Μοναστήρι Παναγίας Σουμελᾶ, σήμερα «Σουμελᾶ μαναστίρ». Τόπος ἱερός, τόπος μαγευτικός, τόπος μυστηρίου, ἑλληνισμοῦ καὶ ὀρθοδοξίας, τόπος πόνου καὶ μαρτυρίου καὶ αὐτόπτης μάρτυρας τῆς μεγάλης ποντιακῆς γενοκτονίας. Τόπος προαιώνιου προσκυνήματος. Ἀκόμα καὶ σήμερα χιλιάδες ἐπισκέπτες, (σύμφωνα μὲ τὰ στοιχεῖα τοῦ τουρκικοῦ ὑπουργείου Τουρισμοῦ, ἡ Παναγία Σουμελά, Ἁγία Σοφία τῆς Κωνσταντινούπολης καὶ οἱ λαξευτὲς ἐκκλησίες τῆς Καππαδοκίας εἶναι τὰ πρῶτα σὲ ἀριθμὸ ἐπισκεπτῶν τουριστικὰ μέρη τῆς Τουρκίας) ἔρχονται νὰ δοῦνε τὸ θαυμαστὸ αὐτὸ μνημεῖο. Χιλιάδες προσκυνητές, κυρίως Ἕλληνες, ἀλλὰ καὶ Τοῦρκοι, ἔρχονται νὰ προσκυνήσουν. Γυναῖκες μὲ τὴν κλασικὴ ἰσλαμικὴ μαντίλα ἀνεβαίνουν ὑπομονετικὰ τὰ σκαλοπάτια ποὺ ὁδηγοῦν στὸ μοναστήρι καὶ μὲ εὐλάβεια προσκυνοῦν τὴν Μεριὲμ Ἀννά, τὴν Παναγία Σουμελά. Ἑλληνόφωνοι πόντιοί της Τουρκίας ἀκόμα καὶ σήμερα τραγουδᾶνε τὴν Παναγία Σουμελά, ἄλλο ἕνα στοιχεῖο της γιὰ πολλοὺς μπερδεμένης ταυτότητάς τους, ἕνα κολοσσιαῖο πρόβλημα γιὰ ὅλη τὴν...σημερνὴ Τουρκία.
Η ΟΜΟΛΟΓΑ ΤΟΥ ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΟΥ
Ἡ Παναγία Σουμελὰ εἶναι ἕνας σπάνιος τόπος ποὺ σὲ γοητεύει μὲ τὴν ἐπιβλητικότητά του καθὼς πλησιάζεις ἀπὸ κάτω ἀγναντεύοντας τὴν βουνοπλαγιὰ ὅπου εἶναι σκαρφαλωμένη, γράφει στὶς 9 Ἰουνίου τοῦ 2001, ὁ γνωστὸς ἀρθογράφος τῆς τουρκικῆς ἐφημερίδας Μιλιέτ, (πρώτη σὲ κυκλοφορία ἐφημερίδα στὴν Τουρκία), Γκιουνγκιὸρ Ἀρᾶς, σὲ μία ἐπίσκεψη ποὺ ἔκανε στὸ ἱστορικὸ μοναστήρι. Ὁ Τοῦρκος ἀρθογράφος ποὺ ἀφήνει τὴν πένα του νὰ περιγράψει τὴ γοητεία τοῦ μοναστηριοῦ, μία γοητεία ποὺ ἀσκεῖ ἀκόμα καὶ στοὺς Τούρκους ἐπισκέπτες, ἀναφέρει πὼς τὸ 1461 ὁ ἴδιος ὁ σουλτάνος, Μωάμεθ ὁ Πορθητής, ἐπισκέφτηκε τὸ μοναστήρι καὶ ἀφοῦ συνομίλησε μὲ τοὺς μοναχοὺς γοητεύτηκε ἀπὸ τὶς γνώσεις τους καὶ τὴν εὐφράδειά τους. Γιὰ τὸ λόγο αὐτὸ ἐξέδωσε ἕνα φιρμάνι μὲ τὸ ὁποῖο τοὺς παραχωροῦσε ὅλα τὰ προνόμια ποὺ τοὺς ἐξασφάλιζαν τὴν ἐπιβίωσή τους μέσα στὸ ἐχθρικὸ περιβάλλον, ὅπως αὐτὸ εἶχε διαμορφωθεῖ μετὰ τὴν πτώση τῆς αὐτοκρατορίας τῆς Τραπεζούντας στοὺς Ὀθωμανούς. Σύμφωνα μὲ τὸν Ἀρᾶς, ἡ Παναγία Σουμελὰ τὸν ἑπόμενο αἰώνα ἔκανε ἕνα μεγάλο θαῦμα ποὺ ἔμεινε στὴν ὀθωμανικὴ ἱστορία. Τὸ 1512, ὁ τότε σουλτάνος Σελὶμ ὁ «Γιαβούζ», δηλαδὴ Σελὶμ ὁ «Σκληρός», ὅταν βρίσκονταν στὴν Τραπεζούντα προσβλήθηκε ἀπὸ μία ἄγνωστη ἀσθένεια καὶ ὑπέφερε πολύ. Κάποιοι σύμβουλοί του τότε τοῦ ἀνέφεραν γιὰ τὸ μοναστήρι τῆς Παναγιᾶς Σουμελᾶ καὶ τὰ πολλὰ καὶ μεγάλα θαύματα ποὺ γίνονταν ἐκεῖ. Ἐπηρεασμένος ὁ σουλτάνος ἀπὸ αὐτὲς τὶς ἀναφορὲς ἔστειλε ἐκπρόσωπό του στὸ μοναστήρι καὶ ζήτησε ἀπὸ τοὺς μοναχοὺς νὰ προσευχηθοῦν γιὰ νὰ γίνει καλά. Πραγματικὰ καὶ ἔτσι ἔγινε, μὲ ἀποτέλεσμα τὴν ἑπόμενη μέρα κατὰ θαυμαστὸ τρόπο ἡ ὑγεία τοῦ σουλτάνου νὰ ἀρχίζει νὰ βελτιώνεται ἐντυπωσιακά. Ὁ σουλτάνος εὐχαριστημένος ἀλλὰ καὶ ἐντυπωσιασμένος ἀπὸ τὴν Παναγία, μόλις ἔγινε τελείως καλὰ γέμισε πολλὰ γαϊδούρια μὲ διάφορα δῶρα καὶ τὰ ἔστειλε στὸ μοναστήρι μὲ τὶς θερμές του εὐχαριστίες γιὰ τὴν ἴαση ποὺ τοῦ πρόσφερε ἡ Παναγία Σουμελά.
Ἀπὸ τὸ 1923 καὶ μετὰ τὴν ἀναχώρηση τῶν μοναχῶν ἀπὸ τὴν Παναγία Σουμελά, ὅπως ἀναφέρει ὁ Γκιουνγκιὸρ Οὐρᾶς στὴ Μιλιέτ, ἔπεσε νεκρικὴ σιγὴ στὸ ἱστορικὸ μοναστήρι. Μονάχα τὰ πουλιὰ καὶ κάποιοι Ἄγγλοι περιηγητὲς ἔδιναν σημεῖα ζωῆς στὸ ἀπότομο καὶ μαρτυρικὸ τοπίο ποὺ κάποτε οἱ χιλιάδες πιστοὶ συνέρρεαν γιὰ νὰ πανηγυρίσουν τὴ δόξα τῆς Παναγιᾶς. Τὸ 1931 ἡ θαυματουργὴ εἰκόνα τῆς Παναγίας ποὺ εἶχε κρυφτεῖ σὲ κάποιο μυστικὸ μέρος, μεταφέρθηκε στὴν Ἑλλάδα. Ἀπὸ τότε, μέχρι τὴ δεκαετία τοῦ πενήντα, τὸ ἱστορικὸ μοναστήρι εἶχε ἀφεθεῖ στὴν τύχη του. Ποῦ καὶ ποῦ ὅμως, ὅπως λένε καὶ οἱ μαρτυρίες, κάποια μοναχικὴ φιγούρα συνήθως μὲ τὴ χαρακτηριστικὴ μαντίλα, ἀνέβαινε τὸ ἐγκαταλειμμένο πιὰ μονοπάτι πρὸς τὴ Μονὴ καὶ κάποια φλόγα ἀπὸ κάποιο κερὶ μέσα στὰ ἐρείπια τοῦ μοναστηριοῦ, προδιδε ὅτι ἡ ἑλληνορθόδοξη πίστη δὲν εἶχε χαθεῖ ἐντελῶς ἀπὸ τὸν ἱστορικὸ Πόντο. Τὸ 1953 μετὰ τὴν εἴσοδο τῆς Τουρκίας στὸ ΝΑΤΟ κάποιοι Ἀμερικανοὶ ἀξιωματικοὶ ἔδειξαν μεγάλο ἐνδιαφέρων καὶ θέλησαν νὰ ἐπισκεφτοῦν τὸ μοναστήρι. Τελικά, παρά του ὅτι ἡ περιοχὴ ἦταν σχεδὸν ἀπαγορευμένη τοὺς δόθηκε ἡ ἄδεια καὶ οἱ Ἀμερικανοὶ ἔφτασαν στὸ μοναστήρι μέσα ἀπὸ τὸ γνωστὸ μονοπάτι ποὺ τώρα τὸ σκέπαζαν χόρτα καὶ σκόρπιοι θάμνοι. Τὸ κλειδὶ ὅμως τῆς εἰσόδου στὸ μοναστήρι τὸ ἔχει ὁ σταθμὸς τῆς τοπικῆς δασοφυλακῆς καὶ γιὰ νὰ τὸ πάρουν οἱ Ἀμερικανοὶ χρειάστηκε ἐπέμβαση ἀπὸ τὴν Ἄγκυρα. Οἱ ξένοι αὐτοὶ ἐπισκέπτες μόλις εἰσῆλθαν στὸ μοναστήρι ἔμειναν ἄφωνοι ἀπὸ τὴν μεγαλοπρέπεια τῶν τοιχογραφιῶν καὶ τὴν ἱερότητα ποὺ ἀνέδυε ὁ χῶρος, ἀρκετὲς δεκαετίες μετὰ τὴν πλήρη ἐγκατάλειψή του. Ἀφοῦ κάθισαν ἐπὶ ὧρες νὰ κοιτάζουν ἐκστασιασμένοι τὶς εἰκόνες, τὰ κτίσματα καὶ τὸ μαγευτικὸ τοπίο τῆς πανέμορφης χαράδρας, συνέταξαν μία ἀναφορὰ πρὸς τὸ τουρκικὸ ὑπουργεῖο Πολιτισμοῦ τονίζοντας τὸν μεγάλο αὐτὸ θησαυρὸ ποὺ βρίσκεται στὰ τουρκικὰ χέρια καὶ ὅτι θὰ πρέπει νὰ γίνουν τὰ ἀπαραίτητα ἔργα γιὰ τὴν διάσωσή του. Πέρασαν πολλὰ χρόνια ἀπὸ τότε καὶ μόνο τὸ 1972 τὸ τουρκικὸ ὑπουργεῖο Πολιτισμοῦ ἀποφάσισε νὰ ἐνδιαφερθεῖ γιὰ πρώτη φορὰ ἐπίσημα γιὰ τὴν Παναγία Σουμελά, ἡ ὁποία ἤδη εἶχε ἀρχίσει νὰ γίνεται πόλος ἔλξης πολλῶν ἐπισκεπτῶν καὶ προσκυνητῶν κυρίως ἀπὸ τὴν Εὐρώπη καὶ τὴν Ἀμερική. Τὸ 1986 γιὰ πρώτη φορὰ καθιερώθηκε εἰσιτήριο γιὰ τὴν εἴσοδο στὴν ἱστορικὴ μονή. Ἀπὸ τότε κάθε χρόνο τὸ τουριστικὸ συνάλλαγμα ρέει ὅλο καὶ περισσότερο στὰ τουρκικὰ ταμεῖα. Ἡ Παναγία Σουμελὰ ἄρχισε νὰ τραβάει ἐπισκέπτες ἀπὸ τὰ τέσσερα σημεῖα τοῦ ὁρίζοντα καὶ ἡ φήμη τῆς ἄρχισε νὰ φτάνει στὰ πέρατα τῆς γής. Ὁ Τοῦρκος ἀρθογράφος, τελειώνοντας τὴν πολὺ ἐνδιαφέρουσα ἀναφορὰ-ὁμολογία του γιὰ τὴν Παναγία Σουμελά, ἀποκάλυψε ὅτι πολλὰ ἱερὰ βιβλία ἀλλὰ καὶ ἄλλα ἱερὰ ἀντικείμενα ποὺ βρεθῆκαν στὸ μοναστήρι, φυλάγονται σήμερα στην Ἄγκυρα. Ἡ προσωπική του μαρτυρία δείχνει πὼς τὸ «Σουμελὰ Μαναστιρί», εἶναι ἱερὸς τόπος καὶ γιὰ τοὺς σημερινοὺς μουσουλμάνους κατοίκους τῆς Μικρᾶς Ἀσίας. Ἄλλωστε, ἡ Μεριὲμ Ἀννὰ εἶναι ἱερὸ πρόσωπο καὶ γιὰ τὸ Κοράνι
ΤΟ ΠΡΟΣΚΥΝΗΜΑ ΤΩΝ ΣΤΡΑΤΗΓΩΝ
Στὶς 16 Ἰουνίου τοῦ 2000, ἔκπληκτοι οἱ κάτοικοι τῆς περιοχῆς τῆς Μάτσκας τοῦ Πόντου, (Ματσούκα στὰ ἑλληνικὰ ), ὅπου βρίσκεται καὶ ἡ Παναγία Σουμελά, ἀντίκριζαν τὸ πρωὶ ὅταν σηκώθηκαν ἀπὸ τὰ κρεβάτια τοὺς μία ἀσυνήθιστη καὶ ἔντονη στρατιωτικὴ κινητοποίηση. Στρατιωτικὰ ὀχήματα ἀνέβαιναν πρὸς τὴν περιοχὴ τοῦ μοναστηριοῦ, ἐνῶ ἀκόμα καὶ πολεμικὰ ἑλικόπτερα πετοῦσαν στὴ γύρω ὀρεινὴ ζώνη. Τί συνέβη ποὺ εἶχε ἔτσι ξαφνικὰ ἀναστατώσει τὴν ἠρεμία στὴν γύρω περιοχὴ καὶ τὴν καθημερινότητα τῶν κατοίκων ; Δὲν ἄργησε νὰ γίνει γνωστὴ ἡ αἰτία ὅλης αὐτῆς τῆς ἀναστάτωσης. Πρὸς μεγάλη ἔκπληξη ὅλων τῶν κατοίκων τῆς περιοχῆς ἔγινε γνωστὸ πὼς οἱ ἀρχηγοὶ τῶν τουρκικῶν ἐνόπλων δυνάμεων μὲ τὸν ἀρχηγὸ τοῦ τουρκικοῦ Γενικοῦ Ἐπιτελείου καὶ μὲ τὶς συζύγους τους,… ἐπισκέπτονταν τὴν ἱστορική, ἑλληνορθόδοξη, σταυροπηγιακή, Μονὴ τῆς Παναγιᾶς Σουμελᾶ. Συγκεκριμένα μὲ τρία στρατιωτικὰ ἑλικόπτερα ὁ τότε ἀρχηγὸς τοῦ Γενικοῦ Ἐπιτελείου, Χουσεΐν Κιβρίκογλου, ὁ τότε ἀρχηγὸς τοῦ Ἐπιτελείου Στρατοῦ, Ἀττίλα Ἀτές, ὁ τότε ἀρχηγὸς τοῦ Ἐπιτελείου Ἀεροπορίας, Ἐργκὶν Τζελασίν, ὁ τότε ἀρχηγὸς τοῦ Ἐπιτελείου Ναυτικοῦ, Ἰλχαμὶ Ἐρντιλ καὶ τότε ὁ ἀρχηγὸς τῆς Στρατοχωροφυλακης, Ρασὶμ Μπετίρ, ἔφτασαν στὴν Μάτσκα ὅπου τους ὑποδέχθηκε ὁ νομάρχης Τραπεζούντας, Ἀντὶ Γιαζάρ. Ὑπῆρξε γενικὴ κινητοποίηση στὴν περιοχὴ καὶ μὲ τὴν συνοδεία τοῦ ταξίαρχου τῆς Στρατοχωροφυλακῆς, Αἰντεμὶρ Τζουλτζούολγου καὶ μὲ τὰ στρατιωτικὰ ἑλικόπτερα οἱ Τοῦρκοι στρατηγοὶ συνέχεια πέταξαν πρὸς την ἱστορικὴ Μονή. Μόλις ἔφτασαν ἐκεῖ κοντὰ ἀποβιβάστηκαν σὲ μία εἰδικὰ διαμορφωμένη ἐξέδρα καὶ στὴ συνέχεια ὅλοι μαζί, δηλαδὴ οἱ στρατηγοὶ καὶ οἱ γυναῖκες τοὺς ἀνέβηκαν μὲ τὰ πόδια στὸ ἱστορικὸ μοναστήρι. Τὸ τί ἔγινε ἐκεῖ δὲν ὑπάρχει καμιὰ μαρτυρία νὰ μᾶς τὸ ἀναφέρει, ἀλλὰ ἤδη ἡ ἀναταραχὴ καὶ τὸ νέο εἶχε κάνει τὸ γύρο τῆς Τουρκίας δημιουργώντας πολὺ μεγάλη αἴσθηση. Ὅλα τὰ σχόλια τοῦ τουρκικοῦ τύπου γιὰ τὴν ἐπίσκεψη αὐτή, ἦταν ὅτι ἦταν μία καθαρὰ τουριστικὴ ἐπίσκεψη, πολλοὶ ὄμως δὲν παρέλειπαν νὰ ἐπισημάνουν τὸ γεγονὸς πὼς ἡ ἴδια στρατιωτικὴ ἱεραρχία διάλεξε τὴν χριστιανικὴ αὐτὴ Μονὴ γιὰ νὰ κάνει μία προσκυνηματικὴ ἐκδρομὴ . Ἡ Παναγία Σουμελὰ γιὰ ἄλλη μία φορὰ ἔδειχνε τὴν δύναμή της καθὼς οἱ ἴδιοι οἱ πανίσχυροι Τοῦρκοι στρατηγοί, ἦρθαν ἐκεῖ καὶ ἀνέβαιναν μὲ τὰ πόδια γιὰ νὰ τὴν τιμήσουν καὶ νὰ προσκυνήσουν ἔστω καὶ μὲ τὸν τρόπο τοὺς τὸ ἱστορικὸ μοναστήρι.
Σχεδὸν τρία χρόνια μετά, ὅσο καὶ ἂν αὐτὸ ἀκούγεται ἀπίστευτο, τὸ ἐκπληκτικὸ αὐτὸ γεγονὸς ἐπαναλήφθηκε γιὰ ἄλλη μία φορά. Στὶς 28 Ἰουλίου τοῦ 2003, ἀκριβῶς λίγες μέρες πρὶν ἀπὸ τὶς σημαντικὲς ἐτήσιες κρίσεις τῆς τουρκικῆς στρατιωτικῆς ἱεραρχίας καὶ ἐνῶ τότε στὴν Τουρκία τὸ πολιτικὸ κλίμα ἦταν βαρὺ ἐξ αἰτίας της ἀντιπαράθεσης τῶν κεμαλικῶν καὶ τῶν «εὐρωπαϊστῶν», γιὰ τὶς μεταρρυθμίσεις ποὺ προωθοῦνταν στὰ πλαίσια ἐναρμόνισης μὲ τὰ εὐρωπαϊκὰ δεδομένα, σύσσωμο τὸ τουρκικὸ Γενικὸ Ἐπιτελεῖο ἔρχονταν γιὰ ἕνα ταξίδι μὲ «πολλαπλὴ σημασία», στὴν Παναγία Σουμελὰ τοῦ Πόντου. Συγκεκριμένα ὁ τότε ἀρχηγὸς τοῦ τουρκικοῦ Γενικοῦ Ἐπιτελείου, στρατηγὸς Χιλμὶ Ὀζκιόκ, ὁ τότε γραμματέας τοῦ Ἐθνικοῦ Συμβουλίου, στρατηγὸς Τουντζὲρ Κιλίτς, ὁ τότε ἀρχηγὸς τοῦ Στρατοῦ, στρατηγὸς Ἀϊτὰτς Γιαλμᾶν, ὁ τότε ἀρχηγὸς τῆς Ἀεροπορίας, πτέραρχος Τζουμχοὺρ Ἀσπαρούχ, ὁ τότε ἀρχηγὸς τοῦ Ναυτικοῦ, ναύαρχος Μπουλὲντ Ἀλπκαγιᾶ καὶ ὁ τότε ἀρχηγὸς τῆς Στρατοχωροφυλακῆς, στρατηγὸς Σενὲρ Ἐρουγιούρτ, ἀπὸ τὶς 14 ἕως στὶς 19 Ἰουλίου βρέθηκαν στὸν τουρκικὸ Πόντο καὶ στὶς 18 ἀνεβῆκαν πεζὴ ἀπὸ τὸ στενὸ δρόμο ποὺ ὁδηγεῖ στὸ ἀπόκρημνο μοναστήρι γιὰ νὰ ἐπισκεφτοῦν ὅλοι μαζὶ τὸ ἱστορικὸ κτίσμα ποὺ δεσπόζει στὴν ὀρεινὴ αὐτὴ περιοχὴ τῆς Μάτσκας, (Ματσούκας).
Φαίνεται πὼς οἱ Τοῦρκοι στρατηγοί, ὅσο καὶ ἂν αὐτὸ ἀκούγεται παράδοξο, ἤθελαν γιὰ ἄλλη μία φορὰ νὰ προσκυνήσουν τὴν πασίγνωστη διεθνῶς πιὰ Παναγία Σουμελὰ τοῦ Πόντου καὶ νὰ νιώσουν τὶς εὐεργετικές της ἐπιδράσεις, ἀφοῦ κάθε φορᾶ ποὺ πρόκειται νὰ γίνουν μεγάλες ἀλλαγὲς στὴν τουρκικὴ στρατιωτικὴ ἱεραρχία, δὲν παραλείπουν νὰ τὴν ἐπισκεφτοῦν καὶ νὰ μείνουν γιὰ λίγο μέσα στὸ κτίσμα, τῆς πάλαι ποτὲ ἔνδοξης ἱστορικῆς ἑλληνορθόδοξη μονῆς. Ἔτσι γιὰ δεύτερη φορὰ μέσα σὲ τρία χρόνια, οἱ Τοῦρκοι στρατηγοὶ βρίσκονταν ξανὰ στὴν ἱστορικὴ μονὴ τῆς Παναγιᾶς Σουμελᾶ καὶ περιηγήθηκαν στὸ ἱστορικὸ μοναστήρι, ποὺ ἐπὶ τόσα χρόνια ἦταν ἡ ψυχὴ τῆς Ὀρθοδοξίας στὴν περιοχὴ τοῦ Πόντου. Ἡ ἐπίσκεψη αὐτὴ ἀποκτοῦσε καὶ ἰδιαίτερη σημασία, καθὼς οἱ τρεῖς ἀπὸ τοὺς στρατηγοὺς ποὺ βρέθηκαν στὸ «περίεργο» γιὰ τὰ τουρκικὰ ΜΜΕ αὐτὸ προσκύνημα στὴν Παναγιὰ Σουμελά, θὰ ἀποστρατεύονταν στὶς ἐρχόμενες κρίσεις. Συγκεκριμένα ὁ ἀρχηγὸς τῆς Ἀεροπορίας, πτέραρχος Τζουμχοὺρ Ἀσπαροὺχ , ὁ ἀρχηγὸς τοῦ Ναυτικοῦ Ναύαρχος Μπουλὲντ Ἀλπκαγιὰ καὶ ὁ γενικὸς γραμματέας τοῦ Ἐθνικοῦ Συμβουλίου, στρατηγὸς Τουντζὲρ Κιλίτς, ἐπρόκειτο νὰ ἀποχωρήσουν συνταξιοδοτούμενοι στὶς κρίσεις τοῦ Αὐγούστου τοῦ 2003
Ὅπως ἦταν ἑπόμενο γιὰ ἄλλη μία φορὰ οἱ τουρκικὲς ἐφημερίδες προσπάθησαν νὰ δικαιολογήσουν τὴν ἐπίσκεψη αὐτὴ ἀποδίδοντάς της καθαρὰ τουριστικὸ χαρακτήρα, ἂν καὶ ἀρκετοὶ σχολίασαν μὲ ἔμφαση αὐτὴ τὴν «περίεργη» προτίμηση τῶν στρατηγῶν νὰ ἐπισκέπτονται τὸ ἱστορικὸ αὐτὸ μνημεῖο, μάρτυρα τῆς προαιώνιας παρουσίας τῆς ἑλληνικῆς ὀρθοδοξίας στὴν περιοχή. Ἴσως ἡ Παναγία νὰ ἄσκουσε τὴν γοητεία τῆς ἀκόμα καὶ στὴν πανίσχυρη στρατιωτικὴ τουρκικὴ ἡγεσία, ποὺ θεωροῦσε εὐλογία νὰ βρεθεῖ κάτω ἀπὸ τὸ ἀόρατο σκῆπτρο της στὴν ἱστορικὴ μονὴ τῆς Παναγίας Σουμελᾶ.
Ἀλλὰ ἡ θρησκευτικὴ σημασία τῆς Παναγία Σουμελὰ ξανάρθε στὴ ἐπιφάνεια μὲ ἕνα τελείως ἀπροσδόκητο τρόπο, στὶς 1 Ἰουνίου τοῦ 2005, ὅταν καὶ τελείως ξαφνικά, ἡ τουρκικὴ ἐφημερίδα Σαμπάχ, ἐπικαλούμενη ὑποτιθέμενες πηγὲς τοῦ τουρκικοῦ ὑπουργείου Πολιτισμοῦ, ἀνέφερε ὅτι τὸ μοναστήρι θὰ ξαναλειτουργήσει σὰν ὀρθόδοξο μοναστήρι καὶ θὰ ἐπιτραπεῖ νὰ γίνουν θεῖες λειτουργίες στὸ ἐσωτερικό του. Η εἴδηση αὐτὴ προκάλεσε θύελλα συζητήσεων καὶ ἀντιδράσεων καὶ τὴν ἑπόμενη, 2 Ἰουνίου, ὁ Τοῦρκος νομάρχης τῆς περιοχῆς, Χουσεΐν Γιαβουζντεμίρ, σύμφωνα πάλι μὲ δημοσίευα τῆς τουρκικῆς ἐφημερίδας Σαμπάχ, ξεκαθάρισε ὅτι δὲν ὑπάρχει κανένα τέτοιο ἐνδεχόμενο καὶ ὅτι ἡ Παναγία Σουμελὰ εἶναι ἕνα ἱστορικὸ μνημεῖο καὶ ὅτι ἡ λειτουργία τοῦ ἔχει μουσειακὸ καὶ μόνο χαρακτήρα. Ἄραγε ποιὰ ἦταν ἡ πηγὴ ποὺ εἶχε τροφοδοτήσει αὐτὴ τὴν εἴδηση καὶ σὲ τί σκόπευε ἴσως δὲν θὰ τὸ μάθουμε ποτέ.
ΤΟ ΠΟΝΤΙΑΚΟ «ΓΕΦΥΡΙ ΤΗΣ ΑΡΤΑΣ»
Στὶς 26 Ὀκτωβρίου τοῦ 1998 ἡ τουρκικὴ ἐφημερίδα Χουριὲτ ἀνήγγειλε γιὰ πρώτη φορὰ πὼς θὰ ἄρχιζαν ἔργα συντήρησης καὶ ἀναπαλαίωσης τοῦ ἱστορικοῦ μνημείου τῆς Παναγίας Σουμελᾶ. Ἔργα ποὺ θὰ κρατοῦσαν 10 ὁλόκληρα χρόνια γιὰ νὰ καταλήξουν στὸ τέλος, καὶ ἐδῶ εἶναι τὸ ἐντυπωσιακό, στὸ ἴδιο σημεῖο τῆς ἀρχῆς, δηλαδὴ στὴν ἀνάγκη ἐπανέναρξης τῶν ἔργων ἀπὸ τὴν ἀρχή. Τὸ μυστήριο αὐτὸ «σήριαλ» ποὺ ἐκτυλίσσονταν σὰν νὰ ἤθελε ἡ θεία οἰκονομία νὰ ἀποδείξει πὼς δὲν μποροῦν ἄνθρωποι ποὺ δὲν πιστεύουν πραγματικὰ στὴν Παναγία, σὰν τὴ μόνη Θεοτόκο, νὰ ἐκτελέσουν αὐτὸ τὸ σημαντικὸ ἔργο, πέρασε ἀπὸ πολλὲς καὶ ἐνδιαφέρουσες φάσεις, θυμίζοντας τὴ γνωστὴ ἱστορία τοῦ γεφυριοῦ τῆς Ἄρτας.
Πράγματι, μετὰ ἀπὸ λίγα χρόνια τὰ ἔργα αὐτὰ τὸ μόνο ποὺ εἶχαν πετύχει ἦταν νὰ δημιουργήσουν ἕνα χάος ποὺ δυστυχῶς πρόσβαλε μὲ βάναυσο τρόπο τὴν εἰκόνα τοῦ μνημείου. Στὶς 15 Μαΐου 2000, ἡ ἴδια τουρκικὴ ἐφημερίδα Χουριέτ, κατήγγειλε στὶς τουρκικὲς ἀρχὲς ὅτι ἔχουν σταματήσει τὰ ἔργα ἀναπαλαίωσης τοῦ ἱστορικοῦ μνημείου τῆς Παναγίας Σουμελᾶ, ἐνῶ ἔχουν μετατρέψει τὸ ἱστορικὸ μοναστήρι σὲ ἕνα ἀπέραντο γιαπὶ μὲ σκαλωσιὲς ποὺ κάθε ἄλλο παρὰ τιμοῦν τὸν ἱερὸ χῶρο. Τὸ δημοσίευμα ἔρχονταν νὰ ὑπενθυμίσει ὅτι τὸ ἔτος ἐκεῖνο, δηλαδὴ τὸ 2000, ἡ Τουρκία τὸ εἶχε κηρύξει σὰν ἔτος θρησκευτικοῦ τουρισμοῦ. Γιὰ τὸν λόγω αὐτὸ εἴχαν γίνει μεγάλες προσπάθειες νὰ προσελκυστοῦν τουρίστες γιὰ τὰ διάφορα θρησκευτικὰ μνημεῖα τῆς Τουρκίας, ὅπως ἀνέφερε ἡ Χουριέτ, ποὺ τόνιζε πως τὸ μοναστήρι τῆς Παναγίας Σουμελᾶ παρουσίαζε ἕνα χαρακτηριστικὸ χάλι. Εἶναι ἀξιοσημείωτο ὅτι καὶ ὁ ἴδιος ὁ διευθυντὴς τοῦ ὑπουργείου Τουρισμοῦ τῆς Τουρκίας, Βολκᾶν Τζαναλίογλου, ἔσπευσε νὰ δηλώσει ὅτι φέτος ἀναμένονται πολλοὶ τουρίστες ἀπὸ τὴν Ἑλλάδα ποὺ θὰ ἔρθουν στὴν περιοχὴ τῆς Παναγίας Σουμελᾶ, γι’ αὐτὸ καὶ πρέπει νὰ γίνει μία μεγάλη προσπαθεῖ νὰ τελειώσουν τὰ ἔργα ἀναπαλαίωσης τῆς Μονῆς μέσα στὸν Μάρτιο. Το πρόβλημα ὅμως ἦταν, ὅπως τὸ ὁμολογοῦσε ἡ τουρκικὴ ἐφημερίδα, ὅτι ἐνῶ τὸ κόστος ἀνακατασκευῆς τοῦ μνημείου εἶχε ὑπολογιστεῖ σὲ 1 τρισεκατομμύριο τουρκικὲς λίρες, εἶχαν διατεθεῖ μόνο 125 δισεκατομμύρια, κάτι ποὺ δυσκόλευε τὴν προσπάθεια περατώσεως τοῦ ἔργου, γιὰ τὸ ὁποῖο οἱ Τοῦρκοι ὑπολόγιζαν νὰ βγάλουν ἀπὸ τοὺς τουρίστες, κυρίως Ἕλληνες, ἄφθονο καὶ πολύτιμο συνάλλαγμα. Ἡ ἴδια τουρκικὴ ἐφημερίδα, ἡ Χουριέτ, στὶς 30 Ἰουνίου τοῦ 2000 ἀποκάλυπτε πως τὸ ἱστορικὸ μοναστήρι τῆς Παναγίας Σουμελὰ ἄλλαζε ἰδιοκτήτη καὶ ἀπὸ τὸ τουρκικὸ ὑπουργεῖο Τουρισμοῦ ποὺ ἀνῆκε μέχρι τότε, καὶ τὸ ὁποῖο ἐπιδίωκε τὴν ἀνοικοδόμηση καὶ τουριστικὴ προβολὴ τῆς μονῆς, ἡ περιουσία τοῦ μεταβιβάζονταν στὴ Διεύθυνση Θρησκευτικῶν Κτημάτων τῆς Τουρκίας, ἐνῶ ὅλα τὰ ἱστορικὰ μνημεῖα τῆς περιοχῆς θὰ ἀποτελοῦσαν ἐφ’ ἑξῆς περιουσία τῆς Ἰσλαμικῆς Διεύθυνση Θρησκευτικῶν Κτημάτων, (Βακουφιῶν). Ὁ σκοπὸς αὐτῆς τῆς κίνησης, ὅπως διαφαίνονταν, ἦταν ἡ ἀποτροπὴ ἀξιοποίησης καὶ μετατροπῆς τοῦ μοναστηριοῦ κατὰ κάποιο τρόπο σὲ ἕνα σημεῖο συγκέντρωσης ὅλων τῶν «ἀνατρεπτικῶν» (;;;) στοιχείων τοῦ Πόντου, ἀλλὰ τὸ κυριότερο, νὰ μὴν μετατραπεῖ σὲ ἕνα σύμβολο ποὺ εἶναι δυνατὸν νὰ ἀνακινήσει ξεχασμένες συνειδήσεις στοὺς Ποντίους της Τουρκίας, οἱ δεσμοὶ τοῦ τῶν ὁποίων μὲ τοὺς Ποντίους της Ἑλλάδας, θὰ μποροῦσαν νὰ δυναμιτίσουν τὴν σταθερότητα δημιουργώντας ἕνα πολὺ μεγάλο πρόβλημα μὲ τὴ συνειδητοποίηση ἀκόμα μίας μειονότητας στὴν ἴδια τὴν Τουρκία, τῆς ποντιακῆς μουσουλμανικῆς μειονότητας.
ΟΙ «ΠΛΗΓΕΣ» ΤΗΣ ΠΑΝΑΓΙΑΣ
Στὶς 30 Σεπτεμβρίου τοῦ 2001 ἔχουμε νέο ἐπεισόδιο στὸ «σήριαλ ἀνακαίνισης» τῆς ἱστορικῆς μονῆς ποὺ ἔδειχνε καὶ τὴν ἀσυνειδησία κάποιων παραγόντων τῆς περιοχῆς. Σύμφωνα μὲ δημοσίευμα-καταγγελία τῆς ἐφημερίδας Χουριέτ, τὸ ἱστορικὸ μοναστήρι τῆς Παναγιᾶς Σουμελᾶ, διέτρεχε ἄμεσο κίνδυνο νὰ πληγεῖ ἀνεπανόρθωτα ἀπὸ δυναμίτες ποὺ τοποθετοῦνταν σὲ ὀρυχεῖα τὰ ὁποία βρίσκονταν ἀκριβῶς πάνω ἀπὸ τὸ ἱστορικὸ μνημεῖο καὶ ἀνήκουν σὲ τοπικοὺς πολιτικοὺς παράγοντες. Ὅπως ἀνέφερε ἡ τουρκικὴ ἐφημερίδα, πολιτικὲς σκοπιμότητες καὶ κυρίως ὁ τότε τοπικὸς πρόεδρος τοῦ κόμματος τῆς Μητέρας Πατρίδας, Μουρὰτ Ἀλτνιντᾶς, βρίσκονταν πίσω ἀπὸ αὐτὰ τὰ ὀρυχεῖα ποὺ λειτουργοῦσαν πάνω ἀπὸ τὸ μοναστήρι καὶ ἀπειλοῦσαν μὲ πλήρη κατάρρευση τὴν Παναγία Σουμελά. Σημειωτέον ὅτι αὐτὰ τὰ ὀρυχεῖα εἶχαν κλείσει πρὶν ἀπὸ τρία χρόνια μὲ τότε ἐντολὴ τῆς τοπικῆς διοίκησης γιὰ νὰ διαφυλαχθεῖ ἡ μνημειακὴ ἀκεραιότητα τῆς Μονῆς. Παρ’ ὅλα αὐτὰ ὅμως καὶ λόγω πολιτικῶν σκοπιμοτήτων εἶχαν ξαναρχίσει νὰ λειτουργοῦν καὶ μάλιστα αὐτὴ τὴ φορὰ χρησιμοποιοῦνταν ἐκρηκτικὰ μεγάλης ἰσχύος, μὲ ἀποτέλεσμα νὰ κινδυνεύει ἄμεσα ἡ ἱστορικὴ Μονή.
Αὐτὸ τὸ πρόβλημα τῶν ὀρυχείων εἶχε ἀπασχολήσει καὶ στὸ παρελθὸν τὸν τουρκικὸ τύπο. Συγκεκριμένα στὶς 15 Μαρτίου 2001 εἶχαν σημειωθεῖ μεγάλες κατολισθήσεις βράχων ποὺ βρίσκονται ὑπεράνω της Μονῆς μὲ ἀποτέλεσμα νὰ πληγοῦν σοβαρὰ οἱ ἐρειπωμένοι τοῖχοι τῆς ἱστορικῆς της, ἐνῶ τὸ ὅλο κτιριακὸ συγκρότημα ποὺ βρίσκεται σὲ πολὺ ἄσχημη κατάσταση, νὰ ἀπειλοῦνταν μὲ ὁλικὴ καταστροφή.
Σύμφωνα μὲ τὶς τότε δημοσιογραφικὲς πληροφορίες, οἱ κατολισθήσεις παρέσυραν στὸ πέρασμά τους καὶ κάποια γιγάντια δέντρα τὰ ὁποῖα στὴ συνέχεια χτύπησαν κάποια τμήματα τῆς Μονῆς. Η κατάσταση χαρακτηρίστηκε τότε σὰν ἄκρως ἐπικίνδυνη ἀπὸ πιθανὴ νέα κατολίσθηση ποὺ ἦταν δυνατὸν νὰ προκαλέσει μοιραία χτυπήματα στὸ ἤδη καταταλαιπωρημένο ἱστορικὸ μοναστήρι. Ἡ Παναγία Σουμελὰ «τραυματίζονταν» καὶ «πονοῦσε» ἀπὸ τὴν ἀδιαφορία τῶν παραγόντων ποὺ εἶχαν ταχτεῖ νὰ τὴν προστατεύσουν. Ὁ τότε νομάρχης Τραπεζούντας, Ἀντὶλ Γιαζάρ, ἀναφερόμενος στὸ γεγονὸς ἔστειλε ἐπείγουσα ἀναφορὰ στὰ τουρκικὰ Ὑπουργεῖα Δασῶν καὶ Πολιτισμοῦ, καθὼς καὶ στὴ Γενικὴ Διεύθυνση Ἐθνικῶν Πάρκων τῆς Τουρκίας, στὴν ὁποία ἀφοῦ ἐξέπεμπε SOS γιὰ τὴν ἱστορικὴ Μονή, ζητοῦσε νὰ ληφθοῦν τὸ δυνατὸν συντομότερο ὅλα τὰ ἀναγκαῖα καὶ ἀπαραίτητα μέτρα γιὰ νὰ διαφυλαχθεῖ ἡ ὑπάρχουσα κτιριακὴ ἀκεραιότητα τῆς Μονῆς. Για τὸν ἴδιο λόγο εἶχε ζητήσει νὰ διακοπεῖ γιὰ ἕνα χρονικὸ διάστημα κάποιων ἡμερῶν ἡ πρόσβαση στὸ μοναστήρι, γιὰ νὰ μπορέσουν νὰ γίνουν τὰ κατάλληλα ἔργα προστασίας ἀπὸ πιθανὲς νέες κατολισθήσεις. Στὴν ἀναφορὰ τοῦ εἶχε τονίσει χαρακτηριστικὰ ὅτι, «Κινδυνεύουν ἄμεσα τὰ ἱστορικὰ κτίρια τῆς Μονῆς μὲ ὁλικὴ καταστροφή».
Δὲν σταμάτησαν ὅμως νὰ «πληγώνουν» τὴν Παναγία Σουμελά. Στις 1 Σεπτεμβρίου τοῦ 2003 γίνονταν γνωστὸ ἀπὸ τὸν ἴδιο τὸν τουρκικὸ τύπο πὼς παρὰ τὶς τελευταῖες ἐργασίες συντήρηση καὶ ἀναπαλαίωσης τῶν περίφημων ψηφιδωτῶν χριστιανικῶν εἰκόνων ποὺ βρίσκονται στὸ ἱστορικὸ μοναστήρι, διάφοροι βέβηλοι ποὺ ἐπισκέπτονται τὸ μοναστήρι ἐξακολουθοῦσαν νὰ γράφουν ὀνόματα καὶ ἐπιγραφὲς πάνω στὶς ἅγιες εἰκόνες τῆς Μονῆς. Σύμφωνα μὲ ἀποκαλυπτικὸ δημοσίευα τῆς τουρκικῆς ἐφημερίδας Χουριέτ, τὸ ἱστορικὸ μοναστήρι ποὺ κτίστηκε τὸ 375-395 μ. Χ. γίνονταν γιὰ ἄλλη μία φορὰ θύμα τῶν διαφόρων βέβηλων, καθὼς τὰ μέτρα προστασίας καὶ φύλαξης τοῦ εἶναι σκανδαλωδῶς ἀνεπαρκῆ. Ἡ ἐφημερίδα τόνιζε ὅτι παρά του ὅτι ἡ Τουρκία προσδοκάει τὰ μέγιστα συναλλαγματικὰ ὀφέλη ἀπὸ τὴν προσέλευση τῶν τουριστῶν γιὰ νὰ ἐπισκεφτοῦν τὴν ἱστορικὴ Μονή, τὰ μέτρα φύλαξης, δὲν ἐπαρκοῦν γιὰ νὰ προστατεύσουν τοὺς ἐγκαταλειμμένα ἱστορικὰ καὶ θρησκευτικὰ μνημεῖα τῆς Μονῆς. Ἔτσι διάφοροι ἐπιτήδειοι πηγαίνουν τὸ μοναστήρι γιὰ νὰ μουντζουρώσουν τὰ ἱερὰ ψηφιδωτά, τὰ ὁποῖα πρόσφατα μάλιστα τὸ τουρκικὸ ὑπουργεῖο Πολιτισμοῦ εἶχε ἀναθέσει σὲ ὁρισμένες «εἰδικὲς» ὁμάδες τὴν ἀναπαλαίωση καὶ ἀνακαίνισή τους. Ἀποτέλεσμα ἦταν ἡ θλιβερὴ κατάσταση πάνω στὶς ἱερὲς καὶ ἀνεκτίμητης ἀξίας ἅγιες εἰκόνες, νὰ βλέπει κανεὶς χαραγμένα διάφορα τουρκικὰ ὀνόματα, χρονολογίες ποὺ μαρτυροῦν κάποια ἐπιδρομὴ βέβηλων ἐπισκεπτῶν, καθὼς καὶ χτυπήματα ποὺ δείχνουν τὸ μένος κάποιων ἀντιχριστιανικῶν ἀνθελληνικῶν στοιχείων.
Καὶ σὰν νὰ μὴν ἔφταναν ὅλες αὐτὲς οἱ βεβηλώσεις τῶν διαφόρων ἐπιτήδειων, στὶς 27 Ἰουλίου τοῦ 2004 σύμφωνα μὲ τὸ τουρκικὸ κανάλι CNNTurk ἡ Παναγία Σουμελὰ ἔμενε ἐδῶ καὶ δυόμισι μῆνες …χωρὶς ἠλεκτρικὸ ρεῦμα.. Τὸ ἀποτέλεσμα αὐτοῦ του νέου σκανδάλου ἦταν ὅτι οἱ χιλιάδες τουρίστες ποὺ ἐπισκέπτονταν ἀπὸ ὅλο τὸν κόσμο τὴ Μονή, νὰ μὴν μποροῦν νὰ θαυμάσουν τὰ ἱστορικὰ μνημεῖα καὶ τὶς εἰκόνες ποὺ βρίσκονται σὲ χώρους ποὺ φωτίζονται ἀπὸ ἠλεκτρικὸ φῶς. Τὸ ρεῦμα πρὸς τὴν ἱστορικὴ Μονὴ εἶχε κοπεῖ ἐδῶ καὶ καιρὸ γιατί… δὲν εἶχαν πληρωθεῖ οἱ λογαριασμοί. Παράλληλα εἶχαν σταματήσει ἀπὸ τὴν τοπικὴ Διεύθυνση Τουρισμοῦ καὶ Τέχνης, οἱ ἐργασίες ἀναπαλαίωσης καὶ ἀναστύλωσής της. Γιὰ τὸν λόγο αὐτό, ὅπως καταγγέλλονταν φανερά, εἶχαν σταματήσει καὶ ὅλες οἱ ἐργασίες πάνω στὰ ἱστορικὰ ψηφιδωτά της Μονῆς, τὰ ὁποία εἶχαν ἐγκαταλειφθεῖ ἀπὸ τὶς τοπικὲς πολιτιστικὲς ἀρχές. Μάλιστα σύμφωνα μὲ ὁμολογία τοῦ τοπικοῦ διευθυντῆ τοῦ τουρκικοῦ ὑπουργείου Τουρισμοῦ, Μεχμὲτ Ὀντζὲλ Κότς, ὅλες οἱ ἐργασίες τοῦ τουρκικοῦ ὑπουργείου Πολιτισμοῦ ποὺ γίνονταν ἐδῶ καὶ χρόνια στὴν ἱστορικὴ Μονὴ εἶχαν σταματήσει καὶ ὑπῆρχε ἄμεση ἀνάγκη νὰ δοθεῖ λύση στὸ πρόβλημα γιὰ νὰ ξαναρχίσουν οἱ ἐργασίες ἀναστύλωσής της.
Στὴν ἀπαράδεκτη κατάσταση ποὺ ἐπικρατοῦσε μὲ αὐτὸ τὸ πρωτοφανὲς σκάνδαλο, εἶχαν ἀναφερθεῖ καὶ ὁρισμένοι ἐπισκέπτες τῆς ἱστορικῆς Μονῆς. Μιλώντας στὸ τουρκικὸ κανάλι τόνισαν πὼς εἶναι ντροπὴ γιὰ τὴν Τουρκία νὰ μὴν δίνεται ρεῦμα σὲ ἕνα ἱστορικὸ τόπο μεγάλης πολιτιστικῆς ἀξίας, ποὺ εἶναι πόλος ἕλξης χιλιάδων τουριστῶν.
Χαρακτηριστικὸ εἶναι, ὅπως ἀνάφερε τότε τὸ ἴδιο τὸ CNNTurk, ἕνα ἑκατομμύριο τουρίστες ἐπισκέπτονται τὴν ἱστορικὴ Μονὴ Παναγίας Σουμελᾶ ἐτησίως, δίνοντας τεράστια οἰκονομικὴ ὤθηση στὴν ἐπαρχία τῆς Μάτσκας, (Ματσούκας), ὅπου βρίσκεται ἡ ἱστορικὴ Μονή.
ΤΟ ΜΕΓΑΛΥΤΕΡΟ ΣΚΑΝΔΑΛΟ
Τὰ σκάνδαλα ὅμως μὲ τὴν ἱστορικὴ Μονὴ φαίνεται πὼς δὲν εἶχαν τέλος. Στὶς 31 Ὀκτωβρίου τοῦ 2007, σύμφωνα μὲ δημοσιεύματα τῶν ἴδιων τουρκικῶν ἐφημερίδων, Μιλιέτ, 31/10/07 μὲ τίτλο, «Sumela yok ediliyor», δηλαδή, « Ἡ Σουμελὰ καταστρέφεται», Ραντικὰλ στὶς 31/10/07 μὲ τίτλο, «Sumela’ da 40 y?l?n sonu Facia», δηλαδὴ «Σουμελὰ ἀποτέλεσμα σαράντα ἐτῶν : Καταστροφή», καὶ Ζαμᾶν «Sumela Manast?r?, yeniden restore edilecek», δηλαδὴ «Τὸ μοναστήρι τῆς Σουμελᾶ θὰ ἀναστυλωθεῖ ἀπὸ τὴν ἀρχή», τὸ τουρκικὸ ὑπουργεῖο Πολιτισμοῦ κατέστρεφε τὴν ἱστορικὴ Μονὴ τῆς Παναγίας Σουμελᾶ στὸν Πόντο. Οἱ τοπικοὶ παράγοντες καὶ ἡ Ἕνωση Τουριστικῶν Πρακτόρων τῆς Τουρκίας, κατήγγελλαν τὶς ἐργασίες ἀναστύλωσης ποὺ γίνονταν ἀπὸ τὸ τουρκικὸ ὑπουργεῖο Πολιτισμοῦ. Σοβαρὲς καταγγελίες γιὰ κακότεχνη ἀλλοίωση ἱστορικῶν ψηφιδωτῶν καὶ γιὰ αὐθαίρετες ἀλλοιώσεις τῶν κτισμάτων τῆς Μονῆς ἀποκαλύπτονταν ἀπὸ τὸν ἴδιο τὸν τουρκικὸ τύπο. Ἡ ἐφημερίδα Ζαμᾶν ἔκανε ἀναφορὰ καὶ γιὰ παρόμοιες καταστροφὲς ποὺ ἔχουν γίνει στὸ μοναστήρι τῆς Βαζελώνας, ἐνῶ σὲ ὅλες τὶς ἐφημερίδες περιγράφονταν ἡ ἔντονη ὀργὴ τῆς «Ἕνωσης Τούρκων Ταξιδιωτικῶν Πρακτόρων» οἱ ὁποῖοι ἐπισήμαιναν ὅτι τὰ μοναστήρια αὐτὰ εἶναι ἀπὸ τὶς κυριότερες πηγὲς τουριστικοῦ συναλλάγματος καὶ ἐπέκριναν ἔντονα τὶς τουρκικὲς πολιτιστικὲς ἀρχὲς γιὰ τὶς καταστροφὲς ποὺ ἔχουν ἐπιφέρει ἰδιαιτέρα στὴν Παναγία Σουμελά.
Ἀλλὰ τὸ σκάνδαλο αὐτὸ εἶχε καὶ ἀπροσδόκητη συνέχεια. Σύμφωνα μὲ δημόσια καταγγελία στὶς 7 Ἰανουαρίου τοῦ 2008 τοῦ Τούρκου καθηγητῆ ἱστορίας καὶ πολιτισμοῦ, Μουρὰτ Μπελγκέ. ποῦ προκάλεσε πολλὲς ἀντιδράσεις, μὲ τὸ πρόσχημα τῆς ἀναστύλωσης καταστρέφονταν καὶ κακοποιοῦνταν βάναυσα ὁ βυζαντινὸς χαρακτήρας τῆς Παναγίας Σουμελᾶ στὸν Πόντο, ἐνῶ ἁγιογραφίες ἀνυπολόγιστης ἀξίας, ἔχουν παραδοθεῖ στὸν καταστροφικὸ ἐρασιτεχνισμὸ αὐτῶν ποὺ κάνουν τὶς ἐργασίες ἀναπαλαίωσής τους. Για τὸ ἴδιο θέμα στὶς 5 Μαρτίου τοῦ 2008 ἡ τουρκικὴ ἐφημερίδα Μιλιὲτ ἔκανε τὴν πρωτοφανῆ ὁμολογία ὅτι τὰ τελευταία εἴκοσι χρόνια ἔχουν γίνει σοβαρὰ λάθη στὶς ἐργασίες ἀναστύλωσης τοῦ ἱστορικοῦ καὶ θρησκευτικοῦ μνημείου τῆς Παναγίας Σουμελᾶ, μὲ ἀποτέλεσμα νὰ ὑπάρχει ἀνάγκη οἱ ἐργασίες νὰ ἀρχίσουν ξανὰ ἀπὸ τὴν ἀρχή. Σύμφωνα μὲ τὴν τουρκικὴ ἐφημερίδα, ἐπικαλουμένη ἀναφορὰ τοῦ τουρκικοῦ ὑπουργείου Πολιτισμοῦ, ἔχουν γίνει βασικὰ καὶ σοβαρὰ λάθη στὶς ἐργασίες ἀναστύλωσης τοῦ μνημείου μὲ ἀποτέλεσμα νὰ παρατηροῦνται σοβαρὲς ρωγμὲς στὸ ἐξωτερικὸ τεῖχος. Παράλληλα καὶ στὸ ἐσωτερικὸ ὑπάρχουν ἐπίσης σοβαρὲς ρωγμὲς ἐνῶ στὶς τοιχογραφίες ἔχουν γίνει παράτυπες καὶ λανθασμένες χρωματικὲς παρεμβάσεις, μὲ ἀποτέλεσμα νὰ δίνεται μία παραποιημένη εἰκόνα τοῦ θρησκευτικοῦ μνημείου. Ὁ διευθυντὴς τοῦ μουσείου τῆς Τραπεζούντας, Γιλμαζὲρ Σαχίλογλου, ἀνέφερε στὴν τουρκικὴ ἐφημερίδα ὅτι τὸ 2007 σταμάτησαν οἱ ἐργασίες ἀναστύλωσης τῆς Παναγίας Σουμελᾶ ποὺ εἶχαν ἀρχίσει ἀπὸ τὸ 1987 καὶ ἔχουν κοστίσει ἕνα ἑκατομμύριο 700 χιλιάδες τουρκικὲς λίρες. Τὸ ἀποτέλεσμα ὅμως, σύμφωνα μὲ τὸν Σαχίλογλου, εἶναι τόσο ἄσχημο, ὥστε ὅπως ἀνέφερε χαρακτηριστικὰ στὴν Μιλιέτ, θὰ πρέπει ὅλη ἡ διαδικασία καὶ οἱ ἐργασίες ἀναστύλωσης νὰ ἀρχίσουν ξανὰ ἀπὸ τὴν ἀρχή.
Φτάσαμε δηλαδὴ μετὰ ἀπὸ δέκα περίπου χρόνια ξανὰ στὸ ἴδιο σημεῖο τῆς ἀρχῆς. Ἡ Παναγία Σουμελὰ φαίνεται πὼς δὲν εἶχε δεχτεῖ χέρια βέβηλων νὰ ἀναστυλώσουν τὰ ἱερά της κτισίματα καὶ νὰ ξαναπλάσουν τὶς ἱστορικὲς ἁγιογραφίες της. Εἶχε τιμωρήσει τὴν βεβήλωση αὐτὴ μὲ τὶς ρωγμὲς στὰ τοιχία καὶ τὴν πλαστὴ εἰκόνα ποὺ παρουσίαζαν στοὺς χιλιάδες ἐπισκέπτες οἱ τοιχογραφίες της.
ΝΙΚΟΣ ΧΕΙΛΑΔΑΚΗΣ
ΠΗΓΗ:ΕΝΩΜΕΝΗ ΡΩΜΗΟΣΥΝΗ
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου