Menu

23 Απρ 2019

Δεκαπέντε χρόνια μετὰ τὸ δημοψήφισμα καὶ τὸ μεγάλο ΟΧΙ τῶν Ἑλλήνων τῆς Κύπρου στὸ σχέδιο Ἀννὰν

Συμπληρώνονται αὐτὲς τὶς μέρες 15 χρόνια ἀπὸ τὸ δημοψήφισμα τῆς 24ης Ἀπριλίου 2004 γιὰ τὸ Σχέδιο Ἀνᾶν καὶ τὴν ἔνταξη τῆς Κύπρου στὴν ΕΕ τὴν 1η Μαΐου 2004. Ὑπενθυμίζεται ὅτι μετὰ τὸ ἄνοιγμα τῶν ὁδοφραγμάτων στὶς 23 Ἀπριλίου 2003 καὶ τὸ τί ἐπακολούθησε ἡ φιλοσοφία τοῦ Σχεδίου Ἀνᾶν δὲν ἀντικατόπτριζε τὶς νέες πραγματικότητες. Συγκεκριμένα, ἐνῶ γιὰ χρόνια ὁ Ραοὺφ Ντενκτᾶς ἐπιχειρηματολογοῦσε ὑπὲρ τῆς θέσης ὅτι ἡ ἰσχυρὴ διζωνικότητα ἦταν ἀπαραίτητη γιὰ λόγους ἀσφαλείας, οἱ χιλιάδες διακινήσεις κάθε βδομάδα χωρὶς κανένα ἐπεισόδιο δὲν ἐπιβεβαίωσαν τὶς ὑποθέσεις ἐργασίας του. Ἀρκετοὶ ἐπίσης παραλλήλισαν τὰ γεγονότα μὲ τὴν πτώση τοῦ τείχους τοῦ Βερολίνου. Στὴν περίπτωση τῆς Κύπρου ὄχι μόνο δὲν ἐπῆλθε ἡ κατάρρευση τοῦ κατοχικοῦ καθεστῶτος ἀλλὰ ἀντίθετα ἰσχυροποιήθηκε. Ἐπιπρόσθετα, γιὰ...
τὰ γενναιόδωρα μέτρα τῆς Κυπριακῆς Δημοκρατίας ποὺ ἀκολούθησαν δὲν ὑπῆρξε ὁποιοδήποτε ἀντάλλαγμα ἀπὸ τὴν τουρκικὴ πλευρά. Ἀντιθέτως, δὲν ἐκτιμήθηκαν ἐπαρκῶς. 

Παρὰ τὸ γεγονὸς ὅτι ὁ Πρόεδρος Τάσσος Παπαδόπουλος δὲν ἔβλεπε μὲ συμπάθεια τὴ φιλοσοφία τοῦ Σχεδίου Ἀνᾶν δὲν ἐπιχείρησε νὰ διαφοροποιήσει τὰ δεδομένα καὶ τὴν ὅλη διαδικασία. Μια τέτοια προσπάθεια θὰ μποροῦσε νὰ περιέχει προτάσεις γιὰ μία νέα προσέγγιση στὸ Κυπριακὸ σὲ συνδυασμὸ μὲ τὴν προώθηση μίας νέας δέσμης Μέτρων Οἰκοδόμησης Ἐμπιστοσύνης (ΜΟΕ) τὰ ὁποία θὰ ὁδηγοῦσαν σὲ σημαντικὰ κοινωνικοοικονομικὰ ὀφέλη καὶ γιὰ τὶς δύο πλευρὲς καὶ ταυτόχρονα θὰ δημιουργοῦσαν μία νέα πολιτικὴ ἀτμόσφαιρα.  Ἀντὶ τούτου ἡ ἑλληνοκυπριακὴ πλευρὰ ἀκολούθησε παθητικὰ τὶς ἐξελίξεις ἀντὶ νὰ συμβάλει στὴ διαμόρφωσή τους. Λίγο πρὶν ἀπὸ τὴν ἔνταξη στὴν ΕΕ κορυφώθηκαν οἱ διεργασίες καὶ οἱ πιέσεις τῆς διεθνοῦς κοινότητας γιὰ ἐξεύρεση συνολικῆς λύσης τοῦ Κυπριακοῦ στὴ βάση τοῦ Σχεδίου Ἀνᾶν.

Τὸ τελικὸ Σχέδιο προέβλεπε δύο συνιστώντα / συνιδρυτικὰ κράτη καὶ ἕνα ἀσθενὲς κεντρικὸ κράτος, αὐστηρὴ διζωνικότητα, προεδρικὸ συμβούλιο καὶ ἐκ περιτροπῆς προεδρία.  Στὸ ἐπίπεδο τοῦ Ἀνώτατου Δικαστηρίου ὑπῆρχε πρόνοια γιὰ 3 Ἑλληνοκύπριους Δικαστές, 3 Τουρκοκύπριους καὶ 3 ξένους.  Κατ’ οὐσίαν τὸ Σχέδιο διέλυε τὴν Κυπριακὴ Δημοκρατία ἡ ὁποία θὰ ἀντικαθίστατο ἀπὸ ἕνα νέο τρικέφαλο κρατικὸ μόρφωμα ὅπου καμιὰ ἀπόφαση δὲν θὰ ἐλαμβάνετο χωρὶς τὴν ἔγκριση τῆς τουρκικῆς πλευρᾶς. 

Πέραν τούτου τὸ νέο κράτος κατ’ οὐσίαν δὲν θὰ ἦταν στὴν πραγματικότητα ἰσότιμο μέλος τῆς ΕΕ. Τὸ ἀποτέλεσμα τῶν δημοψηφισμάτων ποὺ διενεργήθηκαν ταυτόχρονα στὶς ἐλεύθερες περιοχὲς καὶ τὰ κατεχόμενα (75,8% ἀπόρριψη ἀπὸ τοὺς Ἑλληνοκυπρίους καὶ 64,9% ἀποδοχὴ ἀπὸ τοὺς Τουρκοκυπρίους καὶ τοὺς ἔποικους ποὺ ψήφισαν), ἦταν ἐνδεικτικὸ ἑνὸς μὴ ἰσοζυγισμένου σχεδίου. Ταυτόχρονα ὁδήγησε σὲ μεγάλο βαθμὸ στὴν ἀποενοχοποίηση τῆς Τουρκίας.  Τὸ τουρκικὸ ἀφήγημα, τὸ ὁποῖο ἐν πολλοῖς προωθήθηκε μὲ ἐπιτυχία σὲ διάφορα κέντρα ἀποφάσεων, ἦταν ὅτι «οἱ Ἑλληνοκύπριοι εἶναι μαξιμαλιστὲς καὶ δὲν ἐπιθυμοῦν νὰ μοιρασθοῦν μὲ τοὺς Τουρκοκύπριους τὴν ἐξουσία, τὸν πλοῦτο τοῦ νησιοῦ καὶ τὰ ὀφέλη τῆς ἔνταξης στὴν ΕΕ».

Ὁ Πρόεδρος Παπαδόπουλος καὶ ἡ Κυπριακὴ Δημοκρατία βρέθηκαν σὲ δύσκολη κατάσταση καθὼς θεωρήθηκαν ὑπεύθυνοι γιὰ τὴ μὴ λύση τοῦ Κυπριακοῦ. Δυστυχῶς χάθηκε μία σημαντικὴ εὐκαιρία γιὰ τὴν ἑλληνοκυπριακὴ πλευρὰ νὰ ἐπανατοποθετήσει τὸ Κυπριακὸ σὲ μία διαφορετικὴ βάση. Τὸ ἐπίσημο κράτος καθὼς καὶ τὸ πολιτικὸ σύστημα ἀπέτυχαν ἐπίσης νὰ προτάξουν ἕνα πειστικὸ ἀφήγημα στὴν τουρκικὴ προπαγάνδα ποὺ θὰ ἀποκαθιστοῦσε τὴν πραγματικότητα. 

Τὸ πρόβλημα αὐτὸ ἐξακολουθεῖ νὰ ὑφίσταται μέχρι σήμερα. Τὸ 2006, δύο μόλις χρόνια μετὰ τὴ συντριπτικὴ καταψήφιση τοῦ Σχεδίου Ἀνᾶν, ὁ Τάσσος Παπαδόπουλος δεσμεύτηκε ὅτι ἡ ἐπανένωση τῆς Κύπρου θὰ γίνει «μὲ βάση μία διζωνική, δικοινοτικὴ ὁμοσπονδία» ὅπως καθορίζεται στὰ σχετικὰ ψηφίσματα τοῦ Συμβουλίου Ἀσφαλείας. Προσπάθησε ὅμως νὰ διαφοροποιήσει τὴ φιλοσοφία ποὺ ἀκολουθήθηκε προηγουμένως καὶ εἶχε ὡς κατάληξη τὸ Σχέδιο Ἀνᾶν. Κατέληξε στὴ Συμφωνία τῆς 8ης Ἰουλίου 2006 μὲ τὸν Τουρκοκύπριο ἡγέτη Μεχμὲτ Ἀλὶ Ταλάτ. 

Τὸ ζητούμενο ἦταν «ἡ διζωνικὴ δικοινοτικὴ ὁμοσπονδία» ἀλλὰ μὲ τὸ σωστὸ περιεχόμενο. Μὲ τὶς συμφωνίες Χριστόφια – Ταλὰτ στὶς 23 Μαΐου 2008 καὶ Ἀναστασιάδη – Ἔρογλου στὶς 11 Φεβρουαρίου 2014 ἡ συζήτηση ἐπανῆλθε γύρω ἀπὸ τὴ φιλοσοφία τοῦ Σχεδίου Ἀνᾶν ποὺ εἶχε ἀπορριφθεῖ. Ἐπιπρόσθετα, μὲ τὴν ἐκλογὴ τοῦ Μουσταφᾶ Ἀκιντζὶ ὡς νέου ἡγέτη τῆς τουρκοκυπριακῆς κοινότητας τὸν Ἀπρίλιο τοῦ 2015 δημιουργήθηκαν ξανὰ ὑπέρμετρες προσδοκίες. 

Τὸν τελικὸ λόγο ὅμως πάντα τὸν εἶχε καὶ ἔχει ἡ Τουρκία. Ἔτσι παρὰ τὶς διαχρονικὲς ὑποχωρήσεις τῆς ἑλληνοκυπριακῆς πλευρᾶς τὸ Κυπριακὸ σήμερα ἐξακολουθεῖ νὰ βρίσκεται σὲ ἀδιέξοδο… Δεκαπέντε χρόνια μετά, ἡ Κυπριακὴ Δημοκρατία ὡς πλῆρες καὶ ἰσότιμο μέλος τῆς ΕΕ, ὀφείλει νὰ πράξει ἐκεῖνο ποὺ δὲν ἔπραξε μετὰ τὸ δημοψήφισμα τοῦ 2004. Ἐπιβάλλεται μία νέα προσέγγιση καὶ ἡ διαμόρφωση ἑνὸς ὁλοκληρωμένου ἀφηγήματος γιὰ τὸ μέλλον τῆς Κύπρου. Ἡ υἱοθέτηση ἔστω καὶ ἀργοπορημένα τῆς ἀξίωσης γιὰ ἕνα κανονικὸ κράτος πρέπει νὰ ἀποτελέσει τὴν πυξίδα γιὰ τὴ συνέχεια. 
Ἀνδρέας Θεοφάνους, Φιλελεύθερος

1 σχόλιο: