Ἀββὰς Ἰσαὰκ ὁ Σύρος: Ἕνας μεγάλος ἀσκητὴς καὶ δάσκαλος τῆς Ἐκκλησίας μας

Λάμπρου Κ. Σκότζου Θεολόγου – Καθηγητοῦ    

Ἡ ἀσκητικὴ γραμματεία κατέχει μία πολὺ σπουδαία θέση στὴ διδασκαλία καὶ στὴ ζωὴ τῆς Ἐκκλησίας μας. Πρόκειται γιὰ σπουδαιότατα κείμενα ἁγίων ἀσκητῶν, προϊόντα βαθύτατου πνευματικοῦ στοχασμοῦ καὶ σοφίας. Περιέχουν τὴν ἐμπειρία τῶν ἁγίων γερόντων, οἱ ὁποῖοι βίωσαν τὴν εὐλογημένη πορεία τῆς ἀσκήσεως καὶ τῶν ἀρετῶν καὶ τὴν κατέγραψαν, γιὰ νὰ εἶναι ἐσαεὶ στοὺς πιστοὺς πολύτιμο βοήθημα μεθόδων ἄσκησης καὶ πνευματικῆς προκοπῆς.

Στὴν κορυφὴ τῆς ἀσκητικῆς γραμματείας βρίσκονται καὶ τὸ κείμενα ἑνὸς μεγάλου ἀσκητῆ τῆς Ἐκκλησίας μας, τοῦ αββᾶ Ἰσαὰκ τοῦ Σύρου. Τὰ βαθυστόχαστα καὶ ψυχωφελῆ του συγγράμματα εἶναι ἀπὸ τὰ κυριότερα ἀναγνώσματα τῶν μοναχῶν καὶ ὅλων ὅσων ἀγωνίζονται γιὰ τὴν ἀρετὴ καὶ τὴν ἀπαλλαγὴ ἀπὸ τὰ πάθη καὶ τὰ ἄλγη τῆς ἁμαρτίας.

Δυστυχῶς γνωρίζουμε πολὺ λίγα γιὰ τὸ βίο καὶ τὴν προσωπικότητα τοῦ μεγάλου ἄνδρα, καὶ αὐτὰ ἀπὸ ἔμμεσες πηγές. Γεννήθηκε περὶ τὰ μέσα τοῦ 7ου αιώνα πιθανότατα στὴ Συρία. Κατ’ ἄλλους στὴ Νινευὴ τῆς Μεσοποταμίας, καὶ κατ’ ἄλλους στὴν ἀραβικὴ χερσόνησο, στὸ σημερινὸ Κατάρ. Δὲ γνωρίζουμε τὰ ὀνόματα τῶν γονέων του, οὔτε γιὰ τὰ παιδικά του χρόνια. Εἰκάζουμε ὅτι οἱ γονεῖς του ἦταν χριστιανοὶ καὶ τοῦ ἐμπέδωσαν ἀπὸ μικρὸ τὴν πίστη καὶ τὴν εὐσέβεια. Μόνο ποὺ ἀνῆκαν στοὺς...

αἱρετικοὺς νεστοριανούς, οἱ ὁποῖοι ἀποσκίρτησαν ἀπὸ τὴν Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία μετὰ τὴν καταδίκη τοῦ ἀρχηγοῦ τῆς αἵρεσης πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως Νεστορίου τό 431. Ὅταν ἔγινε ἔφηβος, ἀποφάσισε μὲ τὸν ἀδελφό του νὰ ἀφιερωθοῦν στὴ μοναχικὴ ζωή. Ἔτσι ἀποσύρθηκαν στὴ Μονὴ τοῦ ἁγίου Μάρτυρα Ματθαίου. Ὁ Ἰσαὰκ ἔδειξε ἀσυνήθιστη προσαρμογὴ καὶ ζῆλο γιὰ τὸν μοναχισμό. Σύντομα ἀναδείχτηκε ὡς ὁ πλέον  ἀξιοσέβαστος ἀδελφός τῆς Μονῆς.

      Μετὰ ἀπὸ λίγο καιρὸ ζήτησε ἀπὸ τὸν ἡγούμενο τῆς Μονῆς νὰ φύγει γιὰ τὴν ἔρημο, διότι πίστευε πὼς ἡ ἡσυχία τῆς ἐρήμου θὰ τὸν βοηθοῦσε περισσότερο στὸν πνευματικό του ἀγώνα. Ἔφυγε λοιπὸν γιὰ μία ἐρημικὴ περιοχή, ὅπου μόνος μὲ τὸν Θεό, μὲ ἄσκηση, προσευχή, νηστεία καὶ ἀγρυπνία, κατόρθωσε νὰ καθαρθεῖ ἀπὸ τὰ πάθη του καὶ νὰ ἀνέβει σὲ ὕψη ἀρετῆς καὶ ἁγιότητας. Ὅμως οἱ ἀδελφοί τῆς Μονῆς αἰσθάνθηκαν τὸ κενὸ ποὺ ἄφησε ἡ ἀπουσία τοῦ Ἰσαὰκ καὶ γ’ αὐτὸ τὸν παρακαλοῦσαν νὰ γυρίσει στὴ Μονὴ καὶ νὰ γίνει ὁ πνευματικός τους καθοδηγητής. Ἀλλὰ ὁ ἀββὰς δὲν ἤθελε μὲ κανέναν τρόπο νὰ ἀφήσει τὴν ἀγαπημένη του ἐρημικὴ ζωή.

       Αὐτὸ ποὺ δὲν κατόρθωσαν οἱ μοναχοί, τὸ κατόρθωσε ὁ ἐπίσκοπός τῆς περιοχῆς. Τοῦ ζήτησε νὰ κατέβει στὸν κόσμο γιὰ νὰ προσφέρει τὶς ὑπηρεσίες του στὴν Ἐκκλησία. Ὁ ἅγιος ἀσκητὴς ὑπάκουσε καὶ κατέβηκε. Ὁ καθολικὸς νεστοριανὸς ἐπίσκοπος Γεώργιος τόν χειροτόνησε ἐπίσκοπό τῆς μεγάλης πόλεως Νινευῆ. Δὲν γνωρίζουμε πόσο καιρὸ ἔμεινε στὸν ἐπισκοπικὸ θρόνο. Πιθανότατα παραιτήθηκε καὶ ἔφυγε ξανὰ γιὰ τὴν ἔρημο. Οἱ περισσότεροι μελετητὲς ὑποστηρίζουν ὅτι ὁ ἀββὰς Ἰσαὰκ ὡς ἐπίσκοπος συνειδητοποίησε τὴν αἱρετικὴ «ἐκκλησία» ποὺ ἀνῆκε καὶ γι’ αὐτὸ πέντε μῆνες μετὰ τὴ χειροτονία του, παραιτήθηκε καὶ ἔφυγε ξανὰ γιὰ τὴν ἀγαπημένη του ἔρημο, κοντὰ στὴν ὀροσειρά Chuzistan, στὴν περιοχὴ τῆς ἀρχαίας Σουσιανῆς καὶ ἀργότερα στὴ Μονή Rabban Sabor.

       Ὡς ἀσκητὴς πια ὀρθόδοξος ὁ ἀββὰς Ἰσαάκ, μὲ τὸν καθαρὸ πια πνευματικὸ ἀγώνα καὶ τὸ φωτισμὸ τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, φτάνει σὲ ὕψη καθάρσεως καὶ ἁγιότητας. Ἀπέκτησε μία σπάνια πνευματικὴ ἐμπειρία, τὴν ὁποία κατέγραψε στὰ συγγράμματά του γιὰ νὰ βοηθήσει καὶ ἄλλους ἀνθρώπους. Προσευχόμενος γράφει ἀδιάκοπα καὶ μὲ τὰ δάκρυά του βρέχει τὰ χειρόγραφά του.   

       Στὴ Μονή Rabban Sabor έζησε τὰ τελευταία χρόνια τῆς ζωῆς του, προσευχόμενος, μελετώντας καὶ γράφοντας. Ὄντας ὑπέργηρος, καὶ ἑξαιτίας  τῆς αὐστηρῆς ἄσκησης καὶ τῆς πολλῆς μελέτης ἔχασε τὸ φῶς. Πέθανε καὶ ἐτάφη στὴ Μονή. Δὲ γνωρίζουμε τὸ χρόνο τῆς κοίμησής του.

      Ὁ ἀββὰς Ἰσαὰκ δὲν ἀνακηρύχτηκε ποτὲ ἐπίσημα ἅγιος τῆς Ἐκκλησίας μας, προφανῶς λόγω τῆς νεστοριανῆς αἱρέσεως στὴν ὁποία εἶχε γεννηθεῖ καὶ εἶχε περάσει τὸ μεγαλύτερο μέρος τῆς ζωῆς του.  Κυρίως ὅμως ἐπειδὴ χρημάτισε νεστοριανὸς ἐπίσκοπος. Ὅμως στὴ συνείδηση τῶν πιστῶν ἀπὸ τὰ ἀρχαία χρόνια ὡς σήμερα θεωρεῖται ἅγιος. Τὰ συγγράμματά του ὄχι μόνο δὲν ἀποκλίνουν ἀπὸ τὴν Ὀρθοδοξία, ἀλλὰ ἀντίθετα, τὴν ἐπιβεβαιώνουν. Ὁ σεβαστὸς καθηγητὴς τοῦ ΑΠΘ π. Θεόδωρος Ζήσης εἶχε γράψει τὰ ἑξῆς σημαντικά: «φαίνεται ὅτι μὲ τὴν χάριν τοῦ Θεοῦ διεφυλάχθη καθαρὸς ἀπὸ τὴν νεστοριανὴν αἵρεσιν, ὅπως τοῦτο συνάγεται ἐκ τῆς ἀναγνώσεως τῶν ἔργων του. Εἰς αὐτὰ ἀποκαλεῖ τὴν Παναγίαν Θεοτόκον. Ἀναφερόμενος δὲ εἰς τὴν ἐνανθρώπησιν ὁμιλεῖ ὀρθοδόξως καὶ δὲν νεστοριανίζει». Τὴν ὀρθόδοξη πίστη τοῦ ἀββᾶ Ἰσαὰκ δέχονται μεγάλοι Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας μας, ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Σιναΐτης, ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Παλαμᾶς, ὁ ἅγιος Νικόδημος ὁ Ἁγιορείτης, κ.α. δεχόμενοι τὰ συγγράμματά του. Στὸ Ἅγιο Ὅρος πολλοὶ μοναχοὶ τιμοῦν τὴ μνήμη τοῦ ἀββᾶ Ἰσαὰκ στὶς 28 Ἰανουαρίου, μαζὶ μὲ τὴ μνήμη τοῦ ἁγίου Εφραίμ του Σύρου. Σὲ πολλοὺς ναοὺς ἔχουν ἱστορηθεῖ εἰκόνες του καὶ ἀναγράφεται ὡς ἅγιος.

       Ἀπὸ τὰ συγγράμματά του, στὴν ἑλληνικὴ κυκλοφοροῦν οἲ «Ἀσκητικοὶ Λόγοι» του, οἱ ὁποῖοι εἶχαν μεταφραστεῖ ἀπὸ τὰ συριακὰ τὸ 9ο αιώνα ἀπὸ μοναχούς Πατρίκιο καί Ἀβράμιο τῆς Μονῆς τοῦ Ἁγίου Σάββα τῆς Παλαιστίνης. Ἔκτοτε ἀποτελοῦν πολύτιμα συγγράμματα σὲ ὅλο τὸν ἑλληνόφωνο χριστιανικὸ κόσμο καὶ μελετοῦνται ἀπὸ μοναχοὺς καὶ κοσμικούς, κυρίως σὲ περιόδους νηστείας, ὅπως εἶναι ἡ Μεγάλη Τεσσαρακοστη. Εἶναι γνωστὸ πὼς κορυφαῖοι πνευματικοὶ Γέροντες τῆς Ἐκκλησίας μας συστήνουν ἰδιαίτερα τὰ ἔργα τοῦ ἀββᾶ Ἰσαὰκ τοῦ Σύρου, ὡς βοήθεια, στὴν πνευματική τους ἄσκηση.       

Ἀκτίνες