Ἀριστοφάνη Δ. ΖαμπακίδηΣτὸ κεφάλαιο αὐτὸ ἐπιδιώκουμε ψυχοπαιδαγωγικὴ προσέγγιση τῆς ἐφηβικῆς ἡλικίας σὲ σχέση μὲ τὸ φαινόμενο τοῦ ἀποκρυφισμοῦ. Γιὰ τὴν πληρέστερη καταγραφὴ τῶν θεμάτων καὶ τῶν προβλημάτων τῆς ἐφηβικῆς ἡλικίας, τὰ ὁποία δημιουργοῦνται ἀπὸ τὴν ἐνασχόληση μὲ τὴ θεωρία καὶ τὶς πρακτικές του ἀποκρυφισμοῦ, κρίνεται ἀπαραίτητη ἡ ἀναφορὰ στὰ κύρια γνωρίσματα τῆς ἡλικίας αὐτῆς. Ἀναγκαία θεωρεῖται ἐπίσης ἡ καταγραφὴ τῶν ἐπιδράσεων, τὶς ὁποῖες ἀσκοῦν οἱ ἀποκρυφιστικὲς ὁμάδες στοὺς ἔφηβους, μὲ σκοπὸ τὴν προσέγγιση καὶ τὴ μύησή τους σ’ αὐτές. Γιὰ τὴν ἐπίτευξη τοῦ στόχου αὐτοῦ ὁ ἀποκρυφισμὸς χρησιμοποιεῖ σύγχρονα μέσα ἐπικοινωνίας καὶ ψυχαγωγίας. Κάνουμε λεπτομερέστερη ἀναφορὰ στὰ μέσα αὐτά, ἐπειδὴ παίζουν καθοριστικὸ ρόλο στὴν πνευματικὴ ἀνάπτυξη καὶ τὴν κοινωνικὴ ἐξέλιξη τῶν ἐφήβων.
Ἡ ἐφηβεία1 κατέχει ἰδιαίτερη καὶ χαρακτηριστικὴ θέση μέσα στὸ φάσμα τῶν ἡλικιῶν τῆς ἀνθρώπινης ζωῆς. Εἶναι ἀπὸ τὶς ὡραιότερες περιόδους τῆς ζωῆς τοῦ ἀτόμου, διότι βαδίζει πρὸς τὴν ψυχικὴ καὶ σωματικὴ ὠρίμανση2, ἀνακαλύπτει τὸν ἑαυτό του, ἀποκτᾶ συνείδηση τῆς ὑπαρξιακῆς του διάστασης καὶ προετοιμάζεται νὰ λάβει τὴ θέση τοῦ μέσα στὴν κοινωνία. "Ἡ ἐφηβεία εἶναι ἕνας εὐδιάκριτος κρίκος στὴν ἁλυσίδα τῶν φάσεων συγκροτήσεως τῆς ἀνθρώπινης προσωπικότητας. Εἶναι ἡ γέφυρα ποὺ συνδέει τὴν παιδικὴ μὲ τὴν νεανικὴ ἡλικία. Εἶναι μία φάση ζωῆς, μὲ δική της νομοτέλεια, μὲ ἰδιαίτερα βιολογικὰ καὶ ψυχολογικὰ χαρακτηριστικά. Εἶναι ὄντως μία οὐσιαστικὴ καμπὴ στὴν πορεία τῆς ψυχικῆς ἀνάπτυξης"3.
Ἡ ἔναρξη τῆς ἐφηβικῆς ἡλικίας δὲν μπορεῖ νὰ ὁρισθεῖ χρονικὰ μὲ ἀπόλυτη ἀκρίβεια καὶ αὐστηρότητα, διότι ποικίλοι παράγοντες τὴν ἐπηρεάζουν καὶ τῆς μεταθέτουν τὰ χρονικὰ ὅρια. Τέτοιοι παράγοντες μπορεῖ νὰ εἶναι ἡ χώρα, ἡ περιοχή, οἱ κλιματολογικὲς συνθῆκες, οἱ συνθῆκες περιβάλλοντος, ἡ κοινωνικὸ-οἰκονομικὴ κατάσταση, ἡ οἰκογενειακὴ ἀγωγὴ καὶ ἄλλοι. Παρὰ ταῦτα μποροῦμε νὰ ἐντάξουμε τὴν ἐφηβεία σὲ κάποια χρονικὰ πλαίσια, σύμφωνα μὲ τὰ ἑλληνικὰ δεδομένα. Κατὰ τὴ γνώμη ὁρισμένων ψυχολόγων4 ἡ ἐφηβεία διαρκεῖ ὀκτὼ περίπου χρόνια καὶ ἐκτείνεται ἀπὸ τὸ 12ο μέχρι τὸ 18ο ἢ καὶ τὸ 20ό ἔτος τῆς ζωῆς τοῦ ἀνθρώπου5. "Ἡ ἐφηβεία ἡ ὁποία ἐκτείνεται ἀπὸ τοῦ 12ου μέχρι τοῦ 18ου ἢ τοῦ 20ού ἔτους, ἀναλόγως τοῦ φύλου καὶ τῶν ἀτόμων, δὲν εἶναι ἁπλῶς ὁ τελευταῖος σταθμὸς τῆς ἀναπτύξεως καὶ τῆς ἀγωγῆς. Εἶναι μία πολὺ διαφορετικὴ περίοδος ἀπὸ ὅλους τους προηγούμενους σταθμούς, τοὺς ὁποίους συνοψίζουν συνήθως ὑπὸ τὸ ὄνομα τῆς παιδικῆς ἡλικίας"6. Ἄλλοι ἐρευνητές7 τοποθετοῦν καὶ ὁριοθετοῦν τὴν ἐφηβεία μεταξύ του 12ου καὶ τοῦ 25ου ἔτους.
Ἀπὸ ψυχολόγους καὶ παιδαγωγοὺς ἡ ἐφηβικὴ ἡλικία χαρακτηρίζεται ὡς θυελλώδης, διότι σ’ αὐτὴ παρατηροῦνται ἀναπτυξιακὲς τάσεις, ὀργανικὲς μεταβολὲς καὶ ἐπικίνδυνες κρίσεις8, καθὼς οἱ ἔφηβοι ἐγκαταλείπουν τὴν παιδικὴ καὶ βαδίζουν πρὸς τὴ νεανικὴ ἡλικία. "Οἱ ψυχοφυσιολογικὲς ἀλλοιώσεις, ποὺ συντελοῦνται στὸν ὀργανισμὸ τοῦ νέου ἀνθρώπου, εἶναι τόσο βαθιὲς καὶ τόσο ραγδαῖες, ὥστε ἡ ἐφηβικὴ ἡλικία νὰ μὴ παρουσιάζεται ὡς συνέχεια τῆς παιδικῆς ἡλικίας, οὔτε ὡς ἁπλὴ μετάβασις ἀπὸ τὴν παιδικὴ στὴν ὥριμη ἡλικία. Ἡ ἐφηβικὴ ἡλικία ἔχει τὴ δική της νοοτροπία, τοὺς δικούς της νόμους, τὰ δικά της προβλήματα"9, γράφει σύγχρονος παιδαγωγός.
Γιὰ τοὺς παραπάνω λόγους ἡ ἐφηβεία θεωρεῖται ὅτι εἶναι ἡ πιὸ κρίσιμη περίοδος τῆς ζωῆς τοῦ ἀνθρώπου, διότι ἀπὸ τὴν ὁμαλὴ ἀνάπτυξη καὶ ἐξέλιξή της ἐξαρτᾶται ἡ πορεία τῆς ζωῆς τῶν ἐφήβων καὶ ἡ ἔνταξή τους στὸ κοινωνικὸ σύνολο. Ὅλες οἱ ἀναπτυξιακὲς μεταβολὲς καὶ ἀλλαγὲς κατὰ τὴν ἐφηβικὴ ἡλικία πρέπει νὰ ὁδηγοῦν πρὸς τὴν ὠριμότητα10 καὶ τὴ δημιουργία μίας ὁλοκληρωμένης εἰκόνας-ταυτότητας. Αὐτὸ σημαίνει ὅτι ὁ ἔφηβος πρέπει νὰ κάνει τὴν ἐπιλογή του σὲ ἐπίπεδο ἰδεῶν καὶ τρόπο ζωῆς. Ἡ δημιουργία δηλαδὴ τῆς ταυτότητάς11 του προϋποθέτει τὸ ξεπέρασμα τῶν προβλημάτων καὶ τῶν κρίσεων στὴν ἡλικία αὐτή. Διαφορετικὰ ἡ εἰκόνα-ταυτότητά του θὰ εἶναι συγκεχυμένη, ἐλλιπὴς καὶ ἡ κοινωνική του προσαρμογὴ προβληματική.
Κατὰ τὴν ἐφηβικὴ ἡλικία συντελεῖται πολλαπλὴ ἀναπτυξη12 καὶ ἐξέλιξη τοῦ ἀτόμου. Εἶναι περίοδος σωματικῆς, διανοητικῆς, συναισθηματικῆς, κοινωνικῆς καὶ ἠθικῆς ἀνάπτυξης. Σὲ κανένα ἄλλο ἔμβιο ὂν δὲν παρουσιάζεται τόσο ἔντονη ἀνάπτυξη καὶ δράση ὅσο στὴν ἐφηβικὴ ἡλικία τοῦ ἀνθρώπου.
Θεμελιακὴ καὶ ἐμφανὴς εἶναι ἡ μεταβολὴ στὴ σωματικὴ διάπλαση τῶν ἐφήβων. Αὐτὴ συνδέεται ἄμεσα μὲ τὴ λειτουργία τῆς ἀναπαραγωγῆς, ἡ ὁποία ἀναπτύσσεται κατὰ τὴν ἐφηβεία καὶ συνοδεύεται ἀπὸ διάφορα χαρακτηριστικά, ὅπως ἐξανθήματα, τριχοφυΐα, ἀλλαγὴ φωνῆς κ.λπ.
Παράλληλα μὲ τὶς σωματοβιολογικὲς καὶ ὁρμονικὲς ἐσωτερικὲς ἀλλαγές14 μεταβάλλεται καὶ ἡ γενικὴ εἰκόνα τοῦ ἀτόμου. Οἱ διαστάσεις τοῦ σώματος ἀλλάζουν καὶ ὅλα τὰ ἐξωτερικὰ χαρακτηριστικὰ διαφοροποιοῦνται.
Κατὰ τὴν ἐφηβεία ἀρχίζει νὰ ὀργανώνεται ἡ προσωπικότητα τοῦ ἀνθρώπου καὶ νὰ ἐξελίσσονται οἱ ψυχικὲς λειτουργίες, οἱ ὁποῖες βοηθοῦν τὸ ἄτομο νὰ ἀνακαλύψει τὴν ὀντότητά του, νὰ συνειδητοποιήσει τὸ "ἐγώ" του καὶ νὰ γνωρίσει ταυτόχρονα τὸν κόσμο ποὺ τὸν περιβάλλει. Στὶς ραγδαῖες σωματικὲς καὶ πνευματικὲς μεταβολὲς κατὰ τὴν περίοδο τῆς ἐφηβείας ὀφείλονται πολλὲς φορὲς οἱ ἐνδοοικογενειακὲς συγκρούσεις15 καὶ ἡ ἔντονη ψυχικὴ δραστηριότητα τῶν ἐφήβων. Γιὰ τὸ φαινόμενο αὐτὸ οἱ ψυχολόγοι χρησιμοποιοῦν τὸν ὄρο "γνωστικὴ ἀνάπτυξη"16.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου