«Ἡ ἔλλειψη τῶν ἀγαθῶν μπορεῖ νά μᾶς ὁδηγήσει στόν Ἀγαθό»

Mία συνέντευξη μεστή θεολογικῶν νοημάτων παραχώρησε ὁ Ἀρτέμης στήν Πεμπτουσία. Διαβάστε ἕνα ἀπόσπασμα...

-Ἡ τελευταία σου δουλειά εἶναι ὁ «Λυκόσχημος Ἀμνός».  Γιά ποιούς λόγους πιστεύεις ὅτι οἱ ἀμνοί σήμερα πρέπει νά εἶναι λυκόσχημοι;  Παλιότερα ὑπῆρχε ἡ ἄποψη ὅτι ὁ ἀμνός, ὁ ἐργάτης τῆς ἀρετῆς, πρέπει νά ἔχει μία συγκεκριμένη (συντηρητική) ἐξωτερική ἐμφάνιση πού νά μαρτυρᾶ τήν ἐσωτερική του ζωή.

-Αὐτή ἡ ἐξωτερική συντηρητική ἐμφάνιση ἔγινε πολλές φορές τύπος χωρίς οὐσία, χωρίς περιεχόμενο. Ὁ ὑποτιθέμενος ἐργάτης τῆς ἀρετῆς ἔγινε ἠθικιστῆς, εὐσεβιστής, δεϊστής, νοησιαρχικός. Καί τελικά στίς ἡμέρες μας μέ αὐτόν τόν τρόπο δυσφημίστηκε ἡ ἴδια ἡ ἀρετή ὡς κάτι παρωχημένο, κατεστημένο, ὡς ἕνα προϊόν συντήρησης. Αὐτό ἦταν ἕνα κληροδότημα τῆς προηγούμενης γενιᾶς.   Καί ἐκεῖ βέβαια πού δέν τό περιμένεις, μέσα στή σηπεδώνα τῆς δικῆς μας γενιᾶς, ἀνθίζουν καί βλαστάνουν ἐργάτες τῆς ἀρετῆς, οἱ ὁποῖοι κινοῦνται ἱεροκρυφίως, τούς ὁποίους ἀγνοοῦν οἱ περισσότεροι ἄνθρωποι.  Αὐτούς τούς κρυφούς ἐργάτες τῆς ἀρετῆς θεωρῶ ὡς «λυκόσχημους ἀμνούς», ἄτομα πού ἡ ἐξωτερική τους ἐμφάνιση μπορεῖ ἀκόμη καί νά σκανδαλίζει κάποιους συντηρητικούς.  Ἐπίσης, πάντα μέ συγκινοῦσαν οἱ διά Χριστόν σαλοί, ἄνθρωποι ἀτημέλητοι, ἀνεπιτήδευτοι, χωρίς καμία κοινωνική ἀναγνώριση, ἀλλά μέ μεγίστη παρρησία ἐνώπιόν του Θεοῦ. Νομίζω ὅτι κάπου ἐδῶ κολλάει αὐτό πού ἔλεγε ὁ Γέροντας Παΐσιος, ὅτι «στήν Δευτέρα Παρουσία θά....

 δοῦμε πολλές ἐκπλήξεις».

-Σού ἔχει «κοστίσει», δισκογραφικά, τό γεγονός ὅτι καταθέτεις ἐλεύθερα τήν ἄποψή σου, χωρίς νά ὑπολογίζεις τό κατεστημένο τοῦ χώρου, ποῦ θέλει τόν μουσικό, τόν τραγουδοποιό, τόν στιχουργό, νά εἶναι προσαρμοσμένος στούς κανόνες ποῦ ἐπιτάσσει τό star system;

Ἐάν καί δέν τό ἐξετάζω γραμμικά αὐτό τό θέμα, θεωρῶ, πώς ἐάν ἤμουν συμβατότερος μέ τίς νόρμες τοῦ «συστήματος», σαφῶς καί θά εἶχα λύσει, ὅπως λέγεται,  τό πρόβλημα τῆς ζωῆς μου. Θά εἶχα ὅμως ἄλλο πρόβλημα, συνειδησιακό καί πίστεψε μέ, προτιμῶ νά κοιμᾶμαι ἥσυχος τά βράδια. Οἱ ἐπιλογές μου, σαφῶς καί μοῦ ἔχουν κοστίσει σέ δισκογραφικό ἐπίπεδο καί ὄχι μόνο. Ἀλλά δέν νομίζω ὅτι ἀποτελεῖ εἴδηση αὐτό τό γεγονός. Οὐδείς ἄλλωστε προσπάθησε νά πράξει κάτι θετικό γιά αὐτόν τόν τόπο, ἀπό τήν ἵδρυση τοῦ νεοελληνικοῦ κράτους κυρίως καί ἐντεῦθεν, χωρίς νά τό «πληρώσει» παντοιοτρόπως. Ἡ φιλοπατρία στήν Ἑλλάδα, σέ ἀντίθεση μέ ὅλον τόν ὑπόλοιπο κόσμο, εἶναι πράξη πού δέν συγχωρεῖται.

-Σέ παλαιότερη συνέντευξή σου ἔχεις ἐπισημάνει τήν ἀνάγκη «νά θητεύσουμε στήν καθ’ ἠμᾶς παράδοση, νά πραγματοποιήσουμε τήν ἐθνική μας αὐτογνωσία, νά ἀποκτήσουμε στέρεες βάσεις καί γενικά πολιτισμικά ἀντισώματα».  Πῶς ἐννοεῖς τή θητεία σέ αὐτήν τήν παράδοση;

Ἡ θητεία στήν παράδοση δέν ἐννοεῖται ὡς ἐπιστροφή στό παρελθόν, ὡς μία στείρα ἀναζήτηση τῶν παραδοσιακῶν ἀξιῶν, ἀλλά ὡς μία ζῶσα κοινωνία καί ἔμπνευση ἀπό τήν παράδοση. Στή μετανεωτερική ἐποχή πού ζοῦμε κυριαρχεῖ ὁ παραλογισμός, ὁ κατακερματισμός, ἡ ὁμογενοποίηση καί ἡ παγκοσμιοποίηση σέ κάθε ἐπίπεδό της ἀνθρώπινης ζωῆς, γιά αὐτό μιλῶ στόν «Λυκόσχημο Ἀμνό» γιά μετανεωτερική ἐκμαλάκυνση.   Ἡ ἐπιστροφή, ἡ ἐπαφή μας μέ πιό παραδοσιακά πρότυπα ζωῆς, νομίζω ὅτι θά ἀνανοηματοδοτήσει τή ζωή μας. Ὁ σύγχρονος ἄνθρωπος εἶναι ὁ ἄνθρωπος τῆς πληροφορίας καί τῆς εἰκόνας, μαζεύει πληροφορίες, μόνο καί μόνο ὡς εἰδήσεις, δέν ξέρει νά τίς ἐπεξεργαστεῖ. Δέν ἔχει χρόνο ἤ τό χειρότερο, δέν μπορεῖ νά σκεφθεῖ. Καιρός εἶναι νά ἐπιστρέψουμε στή γνώση, τή σοφία, τήν ἀρετή.   Ἡ παράδοση βιώνεται, δημιουργεῖται, μεταλαμπαδεύεται καί λειτουργεῖ ὡς πνευματικό ἀντίσωμα στήν ἀσθένεια τῆς γενικῆς ἀποστασίας πού κυριαρχεῖ στήν ἐποχή μας.

-Ἀπό τούς στίχους σου φαίνεται ὅτι ἔχεις πείρα τῶν θεολογικῶν πραγμάτων. Τί σημαίνει γιά ἐσένα προσωπικά ὁ Χριστός;

Δέν μπορῶ νά πῶ ὅτι ἔχω κάποια πείρα (ἐμπειρία) τῶν θεολογικῶν πραγμάτων, αὐτό εἶναι κάτι ὑψηλό. Ἐμένα ἁπλά μου ἀσκοῦν ἕλξη αὐτά τά θέματα καί ἀσχολοῦμαι μαζί τους. Τήν πείρα αὐτή τήν εἶχαν (καί τήν ἔχουν) οἱ Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας. Δόξα τῷ Θεῶ, μπορεῖς καί σήμερα νά συναντήσεις ἀρκετούς ἀπό αὐτούς τούς Πατέρες καί στό Ἅγιον Ὅρος καί ἀλλοῦ.   Ὁ Ἰησοῦς Χριστός γιά μένα εἶναι ὁ Δημιουργός καί Σωτήρας τοῦ Κόσμου. Εἶναι ὁ σαρκωμένος, σταυρωθεῖς, ἀναστᾶς, ἀναληφθεῖς εἰς τούς Οὐρανούς τῆς Καινῆς Διαθήκης. Εἶναι ὁ ἄσαρκος Μεγάλης Βουλῆς Ἄγγελος τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης. Εἶναι «… τό παιδί τό τρανότερο κι ἀπό τόν Δία πού θά γεννηθεῖ τρεῖς γενιές μετά τίς δέκα πρῶτες», πού λυτρώνει ἀπό τά πάθη τοῦ τόν προμηθεϊκό ἄνθρωπο τοῦ Αἰσχύλου. Αὐτός «ὁ δίκαιος πού δέν ἔπραξε τήν παραμικρή ἀδικία, ἀλλά πέρασε ἀπ’ ὅλα τά βασανιστήρια καί ἀνασκολοπίσθηκε»,  τοῦ Σωκράτη. Αὐτός πού ἦταν ὁ διακαής πόθος τοῦ Κομφούκιου: «Ὁ Θεάνθρωπος τό γνώρισμα τοῦ Ὁποίου θά ἦταν, ὅτι, ἤδη πρίν ἀπό τήν γέννησή Του, θά κατεῖχε, τήν ὕψιστη, τήν σώζουσα, τήν γνώση πού λυτρώνει καί θά ἔσωζε ὅλη τήν ἀνθρωπότητα, θά ἦταν ἀληθινά Θεάνθρωπος». Εἶναι αὐτός,  γιά τόν ὁποῖον τά ἀρχαία κινεζικά κείμενα Τζούνγκ Γιουνγκ, ἔλεγαν: «Ἐκεῖνοι πού εἶναι μακριά ἀπ’ Αὐτόν προσβλέπουν μέ νοσταλγία πρός Αὐτόν, ἐκεῖνοι πού εἶναι κοντά Του δέν αἰσθάνονται κούραση σ’ Αὐτόν».  

Noμίζω ἡ ὑπεροξυμένη πνευματική ὅραση τῶν ἁπανταχοῦ ἀρχαίων λαῶν, ὁμολογεῖ ποιός καί τί εἶναι ὁ Ἰησοῦς Χριστός…Πρόκειται γιά τόν λεγόμενο σπερματικό λόγο τῆς ἀλήθειας.  Ὁ Χριστός εἶναι λοιπόν, «ἡ Ἀλήθεια πού ἀπελευθερώνει». Μία Ἀλήθεια, πού εἶναι «κατάσταση», δεκτικότητα καί μετοχή στό Παναπόλυτο, στό Πανυπερεύσπλαγχνο ἀλλά καί στό Πανδίκαιο. Μία σχέση τοῦ Τέλειου Γονέα καί τοῦ ἀσώτου τέκνου Του, πού πολλές φορές μέσα καί ἀπό τά «μή καί τά πρέπει», διεγείρει τό φιλότιμο καί ὅτι εὐγενέστερο ἐνυπάρχει ἐντός μας ὥστε νά μισήσουμε τά πάθη μας καί ὄχι τόν ἀπέναντί μας.

-«Ὅταν σπέρνεις ἀνέμους, θερίζεις θύελλες, νεοελληνική κοινωνία ἔπλασες, τό πεπρωμένο πού ἤθελες.  Ἀναφέρει τό ρητόν: δώσω ἠμίν ἄρχοντας κατά τάς καρδίας ὑμῶν, καταλαβαίνεις λοιπόν, δέν εὐθύνονται μόνο οἱ ἄλλοι γιά αὐτήν τήν κακοδαιμονία, θά πρέπει καί μέσα στόν ἑαυτό σου ν’ ἀναζητήσεις τήν αἰτία! Δέ διδάχτηκες τραγωδία, καί γι’ αὐτό μᾶλλον θά πρέπει νά ζητήσεις τό σχῆμα: ὕβρις, ἄτη, νέμεσις, τίσις!».   Εἶναι ἡ ἄποψή σου γιά τά αἴτια τῆς κρίσης;

Τά πνευματικά αἴτια τῆς κρίσης νομίζω ὅτι βρίσκονται στό ἀνθρωπολογικό ἐπίπεδο. Κάθε εἴδους κρίση, οἰκονομική, κοινωνική, πολιτισμική, θεσμική στέκεται πάνω στήν κρίση τοῦ προσώπου. Ἡ ἀνθρωπότητα δέν εἶναι μάζα ἀτόμων, ἀλλά κοινωνία προσώπων. Σήμερα ζοῦμε τήν ἔκπτωση τοῦ ἀνθρωπίνου προσώπου. Δέν πρέπει νά χάσουμε τόν ἄνθρωπο. Ὁ καθένας μᾶς πρέπει νά ἀναλάβει τήν εὐθύνη τοῦ ἔναντί της ἀνθρωπότητας, θά πρέπει νά αὐτοπροσδιορισθεῖ, νά αὐτοκαθορισθεῖ ἐνώπιόν της ἀνθρωπότητας, ἐνώπιόν του Δημιουργοῦ, ἐνώπιόν του ἴδιου του ἑαυτοῦ του.

-Στό «Ξόδι 2» ἀναρωτιέσαι: «γιατί στή χώρα πού γεννήθηκαν τά ὑψηλά ἰδανικά, σήμερα ὅλοι τείνουνε χεῖρες γιά δανεικά».  Τί θά ἀπαντοῦσες σέ κάποιον ποῦ θά σού ἔλεγε:  χρειαζόμαστε τά ἰδανικά, ἀλλά δέν μποροῦμε νά ζήσουμε χωρίς δανεικά;

Δυστυχῶς ἀπό ὅτι φαίνεται δέν εἴχαμε ἰδανικά γιά αὐτό καταλήξαμε νά γυρεύουμε δανεικά. Ὅμως νομίζω ὅτι ἄν βάλουμε τήν προτεραιότητα στά ἰδανικά θά βρεθοῦν καί τά δανεικά.

-Μπορεῖ ἡ κρίση νά ἀποτελέσει ἔμπνευση;

Βεβαίως. Ἡ κρίση, τό στρίμωγμα, ἡ θλίψη μπορεῖ νά ἀποβεῖ πηγή ἐμπνεύσεως σέ κάθε ἐπίπεδό του ἀνθρώπινου «εἶναι», στήν τέχνη, στήν ἐπιστήμη, στήν πολιτική, ἀλλά μπορεῖ κυρίως νά καταστεῖ ἔμπνευση ζωῆς. Μπορεῖ νά γίνει ἕνα ἐφαλτήριο γιά ἀναζήτηση τοῦ ἀληθινοῦ νοήματος ζωῆς. Ἡ ἔλλειψη τῶν ὑλικῶν ἀγαθῶν μπορεῖ νά μᾶς ὁδηγήσει στόν Ἀγαθό. Καί ἐπιτέλους θά πρέπει νά σταματήσουμε αὐτήν τήν εὐδαιμονοθηρία καί νά καταλάβουμε ὅτι «τά ἀγαθά κόποις κτῶνται».

Βρείτε όλη τη συνέντευξη στην πεμπτουσία