς -τὰ παρατεταμένα θερμὰ καὶ ξηρὰ καλοκαίρια, οἱ ἤπιοι χειμῶνες (χαρακτηριστικοί του μεσογειακοῦ κλίματος), οἱ δυνατοὶ ἄνεμοι, τὸ ἔντονο ἀνάγλυφο τῶν δασικῶν ἐδαφῶν καὶ ἡ εὔφλεκτη ξηροφυτικὴ βλάστηση.Ὅταν σὲ αὐτοὺς τοὺς παράγοντες προστεθεῖ καὶ ἡ ἔντονη ἀνθρώπινη δραστηριότητα, ἡ ἐλλιπὴς διαχείριση τῶν εὔφλεκτων αὐτῶν δασῶν καὶ ἡ ἐπικράτηση τῆς ἀντίληψης ὅτι ἡ προστασία ἀπὸ τὶς δασικὲς πυρκαγιὲς ταυτίζεται μὲ τὴν δασοπυρόσβεση, αὐξάνεται ὁ ἀριθμὸς τῶν πυρκαγιῶν ὅπως καὶ οἱ δασικὲς ἐκτάσεις ποὺ αὐτὲς καταστρέφουν. Ἐνδεικτικὰ ἀναφέρουμε ὅτι κατὰ τὴ δεκαετία τοῦ ΄90 ὁ μέσος ὅρος τῶν καμένων ἐκτάσεων προσέγγισε τὰ 500.000 στρέμματα, ἐνῶ μόνο κατὰ τὴν διάρκεια τοῦ καλοκαιριοῦ τοῦ 2007 τὸ σύνολο τῶν καμένων ἐκτάσεων ξεπέρασε τὰ 2,5 ἐκ. στρέμματα.
Ἀνθρωπογενῆ αἴτια δασικῶν πυρκαγιῶν
Οἱ κυριότερες αἰτίες τῶν δασικῶν πυρκαγιῶν εἶναι:
Οἱ διάφορες γεωργικὲς δραστηριότητες καὶ κυρίως ἡ καύση ξερῶν χόρτων.
Ἡ ἀπόρριψη ἀναμμένων τσιγάρων ἢ τὸ ἄναμμα φωτιᾶς στὸ δάσος.
Ἡ ἀπόρριψη σκουπιδιῶν στὸ δάσος.
Ἡ καύση σκουπιδιῶν καὶ ἡ ὕπαρξη...
ἀνεξέλεγκτων χωματερῶν.Κακόβουλες ἐνέργειες (ἐμπρησμοί).
Διάφορες δραστηριότητες σὲ ἐξοχικὲς κατοικίες.
Ἀτυχήματα (τροχαῖα, βλάβες γεωργικῶν μηχανημάτων, κὸκ)
Οἱ ἀνθρώπινες αὐτὲς δραστηριότητες ἔχουν σὰν ἀποτέλεσμα νὰ ἐκδηλώνονται πυρκαγιὲς τόσο συχνὰ ποὺ οἱ ἀντοχὲς τῶν οἰκοσυστημάτων ἐξαντλοῦνται. Ἐπιπλέον, ἡ ἀναγέννηση καὶ ἡ διατήρηση τῶν οἰκολογικῶν ἀξιῶν τῶν οἰκοσυστημάτων γίνεται ἀκόμη πιὸ δύσκολη ἀπὸ τὴ διάσπαση ποὺ προκαλοῦν οἱ ὑποδομὲς -κυρίως οἱ δρόμοι καὶ οἱ οἰκισμοί.
Παράλληλα, ἡ ραγδαία ἀστικοποίηση τοῦ πληθυσμοῦ καὶ ἡ μείωση τῆς μόνιμης παρουσίας στὴν ὕπαιθρο, ἡ ἀποδυνάμωση τῆς πρωτογενοῦς παραγωγῆς στὰ δάση καὶ τὶς περιοχὲς γύρω ἀπὸ αὐτὰ καὶ ἡ γενικότερη ὑποχώρηση τοῦ κλάδου τῆς δασοπονίας ἔχουν σὰν ἀποτέλεσμα νὰ μὴν γίνεται διαχείριση τοῦ δάσους τοπικά, νὰ χάνονται οἱ ντόπιες πρακτικὲς καὶ νὰ αὐξάνεται σημαντικὰ ἡ βιομάζα, δηλαδὴ ἡ κάθε εἴδους βλάστηση στὸ δάσος. Ἔτσι οἱ πρακτικὲς πρόληψης μειώνονται, ἡ σφοδρότητα τῶν πυρκαγιῶν αὐξάνει καὶ ἡ ἔγκαιρη ἀντιμετώπισή τους γίνεται ἐξαιρετικὰ δύσκολη.
Τύποι δασικῶν πυρκαγιῶν
Πυρκαγιὲς ἐδάφους ἢ ὑπόγειες, οἱ ὁποῖες καῖνε τὴν ὀργανικὴ ὕλη κάτω ἀπὸ τὴν ἐπιφάνεια τοῦ φυλλοστρώματος τοῦ δάσους. Συχνὰ δὲν παράγουν καπνό, ὅποτε γίνονται δύσκολα ἀντιληπτές, καὶ ἡ καταπολεμησή τους δὲν εἶναι εὔκολη. Ἐπιπλέον, μπορεῖ νὰ προκαλέσουν φωτιὲς ἐπιφανείας. Ἡ καύση τῶν ριζῶν τῶν δέντρων μπορεῖ νὰ συνεχίζει ἐπὶ μέρες χωρὶς νὰ γίνεται ἀντιληπτή, μὲ ἀποτέλεσμα τὴν ἐπέκταση ἢ τὴν ἀναζωπύρωση πυρκαγιῶν.
Πυρκαγιὲς ἐπιφανείας ἢ ἕρπουσες, οἱ ὁποῖες καῖνε τὴν ξερὴ ὀργανικὴ ὕλη καὶ τὴ χαμηλὴ βλάστηση. Εἶναι οἱ πιὸ κοινὲς δασικὲς πυρκαγιὲς στὴ χώρα μας.
Πυρκαγιὲς κόμης ἢ ἐπικόρυφες, οἱ ὁποῖες καῖνε τὴν κόμη τῶν δένδρων καὶ τῶν θάμνων. Συνήθως προέρχονται ἀπὸ τὶς πυρκαγιὲς ἐπιφανείας.
Σαρωτικὲς πυρκαγιές, οἱ ὁποῖες προκαλοῦνται ἀπὸ τὴ συνύπαρξη δύο ἢ τριῶν ἀπὸ τὶς προαναφερθεῖσες πυρκαγιές.
Χαρακτηριστικὰ δασικῶν πυρκαγιῶν
Πέρα ἀπὸ τοὺς παραπάνω τύπους τῶν δασικῶν πυρκαγιῶν, μία σειρὰ ἀπὸ ἄλλα χαρακτηριστικὰ προσδιορίζουν τὴν ἔνταση καὶ τὴ σφοδρότητα τῶν δασικῶν πυρκαγιῶν καὶ συνεπῶς τὶς ἐπιπτώσεις τους. Αὐτὰ περιλαμβάνουν τὸ εἶδος τῆς βλάστησης ποὺ καίγεται, τὴν ἔνταση τῶν ἀνέμων, τὸ εἶδος καὶ τὴν κλίση τοῦ ἐδάφους, τὴν ταχύτητα τῆς πυρκαγιᾶς, κόκ. Ὅλα αὐτὰ τὰ χαρακτηριστικὰ συνδυάζονται γιὰ νὰ διαμορφώσουν τὸν ἀκριβῆ χαρακτήρα κάθε πυρκαγιᾶς, καὶ συνεπῶς καθορίζουν καὶ τὶς ἐπιπτώσεις ποὺ αὐτὴ ἔχει. Σημαντικὰ ὡς πρὸς τὶς ἐπιπτώσεις εἶναι ἐπίσης εἶναι τὰ διάφορα γεωγραφικὰ χαρακτηριστικά της κάθε πυρκαγιᾶς (ἔκταση, τοποθεσία), ἀλλὰ καὶ ἡ χρονική της σύμπτωση.
Οἱ κυριότερες ἐπιπτώσεις τῶν δασικῶν πυρκαγιῶν
Καταστροφὴ τῆς βλάστησης. Τὰ περισσότερα δασικὰ εἴδη ποὺ ἀπαντῶνται σὲ χαμηλὰ ὑψόμετρα τῆς χώρας μᾶς (πχ πεῦκα) εἶναι προσαρμοσμένα στὴν πυρκαγιὰ καὶ μποροῦν νὰ ἀνακάμψουν ἄμεσα μὲ δεδομένο πάντα ὅτι δὲν ἔχουν καεῖ ἐπανειλλημένα στὸ πρόσφατο παρελθόν. Πολλὲς φορὲς μάλιστα, τὰ εἴδη αὐτὰ μπορεῖ καὶ νὰ ὠφελοῦνται ἀπὸ τὴν ἀνανέωση ποὺ προκύπτει μετὰ ἀπὸ μία πυρκαγιά. Ἀντιθέτως τὰ περισσότερα εἴδη τῶν μεγάλων ὑψομέτρων (πχ ἔλατα) δὲν μποροῦν νὰ ἀνακάμψουν μὲ φυσικὸ τρόπο μετὰ ἀπὸ μία πυρκαγιά, καὶ οὔτε μπορεῖ νὰ θεωρηθεῖ πὼς ὠφελοῦνται μὲ ὁποιονδήποτε τρόπο.
Διάβρωση τοῦ ἐδάφους. Οἱ ὑψηλὲς θερμοκρασίες ποὺ ἐπικρατοῦν σὲ μία πυρκαγιά, μεταξὺ ἄλλων παραγόντων, μεταβάλλουν τὴν ἐδαφικὴ δομὴ καὶ μειώνουν τὴ συνοχὴ τοῦ ἐδάφους. Ταυτόχρονα, ἡ ἀπομάκρυνση τῆς βλάστησης τὸ ἀφήνει ἀπόλυτα ἐκτεθειμένο στὴ βροχὴ καὶ τὸν ἀέρα καὶ μειώνει τὴ δυνατότητα ἀπορρόφησης τοῦ νεροῦ. Τὸ ἀποτέλεσμα εἶναι ὅτι τὰ ἐδάφη γίνονται πιὸ εὐπαθῆ, μπορεῖ νὰ ἀπομακρύνονται ἀπὸ τὸν ἄνεμο ἢ νὰ παρασύρονται ἀπὸ τὸ ὁρμητικὸ βρόχινο νερό. Ἀνάλογα μὲ τὴν κλήση τοῦ ἐδάφους, αὐτὴ ἡ φθορὰ μπορεῖ νὰ ὁδηγήσει τόσο σὲ σταδιακὴ ἀπώλεια τῆς ἐδαφικῆς κάλυψης –μὲ συνέπειες γιὰ τὶς δυνατότητες ἀναγέννησης τῆς βλάστησης-, ἐνῶ ἡ μειωμένη δυνατότητα ἀπορρόφησης νεροῦ μπορεῖ νὰ συμβάλει σὲ φαινόμενα πλημμυρῶν.
Ἐπιπτώσεις στὴν πανίδα. Ὁ τρόπος μὲ τὸν ὁποῖο οἱ πυρκαγιὲς ἐπηρεάζουν τὴν πανίδα εἶναι ἰδιαίτερα σύνθετος καὶ δύσκολα μπορεῖ νὰ ἀποτιμηθεῖ σὲ γενικὸ ἐπίπεδο. Σὲ γενικὲς γραμμὲς τὰ περισσότερα μεγάλα θηλαστικὰ ὅπως καὶ τὰ πουλιὰ ἔχουν τὴ δυνατότητα νὰ διαφύγουν ἀπὸ τὴν περιοχὴ τῆς πυρκαγιᾶς, ἐνῶ πολλὰ εἴδη ἑρπετῶν προφυλάσονται ἀπὸ αὐτὴν καλυπτόμενα στὸ ἔδαφος ἢ στὰ βράχια. Αντίθετα τὰ μικρότερα θηλαστικά, τὰ ἀρθρόποδα ἀλλὰ καὶ πολλὰ εἴδη ἑρπετῶν καὶ μικρῶν δασόβιων πουλιῶν δὲν προλαβαίνουν συνήθως νὰ διαφύγουν. Ἀντίστοιχα, οἱ ἐπιπτώσεις τῆς πυρκαγιᾶς στὴ βλάστηση ὠφελοῦν μεγάλο ἀριθμὸ εἰδῶν ποὺ προτιμοῦν τοὺς ἀνοικτοὺς χώρους ἢ βόσκουν ἐνῶ θίγουν τὰ καθαρὰ δασόβια εἴδη πουλιῶν καὶ μικρῶν θηλαστικῶν. Οἱ ἐπιπτώσεις μπορεῖ εἶναι σημαντικότερες ἐὰν ἡ πυρκαγιὰ ἐκδηλωθεῖ τὴν ἐποχὴ τῆς ἀναπαραγωγῆς, ἐὰν ἡ ἔκτασή της εἶναι τόσο μεγάλη ποὺ νὰ καλύπτει μεγάλο μέρος τῆς ἐξάπλωσης ἑνὸς εἴδους ἢ ἐὰν ἡ διάσπαση τοῦ βιοτόπου ἀπὸ ὑποδομὲς εἶναι τέτοια ποὺ νὰ ἐμποδίζει τὴ διαφυγὴ τῶν ζώων καὶ μετέπειτα τὸν ἐπανεποικισμό.
Ἀλλαγὴ τοῦ κλίματος καὶ ἀτμοσφαιρικὴ ρύπανση. Οἱ πυρκαγιὲς μπορεῖ νὰ ἐπιβαρύνουν προσωρινὰ τὸν ἀτμοσφαιρικὸ ἀέρα ἐνῶ ἡ καταστροφὴ τῆς βλάστησης ἐπηρεάζει τὸ μικροκλίμα τῶν συγκεκριμένων περιοχῶν, καθὼς μειώνει τὶς εὐεργετικὲς ψυκτικὲς ἐπιδράσεις τῶν δασικῶν δέντρων καὶ αὐξάνει τὴν ἡλιακὴ ἀντανάκλαση τοῦ ἐδάφους.
Ἐπιπτώσεις στὴν πρωτογενῆ παραγωγή. Παρότι ἡ παραγωγὴ μίας περιοχῆς θίγεται συνολικὰ ἀπὸ τὴν πυρκαγιά, οἱ ἐπιπτώσεις στὴν πρωτογενῆ παραγωγή, δηλαδὴ στὴ γεωργία, τὴν κτηνοτροφία καὶ τὴν ὑλοτομία, εἶναι οἱ πιὸ συχνὲς καὶ ἐμφανεῖς ἀλλὰ καὶ αὐτὲς οἱ ὁποῖες ἀλληλεπιδροῦν ἄμεσα μὲ τὰ οἰκολογικὰ χαρακτηριστικά.
Ἀντιμετώπιση τῶν δασικῶν πυρκαγιῶν
Γιὰ νὰ ἐξαλειφθοῦν οἱ καταστροφικὲς συνέπειες τῶν δασικῶν πυρκαγιῶν στὸ φυσικὸ περιβάλλον καὶ τὴν κοινωνία χρειάζεται νὰ δοθεῖ ἔμφαση στὴν πρόληψη, νὰ τονωθεῖ καὶ νὰ ἀναδιαρθρωθεῖ ἡ δασικὴ διαχείριση, νὰ ἐπιτευχθεῖ ὁ ἀποτελεσματικὸς συντονισμὸς τῶν ἐμπλεκόμενων φορέων σὲ ὅλα τὰ διοικητικὰ ἐπίπεδα, ἡ κινητοποίηση καὶ ὀργάνωση τῶν πολιτῶν καὶ τῶν ὀργανώσεών τους, καὶ νὰ ἀναδειχθεῖ σὲ προτεραιότητα ἡ ἔγκαιρη, στοχευμένη καὶ ἐπιστημονικὰ ὀρθὴ ἐπέμβαση σὰν ἐπιχειρησιακὴ προτεραιότητα.
www.wwf.gr
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου