Θύματα τοῦ 1922

Ἀποσπάσματα ἀπὸ τὸ βιβλίο «1922 – Ἡ Μαύρη Βίβλος» τοῦ Γιάννη Π. Καψῆ (Ἐκδόσεις: ΝΕΑ ΣΥΝΟΡΑ – Α.Α. ΛΙΒΑΝΗ)

«Ἐσὺ ἀναγνώστη ποὺ θὰ θελήσεις νὰ διαβάσεις τὶς σελίδες ποὺ ἀκολουθοῦν, σφίξε τὴν ψυχή, ἀλλὰ ἄφησε τὸ δάκρυ νὰ κυλήσει ἐλεύθερο. Ὁ πόνος, ἡ δυστυχία, ἡ φρίκη πολὺ συχνὰ θὰ νιώσεις νὰ σὲ πνίγουν…»...
...Ὀνομάζομαι Σοφία Νικολάου. Εἶμαι ἀπὸ τὸ Ἰβρινδὶ τῆς Μικρᾶς Ἀσίας... Εἴχαμε καταφύγει μὲ τὸν ἄνδρα μου καὶ τὸν γιὸ μᾶς Μανωλάκη, 8 ἐτῶν, στὸν μύλο τοῦ Γκιοῦν-Γκιορκές... Ξαφνικά, φάνηκαν νὰ ἔρχονται Τοῦρκοι χωριάτες. Τριγύρισαν τὸν μύλο βγάζοντας ἄγριες φωνές... Μετὰ ἔσπασαν τὴν πόρτα τοῦ μύλου κι ὅρμησαν ἐπάνω μας... Μπροστὰ στὰ μάτια τοῦ συγχωρημένου τοῦ ἄνδρα μου καὶ τοῦ παιδιοῦ μου μὲ ἀτίμασαν πολλὲς φορές. Ὕστερα, ἔσφαξαν τὸ παιδί μου καὶ κομματίασαν μὲ τὰ μαχαίρια τοὺς τὸν ἄνδρα μου. Τοῦ ἔβγαλαν τὰ ἐντόσθια καὶ μοῦ ἔδιναν νὰ φάω τὸ κρέας του. Μοῦ φώναζαν πώς, ἂν δὲν ἔτρωγα ἀπὸ τὸ κρέας τὸν ἄνδρα μου, θὰ ἔσφαζαν κι ἐμένα. Ἐκείνη τὴ ὥρα ἀκούστηκαν πυροβολισμοί. Ἔριχναν οἱ ἴδιοι οἱ Τοῦρκοι γιὰ νὰ εἰδοποιήσουν τοὺς δικούς τους ὅτι ἔρχεται ὁ Ἑλληνικὸς στρατός... Περνοῦσε τὸ σύνταγμα τοῦ Μπαλοὺκ-Κεσέρ. Στὸ ἄκουσμά του, ἔτρεξαν νὰ φύγουν. Ἔτσι σώθηκα ...Εἶδαν οἱ ἀξιωματικοὶ καὶ οἱ στρατιῶτες τὰ παθήματά μου καὶ μὲ πῆραν μαζί τους...
Σοφία Νικολάου

…Ὅταν μπῆκαν οἱ κεμαλικοί, ἤμουν στὸ Κορδελιὸ τῆς Σμύρνης… Εἶδα νὰ σφάζουν Χριστιανούς… πτώματα ἦταν ἐδῶ κι ἐκεῖ. Εἴχαμε συγκεντρωθεῖ στὴν προκυμαία κι οἱ Τοῦρκοι ἐρχόντουσαν, ἄλλους λήστευαν κι ἄλλους βασάνιζαν κι ἅρπαζαν ὡραῖες γυναῖκες καὶ κορίτσια καὶ τὰ ἀτίμαζαν μπροστὰ στὰ μάτια μας…
Χαράλαμπος Τσακίρης

...Τὴν 27η Αὐγούστου, εὐρισκόμενος στὴν Σμύρνη, ἄκουσα ὅτι οἱ κεμαλικοὶ εἶχαν μπεῖ στὸν Μπουρνόβα, χωριὸ ποὺ ἀπέχει ἕνα τέταρτο ἀπὸ τὴν Σμύρνη, ὅπου ἔσφαζαν τοὺς Χριστιανοὺς καὶ κατέστρεφαν τὸ πᾶν. Τρομοκρατημένος, πῆρα τὴν οἰκογένειά μου καὶ καταφύγαμε στὴν καθολικὴ ἐκκλησία Σάντα Μαρία. Ἀργότερα, σκέφθηκα νὰ τρέξω στὸ σπίτι μου γιὰ νὰ πάρω μερικὰ τρόφιμα, ἀλλὰ στὸ μεταξὺ εἶχαν φθάσει οἱ κεμαλικοί. Στὸν δρόμο, εἶδα πλῆθος Χριστιανῶν νὰ καταφεύγουν ἔντρομοι στὴν ἐκκλησία τοῦ Ἁγίου Κωνσταντίνου. Ἀλλὰ κεμαλικοὶ μαζὶ μὲ τσέτες καὶ πολίτες Τούρκους ὁρμοῦσαν μέσα στὴν ἐκκλησία ὅπου ἔσφαζαν ἀδιακρίτως ἄνδρες, γυναῖκες καὶ παιδιά. Πολλοὶ Χριστιανοί, στὴν ἀπελπισία τους, πηδοῦσαν ἀπὸ τὰ παράθυρα καὶ τοὺς τοίχους. Ἀλλὰ κι ἂν δὲν τραυματιζόντουσαν, τοὺς περίμενε ἡ ἴδια τύχη. ...Κατόρθωσα νὰ φθάσω μέχρι τὸ σπίτι μου, ὅπου εἶχαν καταφύγει κι ἄλλοι γνωστοὶ καὶ γείτονες. Οἱ γυναῖκες ἔκρυψαν τοὺς ἄνδρες στὸ ὑπόγειο. Ἀλλὰ ὅταν μπῆκαν οἱ Τοῦρκοι, ἀφοῦ τὶς λήστεψαν ὅλες, σκότωσαν δύο γυναῖκες καὶ δύο παιδιὰ καὶ φεύγοντας πῆραν μαζί τους τρία νεαρὰ κορίτσια. Τὴν ἑπομένη, χάρις σ' ἕναν Τοῦρκο ποὺ δωροδοκήσαμε, δίνοντας πολλὰ χρήματα καὶ δῶρα, μᾶς ὁδήγησε στὴν παραλία, ἀλλὰ στὸν δρόμο ἄλλοι Τοῦρκοι σκότωσαν τὸν ἀδελφό μου Βασίλη, 24 ἐτῶν… Ὅλα ὅσα γινόντουσαν τὰ ἔβλεπαν πολλοὶ ξένοι, Ἄγγλοι καὶ Γάλλοι, καὶ Ἰταλοὶ καὶ Ἀμερικανοί...
Παῦλος Μιχαηλίδης

…Κατέφυγα μὲ πολλοὺς συγχωριανούς μου, οἰκογενειακῶς, στὴν Σμύρνη ὅπου εἶδα κεμαλικοὺς στρατιῶτες καὶ Τούρκους πολίτες νὰ σφάζουν ἄνδρες, γυναῖκες καὶ παιδιά... Ἐπὶ τέσσερες ἡμέρες, ἐμέναμε μέσα εἰς τὸ ἀμερικανικὸ καπνεργοστάσιο. Οἱ Τοῦρκοι ἀξίωσαν καὶ παρέλαβαν ὅλους του ἄνδρες μέχρι 50 ἐτῶν, ἐνῶ τὰ γυναικόπαιδα καὶ τοὺς γέροντας τοὺς ἀφήκαν στοὺς δρόμους. Καὶ ἀπειλώντας τους μὲ τὶς λόγχες, τοὺς καταλήστευαν καὶ ἐρευνοῦσαν τὶς γυναῖκες στοὺς μαστοὺς καὶ τὰ πανταλόνια τους. Ὅλα αὐτά, παρουσία ἄλλων, Ἀμερικανῶν, Γάλλων καὶ ἄλλων ξένων στρατιωτῶν καὶ ἀξιωματικῶν…
Παῦλος Σταύρου Μιχαηλίδης

…Οἱ κεμαλικοὶ στρατιῶται κράτησαν αἰχμαλώτους τους δύο ἀδελφούς μου… Ἔβαλαν φωτιὰ κι ἔκαψαν τὸ σπίτι μας. Εἶδα νὰ σκοτώνουν πολλοὺς Χριστιανούς. Τὴν Ἑλένη τοῦ Νικολάου Ντελάλη, ἐτῶν 20, τὴν ἀπήγαγαν καὶ τὴν ἑπομένη ποὺ ἐπέστρεψε μᾶς διηγεῖτο τρέμοντας καὶ κλαίοντας ὅτι πολλοὶ Τοῦρκοι εἶχαν ἀσελγήσει ἐπάνω της. Ἐμένα μου ἔκλεψαν τὰ κοσμήματά μου.
Δέσποινα Αὐγείου

…Εἰς τὸ χωρίον Καραντίναν, ποὺ ἀπέχει μισὴ ὥρα ἀπὸ τὴν Σμύρνη, ὅπου εἴχαμε καταφύγει, οἱ Τοῦρκοι ἀπήγαγαν τὸν ἄνδρα μου Παντελῆ, ἐτῶν 32, ἀφοῦ καὶ μᾶς ἐλήστευσαν. Εἶδα μὲ τὰ μάτια Τούρκους φονεύοντας Χριστιανούς, τῶν ὁποίων τὰ πτώματα ἔτρωγαν οἱ σκύλοι.
Ἑλένη Αὐγείου

…Οἱ Τοῦρκοι ἀπήγαγαν τὸν ἄνδρα μου κι ἔκτοτε ἔχασα τὰ ἴχνη του. Ἐμένα μου ἀφήρεσαν τὰ χρήματα, ἔπιπλα καὶ κοσμήματα καὶ ἔκαψαν τὸ σπίτι μου. Χιλιάδας οἰκογενειῶν μᾶς ἔκλεισαν εἰς τὴν βάσιν καὶ μᾶς ἀφήκαν νηστικοὺς ἐπὶ τρία ἡμερονύκτια. Τὴν νύχτα ἐρχόντουσαν καὶ ἅρπαζαν γυναῖκες καὶ κορίτσια γιὰ νὰ τὰ ἀτιμάσουν. Ὅλους τους ἄλλους συνεχῶς ἐβίαζαν, ἔδερναν καὶ κακοποιοῦσαν.
Στέλλα Βρεκούση

...Ἐγκαταλείψαμε τὸ χωριὸ καὶ καταφύγαμε στὴν παραλία, στὴν θέση Ὀκτσάι. Ἐκεῖ κατέφθασαν τσέτες ποὺ συνέλαβαν τὰ ὡραιότερα καὶ καλύτερα κορίτσια τοῦ χωριοῦ μας, ὅπως τὴν Κατίνα τοῦ Ἀντωνίου Παπουτσῆ, 14 ἐτῶν, καὶ τὴν ἀδελφή της Μερσίνα, 17 ἐτῶν, τὴν Ἑλένη Παπουτσή, τὴν Ἑλένη καὶ Χριστίνα Ψωμὰ καὶ πολλὲς ἄλλες ποὺ ἀπὸ τὴν σύγχυση δὲν ἐνθυμοῦμαι τὰ ὀνόματά τους. Τὰ κορίτσια ριχνόντουσαν στὴν θάλασσαν νὰ πνιγοῦν, προτιμώντας τὸν θάνατον ἀπὸ τὴν ἀτίμωση, ἀλλὰ οἱ Τοῦρκοι τὶς κατεδίωκαν καὶ τὶς ἅρπαζαν, ἐνῶ τὰ δυστυχισμένα πλάσματα ἔκλαιγαν καὶ σφάδαζαν. Ἐλήστευον ὅλους. Τὸν ἐκ Μαγνησίας Παπαγεώργη ἔσυραν ἀπὸ τὰ γένια μαζὶ μὲ τὰ πέντε κορίτσια του, ἀφοῦ δὲ τοῦ ἐπῆραν 500 λίρες τὸν ἀπήγαγαν μὲ ὅλη τὴν οἰκογένειά του, ἄγνωστον ποῦ.
Σουλτάνα Βασιλείου, ἐξ Ἀδραμυτίου

…Τὸν ἄνδρα μου Ἀρμένιο Ἀβεντίς, ἐτῶν 35, καὶ τὸν γιό μου Ἀργύρη, ἐτῶν 17, ἐπῆραν αἰχμαλώτους οἱ Τοῦρκοι. Εἶδα Τούρκους νὰ σφάζουν Ἕλληνες καὶ Ἀρμενίους καὶ νὰ καίουν σπίτια. Ἐδιάλεγαν τὰ πιὸ ὄμορφα κορίτσια καὶ γυναῖκες καὶ τὶς ἀπήγαγαν. Εἶδα πολλὲς γυναῖκες καὶ κορίτσια νὰ πέφτουν στὴν θάλασσα γιὰ νὰ σωθοῦν ἀπὸ τοὺς Τούρκους.
Λεμονιὰ Σαντηρηκιᾶν, Ἑλληνὶς ἐκ Σμύρνης

…Στὶς 28 Αὐγούστου, ἔφυγε ξαφνικὰ ὁ ἑλληνικὸς στρατός. Ὅλοι οἱ Τοῦρκοι, ἰδιαίτερα οἱ προύχοντες, ἔκαναν κάθε τί γιὰ νὰ μᾶς καθησυχάσουν, διαβεβαιώνοντας ὅτι δὲν κινδυνεύουμε. Ἀλλὰ τὴν ἑπομένη μπῆκαν στὴν κωμόπολή μας οἱ τσέτες κι ἀμέσως ἄρχισαν τὴν σφαγή. Ἐμένα μὲ συνέλαβαν, μοῦ πῆραν 1.000 λίρες καὶ μὲ ἔδεσαν σ' ἕνα δένδρο. Καὶ μπροστὰ στὰ μάτια μου πῆραν τὴν ἀδελφή μου Πηνελόπη καὶ τὴν κόρη τοῦ Ἀντωνιάδη, Ἑλένη, κι ἀφοῦ τὶς ντροπίασαν κατὰ διαφορετικοὺς τρόπους τοὺς ἔκοψαν τοὺς μαστούς. Ἡ σφαγὴ συνεχιζόταν ὅταν, γύρω στὰ μεσάνυχτα, ἀκούγεται ἕνας πυροβολισμός. Ἐρχότανε ὁ ἑλληνικὸς στρατός. Οἱ τσέτες ἀντιστάθηκαν 1-2 ὧρες, ἀλλὰ ἀναγκάσθηκαν τελικὰ νὰ ὑποχωρήσουν στὰ βουνά. Εἶχαν ἔλθει ἀπὸ τὴν Κρεμαστὴ Κιρκάσιοτ μὲ ἀρχηγὸ τὸν Δαοὺτ Ἐφένδη. Ὅταν μὲ ἔλυσαν ἀπὸ τὸ δένδρο, ἡ ἀδελφή μου καὶ ἡ Ἑλένη Ἀντωνιάδου εἶχαν πεθάνει...
Ἀντώνιος Γεωργιάοης, ἐκ Σιντιρκὴ Μ. Ἀσίας

...Οἱ προύχοντες τοῦ τόπου μας, μᾶς εἶχαν διαβεβαιώσει ὅτι δὲν διατρέχαμε κανέναν κίνδυνο... Οἱ τσέτες δὲν θὰ μᾶς πείραζαν ...Μετὰ 8 ἡμέρες, μπῆκε ὁ τακτικὸς στρατὸς ποὺ μᾶς πῆρε, ὅλους ἐν γένει, καὶ μᾶς ὁδηγοῦσε στὸ ἐσωτερικό. Φθάνοντας στὸ Κιομέρτς μᾶς ἐπιτέθηκαν οἱ χωρικοί, οἱ ὁποῖοι ἅρπαζαν τὶς γυναῖκες καὶ τὰ κορίτσια μας καὶ τὶς ἀτίμαζαν μὲ ἀκατονόμαστες πράξεις. Αὐτὸ τὸ μαρτύριο συνεχίσθηκε γιὰ δύο μέρες. Μετὰ μᾶς ὁδήγησαν στὸ Χαὰζ Τσακήλ, μᾶς ἔδεσαν 5-5 μαζὶ καὶ μᾶς λόγχιζαν γκρεμίζοντάς μας στὸν μεγάλο γκρεμό, τὸ Τσακήλ. Ἐγὼ εἶχα δεχθεῖ δύο λογχισμοὺς ἀλλὰ ζοῦσα. Καὶ πέφτοντας σκεπάσθηκα ἀπὸ πτώματα. Δὲν ξέρω πόσο ἔμεινα ἀναίσθητος. Κάπως ὅμως, συνῆλθα καὶ μετὰ 4 ἡμέρες κατόρθωσα νὰ φθάσω στὴν πατρίδα μου, τὸ Μοσχονήσι. Ἐκεῖ ὑπάρχει ἕνα μεταλλεῖο ποὺ ὀνομάζεται Πύργος. Εὐτυχῶς, βρῆκα μία βάρκα καὶ κατόρθωσα νὰ περάσω ἀπέναντι, στὴν Μυτιλήνη. Γιὰ τὰ ἄλλα 4 μέλη τῆς οἰκογένειάς μου δὲν ξέρω ἂν τοὺς σκότωσαν, ἂν ζοῦνε αἰχμάλωτα ἢ ἂν ἔχουν σωθεῖ.
Δημήτριος Χατζὴ Διαμαντής, ἐκ Μοσχονησίων

...Τὴν 23η Αὐγούστου, πληροφορηθήκαμε ὅτι στὴν Σμύρνη εἶχαν καταπλεύσει πλοῖα γιὰ νὰ μᾶς παραλάβουν. Φύγαμε σιδηροδρομικῶς καὶ μετὰ δύο ἡμέρες ἤμασταν στὴν Σμύρνη. Μετὰ δύο ἡμέρες κατέφθασε ὁ κεμαλικὸς στρατός... Ἐπειδὴ ἡ πυρκαϊὰ ἐπεκτείνετο, ὁ κόσμος εἶχε συγκεντρωθεῖ στὴν παραλία, ζητώντας προστασία στὰ πλοῖα. Ἀλλὰ προτεραιότητα εἶχαν οἱ ὑπήκοοι ξένων χωρῶν, ἐνῶ ἐμεῖς μέναμε στὸ ἔλεος τῶν κεμαλικῶν... Πολλοὶ ἔπεφταν στὴν θάλασσα καὶ ἐπειδὴ δὲν τοὺς ἄφηναν νὰ ἀνέβουν στὰ πλοῖα ἔμεναν ἐκεῖ καὶ πνιγόντουσαν ...Τὸ βράδυ μᾶς πῆραν τοὺς μισοὺς περίπου στὸν Μπαλτζόβα, ὅπου ἀνενόχλητοι πιὰ οἱ κεμαλικοὶ στρατιῶτες διάλεγαν τὶς πιὸ ὡραῖες κοπέλες κι ἀφοῦ χόρταιναν ὅλη τὴν νύχτα τὶς ἀσελγεῖς ὁρμὲς τοὺς τὶς ἐπέστρεφαν τὸ πρωί, αἱμόφυρτες, στοὺς γονεῖς τους...
Ἀλέκος Ἀλτίνογλου, ἐκ Μαγνησίας

Πηγή:ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΣ-ΟΡΘΟΔΟΞΙΑ