Δελτίο Τύπου Ὑπουργείου Παιδείας
Σὲ θετικὸ κλίμα συνεδρίασε ἡ «Ἐπιτροπὴ γιὰ τὴ Μελέτη καὶ Ἐπίλυση θεμάτων ποὺ ἀπασχολοῦν τὴν Ἐκκλησία τῆς Ἑλλάδος».
Σὲ κλίμα συναίνεσης καὶ μὲ κοινὴ βούληση νὰ ὁδηγηθοῦν πρὸς ἐπίλυση χρονίζοντα ζητήματα, συνεδρίασε σήμερα, Πέμπτη 19 Ἰουλίου, ἡ «Ἐπιτροπὴ γιὰ τὴ Μελέτη καὶ Ἐπίλυση θεμάτων ποὺ ἀπασχολοῦν τὴν Ἐκκλησία τῆς Ἑλλάδος».
Σὲ κλίμα συναίνεσης καὶ μὲ κοινὴ βούληση νὰ ὁδηγηθοῦν πρὸς ἐπίλυση χρονίζοντα ζητήματα, συνεδρίασε σήμερα, Πέμπτη 19 Ἰουλίου, ἡ «Ἐπιτροπὴ γιὰ τὴ Μελέτη καὶ Ἐπίλυση θεμάτων ποὺ ἀπασχολοῦν τὴν Ἐκκλησία τῆς Ἑλλάδος».
Ἐκ μέρους τῆς Πολιτείας συμμετεῖχαν ὁ Ὑπουργὸς Παιδείας, Ἔρευνας καὶ Θρησκευμάτων Κώστας Γαβρόγλου ὡς Πρόεδρος τῆς Ἐπιτροπῆς, ὁ Ὑπουργὸς Ἐσωτερικῶν Πάνος Σκουρλέτης, ἡ Ὑπουργὸς Διοικητικῆς Ἀνασυγκρότησης Ὄλγα Γεροβασίλη, ὁ Ὑφυπουργὸς Ἐξωτερικῶν Γιάννης Ἀμανατίδης, ὁ Ὑφυπουργὸς Κοινωνικῆς Ἀσφάλισης Τάσος Πετροπουλος, ὁ Γενικὸς Γραμματέας Θρησκευμάτων Γιῶργος Καλαντζής, ὁ Εἰδικὸς Γραμματέας Θρησκευτικῆς καὶ Πολιτιστικῆς Διπλωματίας τοῦ Ὑπουργείου Ἐξωτερικῶν Εὐστάθιος Λιανὸς - Λιάντης καὶ ἐκπρόσωποι τῶν Ὑπουργείων Οἰκονομικῶν καὶ Οἰκονομίας καὶ Ἀνάπτυξης.
Ἐκ μέρους τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος συμμετεῖχαν στὴ συνεδρίαση τῆς Ἐπιτροπῆς, ὁ...Ἀντιπρόεδρος τῆς Διαρκοῦς Ἱερᾶς Συνόδου Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης Σύρου Δωρόθεος, ὁ Πρόεδρος τῆς Ἐκκλησιαστικῆς Κεντρικῆς Ὑπηρεσίας Οἰκονομικῶν (Ε.Κ.Υ.Ο.) Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης Σάμου Εὐσέβιος, ὁ Ἀρχιγραμματέας τῆς Ἱερᾶς Συνόδου Θεοφιλέστατος Ἐπίσκοπος Μεθώνης Κλήμης, ὁ Θεοφιλέστατος Ἐπίσκοπος Θεσπιῶν Συμεών, ὁ εἰδικὸς νομικὸς σύμβουλος τῆς Ἐκκλησίας Θεόδωρος Παπαγεωργίου καὶ ἀντιπροσωπεία τῆς Ἱερᾶς Ἐπαρχιακῆς Συνόδου τῆς Ἐκκλησίας τῆς Κρήτης ἀποτελούμενη ἀπὸ τὸν Σεβασμιώτατο Μητροπολίτη Γορτύνης καὶ Ἀρκαδίας Μακάριο, τὸν Σεβασμιώτατο Μητροπολίτη Κυδωνίας καὶ Ἀποκορώνου Δαμασκηνό, τὸν Ἀρχιγραμματέα τῆς Συνόδου Πανοσιολογιότατο Ἀρχιμανδρίτη Πρόδρομο Ξενάκη καὶ τὸν Νομικὸ Σύμβουλο Σπυρίδων Λιονάκη.
Στὴ συνεδρίαση συμφωνήθηκαν οἱ βασικὲς κατευθύνσεις στὸν διάλογο Ἐκκλησίας – Πολιτείας ἀλλὰ καὶ τὸ χρονοδιάγραμμα ὑλοποίησης συγκεκριμένων ἀποφάσεων ποὺ δρομολογήθηκαν ὡς πρὸς τὰ θέματα τῆς ἡμερήσιας διάταξης.
Ὡς πρὸς την καταγραφὴ τῆς ἐκκλησιαστικῆς περιουσίας, ὁ Ἀντιπρόεδρος τῆς Διαρκοῦς Ἱερᾶς Συνόδου Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης Σύρου Δωρόθεος ἐνημέρωσε τὰ μέλη τῆς Ἐπιτροπῆς ὅτι ἤδη συμμετέχουν στὴ διαδικασία 21 Μητροπόλεις -πέραν ἑνὸς σημαντικοῦ ἀριθμοῦ Μονῶν καὶ Ἐνοριῶν- ἐνῶ ὁ Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης Γορτύνης καὶ Ἀρκαδίας, Μακάριος, ζήτησε καὶ ἔγινε δεκτὸ ἀπὸ τὸν Ὑπουργὸ Παιδείας, Ἔρευνας καὶ Θρησκευμάτων νὰ ἐνταχθεῖ καὶ ἡ Ἐκκλησία τῆς Κρήτης στὸ ἐγχείρημα.
Ὁ κ. Γαβρόγλου χαρακτήρισε τὴ διαδικασία καταγραφῆς ὡς «ἔργο ὕψιστης σημασίας γιὰ τὰ συναρμόδια Ὑπουργεῖα».
Στὴ συνεδρίαση συμφωνήθηκε νὰ συσταθεῖ ἕως τὸν προσεχῆ Ὀκτώβριο Ὁμάδα Ἐργασίας μεταξὺ Πολιτείας καὶ Ἐκκλησίας μὲ τὴ συμμετοχὴ τοῦ Γενικοῦ Γραμματέα Θρησκευμάτων, Γιώργου Καλαντζῆ, προκειμένου νὰ ἐξετάσει τον εκσυγχρονισμὸ τοῦ νομικοῦ πλαισίου καὶ ἀφορᾶ τὴν ἐκκλησιαστικὴ δικαιοσύνη (δήλ.τὸ ἐσωτερικὸ πειθαρχικὸ δίκαιο τῶν κληρικῶν).
Συμφωνήθηκε, ἐπίσης, ἠ ποιοτικὴ ἀναβάθμιση τῆς Ἐκκλησιαστικῆς Ἐκπαίδευσης για τὴ δημιουργία Κέντρων Ἱερατικῆς Μαθητείας, μεταλυκειακῆς βαθμίδας καὶ διετοῦς φοίτησης. Ὁ Ὑπουργὸς ἀνακοίνωσε ὅτι το φθινόπωρο θὰ τεθεῖ σὲ δημόσια διαβούλευση η συγκεκριμένη πρόταση μαζὶ μὲ σειρὰ πρωτοβουλιῶν γιὰ τὴν ἀναδιάρθρωση τῶν Ἐκκλησιαστικῶν Γυμνασίων καὶ Λυκείων ὅπως καὶ τῶν Ἐκκλησιαστικῶν Ἀκαδημιῶν.
Γιὰ τὸ καθεστὼς λειτουργίας τῶν Κοιμητηρίων καὶ τῶν Κοιμητηριακῶν Ναῶν, ὁ Ὑπουργὸς Ἐσωτερικῶν κ. Πάνος Σκουρλέτης πρότεινε νὰ γίνει συνάντηση μὲ τὴ συμμετοχὴ Δημάρχων καὶ ἐκπροσώπων τῆς Ἐκκλησίας γιὰ νὰ συζητηθοῦν ὅλες οἱ πτυχὲς τοῦ θέματος.
Ὡς πρὸς τὸ θέμα των διορισμῶν κληρικῶν, οἱ ἐκπρόσωποι τῆς Ἐκκλησίας σημείωσαν ὅτι τὴν τελευταία διετία ἡ κυβέρνηση ἔχει ἀνταποκριθεῖ σημαντικὰ στὸ αἴτημά τους γιὰ κάλυψη τῶν ἐφημεριακῶν κενῶν, παρὰ τὶς δημοσιονομικὲς δυσκολίες ποὺ ἀντιμετωπίζει ἡ χώρα καὶ ἐξῆραν τὸ ἐπίπεδό της συνεργασίας μεταξὺ Ἐκκλησίας καὶ Ὑπουργείου Διοικητικῆς Ἀνασυγκρότησης.
Ὁ Ὑφυπουργὸς Κοινωνικῆς Ἀσφάλισης Α. Πετροπουλος πρότεινε μία δίκαιη λύση γιὰ τὸ χρονίζον ζήτημα ἀμφισβητούμενων ὀφειλῶν τοῦ Ἱεροῦ Μητροπολιτικοῦ Ναοῦ Ἀθηνῶν ἐνῶ δεσμεύτηκε γιὰ τὴν ἐπίλυση ἀντίστοιχων ζητημάτων ποὺ ἀφοροῦν ὅλες τὶς Μητροπόλεις μὲ κριτήριο καὶ τὴ βιωσιμότητα τοῦ συστήματος ἐφάπαξ καὶ τῶν ἐπικουρικῶν συντάξεων τοῦ Ἱεροῦ Κλήρου.
Μετὰ τὸ πέρας τῆς συνεδρίασης, ὁ Ὑπουργὸς Παιδείας, Ἔρευνας καὶ Θρησκευμάτων Κώστας Γαβρόγλου δήλωσε:
«Εἴχαμε μία ἐξαιρετικὰ παραγωγικὴ συζήτηση ὅπου καταλήξαμε θετικὰ σὲ ὅλα τὰ ζητήματα ποὺ συζητήσαμε. Τὰ σημαντικότερα ἀπὸ αὐτά, εἶναι ἡ καταγραφὴ τῆς περιουσίας τῆς Ἐκκλησίας ποὺ γίνεται σὲ συνεργασία μὲ τὸ Ὑπουργεῖο Οἰκονομικῶν. Ἐνημερωθήκαμε ἀναλυτικὰ γιὰ τὴν πρόοδο τῶν ἐργασιῶν τῆς καταγραφῆς τῆς περιουσίας τῶν Μητροπόλεων, συμπεριλάβαμε σήμερα καὶ τὴν Ἐκκλησία τῆς Κρήτης καὶ ὁμόφωνα θεωρήσαμε ὅτι εἶναι ἕνα ἐγχείρημα ἐξαιρετικὰ μεγάλης σημασίας. Τὸ δεύτερο θέμα ποὺ συζητήσαμε εἶναι θέματα ποὺ ἔχουν νὰ κάνουν μὲ πειθαρχικὰ ζητήματα στὴν Ἐκκλησία καὶ τὸν ἐκσυγχρονισμὸ πολλῶν νομοθετικῶν διατάξεων ποὺ ἰσχύουν ἀπὸ τὴν δεκαετία τοῦ ‘30 καὶ ὑπῆρξε πολὺ μεγάλη πρόοδος καὶ δέσμευση ἀπὸ πλευρᾶς μας νὰ προχωρήσουμε. Τὸ τρίτο, πολὺ σημαντικὸ ζήτημα εἶναι τὰ θέματα τῆς ἐκκλησιαστικῆς Ἐκπαίδευσης. Κοινὴ πρόθεση τῆς Πολιτείας καὶ τῆς Ἐκκλησίας εἶναι οἱ ἱερεῖς νὰ εἶναι καλὰ καταρτισμένοι. Σήμερα ὑπάρχει ἕνα τεράστιο πρόβλημα, ἕνα ἔλλειμμα στὴν ποιοτικὴ καὶ οὐσιαστικὴ ἐκπαίδευση τῶν ἱερέων. Ἔχουμε ἤδη συζητήσει τοὺς νέους θεσμοὺς οἱ ὁποῖοι θὰ βγοῦν στὶς ἀρχὲς Φθινοπώρου σὲ δημόσια διαβούλευση καὶ θὰ προχωρήσουμε ἄμεσα στὸν ἐπανακαθορισμό τους . Ἐπίσης συζητήθηκε τὸ σοβαρὸ θέμα τῶν κοιμητηρίων καὶ τῶν κοιμητηριακῶν Ναῶν, ὑπάρχει μία συγκεκριμένη πρόταση ἐκ μέρους τοῦ Ὑπουργοῦ Ἐσωτερικῶν, τοῦ κυρίου Σκουρλέτη, ποὺ εἶναι προφανῶς καὶ πρόταση τῆς Κυβέρνησης, ἔγινε ἀποδεκτὴ ἡ πρόταση ὡς πρὸς τὸ θέμα τῶν κοιμητηρίων καὶ ὡς πρὸς τὸ θέμα τῶν κοιμητηριακῶν Ναῶν θὰ γίνει μία συνάντηση μὲ συγκεκριμένους Δήμους ὥστε νὰ δοῦμε πὼς θὰ ἐπιλυθεῖ αὐτὸ τὸ ζήτημα. Ὑπάρχει τὸ θέμα τῶν θέσεων τῶν ἱερέων ποὺ ἀντικαθιστοῦν τοὺς ἱερεῖς ποὺ συνταξιοδοτοῦνται. Αὐτὸ τὸ θέμα ἔχει πάρει τὸ δρόμο του, τὸ ἀντιμετωπίζουμε κάθε χρόνο καί, ὅπως εἶπε ἡ Ὑπουργὸς Διοικητικῆς Μεταρρύθμισης ἡ κυρία Γεροβασίλη, πάντα βρίσκουμε λύσεις. Συζητήσαμε τὸ θέμα διαφόρων εἰσφορῶν καὶ προστίμων ποὺ ἔχουν ἐπιβληθεῖ σὲ Ναοὺς καὶ ὁ Ὑφυπουργὸς Ἐργασίας ὁ κύριος Πετροπουλος, πρότεινε συγκεκριμένα μέτρα καὶ τὰ ὁποία ἔγιναν ἀποδεκτὰ καὶ ἀπὸ πλευρᾶς τῆς Ἐκκλησίας. Ἦταν ὅπως εἶπα μία ἐξαιρετικὰ δημιουργικὴ κι ἐπιτυχημένη συνεδρίαση. Καὶ ἐκ μέρους τῆς Κυβέρνησης θέλω νὰ εὐχαριστήσω καὶ τὴν Ἀντιπροσωπεία τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος καὶ τὴν Ἀντιπροσωπεία τῆς Ἐκκλησίας τῆς Κρήτης γιὰ τὴν πολὺ δημιουργικὴ συμβολή τους στὴ σημερινὴ συνάντηση.
Ἐρώτηση : Πῶς ἔχει προχωρήσει ἡ καταγραφὴ τῆς περιουσίας τῆς Ἐκκλησίας; Καὶ τὸ θέμα μὲ τοὺς Κοιμητηριακοὺς Ναοὺς τί ἐξέλιξη εἶχε;
Ὑπουργός: Ὡς πρὸς τὸ θέμα τῆς καταγραφῆς τῆς περιουσίας τῆς Ἐκκλησίας, ἔχετε καταλάβει ὅτι αὐτὸ εἶναι ἕνα ἐγχείρημα ποὺ γίνεται πρώτη φορὰ μὲ τέτοια συστηματικότητα. Ἔχει βρεθεῖ ἕνα κονδύλι ἀπὸ τὸ Ὑπουργεῖο Οἰκονομικῶν γιὰ τὴν τεχνικὴ βοήθεια ποὺ θὰ παρέχει ἡ Πολιτεία, γιὰ τὴν καταγραφὴ μέσω σύγχρονων μέσων ὅλων τῶν ἐγγράφων ποὺ ὑπάρχουν ὡς πρὸς τὰ περιουσιακὰ στοιχεῖα τῶν Μητροπόλεων. Ἡ καταγραφὴ θὰ γίνει ἀνὰ Μητρόπολη. Τὴν εὐθύνη τὴν ἔχει προφανῶς ἡ Ἀρχιεπισκοπὴ καὶ ἐπειδὴ αὐτὸ τὸ θέμα ἔχει ἕνα πολὺ ἔντονο τεχνικὸ στοιχεῖο, ὅπως καταλαβαίνετε, στὴν καταγραφή θὰ πᾶμε σιγὰ - σιγὰ νὰ δοῦμε γιὰ καθεμιὰ ἀπὸ αὐτὲς τὶς ἰδιοκτησίες τί εἴδους προβλήματα ἔχει ἢ δὲν ἔχει ὥστε κάποια στιγμὴ νὰ καταλήξουμε σὲ ἕνα ἑνιαῖο πίνακα τῆς Ἐκκλησιαστικῆς περιουσίας. Ἦταν μία πρωτοβουλία ἀπὸ κοινοῦ, καὶ τῆς Ἐκκλησίας καὶ τῆς Πολιτείας καὶ εἴμαστε πολὺ ἱκανοποιημένοι ὅτι προχωρᾶμε σὲ ἕνα στόχο ποὺ ὅλοι θέτουμε, νὰ ἀποτυπωθεῖ ἡ πραγματικότητα ὡς πρὸς αὐτὸ τὸ ζήτημα. Στὸ θέμα τῶν κοιμητηριακῶν Ναῶν, ὁ Ὑπουργὸς Ἐσωτερικῶν θέλει νὰ τὸ συζητήσει μὲ τοὺς διάφορους Δήμους ποὺ ἀντιδροῦν σὲ αὐτὸ ἀλλὰ θέλει νὰ δεῖ τὸν προβληματισμὸ τῶν Δήμων, καὶ εἴπαμε ἐκπρόσωποι τῆς Ἐκκλησίας, οἱ συγκεκριμένοι Δῆμοι σὲ συνεργασία μὲ τὸν Ὑπουργὸ Ἐσωτερικῶν νὰ συναντηθοῦν γιὰ νὰ δοῦν πῶς θὰ φτάσουμε στὴν ὅποια λύση αὐτοῦ του θέματος».
Ὁ Ἀντιπρόεδρος τῆς Διαρκοῦς Ἱερᾶς Συνόδου Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης Σύρου Δωρόθεος, δήλωσε:
«Μεταφέραμε τὶς εὐχαριστίες τοῦ Μακαριώτατου Ἀρχιεπισκόπου καὶ τῶν μελῶν τῆς Διαρκοῦς Ἱερᾶς Συνόδου, γιὰ τὴν πολὺ σημαντικὴ πρωτοβουλία τοῦ κ. Ὑπουργοῦ νὰ συγκαλέσει αὐτὴ τὴν Ἐπιτροπὴ Διαλόγου μεταξὺ Πολιτείας καὶ Ἐκκλησίας γιὰ τὰ θέματα ποὺ μᾶς ἀπασχολοῦν ἀπὸ κοινοῦ. Ἡ συζήτηση ποὺ ἔγινε ἤτανε γόνιμη, ἐποικοδομητικὴ καὶ ὀφείλουμε νὰ εὐχαριστήσουμε καὶ τὸν κύριο Ὑπουργὸ ἀλλὰ καὶ τοὺς παραστάντες, κυρία καὶ κυρίους Ὑπουργούς, διότι, σὲ ὅλα τὰ θέματα τῆς ἡμερησίας διατάξεως, ἡ ὁποία εἶχε τεθεῖ στὸ τραπέζι πρὸς συζήτηση ηὔραμε θετικὴ ἀνταπόκριση. Γιὰ ἄλλα θέματα ἐδόθη ἐδῶ ἀμέσως ἡ λύσις, ἄλλα θέματα παραπέμπονται σὲ μία περαιτέρω συζήτηση ἐποικοδομητικὴ ὥστε νὰ ἔχουμε τὰ ἀποτελέσματα τὰ ὁποῖα θέλουμε καὶ ἡ Πολιτεία καὶ ἡ Ἐκκλησία. Ἡ Ἐκκλησία πάντοτε ἐπιδιώκει αὐτὸν τὸ διάλογο, διότι πιστεύει ὅτι μέσα ἀπὸ τὴ γονιμότητά του καὶ τὴν καλὴ θέληση ποὺ ὑπάρχει ἐκ μέρους καὶ τῶν δύο πλευρῶν ὅπως ἀπεδείχθη αὐτὸ καὶ σήμερα, ἔχουμε πάντοτε καλοὺς καὶ πολύτιμους καρπούς. Εὐχαριστοῦμε λοιπὸν τὸν κύριο Ὑπουργὸ καὶ τὸ Ὑπουργεῖο καί, ὅπως ὁ κύριος Ὑπουργὸς δεσμεύτηκε, ἀναμένουμε, συντόμως καὶ πάλι, νὰ συγκληθεῖ αὐτὴ ἡ Ἐπιτροπὴ προκειμένου νὰ συνεχίσουμε τὴ συζήτηση καὶ τὸ διάλογο.
Ἐρώτηση: Τί γίνεται μὲ τὸ κομμάτι τῆς ἐκκλησιαστικῆς περιουσίας καὶ ἂν μπορεῖ νὰ ἀξιοποιηθεῖ ὥστε νὰ βοηθήσετε καὶ τὶς κοινωνικὲς δομὲς πού ἔχετε κι ὅλα αὐτά; Ἡ καταγραφὴ θὰ βοηθήσει;
Ἀπάντηση: Ὅπως προεῖπε καὶ ὁ κύριος Ὑπουργός, ἦταν μία ἡ πρωτοβουλία καὶ τῆς Ἐκκλησίας καὶ τῆς Πολιτείας, τοῦ Ὑπουργείου Οἰκονομικῶν καὶ τῆς Ἐκκλησίας. Ὁ Μακαριότατος ὅπως ξέρετε ἔχει ἕνα πολὺ ἔντονο ἐνδιαφέρον γιὰ τὸ θέμα αὐτό, τῆς καταγραφῆς καταρχᾶς καὶ τῆς ἀξιοποίησης τῆς Ἐκκλησιαστικῆς περιουσίας, ὅση ἔχει ἀπομείνει στὴν Ἐκκλησία. Ἔχουν συμμετάσχει ἤδη, 21 Μητροπόλεις, ἤδη συμμετέχει μὲ πρωτοβουλία της καὶ ἡ Ἐκκλησία τῆς Κρήτης σ’ αὐτὸ τὸ συνδυασμό, ὅπως μᾶς εἴπανε οἱ ἐκπρόσωποι τοῦ Ὑπουργείου στὰ μέσα Μαρτίου θὰ ἔχουμε τὰ πρῶτα ἀποτελέσματα ἀπὸ αὐτὴν τὴν καταγραφή, εἶναι μία τεχνικὴ ὑποστήριξη τῆς καταγραφῆς τῆς περιουσίας καὶ ὅπως ἀντιλαμβάνεστε εἶναι ὁ πρόλογος μίας εὐρύτερης συνεργασίας καὶ ἀσφαλῶς ἔχει τὰ ἀποτελέσματα ποὺ ὅλοι θέλουμε: πὼς θὰ μπορεῖ αὐτὴ νὰ καταγραφεῖ, νὰ ὑποστηριχθεῖ ἀσφαλῶς πάντοτε πρὸς ὄφελος τοῦ κοινωνικοῦ συνόλου αὐτὸ ἄλλωστε εἶναι καὶ τὸ ἔργο τῆς Ἐκκλησίας».
Ὁ Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης Γορτύνης καὶ Ἀρκαδίας Μακάριος δήλωσε:
«Εὐρισκόμαστε σ’ αὐτὴ τὴ συζήτηση ἐκ μέρους τῆς Ἐκκλησίας τῆς Κρήτης, κι εὐχαριστοῦμε τὴν ἑλληνικὴ Πολιτεία καὶ ὅλως ἑξαιρέτως τὸν ἀξιότιμο κύριο Ὑπουργό, ὅπου ὁμού, μετὰ τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος, καθίσαμε καὶ συζητήσαμε ὅλα ὅσα ἀκούσατε ἀπὸ τὸν κύριο Ὑπουργό. Ἐπιτρέψτε μοῦ νὰ περιοριστῶ σὲ ἕνα ποὺ εἶδα ὅτι ρωτήσατε. Ὁ διάλογος εἶναι καλὸ πράγμα: νά, ἕνα παράδειγμα. Ἡ καταγραφὴ τῆς ἐκκλησιαστικῆς ἐναπομεινάσης Ἐκκλησιαστικῆς περιουσίας, εἶναι μία μεγάλη ὑπόθεσις διότι βοηθεῖ τὸ κοινωνικὸ φιλανθρωπικὸ ἔργο τῆς Ἐκκλησίας, συνδράμει ἀνήμπορους ἀνθρώπους ποὺ ἔχουμε καὶ στὴν Κρήτη, καὶ τὸ σημαντικὸ γιὰ τὴν Ἐκκλησία Κρήτης εἶναι ὅτι ἐπεκτείνεται αὐτὸ καὶ στὴν Ἐκκλησία Κρήτης, ἐννοοῦμε τὴν καταγραφή. Ξεκινάει δηλαδὴ καὶ ἐκεῖ. Καὶ ὅλα τὰ ἄλλα, τὰ ὁποία σᾶς εἶπε ὁ κύριος ὑπουργός. Δὲν μποροῦμε νὰ ἔχουμε ἀναχρονιστικοὺς θεσμοὺς ἐκκλησιαστικῆς Δικαιοσύνης, π.χ. πρέπει νὰ δοῦμε τὰ σύγχρονα προβλήματα, τὸ σύγχρονο ἄνθρωπο, καὶ αὐτὸ προϋποθέτει συνεργασία καὶ αὐτὸ θὰ βρεθοῦμε πάρα πολὺ σύντομα».
Ἐκ μέρους τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος συμμετεῖχαν στὴ συνεδρίαση τῆς Ἐπιτροπῆς, ὁ...Ἀντιπρόεδρος τῆς Διαρκοῦς Ἱερᾶς Συνόδου Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης Σύρου Δωρόθεος, ὁ Πρόεδρος τῆς Ἐκκλησιαστικῆς Κεντρικῆς Ὑπηρεσίας Οἰκονομικῶν (Ε.Κ.Υ.Ο.) Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης Σάμου Εὐσέβιος, ὁ Ἀρχιγραμματέας τῆς Ἱερᾶς Συνόδου Θεοφιλέστατος Ἐπίσκοπος Μεθώνης Κλήμης, ὁ Θεοφιλέστατος Ἐπίσκοπος Θεσπιῶν Συμεών, ὁ εἰδικὸς νομικὸς σύμβουλος τῆς Ἐκκλησίας Θεόδωρος Παπαγεωργίου καὶ ἀντιπροσωπεία τῆς Ἱερᾶς Ἐπαρχιακῆς Συνόδου τῆς Ἐκκλησίας τῆς Κρήτης ἀποτελούμενη ἀπὸ τὸν Σεβασμιώτατο Μητροπολίτη Γορτύνης καὶ Ἀρκαδίας Μακάριο, τὸν Σεβασμιώτατο Μητροπολίτη Κυδωνίας καὶ Ἀποκορώνου Δαμασκηνό, τὸν Ἀρχιγραμματέα τῆς Συνόδου Πανοσιολογιότατο Ἀρχιμανδρίτη Πρόδρομο Ξενάκη καὶ τὸν Νομικὸ Σύμβουλο Σπυρίδων Λιονάκη.
Στὴ συνεδρίαση συμφωνήθηκαν οἱ βασικὲς κατευθύνσεις στὸν διάλογο Ἐκκλησίας – Πολιτείας ἀλλὰ καὶ τὸ χρονοδιάγραμμα ὑλοποίησης συγκεκριμένων ἀποφάσεων ποὺ δρομολογήθηκαν ὡς πρὸς τὰ θέματα τῆς ἡμερήσιας διάταξης.
Ὡς πρὸς την καταγραφὴ τῆς ἐκκλησιαστικῆς περιουσίας, ὁ Ἀντιπρόεδρος τῆς Διαρκοῦς Ἱερᾶς Συνόδου Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης Σύρου Δωρόθεος ἐνημέρωσε τὰ μέλη τῆς Ἐπιτροπῆς ὅτι ἤδη συμμετέχουν στὴ διαδικασία 21 Μητροπόλεις -πέραν ἑνὸς σημαντικοῦ ἀριθμοῦ Μονῶν καὶ Ἐνοριῶν- ἐνῶ ὁ Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης Γορτύνης καὶ Ἀρκαδίας, Μακάριος, ζήτησε καὶ ἔγινε δεκτὸ ἀπὸ τὸν Ὑπουργὸ Παιδείας, Ἔρευνας καὶ Θρησκευμάτων νὰ ἐνταχθεῖ καὶ ἡ Ἐκκλησία τῆς Κρήτης στὸ ἐγχείρημα.
Ὁ κ. Γαβρόγλου χαρακτήρισε τὴ διαδικασία καταγραφῆς ὡς «ἔργο ὕψιστης σημασίας γιὰ τὰ συναρμόδια Ὑπουργεῖα».
Στὴ συνεδρίαση συμφωνήθηκε νὰ συσταθεῖ ἕως τὸν προσεχῆ Ὀκτώβριο Ὁμάδα Ἐργασίας μεταξὺ Πολιτείας καὶ Ἐκκλησίας μὲ τὴ συμμετοχὴ τοῦ Γενικοῦ Γραμματέα Θρησκευμάτων, Γιώργου Καλαντζῆ, προκειμένου νὰ ἐξετάσει τον εκσυγχρονισμὸ τοῦ νομικοῦ πλαισίου καὶ ἀφορᾶ τὴν ἐκκλησιαστικὴ δικαιοσύνη (δήλ.τὸ ἐσωτερικὸ πειθαρχικὸ δίκαιο τῶν κληρικῶν).
Συμφωνήθηκε, ἐπίσης, ἠ ποιοτικὴ ἀναβάθμιση τῆς Ἐκκλησιαστικῆς Ἐκπαίδευσης για τὴ δημιουργία Κέντρων Ἱερατικῆς Μαθητείας, μεταλυκειακῆς βαθμίδας καὶ διετοῦς φοίτησης. Ὁ Ὑπουργὸς ἀνακοίνωσε ὅτι το φθινόπωρο θὰ τεθεῖ σὲ δημόσια διαβούλευση η συγκεκριμένη πρόταση μαζὶ μὲ σειρὰ πρωτοβουλιῶν γιὰ τὴν ἀναδιάρθρωση τῶν Ἐκκλησιαστικῶν Γυμνασίων καὶ Λυκείων ὅπως καὶ τῶν Ἐκκλησιαστικῶν Ἀκαδημιῶν.
Γιὰ τὸ καθεστὼς λειτουργίας τῶν Κοιμητηρίων καὶ τῶν Κοιμητηριακῶν Ναῶν, ὁ Ὑπουργὸς Ἐσωτερικῶν κ. Πάνος Σκουρλέτης πρότεινε νὰ γίνει συνάντηση μὲ τὴ συμμετοχὴ Δημάρχων καὶ ἐκπροσώπων τῆς Ἐκκλησίας γιὰ νὰ συζητηθοῦν ὅλες οἱ πτυχὲς τοῦ θέματος.
Ὡς πρὸς τὸ θέμα των διορισμῶν κληρικῶν, οἱ ἐκπρόσωποι τῆς Ἐκκλησίας σημείωσαν ὅτι τὴν τελευταία διετία ἡ κυβέρνηση ἔχει ἀνταποκριθεῖ σημαντικὰ στὸ αἴτημά τους γιὰ κάλυψη τῶν ἐφημεριακῶν κενῶν, παρὰ τὶς δημοσιονομικὲς δυσκολίες ποὺ ἀντιμετωπίζει ἡ χώρα καὶ ἐξῆραν τὸ ἐπίπεδό της συνεργασίας μεταξὺ Ἐκκλησίας καὶ Ὑπουργείου Διοικητικῆς Ἀνασυγκρότησης.
Ὁ Ὑφυπουργὸς Κοινωνικῆς Ἀσφάλισης Α. Πετροπουλος πρότεινε μία δίκαιη λύση γιὰ τὸ χρονίζον ζήτημα ἀμφισβητούμενων ὀφειλῶν τοῦ Ἱεροῦ Μητροπολιτικοῦ Ναοῦ Ἀθηνῶν ἐνῶ δεσμεύτηκε γιὰ τὴν ἐπίλυση ἀντίστοιχων ζητημάτων ποὺ ἀφοροῦν ὅλες τὶς Μητροπόλεις μὲ κριτήριο καὶ τὴ βιωσιμότητα τοῦ συστήματος ἐφάπαξ καὶ τῶν ἐπικουρικῶν συντάξεων τοῦ Ἱεροῦ Κλήρου.
Μετὰ τὸ πέρας τῆς συνεδρίασης, ὁ Ὑπουργὸς Παιδείας, Ἔρευνας καὶ Θρησκευμάτων Κώστας Γαβρόγλου δήλωσε:
«Εἴχαμε μία ἐξαιρετικὰ παραγωγικὴ συζήτηση ὅπου καταλήξαμε θετικὰ σὲ ὅλα τὰ ζητήματα ποὺ συζητήσαμε. Τὰ σημαντικότερα ἀπὸ αὐτά, εἶναι ἡ καταγραφὴ τῆς περιουσίας τῆς Ἐκκλησίας ποὺ γίνεται σὲ συνεργασία μὲ τὸ Ὑπουργεῖο Οἰκονομικῶν. Ἐνημερωθήκαμε ἀναλυτικὰ γιὰ τὴν πρόοδο τῶν ἐργασιῶν τῆς καταγραφῆς τῆς περιουσίας τῶν Μητροπόλεων, συμπεριλάβαμε σήμερα καὶ τὴν Ἐκκλησία τῆς Κρήτης καὶ ὁμόφωνα θεωρήσαμε ὅτι εἶναι ἕνα ἐγχείρημα ἐξαιρετικὰ μεγάλης σημασίας. Τὸ δεύτερο θέμα ποὺ συζητήσαμε εἶναι θέματα ποὺ ἔχουν νὰ κάνουν μὲ πειθαρχικὰ ζητήματα στὴν Ἐκκλησία καὶ τὸν ἐκσυγχρονισμὸ πολλῶν νομοθετικῶν διατάξεων ποὺ ἰσχύουν ἀπὸ τὴν δεκαετία τοῦ ‘30 καὶ ὑπῆρξε πολὺ μεγάλη πρόοδος καὶ δέσμευση ἀπὸ πλευρᾶς μας νὰ προχωρήσουμε. Τὸ τρίτο, πολὺ σημαντικὸ ζήτημα εἶναι τὰ θέματα τῆς ἐκκλησιαστικῆς Ἐκπαίδευσης. Κοινὴ πρόθεση τῆς Πολιτείας καὶ τῆς Ἐκκλησίας εἶναι οἱ ἱερεῖς νὰ εἶναι καλὰ καταρτισμένοι. Σήμερα ὑπάρχει ἕνα τεράστιο πρόβλημα, ἕνα ἔλλειμμα στὴν ποιοτικὴ καὶ οὐσιαστικὴ ἐκπαίδευση τῶν ἱερέων. Ἔχουμε ἤδη συζητήσει τοὺς νέους θεσμοὺς οἱ ὁποῖοι θὰ βγοῦν στὶς ἀρχὲς Φθινοπώρου σὲ δημόσια διαβούλευση καὶ θὰ προχωρήσουμε ἄμεσα στὸν ἐπανακαθορισμό τους . Ἐπίσης συζητήθηκε τὸ σοβαρὸ θέμα τῶν κοιμητηρίων καὶ τῶν κοιμητηριακῶν Ναῶν, ὑπάρχει μία συγκεκριμένη πρόταση ἐκ μέρους τοῦ Ὑπουργοῦ Ἐσωτερικῶν, τοῦ κυρίου Σκουρλέτη, ποὺ εἶναι προφανῶς καὶ πρόταση τῆς Κυβέρνησης, ἔγινε ἀποδεκτὴ ἡ πρόταση ὡς πρὸς τὸ θέμα τῶν κοιμητηρίων καὶ ὡς πρὸς τὸ θέμα τῶν κοιμητηριακῶν Ναῶν θὰ γίνει μία συνάντηση μὲ συγκεκριμένους Δήμους ὥστε νὰ δοῦμε πὼς θὰ ἐπιλυθεῖ αὐτὸ τὸ ζήτημα. Ὑπάρχει τὸ θέμα τῶν θέσεων τῶν ἱερέων ποὺ ἀντικαθιστοῦν τοὺς ἱερεῖς ποὺ συνταξιοδοτοῦνται. Αὐτὸ τὸ θέμα ἔχει πάρει τὸ δρόμο του, τὸ ἀντιμετωπίζουμε κάθε χρόνο καί, ὅπως εἶπε ἡ Ὑπουργὸς Διοικητικῆς Μεταρρύθμισης ἡ κυρία Γεροβασίλη, πάντα βρίσκουμε λύσεις. Συζητήσαμε τὸ θέμα διαφόρων εἰσφορῶν καὶ προστίμων ποὺ ἔχουν ἐπιβληθεῖ σὲ Ναοὺς καὶ ὁ Ὑφυπουργὸς Ἐργασίας ὁ κύριος Πετροπουλος, πρότεινε συγκεκριμένα μέτρα καὶ τὰ ὁποία ἔγιναν ἀποδεκτὰ καὶ ἀπὸ πλευρᾶς τῆς Ἐκκλησίας. Ἦταν ὅπως εἶπα μία ἐξαιρετικὰ δημιουργικὴ κι ἐπιτυχημένη συνεδρίαση. Καὶ ἐκ μέρους τῆς Κυβέρνησης θέλω νὰ εὐχαριστήσω καὶ τὴν Ἀντιπροσωπεία τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος καὶ τὴν Ἀντιπροσωπεία τῆς Ἐκκλησίας τῆς Κρήτης γιὰ τὴν πολὺ δημιουργικὴ συμβολή τους στὴ σημερινὴ συνάντηση.
Ἐρώτηση : Πῶς ἔχει προχωρήσει ἡ καταγραφὴ τῆς περιουσίας τῆς Ἐκκλησίας; Καὶ τὸ θέμα μὲ τοὺς Κοιμητηριακοὺς Ναοὺς τί ἐξέλιξη εἶχε;
Ὑπουργός: Ὡς πρὸς τὸ θέμα τῆς καταγραφῆς τῆς περιουσίας τῆς Ἐκκλησίας, ἔχετε καταλάβει ὅτι αὐτὸ εἶναι ἕνα ἐγχείρημα ποὺ γίνεται πρώτη φορὰ μὲ τέτοια συστηματικότητα. Ἔχει βρεθεῖ ἕνα κονδύλι ἀπὸ τὸ Ὑπουργεῖο Οἰκονομικῶν γιὰ τὴν τεχνικὴ βοήθεια ποὺ θὰ παρέχει ἡ Πολιτεία, γιὰ τὴν καταγραφὴ μέσω σύγχρονων μέσων ὅλων τῶν ἐγγράφων ποὺ ὑπάρχουν ὡς πρὸς τὰ περιουσιακὰ στοιχεῖα τῶν Μητροπόλεων. Ἡ καταγραφὴ θὰ γίνει ἀνὰ Μητρόπολη. Τὴν εὐθύνη τὴν ἔχει προφανῶς ἡ Ἀρχιεπισκοπὴ καὶ ἐπειδὴ αὐτὸ τὸ θέμα ἔχει ἕνα πολὺ ἔντονο τεχνικὸ στοιχεῖο, ὅπως καταλαβαίνετε, στὴν καταγραφή θὰ πᾶμε σιγὰ - σιγὰ νὰ δοῦμε γιὰ καθεμιὰ ἀπὸ αὐτὲς τὶς ἰδιοκτησίες τί εἴδους προβλήματα ἔχει ἢ δὲν ἔχει ὥστε κάποια στιγμὴ νὰ καταλήξουμε σὲ ἕνα ἑνιαῖο πίνακα τῆς Ἐκκλησιαστικῆς περιουσίας. Ἦταν μία πρωτοβουλία ἀπὸ κοινοῦ, καὶ τῆς Ἐκκλησίας καὶ τῆς Πολιτείας καὶ εἴμαστε πολὺ ἱκανοποιημένοι ὅτι προχωρᾶμε σὲ ἕνα στόχο ποὺ ὅλοι θέτουμε, νὰ ἀποτυπωθεῖ ἡ πραγματικότητα ὡς πρὸς αὐτὸ τὸ ζήτημα. Στὸ θέμα τῶν κοιμητηριακῶν Ναῶν, ὁ Ὑπουργὸς Ἐσωτερικῶν θέλει νὰ τὸ συζητήσει μὲ τοὺς διάφορους Δήμους ποὺ ἀντιδροῦν σὲ αὐτὸ ἀλλὰ θέλει νὰ δεῖ τὸν προβληματισμὸ τῶν Δήμων, καὶ εἴπαμε ἐκπρόσωποι τῆς Ἐκκλησίας, οἱ συγκεκριμένοι Δῆμοι σὲ συνεργασία μὲ τὸν Ὑπουργὸ Ἐσωτερικῶν νὰ συναντηθοῦν γιὰ νὰ δοῦν πῶς θὰ φτάσουμε στὴν ὅποια λύση αὐτοῦ του θέματος».
Ὁ Ἀντιπρόεδρος τῆς Διαρκοῦς Ἱερᾶς Συνόδου Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης Σύρου Δωρόθεος, δήλωσε:
«Μεταφέραμε τὶς εὐχαριστίες τοῦ Μακαριώτατου Ἀρχιεπισκόπου καὶ τῶν μελῶν τῆς Διαρκοῦς Ἱερᾶς Συνόδου, γιὰ τὴν πολὺ σημαντικὴ πρωτοβουλία τοῦ κ. Ὑπουργοῦ νὰ συγκαλέσει αὐτὴ τὴν Ἐπιτροπὴ Διαλόγου μεταξὺ Πολιτείας καὶ Ἐκκλησίας γιὰ τὰ θέματα ποὺ μᾶς ἀπασχολοῦν ἀπὸ κοινοῦ. Ἡ συζήτηση ποὺ ἔγινε ἤτανε γόνιμη, ἐποικοδομητικὴ καὶ ὀφείλουμε νὰ εὐχαριστήσουμε καὶ τὸν κύριο Ὑπουργὸ ἀλλὰ καὶ τοὺς παραστάντες, κυρία καὶ κυρίους Ὑπουργούς, διότι, σὲ ὅλα τὰ θέματα τῆς ἡμερησίας διατάξεως, ἡ ὁποία εἶχε τεθεῖ στὸ τραπέζι πρὸς συζήτηση ηὔραμε θετικὴ ἀνταπόκριση. Γιὰ ἄλλα θέματα ἐδόθη ἐδῶ ἀμέσως ἡ λύσις, ἄλλα θέματα παραπέμπονται σὲ μία περαιτέρω συζήτηση ἐποικοδομητικὴ ὥστε νὰ ἔχουμε τὰ ἀποτελέσματα τὰ ὁποῖα θέλουμε καὶ ἡ Πολιτεία καὶ ἡ Ἐκκλησία. Ἡ Ἐκκλησία πάντοτε ἐπιδιώκει αὐτὸν τὸ διάλογο, διότι πιστεύει ὅτι μέσα ἀπὸ τὴ γονιμότητά του καὶ τὴν καλὴ θέληση ποὺ ὑπάρχει ἐκ μέρους καὶ τῶν δύο πλευρῶν ὅπως ἀπεδείχθη αὐτὸ καὶ σήμερα, ἔχουμε πάντοτε καλοὺς καὶ πολύτιμους καρπούς. Εὐχαριστοῦμε λοιπὸν τὸν κύριο Ὑπουργὸ καὶ τὸ Ὑπουργεῖο καί, ὅπως ὁ κύριος Ὑπουργὸς δεσμεύτηκε, ἀναμένουμε, συντόμως καὶ πάλι, νὰ συγκληθεῖ αὐτὴ ἡ Ἐπιτροπὴ προκειμένου νὰ συνεχίσουμε τὴ συζήτηση καὶ τὸ διάλογο.
Ἐρώτηση: Τί γίνεται μὲ τὸ κομμάτι τῆς ἐκκλησιαστικῆς περιουσίας καὶ ἂν μπορεῖ νὰ ἀξιοποιηθεῖ ὥστε νὰ βοηθήσετε καὶ τὶς κοινωνικὲς δομὲς πού ἔχετε κι ὅλα αὐτά; Ἡ καταγραφὴ θὰ βοηθήσει;
Ἀπάντηση: Ὅπως προεῖπε καὶ ὁ κύριος Ὑπουργός, ἦταν μία ἡ πρωτοβουλία καὶ τῆς Ἐκκλησίας καὶ τῆς Πολιτείας, τοῦ Ὑπουργείου Οἰκονομικῶν καὶ τῆς Ἐκκλησίας. Ὁ Μακαριότατος ὅπως ξέρετε ἔχει ἕνα πολὺ ἔντονο ἐνδιαφέρον γιὰ τὸ θέμα αὐτό, τῆς καταγραφῆς καταρχᾶς καὶ τῆς ἀξιοποίησης τῆς Ἐκκλησιαστικῆς περιουσίας, ὅση ἔχει ἀπομείνει στὴν Ἐκκλησία. Ἔχουν συμμετάσχει ἤδη, 21 Μητροπόλεις, ἤδη συμμετέχει μὲ πρωτοβουλία της καὶ ἡ Ἐκκλησία τῆς Κρήτης σ’ αὐτὸ τὸ συνδυασμό, ὅπως μᾶς εἴπανε οἱ ἐκπρόσωποι τοῦ Ὑπουργείου στὰ μέσα Μαρτίου θὰ ἔχουμε τὰ πρῶτα ἀποτελέσματα ἀπὸ αὐτὴν τὴν καταγραφή, εἶναι μία τεχνικὴ ὑποστήριξη τῆς καταγραφῆς τῆς περιουσίας καὶ ὅπως ἀντιλαμβάνεστε εἶναι ὁ πρόλογος μίας εὐρύτερης συνεργασίας καὶ ἀσφαλῶς ἔχει τὰ ἀποτελέσματα ποὺ ὅλοι θέλουμε: πὼς θὰ μπορεῖ αὐτὴ νὰ καταγραφεῖ, νὰ ὑποστηριχθεῖ ἀσφαλῶς πάντοτε πρὸς ὄφελος τοῦ κοινωνικοῦ συνόλου αὐτὸ ἄλλωστε εἶναι καὶ τὸ ἔργο τῆς Ἐκκλησίας».
Ὁ Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης Γορτύνης καὶ Ἀρκαδίας Μακάριος δήλωσε:
«Εὐρισκόμαστε σ’ αὐτὴ τὴ συζήτηση ἐκ μέρους τῆς Ἐκκλησίας τῆς Κρήτης, κι εὐχαριστοῦμε τὴν ἑλληνικὴ Πολιτεία καὶ ὅλως ἑξαιρέτως τὸν ἀξιότιμο κύριο Ὑπουργό, ὅπου ὁμού, μετὰ τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος, καθίσαμε καὶ συζητήσαμε ὅλα ὅσα ἀκούσατε ἀπὸ τὸν κύριο Ὑπουργό. Ἐπιτρέψτε μοῦ νὰ περιοριστῶ σὲ ἕνα ποὺ εἶδα ὅτι ρωτήσατε. Ὁ διάλογος εἶναι καλὸ πράγμα: νά, ἕνα παράδειγμα. Ἡ καταγραφὴ τῆς ἐκκλησιαστικῆς ἐναπομεινάσης Ἐκκλησιαστικῆς περιουσίας, εἶναι μία μεγάλη ὑπόθεσις διότι βοηθεῖ τὸ κοινωνικὸ φιλανθρωπικὸ ἔργο τῆς Ἐκκλησίας, συνδράμει ἀνήμπορους ἀνθρώπους ποὺ ἔχουμε καὶ στὴν Κρήτη, καὶ τὸ σημαντικὸ γιὰ τὴν Ἐκκλησία Κρήτης εἶναι ὅτι ἐπεκτείνεται αὐτὸ καὶ στὴν Ἐκκλησία Κρήτης, ἐννοοῦμε τὴν καταγραφή. Ξεκινάει δηλαδὴ καὶ ἐκεῖ. Καὶ ὅλα τὰ ἄλλα, τὰ ὁποία σᾶς εἶπε ὁ κύριος ὑπουργός. Δὲν μποροῦμε νὰ ἔχουμε ἀναχρονιστικοὺς θεσμοὺς ἐκκλησιαστικῆς Δικαιοσύνης, π.χ. πρέπει νὰ δοῦμε τὰ σύγχρονα προβλήματα, τὸ σύγχρονο ἄνθρωπο, καὶ αὐτὸ προϋποθέτει συνεργασία καὶ αὐτὸ θὰ βρεθοῦμε πάρα πολὺ σύντομα».
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου