Τὸ βιβλίο τῶν Γιάννη Φασουλὰ καὶ Γιάννη Σκάλκου ποὺ κυκλοφορεῖ ἀπὸ τὶς ἐκδόσεις Ἀγαθὸς Λόγος μὲ τὸν τίτλο «ΝΙΚΗ στὴ Νεκρὴ Ζώνη - Ἡ Ἀντίσταση τῆς Α' ΜΚ στὸν Ἀττίλα καὶ τὴν Προδοσία» ἀσχολεῖται μὲ τὰ τραγικὰ γεγονότα στὴν Κύπρο τὸ Καλοκαίρι τοῦ 1974. Πρόκειται γιὰ ἕνα θέμα γιὰ τὸ ὁποῖο, παρὰ τὴν πληθώρα τῶν βιβλίων ποὺ ἔχουν γραφτεῖ, ἀκόμη χρήζουν μελέτης καὶ διερεύνησης πολλὲς πτυχές του, ἀφοῦ παραμένουν μέχρι σήμερα ἀρκετὰ ἀναπάντητα ἐρωτήματα.Εἰδικότερα ἡ πτυχὴ μὲ τὴν ὁποία τὸ βιβλίο καταπιάνεται, δηλαδὴ τὸ κομμάτι τῆς ἑλληνικῆς προσφορᾶς στὸν ἀγώνα τοῦ κυπριακοῦ ἑλληνισμοῦ τὸ τραγικὸ καλοκαίρι τοῦ 1974, δὲν ἔχει μέχρι σήμερα ἀποτελέσει ἀντικείμενο συστηματικῆς καὶ ἐκ βάθους μελέτης. Ὡς ἐκ τούτου τὸ βιβλίο ἔρχεται νὰ συμπληρώσει ἕνα κενὸ στὴν ὑπάρχουσα βιβλιογραφία ποὺ ἀφορᾶ μέρος τῆς ἑλληνικῆς προσφορᾶς στὸν ἀγώνα τῶν Ἑλλήνων τῆς Κύπρου γιὰ νὰ ἀντιμετωπιστεῖ ἡ τουρκικὴ θηριωδία στὸ νησὶ τὸ μαῦρο καλοκαίρι τοῦ 1974. Ἡ σπουδαιότητα καὶ συμβολὴ τῆς μελέτης εἶναι πολυεπίπεδη: 1. Μέχρι καὶ σήμερα, 37 χρόνια μετά, οἱ ἐνέργειες τῆς χούντας τῶν Ἀθηνῶν στὴν Κύπρο τὸ 1974, μὲ ἀποκορύφωμα τὸ προδοτικὸ πραξικόπημα τῆς 15ης Ἰουλίου, ἄφησαν μία πικρὴ γεύση καὶ ἕνα παράπονο στὸν Κυπριακὸ Ἑλληνισμὸ γιὰ τὸ πῶς ἦταν δυνατὸν Ἕλληνες νὰ προβοῦν σὲ τέτοιες ἐνέργειες ποὺ οἱ συνέπειές τους, δυστυχῶς, θὰ...
βαραίνουν στὸ ἑξῆς τὴν Κύπρο. Κανεὶς φυσικὰ δὲν ἀμφισβητεῖ ὅτι οἱ ἐνέργειες τῆς χούντας τῶν Ἀθηνῶν δὲν ἀντικατόπτριζαν τὰ αἰσθήματα τοῦ ἑλληνικοῦ λαοῦ καὶ τοῦ δημοκρατικοῦ πολιτικοῦ κόσμου τῆς Ἑλλάδος, γιὰ τὴν Κύπρο, παρόλα αὐτὰ εἶναι σκληρὸ καὶ ἄδικο τὸ κακὸ νὰ ξεκινάει, εἰς βάρος σου, ἀπὸ τὶς ἐνέργειες τοῦ ἀδελφοῦ σου. Τὸ βιβλίο τῶν Φασουλὰ καὶ Σκάλκου, μέσα ἀπὸ τὸ ὁποῖο περιγράφεται μία σημαντικὴ πτυχή, αὐτὴ τῆς προσφορᾶς τῆς δημοκρατικῆς Ἑλλάδας καὶ τῶν ἁπλῶν Ἑλλήνων στὸν ἀγώνα τῶν Ἑλληνοκυπρίων τὸ 1974, ἔρχεται νὰ ἁπαλύνει τὸ πόνο καὶ τὴν πικρία τῶν Ἑλληνοκυπρίων γιὰ τὶς εὐθύνες τῆς Ἀθήνας στὰ γεγονότα τοῦ 1974. Προσφέρεται δηλαδὴ στοὺς Κυπρίους, μέσω τοῦ βιβλίου, ἡ εὐκαιρία νὰ δοῦν ὅτι ἀκόμα καὶ τὴν περίοδο τῆς δικτατορίας στὴν Ἑλλάδα, οἱ Καταδρομεῖς τῆς Α' ΜΚ, μὲ κίνδυνο τὴν ἴδια τὴν ζωή τους, πῆγαν στὴν Κύπρο γιὰ νὰ πολεμήσουν καὶ νὰ ἐνισχύσουν τὸν Κυπριακὸ Ἑλληνισμό. Αὐτὸ εἶναι τὸ πρῶτο καὶ πιὸ σημαντικὸ μήνυμα τοῦ βιβλίου: τὸ Καλοκαίρι τοῦ 1974 δὲν πρέπει νὰ φέρνει στὸ μυαλό μας μόνο τὶς προδοτικὲς ἐνέργειες τῆς Χούντας στὴν Κύπρο.
Τὸ Καλοκαίρι τοῦ 1974 ὑπῆρχε καὶ γενναία συμπαράσταση ἀπὸ τοὺς Ἕλληνες γιὰ ἀντιμετώπιση τῆς τουρκικῆς θηριωδίας. Καὶ τὸ βιβλίο ἀκριβῶς προβάλλει μία πτυχὴ αὐτῆς τῆς ἑλληνικῆς προσφορᾶς. Ἕνα δεύτερο μήνυμα τὸ ὁποῖο προκύπτει ξεκάθαρα ἀπὸ τὸ περιεχόμενο τοῦ βιβλίου σχετίζεται μὲ τὸ ὅτι μὲ τὴν ἀποστολή τους στὴν Κύπρο, οἱ Ἑλλαδίτες καταδρομεῖς καὶ ἀεροπόροι συνέβαλαν στὴν ἀποτροπὴ χειρότερων τετελεσμένων ἀπὸ τὶς τουρκικὲς ἐνέργειες στὸ νησί, καὶ εἰδικὰ σὲ ὅ,τι ἀφορᾶ τὸ ἀεροδρόμιο Λευκωσίας.
Ἀναφέρει χαρακτηριστικὰ γιὰ τὸ θέμα ὁ ἔφεδρος ἀνθυπολοχαγὸς Δημήτριος Τσαγκαράκης: «στὴν Κύπρο δὲν εἴχαμε μόνο ἧττες, ἀλλὰ καὶ νίκες μὲ βασικότερη αὐτὴ στὸ ἀεροδρόμιο, ὅπου καταφέραμε νὰ μὴν πέσει στὰ χέρια τῶν Τούρκων…». Γιὰ τὸ ἴδιο θέμα ἀναφέρει ὁ λοχαγὸς Ἰωάννης Κιουτσούκης: «ἂν ἡ Α' ΜΚ καθυστεροῦσε νὰ μεταβεῖ στὸ ἀεροδρόμιο, τὸ διεθνὲς ἀεροδρόμιο τῆς Λευκωσίας θὰ ἦταν σήμερα ὑπὸ τουρκικὴ κατοχή». Πέρα ἀπὸ τὴ μάχη στὸ ἀεροδρόμιο Λευκωσίας, σημαντικὴ ἦταν καὶ ἡ συμβολὴ τῶν καταδρομῶν τῆς ἀποστολῆς στὴ μάχη ποὺ ἔγινε στὴ Λευκωσία, στὸ ὕψωμα Κολοκασίδη, ποὺ ἦταν καθοριστικὴ στὸ νὰ μὴν πέσει σημαντικὸ μέρος τῆς πρωτεύουσας στὰ χέρια τῶν Τούρκων.
Γιὰ τὸ θέμα ἀναφέρουν πολὺ εὔστοχα οἱ συγγραφεῖς: «Παρὰ τὶς μεγάλες ἀπώλειες ἀπὸ φίλια πυρά, τὰ τεράστια λάθη, τὶς σοβαρὲς παραλείψεις, τὴν προχειρότητα καὶ τὴν ἀπίστευτη ἀσυνεννοησία μεταξὺ Ἀθηνῶν καὶ Λευκωσίας, ἡ ἐπιχείρηση ΝΙΚΗ στραπατσάρισε μέρος τῶν στρατηγικῶν σχεδίων τόσο τοῦ Ἀττίλα 1 ὅσο καὶ τοῦ Ἀττίλα 2. Οἱ Καταδρομεῖς κράτησαν τὶς δικές τους Θερμοπύλες στὴν Κύπρο, μὲ τὴ συμβολὴ τῶν ἡρωικῶν πιλότων, ποὺ πέταξαν μὲ τὰ Νoratlasαπό τὴ Σούδα γιὰ τὴ Λευκωσία, παρέα μὲ τὸν χάρο…».
Μία ἄλλη ἰδιαιτέρως σημαντική, ἱστορικὴ πτυχὴ τῆς μελέτης εἶναι ἡ γενικότερη ἄποψη τῶν πρωταγωνιστῶν, ὅπως προκύπτει ἀπὸ τὶς συνεντεύξεις τους στοὺς συγγραφεῖς τοῦ βιβλίου, ὅτι ἡ Κυπριακὴ Ἐθνοφρουρὰ θὰ μποροῦσε νὰ ἀντιμετωπίσει μὲ ἐπιτυχία τὴν τουρκικὴ εἰσβολὴ στὸ νησί, ἂν δὲν ἐπικρατοῦσαν τὴ συγκεκριμένη περίοδο συνθῆκες προδοσίας. Ὅπως ἀναφέρει ὁ ταγματάρχης Γιῶργος Παπαμελετίου, τότε διοικητὴς τῆς Ἃ' Μοίρας Καταδρομῶν, ἡ «Ἐθνοφρουρὰ εἶχε δύναμη καὶ θὰ μποροῦσε νὰ πάθει τέτοιο χουνέρι ὁ τουρκικὸς στρατός, ποὺ θὰ ἔμενε γιὰ χρόνια στὴν ἱστορία τους…». Σὲ μία ἄλλη περίπτωση, ὁ τότε ὑπολοχαγὸς καὶ μετέπειτα ἀρχηγὸς τοῦ Γενικοῦ Ἐπιτελείου Στρατοῦ Νίκος Ντούβας ἀναφέρει γιὰ τὸ ἴδιο θέμα: «Πιστεύω, ἀκόμα καὶ σήμερα, ὅτι παρὰ τὰ λάθη ποὺ εἶχαν γίνει, ἂν ἐκεῖνο τὸ πρωὶ βρισκόταν κάποιος ποὺ νὰ μποροῦσε νὰ συντονίσει τὰ πράγματα, ἡ Κύπρος θὰ γινόταν ὁ τάφος τῶν Τούρκων καὶ δὲν θὰ μποροῦσαν γιὰ πενήντα χρόνια νὰ ξανασηκώσουν κεφάλι». Σὲ συνδυασμὸ μὲ τὴν ἄποψη αὐτὴ κάποιος θὰ πρέπει νὰ διερωτηθεῖ πῶς θὰ ἐξελίσσονταν τὰ πράγματα στὴν Κύπρο ἐάν, ὅπως προκύπτει καὶ ἀπὸ τὸ βιβλίο, ἀποστελλόταν στὴν Κύπρο, ὡς εἶχε προγραμματισθεῖ καὶ ἀκυρωθεῖ δύο φορές, ἡ Β' Μοίρα Καταδρομῶν μὲ ἕδρα τὴ Θεσσαλονίκη τὶς πρῶτες κρίσιμες ὧρες τῆς εἰσβολῆς. Ὅπως χαρακτηριστικὰ ἀναφέρει γιὰ τὸ θέμα ὁ ἀντιστράτηγος ἐ.α. Βασίλης Μανουρᾶς: «ἂν πήγαιναν στὴν Κύπρο ὅπως εἶχε σχεδιαστεῖ καὶ κατέβαιναν στὸν Ἀϊ Γιώργη ὅπου οἱ Τοῦρκοι εἶχαν στήσει τὸ προγεφύρωμα ἡ ἐξέλιξη τῆς εἰσβολῆς θὰ ἦταν διαφορετική. Ἡ καθυστέρηση τῆς μίας μέρας ἦταν καθοριστική…».
Ἕνα τέταρτο σημαντικὸ μήνυμα τοῦ βιβλίου εἶναι τὸ γεγονὸς ὅτι μέσα ἀπὸ τὶς μαρτυρίες τῶν συμμετεχόντων στὴν ἀποστολὴ ΝΙΚΗ διαφαίνεται μία συνέχεια τῶν ἱστορικῶν ἀγώνων τῶν Ἑλλήνων διαχρονικά. Ὅπως ἀναφέρει χαρακτηριστικὰ ὁ Βασίλης Μανουρᾶς «Οἱ νέοι ἐκείνης τῆς ἐποχῆς ἀποδείχθηκε ὅτι ἦταν οἱ ἴδιοι του 1912, τοῦ 1940». Σὲ μία ἄλλη περίπτωση, σχολιάζοντας τὶς ἀντιδράσεις τοῦ κόσμου ὅταν τὰ λεωφορεῖα μὲ τοὺς καταδρομεῖς διέσχιζαν τὰ Χανιὰ γιὰ τὸ ἀεροδρόμιο τῆς Σούδας οἱ συγγραφεῖς σημειώνουν ὅτι «Ἡ κεντρικὴ ἀγορὰ τῆς πόλης ζοῦσε σκηνὲς ἀπὸ ἕνα ἄλλο ’40». Μέσα στὸ ἴδιο πλαίσιο, ὁ λοχαγὸς Ἰωάννης Κιουτσούκης ἀναφερόμενος στὴ μάχη ποὺ δόθηκε στὸ ἀεροδρόμιο, σημειώνει ὅτι οἱ καταδρομεῖς ἀποδείχτηκαν «ἄξια τέκνα τῶν μαχητὼν τοῦ ’40».
Λαμβανομένου ὑπόψη τῆς διαπίστωσης περὶ τῆς συνέχειας τῶν ἀγώνων τῶν Ἑλλήνων, ἐνδιαφέρον παρουσιάζει καὶ ὁ τρόπος ἀντίδρασης αὐτῶν ποὺ ἔπρεπε νὰ παραμείνουν στὴ Μοίρα στὴν Κρήτη καὶ οἱ ὁποῖοι τελικὰ δὲν μετέβησαν ποτὲ στὴν Κύπρο. Πολὺ χαρακτηριστικὴ καὶ συγκινητικὴ εἶναι ἡ περιγραφὴ ποὺ ἀφορᾶ στὸν καταδρομέα Ἀνδρέα Πατέλη. Σημειώνεται στὸ βιβλίο: «Ἡ ἐπιλογὴ μᾶς ἦταν νὰ μείνουν πίσω ὅσοι εἶχαν λίγες μέρες γιὰ νὰ ἀπολυθοῦν, μεταξὺ αὐτῶν ἦταν καὶ ἕνας στρατιώτης ὁ Ἀνδρέας Πατέλης, ὁ ὁποῖος ζήτησε νὰ μὴν τὸν ἀφήσουμε στὸ στρατόπεδο, ἀλλὰ νὰ μᾶς ἀκολουθήσει στὴν Κύπρο». «Αὐτὸ δὲν μπορεῖ νὰ γίνει», τοῦ ἀπάντησε κοφτὰ ὁ τότε ὑπολοχαγὸς Βασίλης Φθενὸς καὶ τοῦ ζήτησε νὰ κατεβεῖ ἀπὸ τὸ λεωφορεῖο. Ὁ καταδρομέας ἀντέδρασε. Δὲν μποροῦσε νὰ φανταστεῖ ὅτι θὰ ἀπουσίαζε ἀπὸ μία τέτοια ἀποστολή, ἤθελε νὰ πάει στὴν Κύπρο νὰ πολεμήσει. Ἀγνοώντας τὶς διαταγὲς τοῦ Φθενοῦ, κρεμάστηκε, χωρὶς ἀρχικὰ νὰ τὸ πάρουν χαμπάρι, ἀπὸ τὴ μικρὴ σκάλα ποὺ ὑπῆρχε στὴν πίσω πλευρὰ τοῦ λεωφορείου καὶ μόνο ὅταν ἔφτασαν μέσα στὸ χωριὸ τοῦ Μάλεμε ἔγινε ἀντιληπτός. Ὁ Κρητικὸς ὑπολοχαγός, ἀπὸ τὶς Γωνιὲς Ἡρακλείου, ζήτησε ἀπὸ τὸν ὁδηγὸ νὰ σταματήσει. Κατέβηκε ἀπὸ τὸ λεωφορεῖο καὶ ἀπευθυνόμενος στὸν ἀπογοητευμένο, ἀλλὰ ψυχωμένο καὶ ἀποφασισμένο Πατέλη, τοῦ ζητάει νὰ μείνει στὸ Μάλεμε, γιατί αὐτὲς εἶναι οἱ διαταγές».
* Ἀπόσπασμα ἀπὸ τὴν παρουσίαση του βιβλίου, ποὺ ἔγινε στὴν Ἀθήνα ἀπο τον σύμβουλο τῆς Κυπριακῆς Πρεσβείας, Νίκο Χριστοδουλίδη. Εάν ἔφθαναν οἱ καταδρομεῖς νωρίτερα ΜΙΑ ἄλλη πτυχὴ τῆς μελέτης εἶναι ἠ επιστημονικῆ τῆς σπουδαιότητα λογώ της τεκμηρίωσης τῶν γεγονότων αφου οἱ συνεντεύξεις ποὺ λήφθηκαν, πέραν τοῦ ὅτι ἀποκαλύπτουν νεες διαστάσεις τῶν γεγονότων της ἐποχῆς, συνιστοῦν πρωτογενή πηγη ποὺ στὸ ἑξῆς θὰ λαμβάνεται σοβαρα ὑπόψη σὲ ὁποιαδήποτε προσπαθεια γιὰ καταγραφή γεγονοτων ποὺ ἀφοροῦν τὸ 1974. Όπως ἀναφέρουν χαρακτηριστικὰ καὶ οἱ συγγραφεῖς, μέσα ἀπὸ τις «ἀποκαλυπτικὲς μαρτυρίες που βγαίνουν γιὰ πρώτη φορὰ στὸ φως της δημοσιότητας» ξεσκεπάζονται η σεναριολογία τῶν τελευταίων δεκαετιών που εἶχε συσκοτίσει τὴν πικρή αληθεια. Σὲ συνδυασμὸ μὲ αὐτό, τὸ γεγονὸς ὅτι πολλοὶ ἀπὸ τους συμμετέχοντες στὴν ἀποστολή αποδεχθηκαν γιὰ πρώτη φορὰ να μιλήσουν στοὺς συγγραφεῖς του βιβλίου ἀποδεικνύει τὴ σοβαρότητα καὶ εὐαισθησία ποὺ αὐτοὶ ἐπέδειξαν για τὸ θέμα.
Σχετικὴ μὲ τὴν ἐπιστημονικότητα του βιβλίου καὶ τὴ χρησιμότητα του σε κάθε μελλοντικὴ μελέτη γιὰ τοκυπριακὸ εἶναι καὶ ἡ ἀναφορὰ των συγγραφέων ὅτι «Στόχος ἦταν να μελετήσουμε τὸ μέγιστο, δυνατόν,ἀριθμὸ συνεντεύξεων ὥστε να αποτυπώσουμε μὲ μεγαλύτερη εὐκρίνεια ενεργειες, δράσεις, ἀποφάσεις καὶ καταστάσεις τοῦ θέρους του 1974 ἐνῶ ταυτόχρονα νὰ ἀποκλεισουμε ῆ ἀκόμη νὰ καταρρίψουμε μυθους καὶ ὑπερβολὲς που κατὰ καιροὺς ἔχουν διατυπωθεῖ». Την ἴδια στιγμή, καὶ αὐτὸ ἀποτελεί ενδειξή της ἐπιστημονικῆς σεμνότητας των συγγραφέων, σημειώνουν: «Δὲν ἀποκλείουμε, ὡστόσο, τὸ γεγονὸς νὰ ὑπάρχουν πτυχὲς της ιστορικὴς ἀποστολῆς ποὺ εἴτε δεν έχουν φωτιστεῖ ἀρκετὰ εἴτε δεν μπήκαν στὸ ἐπίκεντρό της ἐξέτασης. Για τὸν λόγο αὐτὸ πιστεύουμε οτι ἡ ἔρευνα γιὰ τὴν ἀποστολὴ της Α' Μοίρας Καταδρομῶν στὴν Κύπρο δεν ὁλοκληρώθηκε μὲ τὸ βιβλιο που κρατᾶτε στὰ χέρια σας». Μελετώντας προσεκτικὰ τὸ βιβλιο στον ἀναγνώστη δημιουργεῖται ἠ εντύπωση ὅτι ἂν οἱ καταδρομείς της Α' ΜΚ ἀξιοποιοῦνταν πιὸ νωρίς πολλα γεγονότα στὸ νησί, ἴσως να ήταν διαφορετικά. Ἡ ἐντύπωση πουδημιουργεῖται, διαβάζοντας τὸ βιβλιο εῖναι ὅτι κάποιοι δὲν ἤθελαν να πετύχει ἡ ἀποστολὴ ΝΙΚΗ.
Διαβάζοντας το βιβλίο εἶσαι ἀντιμέτωπος με τὴ βούληση τῶν καταδρομών να τοὺς ἀνατεθοῦν καθήκοντα για νὰ πολεμήσουν, χωρὶς ὅμως να υπάρχει ἡ ἀναγκαία ἀνταπόκριση από τους ὑπευθύνους.
ΦΙΛΕΛΕΥΘΕΡΟΣ 25/07/2011
Ἰνφογνώμων
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου