20 Ιαν 2025

Ἅγιος Μακάριος ὁ Καλογερὰς ὁ Διδάσκαλος τοῦ Γένους

Χαῖρε τὸ ἄστρον τῆς εὐσεβείας.

Χαῖρε πολιτείας ἀρίστης παράδειγμα.
Χαῖρε μύρον εὐωδέστατον τῶν ἁγίων ἀρετῶν.
Χαῖρε ὅτι ὑπάρχεις τοῖς ἐν Πάτμῳ εὐχέτης.
Χαῖρε ἠθῶν ὁσίων διδάσκαλος.
Χαῖρε λαμπρὸς Πατμιάδος κοσμήτωρ.
Χαίροις Πάτερ Μακάριε
Τὰ πρῶτα χρόνια
Ὁ Ἅγιος Μακάριος ὁ Καλογεράς, ὁ Ἐθνοδιδάσκαλος γεννήθηκε στὴν Πάτμο τὸ 17ο αἰῶνα καὶ ἦταν γόνος εὔπορης καὶ ἄκρως ἐπιφανοῦς οἰκογένειας. Μολαταῦτα, λίγα στοιχεῖα μας εἶναι γνωστὰ γιὰ τὰ παιδικά του χρόνια. Δὲν γνωρίζουμε κἂν τὸ Βαπτιστικό του ὄνομα μὲ σιγουριὰ ἐνῷ τὸ ἴδιο συμβαίνει καὶ μὲ τὰ ὀνόματα τῶν γονέων του. Ἀκόμη καὶ ἡ χρονολογία γέννησής του μᾶς εἶναι ἄγνωστη! Ὁ Μ. Μαλανδράκης φράφει ὅτι «...τεκμαίρομεν ὅτι ἐγεννήθη μικρὸν μετὰ τὴν ὀγδόην δεκάδα της ἰζ’ ἑκατονταετηρίδος».
Οἱ σπουδές
Σὲ νεαρὴ ἡλικία πῆγε στὴν Κωνσταντινούπολη γιὰ σπουδές. Ὅπως περιγράφει ὁ μαθητής του καὶ καλύτερος βιογράφος του, Ἀλέξανδρος Τυρναβίτης, «ἐξ ἁπαλῶν ὀνύχων τὴν πατρίδα καταλιπῶν ἔρωτι παιδείας, ἀπῆρεν εἰς Βασιλεύουσαν». Ὁ χρόνος τῶν σπουδῶν του τοποθετεῖται περὶ τὰ ἔτη 1692-1707... Σπούδασε στὴ Μεγάλη τοῦ Γένους Σχολὴ πλησίον θαυμαστῶν διδασκάλων, ἰδιαίτερα «παρὰ τοὺς πόδας» τοῦ σοφοῦ Ἰακώβου Μάνου, τοῦ ὁποίου ἡ διδασκαλία ἀπευθυνόταν καὶ στὴ διάνοια καὶ στὴν ψυχὴ τοῦ Μακαρίου, μὲ ἀποτέλεσμα νὰ σφυρηλατηθεῖ μεταξύ τους, ἕνας ἀκατάλυτος δεσμός, φιλίας καὶ ἀλληλοεκτίμησης. Οἱ σπουδές του ὑπῆρξαν λαμπρές. Τὰ Θεολογικά, γράμματα, ἡ Φιλοσοφία, τὰ Ἀρχαῖα Ἑλληνικὰ καὶ τὰ Λατινικά, ἡ Γεωγραφία, ἡ Κοσμογραφία, ἡ Ἀστρονομία καὶ περισσότερο ἡ Βυζαντινὴ Μουσική, ἦταν τὸ γνωστικὸ ἀντικείμενο στὸ ὁποῖο ἐντρύφησε. Μάλιστα, λόγῳ τῆς ἔφεσής του πρὸς τὴ Βυζαντινὴ Μουσικὴ καὶ τῆς Ἱεροψαλτικῆς του δεινότητας, διηκόνησε, γιὰ κάποιο διάστημα καὶ τὸ Ἱερὸ Ἀναλόγιο τοῦ Πατριαρχικοῦ Ναοῦ, πέραν τῶν Διακονικῶν του καθηκόντων.
Σημαντικὸ ρόλο στὴν πνευματική του ζωὴ ἔπαιξε ὁ περίφημος καὶ γνωστὸς Ἱεροκήρυκας, ὁ Ἱερομόναχος Ἀγάπιος Βουλισμάς, ὁ ὁποῖος μὲ τὰ ἱεραποστολικά του ταξίδια σὲ ὅλη τὴν ὑπόδουλη Χώρα, ἐξομολογοῦσε καὶ δίδασκε τὸ Γένος. Ὁ Μακάριος ἔτρεφε ἀπέραντο σεβασμὸ στὸν πνευματικό του. Αὐτός του ἐμφύσησε τὴν ὑπέρμετρη ἀγάπη, γιὰ τὴν Ὀρθοδοξία καὶ τὸ Γένος. Ἀλλά, καὶ ὁ πνευματικός του, τὸν ἀγαποῦσε καὶ τὸν ἐκτιμοῦσε ἀπεριόριστα, γιὰ τὸν ζῆλο του καὶ τὴν προσήλωσή του πρὸς τὰ ἰδεώδη τῆς πίστεως καὶ τῆς Πατρίδος.
Μετὰ τὸ τέλος τῶν πολυετῶν σπουδῶν του ὑπηρέτησε ὡς Διάκονος πλάϊ στὸ Μητροπολίτη Νικομήδειας Παρθένιο, ὁ ὁποῖος βλέποντας τὰ χαρίσματά του, τὸν πίεζε νὰ παραμείνει κοντά του καὶ νὰ τὸν ἀναδείξει διάδοχό του. Ἕνεκα τῶν πνευματικῶν καὶ μορφωτικῶν του προσόντων, τοῦ λαμπροῦ Ἐκκλησιαστικοῦ τοῦ ἤθους, ἀλλὰ καὶ τῆς ἀγάπης του καὶ τοῦ σεβασμοῦ του πρὸς τὴν Μεγάλη τοῦ Χριστοῦ Ἐκκλησία, δεχόταν πιέσεις, νὰ παραμείνει στὴν Πατριαρχικὴ Αὐλή, προκειμένου νὰ ἀναδειχθεῖ στὰ ἀνώτατα Ἐκκλησιαστικὰ ἀξιώματα. Πολλοὶ τὸν προέτρεπαν νὰ συνεχίσει τὶς σπουδές του στὴν Εὐρώπη. Ὅμως πόθος καὶ σκοπός του ἦταν, νὰ ἐπιστρέψει στὴν Πατρίδα του. 
 
Ἐπιστρέφει στὴν Πάτμο-Ἵδρυση Πατμιάδος Σχολῆς τοῦ Γένους
Ἡ ὁριστικὴ ἐπιστροφή του στὴν Πάτμο ἔγινε τὸ 1713, ὅμως δὲν ἐγκαταστάθηκε στὴ γαιραρὰ Μονὴ τοῦ Θεολόγου ἀλλὰ προτίμησε νὰ ἐγκατασταθεῖ στὸ Κάθισμα τῆς Ἱερᾶς Ἀποκαλύψεως, ὅπου ἵδρυσε τὴ Σχολή του ἀπὸ τὸ 1713 ἀκόμη, στοχεύοντας στὸ νὰ συνδυάσει τὴν ἄσκηση μὲ τὴν ἀκαδημαικὴ ἐνασχόληση καὶ μόρφωση τῶν ὑποδούλων συμπατριωτῶν του. Ἡ Σχολὴ ἀρχικὰ ὀνομάστηκε «Φροντιστήριον τοῦ Μακαρίου» ἢ «Σχολὴ τοῦ Διδασκάλου Μακαρίου» ἢ «Σχολὴ τῆς Ἀποκαλύψεως» καὶ ἐν τέλει «Πατμιὰς τοῦ Γένους Ἐκκλησιαστικὴ Σχολή.

Ἡ ἁγιαστικὴ καὶ παιδαγωγικὴ δύναμη τοῦ Ι. Σπηλαίου, ὁ Ναὸς τοῦ ὁποίου ἐξυπηρετοῦσε, σὲ καθημερινὴ βάση, τὶς θρησκευτικὲς ἀνάγκες τῶν διδασκάλων καὶ τῶν μαθητῶν καὶ διέπλαθε τὸν χαρακτῆρα τους, στάθηκε καθοριστικὴ στὴν «κατ΄ ἄνθρωπον παιδεία καὶ τὴν κατὰ Θεὸν προκοπή τους». Σ΄ αὐτὸ τὸ περιβάλλον συμβάδισαν καὶ ἀλληλοδέθηκαν, ὅσο πουθενὰ ἀλλοῦ, ἡ ἀκαδημαϊκὴ παιδεία μὲ τὴν κατὰ Θεὸν κατάρτιση καὶ τὴν ἀληθινὴ Θεογνωσία.
Γιὰ τὸν ἴδιο τόν διδάσκαλο Μακάριο, τὸ Ἱερὸ Σπήλαιο ἦταν ὁ πνευματικὸς στίβος, στὸν ὁποῖο ἀγωνίσθηκε τοὺς πολύμορφους ἀγῶνες του. Κάτω ἀπὸ τὸν Θεολάξευτον αὐτὸν βράχο, σὲ ὅλη του τὴ ζωή, προσευχόταν καὶ ἔψαλλε, κήρυττε τὸ λόγο τοῦ Θεοῦ καὶ ὑπηρετοῦσε εὐλαβικὰ ὡς διάκονος στὸ Ἱερὸ Θυσιαστήριο, ἐνῷ στὸ ταπεινὸ ἀσκητικὸ κελλάκι του, διεξήγαγε τὰ ἀσκητικά του παλαίσματα, προσπαθῶντας νὰ ἐπιτύχει ἕναν βίο ἀρετῆς καὶ τελειότητας, ὑπομένοντας σὰν ἀληθινὸς νεομάρτυρας τῆς Ἐκκλησίας, μὲ χαρὰ καὶ ἐγκαρτέρηση τοὺς πόνους τῶν ποικίλων ἀσθενειῶν του. Ταυτόχρονα, ἀπὸ τὴν ἕδρα τῆς Σχολῆς του, δίδασκε καὶ γαλουχοῦσε τοὺς μαθητές του, μὲ τὰ νάματα τῆς πατρώας παιδείας καὶ τῆς Εὐαγγελικῆς ἀλήθειας.
Ἀπὸ τὴν πρώτη ἐποχὴ τῆς λειτουργίας της Πατμιάδας, προσῆλθαν πολλοὶ μαθητές, ὄχι μόνο ἀπὸ τὸ ἴδιο τὸ νησί, ἀλλὰ καὶ ἀπὸ ἄλλα μέρη, ὅπως ἀπὸ τὴν Κωνσταντινούπολη, τὴ Ρωσία, τὴ Μικρὰ Ἀσία κλπ. Λαμβάνοντας ὑπόψη τὶς συνθῆκες, κάτω ἀπὸ τὶς ὁποῖες λειτουργοῦσε ἡ Σχολὴ (συγκοινωνίες, πειρατὲς στὸ Αἰγαῖο, λοιμοὶ καὶ λιμοί, ἔλλειψη οἰκονομικῶν πόρων), μποροῦμε νὰ πιστεύουμε ἀκράδαντα, ὅτι ἦταν ἕνα θαῦμα!
Ἀκάματος, ἄϋπνος, φρόντιζε νυχθημερὸν γιὰ τὴν ὑγεία τῶν σπουδαστῶν, γιὰ τὴ διαμονή τους, γιὰ τὴ σίτισή τους, γιὰ τὴν ἐξεύρεση οἰκονομικῶν πόρων, δεδομένου ὅτι τὰ μαθήματα στὴ σχολὴ παρέχονταν δωρεὰν σὲ ὅλους τοὺς μαθητές, κάτι τὸ ἐξαιρετικὰ σπάνιο γιὰ τὰ δύσκολα ἐκεῖνα χρόνια τοῦ ὑπόδουλου Γένους! Γιὰ τὶς ἀνάγκες τῶν διδασκόντων καὶ τῶν διδασκομένων, δημιούργησε βιβλιοθήκη μὲ τὰ βιβλία του καὶ μὲ ἄλλα τὰ ὁποῖα τοῦ ἔστελλαν γνωστοί του, κυρίως ἀπὸ τὴ Πόλη, ἀπὸ τὴν Χίο καὶ ἀπὸ ἄλλα μέρη.
Ἔσκυβε μὲ μεγάλο ἐνδιαφέρον ἐπάνω ἀπὸ τὸν κάθε ἕναν, προσωπικά. ΄Ἦταν πραγματικὰ ὁ φύλακας ἄγγελός τούς, σε κάθε τους βῆμα, σὲ κάθε τους ἀνάγκη, σὲ κάθε τους δυσκολία.
Βέβαια, μαθητὲς οἱ ὁποῖοι δὲν τηροῦσαν τὸ πρόγραμμα τῆς Σχολῆς, ἢ ἦταν ἀποδεδειγμένα «ἀνεπίδεκτοι μαθήσεως», ἀπεμακρύνοντο ἀπὸ τὴ Σχολή, ἄσχετα ἂν εἶχαν ὑψηλὴ προστασία ἀπὸ συγγενεῖς καὶ ἄλλους Ἐκκλησιαστικούς, ἢ λοιποὺς Ἡγέτες, ἢ ἦσαν φίλοι καὶ ἀρωγοὶ στὸ ἔργο τοῦ Μακαρίου. Ποτὲ ὅμως δὲν ἔλλειψε ἀπὸ τὶς ἐνέργειές του αὐτὲς ἡ ἀγάπη καὶ τὸ ἐνδιαφέρον του. Φρόντιζε νὰ ἐφοδιάζει τοὺς νέους αὐτούς, μὲ τὰ ἀπαιτούμενα χρήματα τῆς ἐπιστροφῆς τους στὶς ἑστίες τους, παρακολουθοῦσε τὴν ἐξέλιξή τους καὶ τοὺς ἐνισχυε μὲ τὶς συμβουλές του.

Στὸν γρανιτένιο βράχο τοῦ Ἱεροῦ Σπηλαίου τῆς Ἀποκαλύψεως, καλλιεργήθηκε ὁ σπόρος, ὥστε νὰ βλαστήσουν ΄Ἅγιοι καὶ Μάρτυρες, Κληρικοὶ καὶ λαϊκοί, ὅπως ὁ ΄Ἅγιος Γεράσιμος, ὁ ΄Ἅγιος Γρηγόριος ὁ Ε΄, o Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως, ὁ ΄Ἅγιος Δωρόθεος, ὁ Μητροπολίτης Ἀδριανουπόλεως, ὁ ΄Ἅγιος Κοσμᾶς ὁ Λήμνιος, ὁ Θεόφιλος Παγκώστας, Πατριάρχης Ἀλεξανδρείας, ὁ πρωτεργάτης τῆς Φιλικῆς Ἑταιρείας Ἐμμανουὴλ Ξάνθος, ὁ Ἰωάννης Θέμελης καὶ πλεῖστοι ἄλλοι οἱ ὁποῖοι ἔδωσαν τὰ πάντα γιὰ τὴν Ἐκκλησία καὶ τὴν Πατρίδα. Ἡ Πατμιάδα ἦταν ἡ φωλεὰ μέσα στὴν ὁποία γεννήθηκαν καὶ ἀνδρώθηκαν τὸ Ὀρθόδοξο Ἐκκλησιαστικὸ φρόνημα καὶ ἡ φιλοπατρία σὲ πολύ, πολὺ ὑψηλὸ βαθμό. 
 
«κατὰ Λατίνων ἄριστος σφενδονιστὴς εἰς ἄκρον»
Τόν ΄Ἀγιὸ μᾶς διακατεῖχε σὲ ὅλη του τὴ ζωή, μεγάλη ἀγωνία γιὰ τὴν ἀπαιδευσία τοῦ Γένους μας. Τὴν κατάσταση αὐτὴ θεωροῦσε φοβερὴ συμφορὰ γιὰ τὸν Ἑλληνισμὸ καὶ τὴν Ὀρθοδοξία. Ἡ ἀγραμματοσύνη θὰ ὁδηγοῦσε σταδιακά, στὴν ἀπώλεια τῆς ἐθνικῆς συνείδησης τῶν Ἑλλήνων καὶ τὴν ἀδυναμία περιφρούρησης τῆς ὀρθόδοξης πίστης τους. Τὴν ἐθνική μας συνείδηση, τὴν ἐπιβουλευόταν ὁ κατακτητής, τὴ δεύτερη, ὁ ἄπληστος προσηλυτισμὸς τὸν ὁποῖον ἐξασκοῦσαν οἱ Φραγκολατίνοι. Στάθηκε ἐμπόδιο στὶς ὀρέξεις τῶν Δυτικῶν, νὰ ἁλώσουν τὴν Ὀρθοδοξία. Μιὰ σειρὰ γεγονότων, τὸν ἔφεραν σὲ ἀνοιχτὴ σύγκρουση μαζί τους, κατὰ τὴν ὁποία ἀποδείχτηκε «ζηλωτὴς ὑπέρμαχος πίστεως τῆς ἀμώμου, κατὰ Λατίνων ἄριστος σφενδονιστὴς εἰς ἄκρον» ὅπως τὸν ὀνομάζουν σὲ Ἁγιορείτικο χειρόγραφο! Γι΄αυτό καὶ τὸν μίσησαν. Γι΄ αὐτὸ καὶ τὸν πολέμησαν καὶ μετὰ τὸν θάνατό του. Εἶναι γεγονὸς ὅτι τὸ μνημειῶδες ἔργο του «Εὐαγγελικὴ Σάλπιγξ», μόλις κυκλοφόρησε, οἱ Λατῖνοι τοῦ ἔκαναν γενικὴ κατάσχεση, τὸ ἔριξαν στὴν πυρὰ καὶ τὸ κατέκαυσαν μέσα στὴν πλατεῖα τοῦ Ἁγ. Μάρκου της Βενετίας. Μέχρι σήμερα τὸ ἔργο αὐτό, σημειώνεται ἀπὸ τοὺς ἴδιους ὡς ἕνα ἀπὸ τὰ πιὸ ἐλεγκτικὰ τῶν παπικῶν καινοτομιῶν. Σὲ αὐτό, ὁ Ἐθνοδιδάσκαλος ἐκτὸς τῆς ἀναίρεσης τῶν καινοτομιῶν αὐτῶν, ἐγκωμιάζει τὴν Ὀρθόδοξο Ἀνατολικὴ Ἐκκλησία γιὰ τὸ ὅτι κατέχει τὴν ἀλήθεια, τὴν τηρεῖ ἐπίζηλα καὶ γι’αυτό ὑποφέρει τὶς δυσκολίες τῶν καιρῶν. Κι ὅλα αὐτὰ ἐνῷ ἔδειχνε ἀνυπόκριτη ἀγάπη σὲ ὅλους ἀνεξαιρέτως, εἴτε ἦταν Ὀρθόδοξοι εἴτε ὄχι!

Ἡ ταπείνωσή του & τὰ τελευταῖα χρόνια
Ὑπάρχουν πολλὲς διηγήσεις ποὺ μαρτυροῦν τὴν ἄκρα ταπείνωση τοῦ μεγάλου Ἐθνοδιδασκάλου. Ἀπὸ τὰ πιὸ χαρακτηριστικὰ εἶναι τὸ γεγονὸς ὅτι ὅταν Λειτουργοῦσαν μαθητές του, ἐκεῖνος συλλειτουργοῦσε ὡς διάκονος ἢ ἱεροψάλτης!

Ἡ ζωὴ τοῦ Διδασκάλου μας, ἦταν μιὰ συνεχὴς μαρτυρία τῆς πίστεώς του, τῆς φιλοπατρίας του καὶ τῆς ἀγάπης του γιὰ τὴ Σχολή του. Ἀφοσιωμένος στὸ ἔργο του, βρισκόταν διαρκῶς ἔγκλειστος στὸ χῶρο τῆς Ἀποκαλύψεως. Μάλιστα ὁ περίφημος μαθητής του ὁ Ρῶσος Βασίλειος Μπάρσκυ, γράφει: «...καὶ ὅταν ἀκόμη ἀπέθαναν ὁ ἀδελφός, ἡ ἀδελφὴ καὶ ἡ μητέρα του, αὐτὸς οὔτε κἂν βγῆκε ἀπὸ τὸ κελλί του, γιὰ νὰ τοὺς δεῖ, ἢ νὰ τοὺς κηδέψει˙ καὶ ὅσο ζοῦσαν, ποτέ του δὲν τοὺς ἐπισκέφθηκε˙ καὶ τοῦτο δὲν τὸ ἔκαμε ἀπὸ ἀδιαφορία, ἀλλὰ γιὰ νὰ κατανικήσει τὴν κοσμικὴ αὐτὴ ἀγάπη, μὲ τὴν ἀγάπη του στὸ Θεό».
Ὁ βίος του, ἦταν ἕνα διαρκὲς μαρτύριο, γιατί ἦταν «προικισμένος» μὲ ἕνα σωρὸ ἀσθένειες. Παρὰ ταῦτα, ἐργαζόταν ἀκατάπαυστα, χωρὶς γογγυσμούς, νήστευε, δοξολογοῦσε διαρκῶς τὸ Θεὸ καὶ βάδιζε τὸ Γολγοθᾶ του, μὲ ἰώβειο ὑπομονὴ καὶ καρτερία. Ἡ Ἱερωσύνη του δὲν ἀνῆλθε ποτὲ πέραν τοῦ βαθμοῦ τοῦ Διακόνου, ἐπειδὴ ἀρεσκόταν περισσότερο, ὅπως ὁ ἴδιος ἔλεγε νὰ διακονεῖ παρὰ νὰ διακονεῖται.
Ὁ Κύριος ἐπέτρεψε νὰ ἐγκαταλείψει τὰ ἐγκόσμια ἐνωρίς, γύρω στὰ σαράντα ἐννέα τοῦ χρόνια στὶς 17 Ἰανουαρίου 1737 στὴν Πάτμο. Τὸ ἄκουσμα τῆς ἐκδημίας του, σκόρπισε λύπη καὶ πένθος. Ἡ εὐωδιάζουσα καὶ μυροβλύζουσα Τιμία Κάρα του θησαυρίζεται στὸ Ι. Σπήλαιο τῆς Ἀποκάλυψης σὲ ἀσημένια λάρνακα.
 
Πηγές:
1) Ἄρχιμ. Ναυκρατίου Τσουλκανάκη "Ὁ Μεγας Διδάσκαλος τοῦ Γένους ΑΓΙΟΣ ΜΑΚΑΡΙΟΣ Ἱεροδιάκονος ΚΑΛΟΓΕΡΑΣ (+1737), Θεσσαλονίκη 1994.
2) http://opatmios.blogspot.gr/2015/01/19.html
3) http://www.saint.gr/3428/saint.aspx 

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου

ΚΑΝΤΕ ΑΝΑΖΗΤΗΣΗ ΤΟΥ ΙΣΤΟΛΟΓΙΟΥ ΜΑΣ.