Γιατί τὰ ἀνθρώπινα δικαιώματα γίνονται μπούμεραγκ γιὰ τὴ Δύση

 
Γράφει ὁ Κώστας Μελάς, Καθηγητὴς Χρηματοοικονομιῶν, Πάντειο Πανεπιστήμιο

Στὶς σημερινὲς συνθῆκες τῆς παγκοσμιοποίησης, τὰ ἀνθρώπινα δικαιώματα ἔχουν μετατραπεῖ σὲ lingua franca. Ἀποτελοῦν τὸ μεγάλο ἰδεολογικὸ κοινὸ παρονομαστή της. Μάλιστα μὲ τὸ πέρασμα τοῦ χρόνου, ὅλο καὶ περισσότερο βρίσκονται στὸ στόμα πολιτικῶν, δημοσιογράφων καὶ διαμορφωτῶν τῆς διεθνοῦς κοινῆς γνώμης. Ἡ ἐπιχειρούμενη ἠθικὴ θεμελίωση μίας παγκόσμιας κοινωνίας στὸν οἰκουμενισμὸ τῶν ἀνθρωπίνων δικαιωμάτων πάσχει, ὅμως, σὲ πολλαπλὰ σημεῖα. 

Ἀπὸ τὴ στιγμὴ ποὺ ἀναγορεύεται σὲ οἰκουμενικὴ ἔννοια χρειάζεται νὰ ἑρμηνευθεῖ πρὶν νὰ ἀρχίσει νὰ ἐφαρμόζεται, ἀπὸ αὐτοὺς ποὺ θὰ τὴν ἐφαρμόσουν. Ἡ ἑρμηνεία δὲν μπορεῖ νὰ γίνει παρὰ μόνο ἀπὸ τὶς κυρίαρχες θεσμικὲς μορφὲς τῆς σημερινῆς παγκόσμιας κοινωνίας, δηλαδὴ ἀπὸ τὰ ὑπάρχοντα κυρίαρχα ἐθνικὰ κράτη. Κάθε ἐθνικὸ κράτος ἐντός της ἐπικράτειάς του καὶ μόνο, μπορεῖ νὰ παράσχει ὅλα ὅσα σήμερα ὀνομάζονται, χύδην, ἀνθρώπινα δικαιώματα. 
Κανένα κράτος δὲν μπορεῖ νὰ παράσχει αὐτοῦ τοῦ εἴδους τὰ δικαιώματα ἐκτός της ἐπικράτειάς του. Ὡς Ἕλληνας ἐντός της ἐπικράτειας τοῦ ἑλληνικοῦ κράτους ἀπολαμβάνω τὰ....

δικαιώματα πού μου παρέχει τὸ κράτος μου. Δὲν μπορῶ νὰ ἀπολαμβάνω τὰ δικαιώματα τοῦ Ἀμερικανοῦ πολίτη ἢ τοῦ Ἰάπωνα πολίτη ὄντας μὴ Ἀμερικανὸς ἢ Ἰάπωνας πολίτης.

Κανένα κράτος  δὲν μπορεῖ νὰ δεχτεῖ ἐντὸς τῶν ὁρίων τῆς κυριαρχίας τοῦ ὅλους τους ἀνθρώπους ποὺ ἐπιθυμοῦν νὰ ἐγκατασταθοῦν σὲ αὐτό, παραχωρώντας τοὺς πολιτικὰ δικαιώματα, διότι ἁπλούστατα θὰ ὁδηγοῦνταν στὴν αὐτοκαταστροφή. Ἀκόμη, ὅμως, κι ἂν τὸ ἔκανε, δὲν θὰ μποροῦσε νὰ ἐξασφαλίσει ὅτι οἱ πολίτες του θὰ εἶχαν τὰ δικαιώματα αὐτά, σὲ ὁποιοδήποτε ἄλλο κράτος. Μόνο στὴν περίπτωση ποὺ θὰ μποροῦσε νὰ ὑπάρξει Παγκόσμιο Κράτος θὰ μπορούσαμε νὰ μιλήσουμε γιὰ πραγματικὰ ἀνθρώπινα δικαιώματα.

Ἀνθρώπινα δικαιώματα καὶ μετανάστευση

Διασπείροντας τὴν ἀντίληψη γιὰ τὰ ἀνθρώπινα δικαιώματα καὶ χρησιμοποιώντας τὰ γιὰ προφανεῖς σκοποὺς ἐνάντια σὲ ὅλες ἐκεῖνες τὶς χῶρες ποὺ ἡ Δύση θεώρησε κατὰ καιροὺς ἐχθρούς, εἶναι αὐτονόητο ὅτι ἔχει προκαλέσει προβλήματα στὸν ἑαυτό της: Πρῶτον, ἐπειδὴ δυσκολεύεται νὰ τὰ ἐφαρμόσει ἡ ἴδια ὅταν οἱ μεταναστευτικὲς ροὲς (πολλὲς φορὲς μὲ εὐθύνη τῆς) αὐξάνονται ὑπέρμετρα, ὅπως συμβαίνει σήμερα μὲ τοὺς πολέμους στὴ Μέση Ἀνατολή, δημιουργώντας ἔντονες ἀνισορροπίες  στὸν κοινωνικὸ ἱστό.

Δεύτερον, ἐπειδὴ ἡ ἀντίληψη γιὰ τὰ ἀνθρώπινα δικαιώματα ἔχει δημιουργήσει στὰ πλήθη ποὺ προέρχονται ἀπὸ χῶρες τοῦ Τρίτου Κόσμου τὴν πεποίθηση ὅτι τὰ δυτικὰ κράτη ἔχουν ὑποχρέωση νὰ ἐφαρμόζουν αὐτὰ τὰ δικαιώματα σὲ ὅλους ὅσους προσέρχονται σὲ αὐτά, ἀνεξαρτήτως ἀριθμοῦ καὶ χωρὶς ἰδιαίτερα προσκόμματα. Ἐγγράφεται στὸ μυαλὸ αὐτῶν τῶν ἀνθρώπων  ἕνα εἶδος ἀπαίτησης ἔναντι τῶν χωρῶν τῆς Δύσης ποὺ ἀνὰ πάσα στιγμὴ πρέπει νὰ ἐξοφληθεῖ. Ὅλα αὐτὰ εἶναι συνέπειες τῆς ἐξάπλωσης τῆς αὐτοεικόνας τῆς Δύσης μέσω τῶν ΜΜΕ, τὰ ὁποία πλέον ἐκπέμπουν σὲ πλανητικὸ ἐπίπεδο.

Τὰ ἀνθρώπινα δικαιώματα, ὡς οἰκουμενικὴ ἀξία, ἔχουν ὑποχρεωτικὰ καὶ ὑλικὴ διάσταση. Ὅποιο κράτος ἐφαρμόζει στὴν πράξη τὰ ἀνθρώπινα δικαιώματα θὰ πρέπει συγχρόνως νὰ προχωρήσει καὶ στὴν παροχὴ κατάλληλων συνθηκῶν διαβίωσης στοὺς μετανάστες, ἔστω κι ἂν ἔχουν εἰσέλθει παράνομα. Τὰ ὑλικὰ ἀγαθὰ ποὺ αὐτοὶ ἀπαιτοῦν μεταφράζονται ὄχι ἁπλὰ σὲ κόστος, ἀλλὰ ἐμπεριέχουν ἐν σπέρματι τὸν ἀνταγωνισμὸ μὲ τοὺς γηγενεῖς γιὰ τὴν μεγαλύτερη ἰδιοποίηση τῶν παραγομένων ἀγαθῶν. Αὐτὰ δὲν εἶναι οὔτε ἄπειρα οὔτε εὔκολο νὰ αὐξηθοῦν τόσο ὥστε νὰ καλύπτουν ἰσομερῶς τὶς ἀνάγκες ὅλων.

Ὁ πολίτης ἑνὸς πλούσιου κράτους ποὺ συνάμα ὑπερασπίζεται τὴ συνεπῆ τήρηση τῶν ἀνθρωπίνων δικαιωμάτων θὰ πρέπει νὰ μοιρασθεῖ τὰ δικά του δικαιώματα μὲ ἄλλους ἄγνωστους ἀνθρώπους. Ἀπ’ αὐτὸ θὰ γεννηθεῖ σίγουρα μία ἀντιπαράθεση, κατὰ τὴν ὁποία θὰ ἔρθουν ἀντιμέτωπα τὰ ἀνθρώπινα δικαιώματα τῶν πολιτῶν μὲν μὲ τὰ δικαιώματα τῶν μεταναστῶν.

Ἀνθρώπινα δικαιώματα καὶ μηδενικὸ ἄθροισμα

Ἡ ἐπίκληση τῶν ἀνθρωπίνων δικαιωμάτων ἐκβάλλει στὴ φάρσα σὲ ἕνα πλανήτη ἀβυσσαλέων ἀνισοτήτων. Ἀπὸ φιλοσοφικὴ καὶ λογικὴ ἄποψη, ἡ κανονιστικότητά τους δὲν εἶναι καθόλου πειστική. Τὰ ἀνθρώπινα δικαιώματα εἶχαν νόημα, ὡς πολιτικὸς συμβολισμὸς καὶ ἀγωνιστικὸ αἴτημα, ὅσο ἐξιδανίκευαν τὶς διεκδικήσεις εἴτε πολιτῶν εἴτε κοινωνικῶν ὁμάδων ἔναντι καταπιεστικῶν καθεστώτων. Τὶς διεκδικήσεις αὐτὲς ἀνήγαγαν, μάλιστα, στὴ σφαίρα τοῦ πανανθρώπινου. Μὲ ἄλλα λόγια, τὰ ἀνθρώπινα δικαιώματα ἀποτελοῦσαν ἐργαλειακὰ λειτουργικὸ καὶ χρήσιμο γιὰ τοὺς καταφρονεμένους μύθευμα.

Μὲ τὴν σημερινὴ οἰκουμενική τους ἀξίωση δεσμευτικότητας, τὰ ἀνθρώπινα δικαιώματα δὲν ἐπιτελοῦν καν αὐτὸ τὸν ρόλο. Τουναντίον, μετατράπηκαν σὲ ὄχημα κυριαρχίας τῆς Δύσης. Πρῶτον, ἐπειδὴ ἡ ὑπεράσπισή τους ἀποτελεῖ τὴν ἰδεολογικὴ ὀχύρωση τῶν ἡγεμονικῶν της βλέψεων. Δεύτερον καὶ κυριότερο, ἐπειδὴ γιὰ νὰ τὰ ἀπολαμβάνουν --στὴ νομική τους διάσταση-- ὀλιγάριθμες μειοψηφίες τῶν προηγμένων χωρῶν ἀπαράβατος ὅρος εἶναι νὰ τὰ στερεῖται σὲ κάθε διάσταση ἡ συντριπτικὴ πλειονότητα τῆς ἀνθρωπότητας.

Ἂν ἡ τελευταία ἀποκτοῦσε μέρος τῶν ὑποτιθέμενων οἰκουμενικῶν ἀνθρώπινων δικαιωμάτων, αὐτομάτως θὰ τὰ στεροῦνταν οἱ τωρινοὶ προνομιοῦχοι καταναλωτές τους. Πρόκειται, στὴν κυριολεξία, περὶ μηδενικοῦ ἀθροίσματος, σὲ πλανητικὴ σφαίρα. Ἂς ὑποθέσουμε ὅτι ὅλοι οἱ ἄνθρωποι μποροῦσαν νὰ κινηθοῦν ὡς πολίτες τοῦ κόσμου μὲ ἴσα δικαιώματα, πέρα ἀπὸ τὰ ἐθνικὰ κράτη, χωρὶς συνοριακοὺς περιορισμούς. Ἂς ὑποθέσουμε ὅτι μποροῦσαν νὰ ψηφίσουν καὶ νὰ καταναλώσουν σὲ ἐνέργεια καὶ ἀγαθὰ ἔνδυσης ἢ διατροφῆς, ὅσα καταναλώνει μία μικρομεσαῖα δυτικὴ οἰκογένεια.

Τί θὰ συνέβαινε τότε; τὸ παγκόσμιο σύστημα θὰ κατέρρεε ἐν ριπὴ ὀφθαλμοῦ καὶ ἡ ἀνθρωπότητα θὰ ἀλληλοσφαζόταν μὲ τὴν εἰδεχθέστερη βαρβαρότητα. Τὰ ἀνθρώπινα δικαιώματα εἶναι ἀνεκτίμητα γιὰ ὅσους τὰ ἀπολαμβάνουν, ὑπὸ τὸν ἀπαράβατο ὄρο ὅτι δὲν θὰ τὰ ἀποκτήσουν καὶ οἱ ὑπόλοιποι ἄνθρωποι, γιατί τότε θὰ τὰ ἀπωλέσουν ὅλοι μαζί...

SLPRESS